Effekten av tiltak i landbruket Fakta om ekstra tiltak og utviklinga av landbruket i verdsarvområdet og randsonene Seminaret Kulturlandskap i fare! - Geiranger 15. mai 2017 Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, landbruksavdelinga Trude Knutzen Knagenhjelm
Forvaltningsrutiner (modell Nærøyfjorden) Kr 1 225 000 frå LMD, kr 1 000 000 frå KMD = kr 2 225 000 i årlege løyvingar Brukast i samsvar med Tiltaksplan for kulturlandskapet i verdsarvområda, fylkesmannen har forvaltningsansvar, rådfører med verdsarvrådet Avtale mellom brukar og Fylkesmannen Avtaler med arealbidrag - tufta på skjøtselsplan for kvart bruk Besøksrunde sommar/haust Utbetaling av midlar ved årsslutt med utgangspunkt i godkjent søknad om produksjonstilskot og tal frå søknad om regionalt miljøtilskot (RMP)
Arealbidrag Driftssenter innanfor verdsarvområdet (unntak Styvi og Stigen) Aktiv drift Haustast minst 1 gang/år Oppretthalde arealtilstand Slått og rydding av kantar Avlinga bør nyttast Synfaring årleg hos kvar brukar
Beitetilskot til beste for folk, samfunn og livsgrunnlag Både for brukarar med driftssenter innanfor og utanfor Beitedyra skal gå i verdsarvområdet Ulike satsar for brukarar innanfor og utanfor Grunnlag for utbetaling søknad om RMP-midlar til beiting i verneområdet
Bruk av midlar i 2016 Arealbidrag og beitebidrag 14 bruk med driftssenter i Nærøyfjorden verdsarvområde, totalt kr 1 501 680 Stigen og Styvi, som ikkje har fast busetnad heile året, men som vert aktivt skjøtta, fekk utbetalt halvt tilskot for dyr og areal, totalt kr 189 540, jf. vedtak i Verdsarvrådet 19. august 2013 I tillegg vart det utbetalt beitebidrag til 27 bruk med driftssenter utanfor verdsarvområdet, totalt kr 476 400
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 til beste for folk, samfunn og livsgrunnlag Areal på gardar innanfor verdsarvområdet 1200 1000 800 600 400 200 0 Innmarksbeite Areal 1:5 Areal 1:3 Rest areal (= areal minus bratt areal og innmarksbeite)
Dyr på gardar innanfor verdsarvområdet 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Sau/lam på utmarksbeite Geit/kje på utmarksbeite Kyr/storfe på utmarksbeite Hestar på utmarksbeite
Dyr på beite i verdsarvområdet (drift utanfor) 6000 5000 4000 3000 2000 1000 Sau/lam på utmarksbeite Geit/kje på utmarksbeite Kyr/storfe på utmarksbeite Hestar 0
Tiltaksplan for Bakka - 2007 «På Bakka er det i dag 2 forholdsvis store mjølkegeitproduksjonsbruk. Eit ynskjemål er å få lov til å auke produksjonen gjennom auka dyretal og ikkje minst auka mjølkekvote. Det er samstundes eit behov for nyinvesteringar på bygningane, og gjennom gode ordningar vil målet om reetablering av minst ei aktiv driftseinig kunne realiserast. Bakka ligg også godt til rette for å starta opp med kulturbasert reiseliv, noko som vil vera med å styrke økonomien på bruka.»
Tal geiter på Bakka i 2008: 394 Tal geiter p Bakka i 2016: 382 To bruk har investert i driftsbygningar Beitelandskapet er i hevd Ingen reetaberingar Forsøk/start på reiselivssatsing til beste for folk, samfunn og livsgrunnlag
5.1.5 Tiltaksplan for Undredal - 2007 «Undredal har svært mange bratte teigar som framleis vert slått med ljå. Gardbrukarane vil gjerne halde fram med halde desse teigane i hevd, men mangel på hender er den største utfordringa. Ein verdifull ressurs er også dyrkingsareala langs fjorden som ligg eksponert mot den store trafikkstraumen av turistar. Her vert foret frakta attende med båt.»
Kartlegging av biologiske verdiar - skjøtselsplan til beste for folk, samfunn og livsgrunnlag
2016: framleis slått av viktige areal med ljå til beste for folk, samfunn og livsgrunnlag
5.1.6 Tiltaksplan for Nærøydalen - 2007 «Nærøydalen er inne i ei tid der fleire av bruka er i ferd med å legge ned drifta. Her trengst det større investeringar for å kunne oppretthalde storfehaldet som har vore den viktigaste landbruksproduksjonen fram til i dag. Dette vil også vera viktig i høve til å kunne gi motivasjon og eit økonomisk fundament for å kunne ta over desse forholdsvis lettdrive gardane i Nærøydalen. Målet er å kunne få til reetablering av bruk som nyleg er lagde ned. Då vil det vera viktig å sjå på korleis gode investeringsordningar kan vera med å redde gardbruka som ligg innanfor verdsarvområdet.»
2016: to bruk med mjølkekyr Store behov for investeringar til beste for folk, samfunn og livsgrunnlag
5.1.8 Tiltaksplan for strand- og høgdegardane i Nærøyfjorden - 2007 «På Styvi har det vore gjennomført ein partnarskapsavtale mellom fylkesmannen og grunneigar sidan 2003 om skjøtsel av kulturlandskapet i området frå Styvi til Holmo. Denne har fungert bra, og må fornyast og vidareførast. I Dyrdal som ikkje har fast landbruksdrift i dag, vil ein jobbe for reetablering av minst ei landbrukseining. Det vil også vera aktuelt å stimulere til å auka beitetrykket ved at andre bruk slepp dyr på beite i området. På same måten som på Styvi må det utarbeidast skjøtselsplanar for Dyrdal, Breisnes, Stigen og Nedbergo. Med bakgrunn i denne kartlegginga bør det opprettast skjøtselsavtale med grunneigarane for slått og beiting av dei viktigaste kulturareala, finansiert over kulturminnebidraget.»
2016: Skjøtselsplanar er laga for Styvi, Dyrdal, Nedbergo, Stigen, Stokko og Fronnes Styvi, Dyrdal og Stigen drift av brukarar med driftssenter utanfor verdsarvområdet Breisnes og Nedbergo er ikkje med i ordninga til beste for folk, samfunn og livsgrunnlag Foto: Magnhild Aspevik, Landbrukskontoret ÅLA
Foto: Magnhild Aspevik, Landbrukskontoret ÅLA
Tilbakemeldingar frå verdsarvbøndene (frå Fylkesmannen sin rapport etter gardsbesøk) Tilskotsmidlane til verdsarvområdet er viktige. Satsinga dei har gjort med nye investeringar i geitefjøsen var mogleg grunna desse midlane. Må få inn investeringsmidlar særskilt for kyr. Ventar framleis på investeringsmidlane. Trur nye krav om lausdrift i mjølkeproduksjonen vil gjere det vanskeleg å drive garden vidare etter at kravet vert innført. Dei er usikre på kva som skjer når det gjeld generasjonsskifte.
Effekten av tiltak i landbruket? Areal i hevd er nokonlunde stabilt Stor auke i tal sauer Stabile tal på geit og storfe Brukarane seier at tilskotet har hatt stor verknad Etterspurnad etter investeringsmidlar, særleg til storfe og sau Uvisse på dei fleste bruka kring generasjonsskifte Konklusjon: Midlane som har vore tilført landbruket i verdsarvområdet har vore heilt avgjerande!
Takk for meg! til beste for folk, samfunn og livsgrunnlag