Driftsgranskingar 2013 Presentasjon 10. desember 2014 Eva Øvren og Torbjørn Haukås, NILF
Program for presentasjonen Driftsgranskingane 2013 - generelt Hovudresultat jordbruk Resultat og analyser Jordbruk Analyse av jordbruksfrådrag Tilleggsnæringar Skogbruk Brukarfamilien totaløkonomi Oppsummering
Driftsgranskingar i jord- og skogbruk Rekneskapsstatistikk, driftsrekneskap 888 enkeltbruk og 31 samdrifter tilfeldig trekte frå SLF sin database blant dei som søkjer produksjonstilskot: 70 % er aktuelle. Dekker meir enn 90 % av produksjonen for dei fleste viktige produkt. Standard omsetning over kr 150 000 er utvalskriterium Alle landsdelar (8), bruksstorleikar (6 arealgrupper) og dei fleste produksjonar representerte (8 driftsformer presenterte) Frivillig deltaking, ca 10 % vert skifta ut kvart år Herav 141 i skogbruksgranskingane
Formål Vise resultat og utvikling i økonomiske tilhøve på bruk der inntekter frå jordbruk har eit vesentleg omfang Gi grunnlag for samanlikningar med annan nasjonal og internasjonal statistikk Skaffe grunnlag for forsking og utgreiing, rådgjeving og undervisning, underlag for offentlig politikk og forvaltning og grunnlag for samfunnsmessig verdiskaping i landbruket
Kjelder Skatterekneskap Husdyrkontrollen Tine Nortura SLF Brukarfamilien Andre
Vederlag til arbeid og eigenkapital Produksjonsinntekter - Produksjonskostnader = Driftsoverskot Driftsoversk. + Leigd hjelp Jordbrukets del av renter og kår = Vederlag til alt arbeid og eigenkapital Vederlag til alt arbeid og eigenkapital per årsverk = Vederlag til alt arbeid og eigenkapital/brukte timar *1845
Hovudtal jordbruk 2013 Nedgang i jordbruksinntekt, kr 255 500 ( 5 % nominelt) per årsverk Korrigert for inntektsverknad av jordbruksfrådrag: Kr 292 700 ( - 4 %) Viktigaste endringar frå 2012: Rekordstore investeringar Gjeldsauke og auke i rentekostnader på 12 % Stor nedgang i grovfôravlingar Nedgang i kornavlingar, auke i pris Prisauke på raudt kjøt, nedgang i mjølkepris på 8 øre Svak utvikling for svinehaldet Eigekapitalprosenten 52 (ned 1 pp) Kostnadsauke på 7 %, 11 % auke i avskrivingar
Vederlag til arbeid og EK per årsverk, alle bruk 2004-2013, faste 2013 kroner 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0
1000 kr Lønsutvikling diverse yrke, nominelle kroner 700 600 Funksjonærar i NHO-bedrifter Tilsette i staten Industriarbeidarar i NHO-bedrifter Jordbrukarar. Skattejustert beløp Tilsette i forretnings- og sparebankar Tilsette i kommunane Jordbrukarar 500 400 300 200 100 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Produksjonsinntekter 2012-2013
Variable kostnader nominelle kroner
Faste kostnader nominelle kroner
Utvikling i vederlag til arbeid og EK i faste 2013 kroner, Austlandet
Utvikling i vederlag til arbeid og EK i faste 2013 kroner, Sør- og Vestlandet
Utvikling i vederlag til arbeid og EK i faste 2013 kroner, Midt- og Nord-Noreg
Vederlag til arbeid og eigenkapital per årsverk, storleiksgrupper
Vederlag til arbeid og EK per årsverk, einsidige driftsformer
Vederlag til arbeid og EK per årsverk, kombinerte driftsformer
