Kom i gang med LibreOffice Innføring. Kapittel 6 Kom i gang med Impress. Presentasjonar i LibreOffice

Kom i gang med LibreOffice Innføring Kapittel 6 Kom i gang med Impress Presentasjonar i LibreOffice

Opphavsrett Opphavsretten til dette dokumentet, 2011 2014, tilhøyrer utgjevarane som er lista opp nedanfor. Du har lov til å didtribuere det vidare og/eller gjere endringar under vilkåra sette i GNU General Public License (http://www.gnu.org/licenses/gpl.html), versjon 3 eller nyare, eller Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/), versjon 4.0 eller nyare. Alle varemerke I denne innføringa tilhøyrer eigarane deira. Bidragsytarane Peter Schofield Jean Hollis Weber Ron Faile Jr. Tilbakemelding Send, på engelsk, merknader og forslag som har med dette dokumentet å gjere til: documentation@global.libreoffice.org Merk: Alt du sender til ei e-postliste, inkludert e-postadressa di og andre personlege opplysningar som er skrivne I meldinga blir arkivert offentleg tilgjengeleg og kan ikkje slettast. Du kan også bruke e-postlista i18n-no@lister.ping.uio.no, som er på norsk. Tilbakemeldingar som gjeld den norske utgåva kan du også sende til kolbjoern@stuestoel.no Anerkjenningar Dette kapitlet byggjer på og er oppdatert frå kapittel 6 av Getting Started with OpenOffice.org 3.3. Medarbeidarane på dette kapitlet er: Agnes Belzunce Barbara M. Tobias Dan Lewis Jean Hollis Weber Peter Hillier-Brook Claire Wood Stefan A. Keel Linda Worthington Gary Schnabl Michele Zarri Norsk omsetjing Kolbjørn Stuestøl I den norske utgåva er det lagt inn merknadar der eg har oppdaga at versjon 4.4 skil seg ut frå versjon 4.2. Mange av desse merknadane gjeld også versjon 4.3. Utgjevingsdato og programversjon Originalen utgjeve 9. april 2014. Basert på LibreOffice 4.2. Til norsk (nynorsk) 07.03.2015. Documentation for LibreOffice is available at http://www.libreoffice.org/get-help/documentation

Bruke LibreOffice på Mac Noen av tastekommandoane er ulike på Mac i høve til på Windows/Linux. Tabellen nedanfor viser noen av dei vanlegaste skilnadane brukte i dette dokumentet. Du finn meir om dette i hjelp for LibreOffice. Windows eller Linux Verktøy Innstillingar menyval Høgreklikk Mac-ekvivalent LibreOffice Innstillingar Control + klikk og/eller høgreklikk avhengig av maskinoppsettet Effekt Tilgang til oppsettinnstillinganens Opnar ein lokalmeny (sprettoppmeny) Ctrl (Control) z (Command, Cmd) Brukt saman med andre tastar F5 Shift+z+F5 Opnar dokumentstrukturen F11 z+t Opnar Stil- og formatvindauget Getting Started with Impress 3

Innhald Opphavsrett...2 Anerkjenningar...2 Bruke LibreOffice på Mac...3 Kva er Impress?...6 Opna Impress...6 Hovudvindauget i Impress...7 Lysbiletpanelet...7 Sidepanelet...8 Arbeidsområdet...9 Verktøylinjer...9 Statuslinja...9 Ulike visingar av arbeidsområdet...10 Normalvising...10 Disposisjonsvising...11 Notatvising...11 Støttearkvising...13 Sorteringsvising...13 Tilpasse visinga av lysbiletsorteringa...14 Flytte på eit lysbilete ved hjelp av sorteringsvisinga...14 Markere og flytte grupper med lysbilete...14 Slik bruker du lysbiletsorteringsvisinga...15 Slik lagar du ein ny presentasjon...15 Formatere ein presentasjon...19 Setje inn lysbilete...19 Nytt lysbilete...19 Lage kopi av lysbilete...20 Velja lysbiletutforming...20 Endra element i lysbiletet...21 Legga til tekst...22 Legga til objekt...22 Endre utsjånad på alle lysbiletea...22 Endre lysbiletframvisinga...23 Legge til og formatere tekst...23 Bruke autoutformings-tekstboksar...23 Bruke tekstboksar...23 Loddrett tekst...24 Rask endring av skriftstorleiken...24 Lime inn tekst...24 Lime inn uformatert tekst...25 Formatere innlimt tekst...25 Lage punktlister og nummererte lister...26 Tekstboks for autoutforming...26 Getting Started with Impress 4

Tekstboksar...27 Lage eit nytt disposisjonsnivå...27 Endra listeutsjånaden...27 Legge til bilete, tabellar, diagram og media...29 Setje inn bilete...29 Legge til tabellar...29 Legge til diagram...31 Legge til mediafiler...31 Legge til grafikk, rekneark og andre objekt...31 Arbeide med hovudutformingar og stilar...32 Stilar... 32 Hovudutformingar...32 Lage ei hovudutforming...33 Legge til ei hovudutforming...34 Lasta inn tilleggshovudutformingar...34 Endra ei hovudutforming...35 Legge til tekst, botntekst og felt til alle lysbileta...36 Tekst...36 Botntekst...36 Felt... 38 Legge inn merknadar i presentasjonen...38 Setje opp ei lysbiletvising...39 Ei lysbiletsamling mange visingar...39 Gøyme lysbilete...39 Tilpassa lysbiletvising...40 Lysbiletovergagar...40 Skifte lysbilete...40 Vis ei lysbiletframvising...40 Presentasjonskonsollen...41 Getting Started with Impress 5

