TILSYNSRAPPORT Ullensvang herad, Kinsarvik skule 1
1. Innleiing Rapporten er utarbeidd etter tilsyn med Ullensvang herad, Kinsarvik skule. Rapporten gir inga fullstendig tilstandsvurdering av skulen. Tilsynet er gjennomført ved å vurdere praksis og rutinar som er omtalt i tilbakemeldingane frå kommunen og skulen opp mot lovkrav. 2. Rettsleg grunnlag for tilsynet Etter opplæringslova 14-1 har Fylkesmannen heimel til å føre tilsyn med offentlege skular. Kommunelova har utfyllande reglar om dette i kapittel 10A, jf. 60c. Tilsynsmyndigheita skal i denne samanheng ha tilgang til skuleanlegg og dokumentasjon. 3. Tema for tilsynet Tema for tilsynet var om Kinsarvik skule følgjer krava i opplæringslova 2-15 om rett til gratis offentleg grunnskuleopplæring. 2-15 seier: Elevane har rett til gratis offentleg grunnskoleopplæring. Kommunen kan ikkje krevje at elevane eller foreldra dekkjer utgifter i samband med grunnskoleopplæringa, til dømes utgifter til undervisningsmateriell, transport i skoletida, leirskoleopphald, ekskursjonar eller andre turar som er ein del av grunnskoleopplæringa. Vidare er det vurdert om krava i opplæringslova 2-11 om permisjon frå den pliktige opplæringa er følgt når denne regelen blir aktualisert i samanheng med gratisprinsippet. 2-11 første ledd seier: Når det er forsvarleg, kan kommunen etter søknad gi den enkelte eleven permisjon i inntil to veker. Retten og plikten til opplæring varer til eleven har fullført tiande skuleåret. Grunnskuleopplæringa skal vere i samsvar med Læreplanverket for Kunnskapsløftet, under dette fag- og timefordelinga. Kommunen gir forskrifter om skule- og feriedagar for elevane. Det går fram av opplæringslova 2-2 at opplæringa skal strekkje seg over minst 38 skuleveker innafor ei ramme på 45 samanhengande veker i skuleåret. Kommunane står fritt til å fastsetje eit anna tal undervisningsdagar enn 190, dersom dagane blir fordelte innanfor ei ramme på minst 38 og maksimalt 45 samanhengande veker. Forskrift til opplæringslova 1-6 seier at undervisninga som regel skal gå føre seg mellom kl. 08 00 og kl. 15 30. Unnatak frå denne regelen kan gjerast i enkelte tilfelle. Eit døme kan vere å forlenge skuledagen dersom elevane skal på teaterbesøk som ein del av undervisninga på ettermiddag/kveld. 2
4. Rettslege krav Opplæringslova 2-15 Rett til gratis offentleg grunnskuleopplæring: Utdanningsdirektoratet har tolka denne retten og seier: Lova slår fast at den offentlege grunnskuleopplæringa skal vere gratis for elevane. Det betyr at kommunen/skulen ikkje kan krevje betaling frå elevane eller foreldra for verken undervisningsmateriell eller aktivitetar (faglege og sosiale) som går føre seg i skuletida og i skulen sin regi, og som er ein del av grunnskuleopplæringa i samsvar med opplæringslova og forskriftene til lova. Dei døma som er nemnde i lovparagrafen er ikkje uttømmande. Forbodet mot å krevje eigenbetaling gjeld all verksemd i samband med opplæringa, også aktivitetar som går føre seg utanom ordinær skuletid når desse aktivitetane er ledd i at skulen gjennomfører opplæringa i samsvar med lov og forskrift. Opplæringslova 2-11 Permisjon frå den pliktige opplæringa Ordlyden i opplæringslova 2-11 regulerer permisjonar knytt til den enkelte elev, og regulerer derfor ikkje permisjonar for grupper av elevar. Opplæringslova 2-11 kan heller ikkje brukast når turen er ein del av grunnskuleopplæringa. Omsynet bak regelen er at det skal vere mogeleg for foreldre å ta ut elevane frå den obligatoriske grunnskuleopplæringa utanom skulen sine feriar. Både ordlyden og omsynet bak regelen tilseier derfor at regelen ikkje kan brukast slik at det blir ei omgåing av gratisprinsippet. Kommunen/skulen kan derfor ikkje gje permisjon for ei gruppe elevar med heimel i opplæringslova 2-11. 