Produksjon av mjølk og storfeslakt med ein aktiv brukar 313 bruk, jamt fordelt over heile landet 24,6 årskyr (+ 0,9) 353 dekar (+ 9) Produsert 7 385 kg mjølk per årsku (+ 138) Arbeidsinnsats: 2,0 årsverk (+ 0,1) herav familien: 1,5 årsverk (-) Vederlag til arb og EK per årsverk kr 273 800 (- 9 500) Auka volum, mjølkepris ned 8 øre Auka volum og pris på kjøt (1,50-1,90)
Mjølkeproduksjon, omfang og produktivitet 2003-2013 2003 2008 2013 Areal daa 233 305 354 Årskyr 16,2 20,3 24,6 Mjølk per årsku 6 479 7 062 7 385 Mjølk omsett liter 93 149 128 969 165 330 Årsverk 1,83 1,87 1,96 Omsett mjølk/årsverk 50 771 68 950 84 450
Mjølkeproduksjon 2010-2013, vederlag per årsverk, storleiksgrupper
Variasjon mjølkeproduksjon Vestlandet 15-30 årskyr 2013
Samdrift innsatsfaktorar 2013 Samdrifter Samdrifter Samdrifter Samdrifter Store mj.bruk 2010 2011 2012 2013 2013 Tal bruk 34 34 31 31 60 Jordbruksareal, daa 629,0 666,0 664 677 540 - herav leigd 199,0 232,0 266 280 263 Eigedelar i jordbruket 31.12, kr 6 207 800 6 526 700 6 793 100 6 697 400 7 358 400 Tal årskyr 41,7 43,0 43,4 45,4 45,4 Mjølk pr årsku, kg 7 787 7 644 7 810 7 781 7 605 Kjøt per årsku, kg 272 279 278 269 227 Omsett mjølk, liter 297 597 300 412 313 032 324 100 314 600 Mjølkekvote,liter 304 887 321 702 345 595 341 400 329 200 Mjølkepris, kr/liter 4,44 4,52 4,84 4,78 4,76 Pris på kukjøt. Kr/kg 35,46 37,46 39,31 43,21 43,95 Pris på anna storfekjøt, kr/kg 43,10 45,00 47,07 49,63 49,85 Arbeidsinnsats i alt (jordbruket),timar 4 950 4 972 4 857 4 893 4 417 Timar per årsku 119 116 112 108 97
Samdrifter produksjonsinntekter 2013 Samdrifter Samdrifter Samdrifter Samdrifter Store mj.bruk 2010 2011 2012 2013 2013 Produksjonsinntekt Storfe Mjølk 1 320 004 1 358 000 1 515 700 1 549 800 1 498 000 Kukjøt 177 422 200 500 246 900 276 200 227 500 Anna storfekjøt 314 121 321 400 353 100 381 100 312 100 Livdyr 39 373 48 600 32 400 51 500 57 600 Husdyrprodukt i alt 1 902 147 2 026 400 2 288 900 2 304 300 2 102 000 Planteprodukt i alt 53 157 71 000 83 800 68 800 46 700 Tilskot 725 168 785 000 815 500 857 600 747 500 Andre inntekter 60 047 74 100 59 000 45 400 45 400 Botnfrådrag -6 369-6 800-6 600-6 500-3 400 Sum 2 734 150 2 949 700 3 240 600 3 269 700 2 938 200
Samdrifter faste kostnader
Samdrift mjølk vederlag til alt arbeid per årsverk 2010-2013, nominelle kroner
Økologisk mjølkeproduksjon innsatsfaktorar og prisar Økomjølk 2011 Økomjølk 2012 Økomjølk 2013 Konv. mjølk likt tal årskyr Konv. mjølk likt areal Tal bruk 30 30 28 244 162 Sum jordbruksareal 438 444 408 340 408 - herav grovfôr og beite 382 413 160 151 194 Avling grovfôr og beite 298 299 288 346 341 Årskyr 25,0 26,1 23,9 23,9 27,7 Oksar over eitt år 0,9 0,5 0,6 5,3 6,7 Mjølk per årsku 6 334 6 716 6 743 7 469 7 555 Omsett mjølk 141 726 157 765 143 345 162 266 190 748 Mjølkekvote 165 402 183 947 159 624 173 326 202 998 Prisar Mjølk - ku 5,12 5,42 5,35 4,73 4,72 Kukjøt 39,25 40,30 43,63 42,59 42,94 Annet storfekjøt 43,25 43,61 46,76 49,47 49,60 Arbeidsinnsats Arbeidsinnsats i alt (jordbruket) 3 730 3 796 3 825 3 557 3 763 Timar per årsku 149 145 160 149 136