Kva er Impress? Impress er LibreOffics sitt presentasjonsprogram (lysbiletprogram). Du kan laga lysbiletframvisingar som inneheld mange ulike element, som tekst, punktlister og nummererte lister, tabellar, diagram og mange ulike former for grafiske objekt som biletsamlinger (clipart), teikningar og foto. Impress inneheld også stavekontroll, synonymordbok, tekststilar og bakgrunnsstilar. Dette kapitlet inneheld forklaringar, skjermbilde og tips for å vise deg eigenskapane til Impress samstundes med at du lagar dine eigne presentasjonar. I noen tilfelle er også ganske avanserte utformingar viste i kapitlet. Desse kan du finne utdjupande forklaringar på i handboka for Impress. Dersom du har erfaring med å lage lysbiletframvisingar, vil vi rå til at du i staden for denne innføringa les handboka for Impress. Skal du lage noe meir enn svært enkle framvisingar, krev det litt kunnskap om dei ulike elementa eit lysbilete er bygd opp av. Lysbilete med tekst bruker stilar for å handtere teksten. Teikningar blir i Impress laga på same måten som i teikneprogrammet Draw som er inkludert i LibreOffice. Vi vil difor tilrå at du i slike tilfelle også ser gjennom kapittel 3, Bruke stilar og malar og kapittel 7 Kom i gang med Draw i denne innføringa. Treng du fleire opplysningar, kan ein kikk på handboka for Draw vere til god hjelp med omsyn til bruk av teikneverktøya. Opna Impress Du kan opna Impress på mange måtar: Frå oppstartmenyen til LibreOffice. Dersom ingen komponentar er opne, trykk på knappen «Impress presentasjon». Frå systemmenyen. Dette er standardmenyen der dei fleste programma blir opna. I Windows er denne menyen kalla Start-menyen. I Linux med Gnome skrivebord heiter han Programmenyen (Applications menu), på eit KDE-skrivebord ligg han under KDE-logoen. På Mac OS X heiter han Programmenyen (Applications menu). Sjå meir om dei ulike operativsystema i kapittel 1, Introducing LibreOffice. I Windows bruk bruk presentasjonsutval i snøggstart for LibreOffice. Tilsvarande funksjonar finst også i Mac og Linux. Sjå kapittel 1, Innleiing til LibreOffice. Frå einkvar opna komponent i LibreOffice. Klikk på trekanten til høgre for knappen Ny på menylinja og vel Presentasjon frå nedtrekksmenyen eller bruk Fil Ny Presentasjon på menylinja. Merk Når LibreOffice blir installert på datamaskinen, blir det som oftast lagt til ei menyoppføring for kvar komponent i systemmenyen. Namnet på og plasseringa av desse menyoppføringane er avhengig av operativsystemet og det grafiske brukargrensesnittet. Første gongen du opnar Impress, kjem presentasjonsvegvisaren fram. Her kan du velje Tom presentasjon, som opnar eit tomt dokument Frå mal, som gir deg valet mellom fleire ulike malar du kan bruke for presentasjonen Opna eksisterande presentasjon Klikk på Opprett for å opna hovudvindauget for Impress. Du finn meir detaljert om korleis du bruker presentasjonsvegvisaren i kapitlet «Slik lagar du ein ny presentasjon» på side 15. Opna Impress 6

Dersom du ikkje ønskjer å bruke presentasjonsvegvisaren, kan du velje Ikkje vis denne vegvisaren igjen før du klikkar Opprett. Du kan få fram vegvisaren igjen frå Verktøy Innstillingar LibreOffice Impress Generelt Nytt dokument på hovudmenyen og merke av for Start med vegvisaren. Hovudvindauget i Impress Hovudvindauget i Impress (figur 1) er delt inn i tre delar: lysbiletpanelet, arbeidsområdet og oppgåvepanelet. I tillegg kan det vere fleire verktøylinjer som kan visast eller gøymast etter behov. Figur 1: Hovudvindauget i Impress. Ovalane viser Gøym/Vis-merka Tips Du kan lukka lysbiletpanelet og oppgåvepanelet ved å trykke på x-en oppe i høgre hjørne, eller ved å velje Vis Lysbiletpanel eller Vis Oppgåvepanel. Bruk Vis Lysbiletpanel og Vis Oppgåvepanel for i opna panela igjen. Du kan også maksimere arbeidsområdet ved å trykke på vis/gøym-merka i midten av dei loddrette skiljelinjene (vist med ovalar i figur 1). Når du bruker vis/gøym blir panelet gøymd, men ikkje lukka. For å vise panela igjen, trykk på vis/gøym igjen. Lysbiletpanelet Lysbiletpanelet viser miniatyrar av lysbileta i presentasjonen i den rekkefølgja dei blir viste dersom du ikkje har endra rekkefølgja. Når du klikkar på ein av miniatyrane, vil lysbildet bli vist i arbeidsområdet og du kan gjere alle dei endringane i det som du måtte ha behov for å gjere. I lysbiletpanelet kan du gjere fleire operasjonar på fleire bilete samstundes: Hovudvindauget i Impress 7