5. Skriftleg dokumentasjon Fylkesmannen har utarbeidd spørsmål som skuleeigar, rektor og leiar for FAU har svart på. Det var og høve til å leggje ved annan relevant dokumentasjon. Fylkesmannen har fått skriftleg svar frå Ullensvang herad, og frå Kinsarvik skule har Fylkesmannen mottatt skriftleg svar på spørsmåla frå rektor og frå FAU-leiar. Følgjande spørsmål blei stilt: 1. Korleis informerer skulen foreldre og lærarar om retten til gratis grunnskuleopplæring? 2. Er gratisprinsippet drøfta i skulen sine rådsorgan? 3. Gjennomfører skulen turar/arrangement som til dømes; a. leirskule b. utanlandsturar c. andre turar med overnatting d. dagsturar/ekskursjonar (t.d. skidagar, kinobesøk, museumsbesøk) e. jul/sommararrangement Gjer nærmare greie for praksisen. 4. Blir turane/arrangementa fullfinansiert av skulen sine midlar? a. Dersom svaret på spørsmål 4 er nei blir det kravd eigenandel frå elevar/foreldre? 5. Arrangerer foreldra turar/arrangement for elevane i skuletida, jf. kulepunkta til spørsmål 2? a. Dersom svaret er ja på spørsmål 5 korleis blir desse finansiert? b. Dersom svaret på spørsmål 5 er ja, kva rolle og deltaking har skulen? 6. Har skulen ei eiga «gåvekasse/gåvekonto»? 3
a. Er denne i tilfelle for heile skulen eller for enkeltklassar? b. Kven administrerer gåvekassa? c. Er foreldra informert om at alle gåver må vere reelt frivillig? 7. Gir skulen elevane permisjon etter opplæringslova 2-11 for å reise på aktivitetar arrangert av foreldre? a. Kva for tilbod får eventuelt dei elevane som ikkje søkjer permisjon? 6. Oppsummering av dei skriftlege tilbakemeldingane Informasjon Rektor og FAU-leiar seier begge at skulen informerer foreldre på foreldremøte. Til foreldre i 1. klasse blir «God skulestart» utdelt, der det mellom anna står om gratis skuleskyss og gratis leksehjelp. Det blir og opplyst frå rektor om gratisprinsippet på foreldremøte før elevane begynner i 8. klasse. Rektor seier vidare at gratisprinsippet blir drøfta i SU og i lærarråd, medan leiar for FAU seier at det blir informert om gratisprinsippet i rådsorgana. Skuleeigar viser til at det er eit grunnleggjande prinsipp at norsk grunnskule er gratis. Når borna byrjar på skulen er det mykje informasjon som skal ut til elev og foreldre. Kommunen skriv vidare at skulane i Ullensvang nyttar «God skulestart» frå Pedlex i tillegg til informasjon frå rektor og kontaktlærar. Kommunen har ikkje gitt pålegg om at gratisprinsippet skal drøftast i skulen sine rådsorgan. Gratisprinsippet har heller ikkje vore oppe som eiga sak på rektormøta, men har vore drøfta under arbeid med budsjett. Arrangement i regi av skulen og finansiering av desse Skulen gjennomfører leirskule for elevar i 7. klasse. Det er ingen eigenandel for elevane. Alt blir dekka av kommunen. Vidare opplyser rektor at elevane i 10.klasse reiser på tur med "Kvite bussar" til Polen. Skulen har reist på desse turane i meir enn 10 år. Turen blir bestemt på foreldremøte i 9.klasse. Heradet gjev kr 1000,- i tilskot til kvar elev. Skulen dekkjer utgifter til lærarar og eventuelt andre tilsette. Resten av turen blir finansiert gjennom dugnad og anna inntektsgjevande arbeid. Det er foreldra som styrer dugnadsarbeidet, og både foreldre og elevar deltek. Skulen hjelper til med å finansiera turen dersom ein elev eller føresett ikkje har høve av ulike grunnar til å delta på dugnadsarbeidet. Dette blir stadfesta av skuleeigar og FAU-leiar. Rektor og skuleeigar skriv at skulen svært sjeldan gjennomfører turar med overnatting. Det siste tilfellet var telttur i nærmiljøet. Turen var gratis. FAU-leiar skriv at skulen ikkje gjennomfører slike turar. Skulen arrangerer skidag kvar vinter. Reise og eventuelt skikort blir betalt av skulen. Det blir arrangert geologitur til Sysendammen. Skulen betalar buss. Ved museumsbesøk betalar skulen tur og eventuelle inngangspengar. Det blir vidare opplyst at klassar har reist på teatertur til Bergen. Desse turane blir betalt av den kulturelle skulesekken, slik at reise og billettar er gratis for elevane. 4