Økologisk produksjon inntekter og kostnader Økomjølk 2011 Økomjølk 2012 Økomjølk 2013 Konv. mjølk likt tal årskyr Konv. mjølk likt areal Husdyrprodukt i alt 934 906 1 063 952 984 831 1 113 742 1 318 168 Tilskot i alt 593 997 647 742 638 523 554 595 617 387 Andre inntekter 72 687 13 085 47 589 51 772 64 862 Produksjonsinntekter i alt 1 601 590 1 752 735 1 670 943 1 720 109 2 000 417 Tilskotsprosent 37 % 37 % 38 % 32 % 31 % Handelsgjødsel og kalk 11 954 10 559 16 558 63 199 74 835 Kraftfôr 228 611 269 011 263 182 323 893 384 530 Andre variable kostnader 162 896 175 874 153 692 179 141 213 725 Sum variable kostnader 403 460 455 444 433 433 566 234 673 090 Vedlikehald bygningar 46 322 47 379 50 545 46 472 54 421 Vedlikehald maskiner 63 801 65 306 70 669 70 661 80 995 Andre 448 041 469 353 464 133 408 136 474 023 Faste kostnader i alt ekskl. avskrivingar 558 164 582 039 585 347 525 269 609 439 Avskrivingar 165 133 176 224 180 225 157 922 187 601
Vederlag til arbeid og eigenkapital per årsverk
Samanlikning mjølkebruk med og utan robot Utan robot Med robot Tal bruk 43 48 Årskyr 39,6 39,6 Areal, daa 496 498 Leigd areal, daa 230 252 Levert mjølk, liter 263 500 286 200 Mjølkekvote, liter 275 900 310 200 Yting, kg mjølk per årsku 7 300 7 900 Kg kjøt per årsku 287 189 Innsett kapital 5 281 100 7 802 100 Timar per årsku 110 104
Resultat mjølkebruk med og utan robot
Nettoinvesteringar 1995-2013, faste kroner 250 000 Nettoinv.jordbr.defl. 200 000 Nettoinv. glatta Lineær (Nettoinv.jordbr.defl.) 150 000 100 000 50 000 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013-50 000
Nettoinvesteringar - regionar Austl.fl. Austl. ab. JærenAgder/Rog. ab. Vestlandet Tr.lag fl. Tr.lag ab. Nord-Noreg Landet Areal 15 700 16 000 74 400 25 800 10 000 8 700 6 700 14 700 18 100 Bygning 75 000 59 800 314 600 167 700 95 000 112 200 207 500 232 600 133 500 Maskin 14 800 36 900 66 600 52 300 27 800 24 600 61 000 35 000 34 400 Kvote 1 400 1 600 9 000 7 600 9 500 8 200 15 500 9 300 6 700 Sum 106 900 114 300 464 600 253 400 142 300 153 700 290 700 291 600 192 700
Tilleggsnæringar Næring utanom jord- og skogbruk som er basert på brukets ressursar Omsetning over kr 20 000 Inndelt i: Utleige av areal og bygningar Maskinkjøring Vareproduksjon/ foredling Utmarksnæring Landbruksrelatert reiseliv (turisme) Anna tenesteyting Anna biologisk produksjon
Deltakarar med tilleggsnæring 2013, prosent med omsetning, og prosent med omsetning over kr 20000
Omsetning i tilleggsnæring, kroner per bruk. Bruk med omsetning over kr 20 000 i tilleggsnæring, regionar 2011-2013
Arbeidsforbruk ulike tilleggsnæringar 800 700 2011 2012 2013 600 500 400 300 200 100 - Utleige Rental housing Maskinkjøring Machine driving Vareproduksjon Production of goods Utmarksnæring Utilization of non-agricultural farm areas Turisme Tourism Anna tenesteyting Other kinds of service
Driftsoverskot per time i ulike grupper av tilleggsnæringar 2013
Kr per m3 NOK per m3 Driftsresultat i gardsskogbruket per m 3 Driftsresultat Operating result Arbeid familie Family labour 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Skogkultur Silviculture Driftskostnader Costs 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 År Year