Legge til eit nytt lysbilete. Merke eit lysbilete som gøymd slik at det ikkje blir vist under framsyninga. Slette eit lysbilete frå presentasjonen. Gi eit lysbilete eit nytt namn. Lage duplikat av eit lysbilete (kopier og lim inn) eller flytte det til ein annan stad i presentasjonen (klipp ut og lim inn). Det er også råd å gjere noen andre operasjonar, men det er andre og enklare måtar å gjere dei på enn å bruke lysbiletpanelet: Endre overgangen etter det merkte lysbiletet eller for kvart lysbilete i ei gruppe lysbilete. Endre rekkefølgja av lysbilete i presentasjonen. Endre utsjånaden på lysbilete. Endre oppsettet for ei lysbiletgruppe samstundes. Sidepanelet Sidepanelet har sju avdelingar. Du utvidar visinga ved å klikke på symbolet for avdelinga heilt til høgre eller på den vesle trekanten over symbola og velja avdeling frå nedtrekkslista. Du kan ha framme bare ein avdeling om gongen. Eigenskapar Utformingane som er inkluderte i Impress blir viste her. Du kan velje ei av dei og bruke ho slik ho er, eller du kan gjere endringar i utforminga. Du kan ikkje lagra tilpassa utformingar. Hovudutformingar Her kan du definere kva stil som skal brukast på sida (lysbiletet). Impress inneheld fleire ferdigdefinerte hovudutformingar (slide masters). Ein av desse standard er tom, dei andre har stil for bakgrunn og tekst. Tips Vel Format Stilhandsamar på hovudmenyen eller trykk F11 for å opna dialogvindauget for stilhandsamaren der du kan endre stilane som er brukte i alle hovudutformingane. Dette kan du gjere når som helst. Tilpassa animasjon Det finst svært mange animasjonseffektar du kan bruke for å utheva eller forbetra dei ulike elementa i eit lysbilete. Seksjonen Tilpassa animasjon er ein enkel måte å legge til, endre eller fjerne ein animasjonseffekt på. Lysbiletovergangar Her finn du mange ulike overgangar som blir brukte mellom lysbileta. Standard er ingen overgang som betyr at lysbiletet som blir vist ganske enkelt blir bytt ut med det neste. Vel du ein av dei tilgjengelege overgangane, kan du styra kor raskt overgangen skal skje (sakte, middels eller raskt, velje mellom automatisk eller manuell overgang og velje kor lenge kvart lysbilete skal visast (bare for automatisk overgang). Stilhandsamar Denne blir brukt til å redigere og legge til grafiske stilar, men du kan bare redigere presentasjonsstilar. Når du endrar ein stil, blir endringane automatisk brukt på alle elementa Hovudvindauget i Impress 8

som er formaterte med den aktuelle stilen. Vil du at endringane bare skal bli brukte på det gjeldande lysbiletet, må du lage ei ny hovudutforming bare for dette lysbiletet. Galleri Opnar Impress-galleriet der du kan velje objekt som skal setjast inn i presentasjonen anten som ein kopi eller som ei lenke. Ein kopi er uavhengig av originalobjektet. Endringar i det opphavlege objektet har ingen effekt på kopien. Legg du inn objektet som lenke, vil alle endringar i originalen også bli utførte på lenka. Dokumentstruktur Opnar dialogvindauget for dokumentstrukturen (Impress navigator) der du raskt kan bytte til ei anna side eller velja eit objekt på eit lysbilete. Du bør gi lysbileta og objekta meiningsfulle namn slik at dei er lette å identifisere når du bruker dokumentstrukturen. Arbeidsområdet Arbeidsområdet er normalt plassert i midten av sida og har fem faner:normal, Disposisjon, Notat, Støtteark og Slide Lysbiletsortering (figur 2). Desse fem fanene blir kalla visingsknappar. Området under visingsknappane vil variere med kva vising som er vald. Visingane for arbeidsområdet er nærare omtalt i «Feil: Fann ikkje kjelda til referansen» på side Feil: Fann ikkje kjelda til referansen. Figur 2: Fanene i arbeidsområdet Verktøylinjer Det finst mange verktøylinjer om kan brukast når du lagar lysbilete. Du kan gjere dei synlege eller gøyma dei frå Vis Verktøylinjer på hovudmenyen. Du kan også velje kva symbol (ikon) som skal visast på kvar verktøylinje. Dette finn du meir om i kapittel 1, Innføring i LibreOffice. Mange av verktøylinjene er like verktøylinjene i Draw. Du finn meir om desse i handboka for Draw Statuslinja Statuslinja (figur 3)heilt nedst i Impress-vindauget inneheld informasjon som kan vere nyttig under arbeidet med ein presentasjon. Du finn meir om kva desse felta inneheld og korleis du brukar dei i kapittel 1, Innføring i LibreOffice og i handboka for Impress kapittel 1, Innleiing til Impress. Figur 3: Statuslinja Hovudvindauget i Impress 9

Merk Storleiken blir gitt med den gjeldande måleeininga, som ikkje har noe med einingane brukte på linjalen. Denne måleeininga er definert i Verktøy Innstillingar LibreOffice Impress Generelt. Frå venstre mot høgre finn du: Informasjonsområdet visinga avhengig av kva som er markert. Eksempel: Eksempel på utval Tekstområde Diagram, rekneark Bilete Eksempel på vist informasjon Tekstredigering: Avsnitt x, rad y, kolonne z Innebygd objekt (OLE) «ObjectNamn» vald Bilete med gjennomsikt vald Markørposisjon posisjonen til markøren. Er eit utval markert, vil posisjonen til det øvre, venstre hjørnet av utvalet målt frå det øvre, venstre hjørnet til lysbiletet bli vist etterfølgd av høgda og breidda til utvalet eller tekstboksen markøren er i. Endringar ikkje lagra eit «flagg» indikerer at fila ikkje er lagra med dei siste endringane. Dobbeltklikk på flagget for å opna dialogvindauget for lagring. Digital signatur eit «flagg» indikerer at dokumentet er digitalt signert. Etter at fila er lagra, vil dobbelklikk på dette flagget opna dialogvindauget med den digitale signaturen. Lysbiletnummer nummeret på lysbiletet som blir vist i arbeidsområdet. Talet etter skråstreken viser samla tal på bilete i denne presentasjonen. Stil brukt for side (lysbilete) stilen som er brukt for lysbiletet, støtteark og notat for den sida som blir vist i arbeidsområdet. Dobbelklikk på stilnamnet for å opna dialogvindauget for lysbiletutforminga. Forstørring i prosent viser kor stort arbeidsområdet blir vist. Dobbeltklikk på dette feltet for å opna dialogvindauget for posisjon og storleik Du kan du gøyme statuslinja ved å gå inn på Vis på hovudmenyen og fjerne avkryssinga (ved å klikke på ho) for Statuslinje. Ulike visingar av arbeidsområdet Kvar vising av arbeidsområdet er utforma for å gjere utforminga så enkel som råd er for dei ulike oppgåvene. Det kan difor vere greitt å bli kjend med desse for å kunne utføre oppgåvene raskare. Merk Kvar vising av arbeidsområdet viser ulike sett med verktøylinjer. Du kan tilpasse desse verktøylinjene frå Vis Verktøylinjer i hovudmenyen og krysse av for dei verktøylinjene du ønskjer å bruke eller fjerna avkryssinga for dei du ikkje bruker. Normalvising Visinga Normal er hovudvisinga når du skal lage lysbilete. Bruk denne visinga for å formatere og utforme lysbiletet og når du skal legge til tekst, bilete og animasjonar Du kan plassere eit lysbilete i arbeidsområdet for normalvising (figur 1 på side 7) anten ved å klikke på miniatyren i lysbiletpanelet, eller ved å dobbeltklikke på det i dokumentstrukturen (sjå kapittel 1 Innleiing til LibreOffice og i handboka for Impress for meire informasjon om dokumentstrukturen). Ulike visingar av arbeidsområdet 10