Ved avslutningsfest for 10.klasse og foreldra, der det blir delt ut vitnemål, betalar skulen for det som blir servert. Det blir av og til arrangert dagstur for 7.klasse til Bergen. 7.klasse arrangerer diskotek gjennom året i regi av foreldra. Desse pengane og eventuelt inntekter frå sal av skuleavis, dekker tur når det blir arrangert. Skuleeigar skriv at det ikkje blir kravd eigenandel frå elevar og foreldre, og at alle arrangement i skulen sin regi blir fullfinansiert av skulen sine midlar. Dette blir og stadfesta av rektor og FAU-leiar. Skuleeigar skriv vidare at ein kan diskutere om dugnadsinnsatsen i høve Polen-turen er ein form for eigenandel, men viser til at foreldra har slutta stort opp om desse turane, og det har til tider vore nesten like mange foreldre/besteforeldre som elevar med på turane. Arrangement i regi av foreldre Så langt skuleeigar kjenner til, så arrangerer ikkje foreldra turar i skuletida. Rektor skriv at det ikkje er praksis ved skulen at foreldre arrangerer turar i skuletida. I haust fekk elevane i 8.klasse gå to timar tidlegare ein fredag for å reisa til fjells ei helg på hyttetur med foreldra. Skulen veit ikkje om at det eventuelt var eigenandel på turen. Turen vart fullt ut arrangert i regi av foreldra. FAU-leiar svarer nei på spørsmålet om foreldre arrangerer turar eller andre arrangement i skuletida. Gåvekasse/gåvekonto Skulen har ikkje gåvekasse eller eigen gåvekonto. Skuleeigar skriv at dette gjeld for alle skulane i Ullensvang. Permisjonar På spørsmål om skulen gir elevane permisjon etter opplæringslova 2-11 for å reise på aktivitetar arrangert av foreldre, svarer rektor og FAU-leiar at spørsmålet til no ikkje har vore aktuelt for skulen. Det har ikkje vore tradisjon at foreldre arrangerer reiser for elevane i skuletida. Skuleeigar skriv at skulane i Ullensvang ikkje gjev permisjon for å reisa på aktivitetar arrangert av foreldra. 7. Fylkesmannens vurdering Det er kommunen og skulen sitt ansvar å informere elevar og foreldre om dei rettane og pliktane dei har i grunnskuleopplæringa, mellom anna retten til gratis grunnopplæring. Dette kan gjerast på ulike måtar. I Ullensvang herad er ansvaret delegert til rektor som viser til at informasjon er gitt munnleg på foreldremøte og drøfta med rådsorgana når problemstillinga blir gjort gjeldande. Lova gir ikkje noko krav om skriftleg informasjon, men Fylkesmannen ser at skriftleg informasjon i større grad kan sikre at informasjonen når alle elevar og foreldre. Dessutan vil den skriftlege informasjonen vere lik i sin ordlyd og gi eit godt grunnlag for den drøftinga rektor har med foreldra når problemstillinga skulle bli aktualisert. Tur til Polen med «Kvite bussar» er ein tur i skulen sin regi. Det går fram av den vedlagte dokumentasjonen at turen blir finansiert av heradet og gjennom dugnad og anna inntektsgjevande arbeid frå elevar og foreldre. Dersom elev eller foreldre ikkje har høve til å vere med på dugnad eller andre aktivitetar hjelper skulen til med å finansiere turen. Fylkesmannen tolkar dette som at det då ikkje blir kravd eigendel frå kvar av elevane. Turen bryt difor ikkje med gratisprinsippet. 5
Fylkesmannen meiner vidare at skulen sin praksis for finansiering av turar og andre arrangement i regi av skulen er i tråd med regelverket. Skuleeigar, rektor og FAU-leiar skriv alle at det ikkje er praksis å gje elevar permisjon for å delta på aktivitetar arrangert av foreldra. Skulen bryt dermed ikkje reglane for permisjon. 8. Konklusjon Fylkesmannen sin konklusjon er at Kinsarvik skule sin praksis er i samsvar med 2-15 i opplæringslova om gratis offentleg grunnskuleopplæring. Kinsarvik skule sin praksis med å ikkje å gje ei gruppe elevar permisjon for å reise på aktivitetar arrangert av foreldre er i samsvar med 2-11 i opplæringslova om permisjon frå den pliktige opplæringa. Jon Fjeldstad tilsynsleiar Kjetil Stavø Høvig rådgjevar 6