OPPDRAG Nesbø Hellegneissone, Granvin - Støvvurdering OPPDRAGSNUMMER 15829001 OPPDRAGSLEDER Morten Martinsen OPPRETTET AV Morten Martinsen DATO KS NORAGN Utgreiing av helseeffektar knytta til spreiing av svevestøv for nytt masseuttak i Nesbø hellegneissone, Granvin kommune Bakgrunn Sweco Norge AS har av Granvin Maskinstasjon AS ved Anved Lillegraven fått i oppdrag å utføre ei vurdering av helseeffektar ved spreiing av svevestøv i forbindelse med etablering av eit nytt mursteinsbrudd i Nesbø hellegneissone i Granvin kommune. Granvin Maskinstasjon AS vil være ansvarleg for drift av masseuttak. Etter tilråding frå fylkesmannen; «Samordna uttale med motsegn i sak: Offentleg ettersyn Granvin Nesbø Hellegneissone PlanID 12342013001 Detaljreguleringsplan» datert 28. mai 2015 er det av Sweco Norge AS utarbeidd eit notat som, i samband med allereie utarbeidd KU, kartlegg moglege helsemessige konsekvensar av svevestøv. -14 S w e co Vangsveien 143 tlf 62 54 06 00 NO-2321 Hamar, Norge Telefonnummer +47 62 540600 www.sweco.no S we c o No r g e A S Org.nr: 967032271 Hovedkontor: Oslo M o r te n M ar ti n se n Master of Science Hamar/Vann og Miljø Mobil +47 (0)40236695 morten.martinsen@sweco.no 1 (5)
Regulert område har eit areal på 200 daa. Området ligg sør for Nesbø, om lag 10 km nord frå Granvin sentrum og kan ses i figur 1. Figur 1. Utsnitt av situasjonskart med avgrensa planområde, område for masseuttak (2) og tilknytningspunkt (1) (henta frå planomtale med konsekvensutgreiing utvikla av Aruland Naturverkstad). For tilkomst til masseuttak var det opprinneleg planlagt at den gamle jernbanelina skal nyttast som veg med eit nordleg og sørleg tilknytingspunkt. Nordleg tilknytingspunkt er langs gamle Rv 13, Skjervsvegen via nedlagt jernbanetrase. Tidlegare planlagt sørleg tilknytingspunkt er tatt ut av planprogram og skal ikkje nyttast som tilknytingspunkt til masseuttaket. Det blir boret, sprengt ut og pigget stein som skal nyttast og restmasser vert samla opp og grovknust. Av utstyr og transportmidlar i maskinparken er det antatt at denne inneheld: hjullastar, gravemaskin, grovknuser, pigghammar og borerigg. Driftstid er regulert til 7-16 på kvardagar med full stopp i fellesferien (4 veker). Det er i konsekvensutgreiinga og planomtalen utførd av Aurland Naturverkstad konkludert med at konsekvensane av støv er satt til liten negativ (-). 2 (5)
Støv Innleiing PM (Particulate Matter) er en betegnelse på svevestøv og nedfallsstøv det vil si støv som oppheld seg i lufta over ei viss periode. Svevestøv vert målt og vurdert i ulike storleiksfraksjonar. Typisk fordeling av storleik på partiklar generert av gruveverksemd og liknande (masseuttak/steinbrot) kan grovt deles inn som fylgjande (US-EPA/NSW-EPA): Partikler mindre enn 1 µm; cirka 0,2 % Partikler som PM 2,5, cirka 2-5 % Partikler som PM10, cirka 15-45 % Partikler større enn 10 µm, cirka 50-70 % Partiklar mindre enn 10 µm og spesielt mindre enn 1 µm vurderast til å være dei partikkelfraksjonene forbundet med størst risiko for helse. Partiklar større enn 10 µm deponerast relativt raskt og tett på støvkjelden. Andelen partiklar som er større enn 10 µm har større innverknad når det gjeld nedstøving av området tett tilknytt støvkjelden. Svevestøv kan kome frå mange ulike kjelder kor ei av kjeldene er masseuttak Helseffektar Luftforureining kan gi luftvegslidingar, hjarte- og karsjukdommar og i ytste konsekvens kreft. Eldre, sjuke menneske og småbarn med luftvegssjukdommar er mest utsatt og svevestøv er den luftforureininga som gir mest helseeffektar. Helseeffektar av luftforureining vært påverka av kva for forureining ein eksponerast for (partikkelstorleik), kor høye konsentrasjonane er, kor lenge ein eksponerast for forureininga og individuell faktorar. Svevestøv (PM10) vil deponerast og fjernes frå luftvegane i varierande grad avhengig av partikkelstorleiken. Grovfraksjonen (PM10-2,5) avsetjast hovudsakleg i dei øvre luftvegane (nase, svelg, luftrør), men også til ei viss grad i den perifere regionen (lengst nede i lungene). Avsetjing i luftvegane vil kunne medføre til betennelse. Vanlegvis er slike betennelessprosessar beskyttande, men ved for sterk eller vedvarande stimulering synes betennelsen å være sentral i utvikling av lungesjukdommar, og også spele ei rolle i utviklinga av karsjukdommar. Dessutan synes betennelse også å være involvert i forverring av lunge- og hjerte-karsjukdom. Svevestøv frå gruveverksemder (medrekna masseuttak) vil produsere svevestøv i form av mineralpartiklar. I motsetning til slitasjepartiklar frå vei, eksospartiklar får diesel- og bensinbilar så er det ikkje påvist like tydelege samanhengar mellom eksponering for mineralpartiklar/slitasjepartiklar svevestøv og auka førekomstar av dødsfall totalt og av luftvegsog hjarte-karsjukdommar. Frå arbeidsmiljøundersøkingar er det funne samanhengar mellom helseeffektar ved eksponering frå mineraler som blant anna kvarts. I området kor det er planlagt uttak av masse er ikkje kvarts ein del av berggrunnen. Det er også rimelig å anta at eksponering 3 (5)