Disposisjonsvising Disposisjonsvisinga (figur 4) inneheld alle lysbileta i presentasjonen i nummerert rekkefølgje. Emneoverskrift, nummererte lister og punktlister blir viste for kvart lysbilete i disposisjonsformat. Bare tekst som er skrive inn i standard tekstfelt blir vist. Eventuell tekst skrive inn i andre tekstboksar eller grafiske objekt blir ikkje viste og heller ikkje namnet på lysbiletet. Figur 4: Disposisjonsvising Figur 5: Pilknappane for disposisjonsnivå og flytting i verktøylinja for tekstformatering Bruk disposisjonsvisinga for å: 1) lage endringar i teksten i eit lysbilete: Legg til og slett tekst på same måten som i normalvisinga. Flytte tekstavsnitta i det valde lysbiletet opp og ned ved hjelp av knappane «Pil opp» og «Pil ned» i verktøylinja for tekstformatering (innringa i figur 5). Endra disposisjonsnivået for kva avsnitt som helst i eit lysbilete ved hjelp av knappane «Pil høgre» og «Pil venstre» i verktøylinja for tekstformatering. Endra disposisjonsnivået og flytte eit avsnitt samstundes ved å bruke ein kombinasjon av desse fire pilknappane. 2) Samanlikne lysbiletet med disposisjonen som er brukt (dersom du har lage ein disposisjon). Dersom du oppdagar at eit anna lysbilete skulle vore brukt her, kan du laga det direkte i disposisjonsvisinga eller du kan gå tilbake til normalvisinga og lage det det der. Notatvising Bruk notatvisinga (figur 6) for å legge til notat i eit lysbilete. Desse notata blir ikkje viste under lysbiletframvisinga. Ulike visingar av arbeidsområdet 11

Figur 6: Notatvising 1) Klikk på fana Notat i arbeidsområdet. 2) Merk lysbiletet som skal ha notatet. 3) Klikk på lysbiletet i lysbiletpanelet eller dobbeltklikk på namnet i disposisjonsvisinga 1) Klikk på orda «Klikk for å leggja til notat» i tekstfeltet under lysbiletet og skriv inn notatet. Du kan endre storleiken på tekstboksen for notat ved å klikke ei av kantlinjene og deretter bruke handtaka som kjem fram for å dra storleiken dit du ønskjer. Du kan også flytte boksen ved å klikke på ei av kantlinjene og dra boksen dit du ønskjer. Klikk på tasten F11 eller klikk på symbolet for stilhandsamaren tekststilen. i oppgåvepanelet for å få fram stilhandsamaren dersom du vil endre Figur 7: Oppsett av støtteark Ulike visingar av arbeidsområdet 12

Støttearkvising Støttearkvisinga blir brukt for å setje opp lysbileta for å skrive ut støtteark. Klikk på fana Støtteark i arbeidsområdet og deretter på Eigenskapar i oppgåvepanelet for å visa utforminga av støttearket (figur 7). Her kan du velja om det skal skrivast ut 1, 2, 3, 4, 6 eller 9 lysbilete per side. Dersom oppsettvisinga ikkje er synleg, trykk på knappen for eigenskapar ved sida av oppgåvepanelet. Du kan også bruke denne visinga til å tilpasse informasjonen som skal skrivast ut på støttearket. Sjå handboka for Impress, kapittel 10, Skrive ut, sende som e-post, eksportere og lagra lysbileteframvisingar for meir om dette. Figur 8: Dialogvindauget for topp- og botntekst fana for notat og støtteark Vel Set inn Sidetal eller Set inn Dato og klokkeslett for å opna dialogvindauget for topptekst og botntekst. Klikk på fana Notat og støtteark (figur 8) og vel dei elementa som skal visast på kvar støtteside. Du finn meir om dette i handboka for Impress. Sorteringsvising Sorteringsvisinga (figur 9) inneheld ein miniatyr av alle lysbileta i presentasjonen. Du kan bruke denne visinga for å arbeide på ei gruppe lysbilete eller bare på eitt lysbilete. Ulike visingar av arbeidsområdet 13

Figur 9: Lysbiletsortering Tilpasse visinga av lysbiletsorteringa Slik kan du endre kor mange lysbilete som skal visast i kvar rad: 1) Klikk på Vis Verktøylinjer Lysbiletsortering og Vis Verktøylinjer Lysbiletvising for å vise eller gøyme dei respektive verktøylinjene (figur 10) 2) Set kor mange lysbilete det skal vere på sida (opp til 15). Figur 10: Verktøylinjene for lysbiletsortering og lysbiletvising Flytte på eit lysbilete ved hjelp av sorteringsvisinga Slik kan du flytte eit lysbilete i presentasjonen ved å bruke lysbiletsorteringa: 1) Klikk på lysbiletet for å markere det (figur 9). 2) Dra og slepp det dit du ønskjer. Markere og flytte grupper med lysbilete Du kan markere ei gruppe av lysbilete ved å bruke ein av desse måtane: Med Ctrl-tasten klikk på det første lysbiletet. Hald nede Ctrl-tasten medan du klikkar på resten av dei ønskte lysbileta. Med Shift-tasten klikk på det første lysbiletet. Hald nede Shift-tasten medan du klikkar på det siste biletet i gruppa. Dette vil merke også lysbileta mellom desse to. Med datamusa klikk på ei av sidene, høgre eller venstre, på det første lysbiletet som skal merkast. Hald nede venstre museknapp og dra markøren til alle lysbileta du vil merka er merkte. Slik kan du flytte ei gruppe av lysbilete: 1) Merk ei gruppe av lysbilete. 2) Dra og slepp gruppa til den nye plasseringa. Ulike visingar av arbeidsområdet 14