Gardsskogbruket i 2013 Avverking per bruk gjekk ned frå 350 m3 til 278 m3 per skogeigedom, dette tilsvarar 77 % av balansekvantum Driftsoverskot pr skogeigedom redusert frå 45 500 til kr 28 300 frå 2012 til 2013 Driftsoverskot redusert frå kr 161 til kr 102 per m3 Tømmerpris redusert frå kr 328 m3 til kr 309 m3 Stadig større del av avvirkning utført av entreprenør, 85 % i 2013 mot 75 % i 2006 og 60 % i 2002
Jordbruksfrådrag Verknad påverkar ikkje nokon av resultatmåla i driftsgranskingane Maksimalt frådrag auka jamt frå kr 18 000 i 2000 til kr 166 400 i 2013, uendra siste året For å få maksimalt frådrag må næringsinntekt vere over kr 334 300 (+ 6 000) Andre frådrag kan redusere verknad av jordbruksfrådrag Jordbruksfrådraget var kr 129 500 i gjennomsnitt for 2013 ( + 500) Ingen store skilnader mellom landsdelar 7 % av bruka hadde 0 i jordbruksfrådrag (6 % i 2012) 52 % av bruka hadde fullt frådrag ( - )
Inntektsverknad av jordbruksfrådrag Føresetnader fram til 2013: 33 % marginalskatt Endra av BFJ til 39 % i 2013 og bakover på følgjande måte: 2000-2005: 37 % 2006-2011: 36 % 2012-2013: 39 % Medfører større inntektsverknad for 2013 Landet: Kr 37 200 per årsverk (+ 1 200) Austlandet flatbygder: Kr 41 700 per årsverk ( + 4 300) Jæren: Kr 33 100 per årsverk (+ 2 100) Korn: Kr 65 600 per årsverk ( + 1 300) Mjølk/Sau: Kr 32 800 per årsverk ( - 100) Små skilnader mellom storleiksgrupper
Jordbruksfrådrag storleiksgrupper 160 000 140 000 120 000 Jordbruksfrådrag 2011 Jordbruksfrådrag 2012 Jordbruksfrådrag 2013 Inntektv/årsv 2013 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000-0-50 050-100 100-200 200-300 300-500 over 500
Jordbruksfrådrag driftsformer 180 000 Jordb.frådrag 2 011 Jordb.frådrag 2 012 Jordb.frådrag 2 013 Innt.v.årsv 2 013 160 000 140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 - Mjølk Storfekjøt Mjølk-svin Mjølk-sau Korn Korn-svin Korn-mjølk Sau Geitmjølk
Jordbruksfrådrag regionar J.frådrag 2011 J.frådrag 2012 J.frådrag 2013 Inntv./årsv. 2013 160 000 140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 - Austlandet fl Austlandet a.b. Jæren Agder-Rog-a.b. Vestlandet Trøndelag fl. Trøndelag a.b. Nord-Noreg
Totalgjeld i faste 1000-kroner per bruk
Utvikling av gjeldsprosent 2004-2013
Nettoinntekt per familie i 2013 Nettoinntekt er sum av all inntening med frådrag for gjeldsrenter og kår I gjennomsnitt for alle var nettoinntekta kr 792 000 ( - ) Høgast på Jæren med, kr 869 400 (- 6%), lågast i Nord - Noreg kr 699 700 (+ 4 %) Størst for dei største og minste bruka, men liten skilnad mellom dei andre gruppene
Totalinntekt
Oppsummering Nedgang i jordbruksinntekta for mange grupper Rekordstor nettoinvestering per bruk Svakt avlingsår for grovfôr og korn Volumauke per bruk Nedgang i timebruk (-2 %) Auke i produksjonsinntekter (4 %) Kostnadsauke (7 %, 11 % for avskrivingar) Nedgang i driftsoverskot i skogbruket. Stort innslag av tilleggsnæring på norske gardsbruk, og bidrag frå tilleggsnæring til familieøkonomien auka Inntektsverknad frå jordbruksfrådraget auka med 1 200 kr per årsverk, ny kalkulasjonsmetode auka inntektsverknaden