for mineralpartiklar vil kunne føre til ekstra ulemper og irritasjon i luftvegane for spesielt utsette menneske (allergikarar, astmatikarar, eldre, småbarn og elles sjuke menneske). Drift I masseuttak er det knytt fare for spreiing av svevestøv under fylgjande aktivitetar: Støving frå sprenging, graving, lasting og lossing og lagring av masser Støving frå transporterte masser frå masseuttak, veg og generell anleggstrafikk Knusing av masser og støving frå transportband Støving av stein (på lastebilhenger) som transporterst til og frå masseuttaket vil truleg være våt ved lasting av steinen frå uttaket. Om ikkje vil støvforureining oppstå ved lasting av kjøretøy. Ved transport med lastebiler oppstår det kontakt mellom vegbane og bildekk som vil føre til, avhengig av kor mykje stein og støv som finnes på vegbanen og om vegbanen er fuktig eller ikkje, auka spreiing av svevestøv. Dette vil også være påverka av meteorologiske forhold men sjølv dragsuget frå lastebilane vil medføre auka risiko for spreiing av svevestøv. Påverka eigedommar I samsvar med forureiningsforksrifta 30-9 er det satt krav til måling av støvnedfall om verksemda har ei avstand på under 500 meter til næraste nabo. Nærmaste nabo til masseuttaket ligg ca. 390 meter nordaust for området. Det er difor nødvendig å gjere målingar av potensiell spreiing av svevestøv hjå næraste nabo til masseuttaket. Tabell 1 Oversikt over eigedomar med grense mot planområdet Adresse G/Bnr. Avstand til masseuttak (m) Krav til måling Spildavegen 46 90/4 390 Ja Såkvitnavegen 7 92/1 570 Nei Spildavegen 9, 14 90/1 660 Nei Såkvitnavegen 5 93/3 600 Nei Eigedommen i Spildavegen 46 er den som i størst grad vil være påverka av sjølve massuttaksområdet og aktiviteten knytt til sprenging, uttak, sortering, knusing og lasting og lossing av masser og denne eigedommen utløyser krav til kartlegging av nedfallstøv frå masseuttaket. Det same, om enn i noko mindre grad, vil gjelde Såkvitnavegen 7. Av desse to er det Spildavegen 46 som det vert naudsynt å utføre målingar av støvnedfall i samsvar med forureiningsforskrifta kapittel 30-9. 4 (5)
Avbøtande tiltak Generelt så vert avbøtande tiltak nemnd i ROS-analyse og planomtale med konsekvensutgreiing. Andre tiltak som må vurderast er redusert hastighet for trafikk med tungtransport langsmed tilknytingspunkt for tilkomst samt auka hyppighet på vatning og reingjøring av vegen i tørkeperiodar då kvervla støv frå veg vil kunne verta eit større problem her. Konklusjon Dette notat har tatt til høve å sei noko om helseeffektar knytt til spreiing av svevestøv. I forureiningsforskrifta er det satt grenseverdiar for mengde nedfallsstøv i løpet av 30 dagar. Grenseverdien er satt til 5 g/m 2 i 30 dagars intervall og er satt i den hensikt å redusere risiko for negative helseeffektar. Dersom verksemda innfører gode rutinar med støvdempande tiltak er det lite truleg at det planlagde mursteinsteinbrotet i Nesbø hellegneissone vil føre til overskridingar av grenseverdien for støvnedfall hos nærmaste nabo. Då avstand frå masseuttak til næraste busetnad likevel vil være på under 500 m er det i samsvar med forureiningsforskrifta krav til at det etablerast eit måleprogram i samsvar med Norsk Standard, NS 4852:2010 ved oppstart av masseuttaket. Måleprogrammet har til hensikt å måle månadlege gjennomsnitt av støvnedfall ved ein referansestasjon og ved næraste nabo. Måleresultata samanliknas frå månad til månad. Dersom det i månader viser seg at ein har overskridingar av dei grenseverdiar satt i forureiningsforskrifta må det gjennomførast avbøtande tiltak for å redusere utslepp. Neste månads målingar vil då syne kor effektive desse tiltaka har vore. Referanser Miljøverndepartementet, Forurensningsforskriften kapittel 30. Forurensninger fra produksjon av pukk, grus, sand og singel, 01.07.2004 Miljøverndepartementet, Forurensningsforskriften kapittel 7. Lokal luftkvalitet, 01.07.2004 Norsk Institutt for Luftforskning (NILU), Luftkvalitet.info, 2015 Folkehelseinstituttet, Tema: Luftforurensning utendørs, 2015 Miljødirektoratet, Tema: Lokal luftforurensning, 2015 5 (5)