Slik bruker du lysbiletsorteringsvisinga Du kan arbeide med lysbilete i lysbiletsorteringsvising på same måten som i lysbiletpanelet. For å gjere endringar høgreklikk på eit bilete for å opna sprettoppmenyen med desse vala: Nytt lysbilete legg til eit nytt lysbilete etter det merkte lysbiletet. (sjå «Feil: Fann ikkje kjelda til referansen» på side Feil: Fann ikkje kjelda til referansen). Lag kopi av lysbiletet lagar ein kopi av det markerte lysbiletet og plasserer kopien like etter det markerte lysbiletet. (sjå «Feil: Fann ikkje kjelda til referansen» på side Feil: Fann ikkje kjelda til referansen). Slett lysbiletet sletter det markerte lysbiletet. Endra namn på lysbilete gi nytt namn til det markerte lysbiletet. Lysbiletopsett blir brukt for å endre utsjånaden til det markerte lysbiletet. Lysbiletovergang blir brukt for å endre overgangen frå det valde lysbiletet til det neste. For eitt lysbilete, marker lysbiletet og legg til ønskt overgang. For fleire lysbilete, marker ei gruppe lysbilete og legg til ønskt overgang. Gøym lysbilete gøymde lysbilete blir ikkje viste i biletvisinga. Klipp ut fjernar det markerte lysbiletet og lagrar det på utklippstavla. Kopier kopierer det valde lysbiletet til utklippstavla utan å fjerne det. Lim inn set inn eit lysbilete frå utklippstavla etter det markerte lysbiletet. Slik lagar du ein ny presentasjon Denne bolken viser korleis du kan lage ein ny presentasjon ved hjelp av vegvisaren for presentasjonar. Tips Det første du må gjere er å bestemma kva føremålet er med presentasjonen og planlegge han ut frå det. Sjølv om det er råd å gjere endringar undervegs, vil det spare deg for mykje tid om du har klart føre deg kven som skal sjå presentasjonen, kva innhaldet skal vere, strukturen i presentasjonen og korleis han skal visast. Når du opnar Impress kjem presentasjonsvegvisaren fram (figur 11). 1) Vel ein av desse under Type. Desse vala blir forklarte nærare i handboka for Impress. Tom presentasjon lagar nettopp ein tom presentasjon. Frå mal gir deg høve til å lage ein ny presentasjon ut frå ein av dei ferdiglaga malane. Du får fram ei liste over alle tilgjengelege malar som du kan velja frå. Opna eksisterande presentasjon blir brukt når du skal arbeide vidare på ein presentasjon. Det vil kome opp ei liste over tidlegare laga presentasjonar som du kan velje frå. 2) Klikk på Neste for å opna steg to i vegvisaren. Dersom du har vald Tom presentasjon i steg 1, vil det sjå ut som i figur 12. Valde du Frå mal i steg 1, vil eit eksempellysbilete bli vist i førehandsvisinga. Slik lagar du ein ny presentasjon 15

Figur 11: Vel presentasjonstype Figur 12: Vel lysbiletutforming 3) Vel ei utforming i Vel ei lysbiletutforming. Du har to hovudval: presentasjonsbakgrunnar og eit sett med andre presentasjonar. Kvar av desse har ei liste med ulike val for utforminga av lysbilete. Dersom du vel å bruke ein av desse i staden for «<Original>», klikk for å velje han. Typar av presentasjonsbakgrunnar er viste i figur 12. Når du merker ein presentasjonsbakgrunn, vil han bli vist i førehandsvisinga. <Original> er for å laga lysbilete ut frå eit tomt lysbilete. Slik lagar du ein ny presentasjon 16

4) I Vel eit presentasjonsmedium bestemmer du korleis presentasjonen skal visast. Dei fleste presentasjonane skal visast på dataskjerm, så trykk på Skjerm, som er standardvalet. Du kan endre sideformatet når som helst. Merk Standard skjermside er for ei 4:3 vising (28cm x 21cm). Dette passar ikkje for breiskjermvisingar. Du kan endre dette ved å gå til «Normalvising» og velje Format Side. 5) Klikk på Neste for å gå til steg 3 i presentasjonsvegvisaren (figur 13). Vel lysbiletovergang frå nedtrekkslista Effekt. Vel kor raskt overgangen skal skje i nedtrekkslista Fart. I dette tilfellet vil Middels vere eit godt val. Figur 13: Vel overgangseffekt Slik lagar du ein ny presentasjon 17

Figur 14: Skriv inn informasjon om presentasjonen Merk Dersom du ikkje valde ein mal i steg 1, vil ikkje steg 4 og 5 bli viste etter steg 3. Trykk Opprett for å lage den nye presentasjonen. 6) Trykk på Neste for å opna vindauget for steg 4. Her kan du skrive inn ein del opplysningar om presentasjonen. 7) Trykk Neste for å opna dialogvindauget for steg 5 (figur15). Her kan du sjå korleis lysbileta blir sjåande ut. Dersom du ikkje ser biletet, kryss av for Førehandsvising. 8) Dersom du vil lage eit samandrag av presentasjonen, merk av for Lag samandrag. 9) Trykk Opprett for å laga presentasjonen. Slik lagar du ein ny presentasjon 18

Figur 15: Førehandsvisinga av presentasjonen Tips Dersom du har lite erfaring med å lage presentasjonar, kan du velje standardverdiane for Effekt og Fart. Du kan endre begge desse verdiane seinare når du arbeider med lysbiletovergangar og animasjonar. Desse er nærare forklarte i handboka for Impress, kapittel 9, Lysbiletframvisingar. Formatere ein presentasjon Ein ny presentasjon inneheld berre eit tomt lysbilete. I denne bolken skal vi legge til nye lysbilete og tilpasse dei til det ønskte innhaldet. Setje inn lysbilete Nytt lysbilete Du kan setje inn eit nytt lysbilete slik: 1) Go to Insert on the Menu bar and select Slide. 2) Eller høgreklikk på eit lysbilete i lysbiletpanelet eller i lysbiletsorteringa og vel Nytt lysbilete frå menyen som kjem fram. 3) Eller høgreklikk på ein tom stad i arbeidsområdet og vel Lysbilete Nytt lysbilete på menyen som kjem fram. 4) Eller klikk på knappen Lysbilete i verktøylinja for presentasjonen. Viss denne verktøylinja ikkje er synleg, gå til Vis Verktøylinjer på hovudmenyen og vel Presentasjon frå lista. 5) Eit nytt lysbilete blir sett inn i presentasjonen etter det markerte lysbiletet. Formatere ein presentasjon 19

Lage kopi av lysbilete Av og til kan det vere greitt å lage ein kopi av eit ferdig lysbilete i staden for å byrja heilt på nytt igjen. Slik gjer du det: 1) Select the slide you want to duplicate from the Slides Pane. 2) Vel Set inn Lag kopi av lysbiletet på menylinja. 3) Eller høgreklikk på lysbiletet i lysbiletpanelet eller sorteringsvisinga og vel Lag kopi av lysbilete i sprettoppmenyen. 4) Eller høgreklikk på eit lysblete i arbeidsområdet og vel Lysbilete Lag kopi av lysbiletet i sprettoppmenyen. 5) Eller kikk på trekanten til høgre for lysbiletikonet i presentasjonsverktøylinja og vel Lag kopi av lysbiletet på sprettoppmenyen. Dersom denne verktøylinja ikkje er synleg, vel Vis Verktøylinjer og merk av Presentasjon. 6) Det vil i alle tilfella bli sett inn ein kopi av lysbiletet etter det merkte lysbiletet. Velja lysbiletutforming I ei lysbiletframvising er det første biletet som oftast eit tittelbilde. Du kan lage dette ut frå ei tom utforming eller bruke ei tittelutforming for dette lysbiletet. Trykk på knappen for eigenskapar ved sida av oppgåvepanelet for å opna sida for Utforming (figur 16). Oppsetta i LibreOffice spenner frå ei tom side til eit lysbilete med seks innhaldsboksar og ein tittel. Figur 16: Tilgjengelege lysbiletoppsett Dersom ei av tittelutformingane er valde, klikk der det står «Klikk for å leggja til tittel» og skriv inn tittelen. Du legg inn tekst i lysbiletet ved først å klikke der det står «Klikk for å leggja til tekst» og så skrive inn teksten. For å endra utsjånaden på tittelen, eventuell undertittel eller innhaldet, må du endra presentasjonsstilen. Sjå handboka for Impress, kapittel 2; Bruke kovudutformingar, stilar og malar om korleis du gjer det. Formatere ein presentasjon 20

Merk Tekst og grafiske element kan justerast når som helst i prosessen, men å endre utforminga av eit lysbilete som alt har eit innhald kan føre til dramatiske effektar. Du bør difor tenke nøye gjennom kva utforming du vel å bruke. Om du likevel finn det nødvendig å bytte til ei anna utforming, vil ikkje innhaldet bli borte, men det kan trenge å formaterast på nytt. Tips For å sjå namna på dei innebygde utformingane, hald musepeikaren over visinga i utformingspanelet. Det vil då kome opp ei lita rute med namnet. Dette gjeld forresten for alle knappane på sida, også i verktøylinjene. Dersom verktøytipsa ikkje er slått på, vel Verktøy Innstillingar LibreOffice Generelt Hjelp merk av for Tips. Dersom du også merker av for Utvida tips, vil du få opp meir detaljert informasjon, men ikkje namnet på elementet. For å velje eller endra utforminga for eit lysbilete merker du biletet i lysbiletpanelet slik at det blir synleg i arbeidsområdet. Deretter vel du den ønskte utforminga i sidepanelet. Fleire av malane inneheld ein eller fleire innhaldsboksar. Kvar av desse boksane kan bli sett opp til å innehalde tekst, film, bilete, diagram eller tabellar. Du vel innhaldstype ved å klikke på det tilsvarande ikonet som blir vist midt i innhaldsboksen slik som vist i figur 17. Klikk på «Klikk for å leggja til tekst» dersom du skal legge til tekst. Figur 17: Velje innhaldstype Endra element i lysbiletet Eit lysbilete inneheld element som blei lagt inn i hovudutforminga i tillegg til dei elementa som er brukte i den valde utforminga. Det er lite sannsynleg at den førehandsdefinerte utforminga passar for alle lysbileta i presentasjonen. Som oftast må du fjerne element som ikkje skal vere med, eller legge til for eksempel tekst og bilete. I Impress kan du ikkje laga nye utformingar, men du kan endre storleiken på og flytte utformingselementa. Det er også råd å legge til lysbiletelement utan å vere avgrensa av storleiken og plasseringa av utformingsboksane. Formatere ein presentasjon 21

For å endra storleiken på ein innhaldsboks, klikker du på omrisset av boksen for å få fram handtaka. Sett musepeikaren på eitt av handtaka, hald nede museknappen og dra handtaket dit du ønskjer og slepp museknappen. Slik fjernar du uønskte element: 1) Klikk på elementet for å merka det. Handtaka som kjem fram viser at elementet er merkt. 2) Trykk tasten Delete for å slette elementet. Merk Endringar i alle førehandsdefinerte utformingar som følgjer med Impress kan bare gjerast når visinga er sett til Vis Normal, som er standardoppsettet. Forsøk på å gjere endringar ved å endra hovudutforminga, noe som er mogleg, kan resultere i uønskte resultat. Endringar i hovudutforminga må gjerast svært forsiktig og krev mykje prøving og feiling. Legga til tekst Dersom lysbiletet inneheld ei tekstramme, legg du til tekst ved å klikke på teksten Klikk for å leggja til tekst og så skrive inn teksten. Disposisjonsstilane blir lagt til teksten automatisk etter kvart som du skriv inn. Du kan endra disposisjonsnivået og plasseringa for kvart avsnitt ved å bruke pilknappane på verktøylinja for tekstformatering (sjå figur 5 og «Feil: Fann ikkje kjelda til referansen» på side Feil: Fann ikkje kjelda til referansen). Du finn meir informasjon om tekst på «Legge til og formatere tekst» på side 23. Legga til objekt For å setja inn objekt i eit lysbilete, for eksempel eit bilete, ei teikning, eit foto eller eit rekneark, klikk på Set inn og vel den ønskte typen frå menyen som kjem fram. Du finn meir om dette i Legge til bilete, tabellar, diagram og media» på side 29. Endre utsjånad på alle lysbiletea For å endra bakgrunnen og andre element for alle lysbileta i ein presentasjon, må du endra hovudutforminga eller velje ei anna hovudutforming som omtalt i «Arbeide med hovudutformingar og stilar» på side 31. Ei Hovudutforming er eit lysbilete med eit spesifisert sett med karakteristika som verkar som ein mal og blir brukt som utgangspunkt for å laga andre lysbilete. Karakteristikkane inkluderer bakgrunnen, objekt i bakgrunnen, tekstformatering og bakgrunnsbilete. Merk LibreOffice bruker i originalversjonen tre alternative termar for omgrepa Master slide, slide master og master page. Alle desse refererer til eit lysbilete som blir brukt for å laga andre lysbilete. I denne rettleiinga er alle desse tre omgrepa omsette med hovudutforming unntatt når det er brukt i omtale av brukargrensesnittet. Impress har innebygd ein del hovudutformingar som du finn i seksjonen Hovudutformingar på oppgåvepanelet. Du kan også laga dine eigne hovudutformingar eller legge til fleire frå andre kjelder. Sjå kapittel 2 Bruka hovudutformingar, stilar og malar i handboka for Impress om korleis du kan endre hovudutformingar. Dersom du bare skal byte ut bakgrunnen, kan du bruke ein snarveg: 1) Vel Format Side og gå til fana Bakgrunn i dialogvindauget Sideoppsett. 2) Vel ønskt bakgrunn. Du kan velje mellom farge, fargeovergang, skravering og punktbilete. 3) Klikk OK for å legge til bakgrunnen Formatere ein presentasjon 22

4) Det kjem då opp eit vindauge som spør om bakgrunnen skal leggast til alle lysbileta. Svarar du Ja, vil Impress endra hovudutforminga automatisk. Merk Å setje inn og formatere ein bakgrunn er utanom føremålet med dette kapitlet, men du kan finne nødvendig informasjon om dette i kapittel 6 Formatere grafiske objekt i handboka for Impress og i handboka for Draw, kapittel 4, Endra obektinnstillingar. Endre lysbiletframvisinga I standardoppsettet vil lysbiletvisinga vise alle lysbileta i den rekkefølgja dei har i lysbiletsorteringa med dei overgangane mellom bileta som er vald i presentasjonsvegvisaren. Biletskiftet blir gjort frå tastaturet eller datamusa. Bruk menyen Lysbiletframvising for å endra rekkefølgja på lysbileta, velje kva for lysbilete som skal visast og automatisk byte frå eitt lysbilete til det neste. For å endra lysbiletovergangane eller animerte lysbilete, legge til lyd eller gjere andre endringar i presentasjonen, må du bruke funksjonar i sidepanelet. Sjå i handboka for Impress korleis du bruker desse funksjonane. Legge til og formatere tekst Som oftast inneheld mange av lysbileta tekst. Denne bolken vil vise deg korleis du kan legge til tekst og endra utsjånaden på han. Tekst brukt i lysbilete ligg i tekstboksar. Treng du meir informasjon om dette, sjå handboka for Impress kapittel 3, Legge til og formatere tekst. Det finst to typar tekstboksar du kan bruke i eit lysbilete: Velje ei førehandsdefinert utforming i utformingsseksjonen i sidepanelet utan å velje innhald. Desse tekstboksane blir kalla Autoutforming-tekstboksar. Lage ein tekstboks ved å bruke tekstikonet på teikneverktøylinja (figur 18) eller tekstverktøylinja (figur 19) eller ved å trykke på F2. Figur 18: Teikneverktøylinja Figur 19: Tekstverktøylinja Bruke autoutformings-tekstboksar 1) Sjå etter at normalvising er vald. 2) Klikk inn tekstboksen som viser Klikk for å leggja til tekst. 3) Skriv eller lim inn teksten i tekstboksen. Bruke tekstboksar 1) Sjå etter at normalvising er vald. 2) Klikk på tekstikonet på verktøylinja for teikning eller tekst eller trykk F2. Dersom dei aktuelle verktøylinjene ikkje er synlege, vel Vis Verktøylinjer og vel Teikning eller Tekst. Legge til og formatere tekst 23

3) Klikk og dra for å lage ein tekstboks på lysbiletet. Ikkje bry deg sp mykje om storleiken eller plasseringa. Boksen vil utvide seg om nødvendig for å få plass til teksten. 4) Slepp museknappen når du er ferdig. Markøren er nå inne i tekstboksen som nå er i redigeringsmodus (farga ramme vist i figur 20). 5) Skriv eller lim inn teksten i tekstboksen. 6) Klikk utføre tekstboksen for å gå ut av redigeringsmodus. Du kan flytte, endre storleiken på og slette tekstboksar. Sjå meir om dette i handboka for Impress, kapittel 3, Legge til og formatere tekst. Figur 20: Lage og redigere tekstboksar Loddrett tekst I tillegg til dei vanlege tekstboksane der teksten blir sett inn vassrett, er det også råd å setje inn teksboksar der teksten blir skrive inn loddrett. Desse boksane er tilgjengelege bare når asiatiske språk er aktiverte i Verktøy Innstillingar Språkinnstillingar Språk. Klikk på symbolet for loddrett tekst loddrett tekst. i verktøylinja for teikning eller verktøylinja for tekst for å setje inn ein boks for Rask endring av skriftstorleiken Impress har ein knapp for Større skrift og ein annan knapp for Mindre skrift på verktøylinja for tekstformatering (innringa i figur 21) tfor å gjere teksten større eller mindre. Kor mykje teksten blir endra for kvart trykk på ein av knappane er avhengig av standardstorleikane som er tilgjenglege for skrifttypen som er i bruk. Figur 21: Rask endring av skriftstorleik på verktøylinja for skriftformatering Lime inn tekst Du kan setje tekst inn i tekstboksen ved å lime han inn ved å kopiere han frå eit anna dokument og lime han inn i Impress. Det er ikkje alltid at formateringa på den innlimte teksten passar saman med anna tekst brukt i lysbiletet eller i andre lysbilete i serien. I noen tilfelle er dette ønskjeleg, men som oftast ønskjer du å bruke ei einskapleg formatering utan å laga eit lappeteppe av ulike Legge til og formatere tekst 24

avsnittsstilar, skrifttypar, punkt i punktlister osv. Heldigvis finst det fleire måtar å få til eins stil på heile presentasjonen. Lime inn uformatert tekst Til vanleg vil det vere best å lime inn tekst utan formatering og heller legge til formateringa seinare. Slik limer du inn uformatert tekst: 1) Bruk snarvegen Ctrl + Shift + V og vel Uformatert tekst i dialogvindauget Lim inn utval som kjem fram. 2) Eller klikk på den vesle trekanten til høgre for knappen Lim inn på standardverktøylinja og vel Uformatert tekst i menyen som kjem fram. 3) Den uformaterte teksten blir formatert med disposisjon- eller avsnittstilen brukt der markøren er plassert dersom han blir limt inn i ein autoutformingsboks eller med den gjeldande grafiske stilen dersom han blir limt inn i ein vanleg tekstbok. Formatere innlimt tekst Du kan bruke verktøya på verktøylinja for tekstformatering (figur 22) eller verktøya på fanene Teikn og Avsnitt i sidepanelet (figur 23) for å formatere innlimt tekst. Dersom teikn- og avsnittsfanene ikkje opnar seg automatisk når du har merkt ein tekst, trykk på knappen for eigenskapar sidepanelet. på Figur 22: Verktøylinja for tekstformatering Figur 23: Sidepanelet, panela for teikn og avsnitt Legge til og formatere tekst 25

Dersom du limer tekst inn i ein autoutformingsboks må du legge den gjeldande disposisjonsutforminga til teksten for at han skal få same utforminga som resten av presentasjonen. 1) Lim inn teksten der du vil ha han. 2) Merk teksten du nettopp limte inn. 3) Vel Format Standardformatering på meylija. 4) Bruk dei fire pilknappane på verktøylinja for tekstformatering (innringa i figur 5 på side 11) for å flytte teksten nøyaktig der du vil ha han og bestemme aktuelt disposisdjonsnivå. Pil venstre flytter ei listeoppføring opp eitt nivå, for eksempel frå disposisjonsnivå 3 til disposisjonsnivå 2. Pil høgre flytter ei listeoppføring eitt nivå ned. Pil opp flytter ei listeoppføring opp i listerekkefølgja. Pil ned flytter ei listeoppføring ned i listerekkefølgja. 5) Bruk eventuelt manuell formatering på teksten for å endre skrifteigenskapane, tabulatorar osv. Dersom du limer teksten inn i ein tekstboks kan du likevel bruke stilar for raskt å formatere teksten. Bare éin grafisk stil kan leggjast til slik: 1) Lim inn teksten der du vil ha han. 2) Merk teksten du nettopp limte inn. 3) Vel den ønskte grafiske stilen du vil bruke for å formatere teksten. 4) Bruk eventuelt manuell formatering på teksten for å endre skrifteigenskapane, tabulatorar osv. Lage punktlister og nummererte lister Måten å lage punktlister og nummererte lister varierer litt ut frå kva type tekstboks det gjeld, sjølv om verktøya for å handtere lista og tilpasse utsjånaden er dei same. I boksane for autoutforming vil dei tilgjengelege disposisjonsstilane som standard sette til å lage punktliste. For normale tekstboksar må du ta eit ekstra steg for å lage ei punktliste. Tekstboks for autoutforming Tekstboksen for autoutforming er i alle dei tilgjengelege utformingane formaterte som punktlister. Slik lagar du eit lysbilete med ei punktliste: 1) Vel ei lysbiletutforming som inneheld tekstboksar frå utformingsfanen. 2) Klikk på Klikk for å leggja til tekst i tekstboksen. 3) Skriv inn teksten og trykk Enter for å lage eit nytt punkt. 4) Standard listetype er punktliste. Korleis du kan endre utsjånaden på ei liste er forklart i «Endra listeutsjånaden» på side 27. Tips Trykk Shift + Enter for å byrja ei ny linje utan å aga eit nytt punkt. Den nye linja vil ha det same innrykket som den førre linja. Du kan slå av og på punkta ved hjelp av knappen Punktmerking av/på på verktøylinja for tekstformatering. Dersom denne verktøylinja ikkje er synleg, gå til Vis Verktøylinjer Tekstformatering på menylinja. Legge til og formatere tekst 26

Tekstboksar Slik lagar du ei punktliste i ein tekstboks: 1) Trykk på tekstknappen på verktøylinja for teikning og teikna ein tekstboks på lysbiletet. 2) Klikk på Punktmerking av/på på verktøylinja for tekstformatering. 3) Skriv inn teksten og trykk Enter for å byrje ei ny punktlinje. 4) Standard listetype er punktliste. Korleis du kan endre utsjånaden på ei liste er forklart i «Endra listeutsjånaden» på side 27. Lage eit nytt disposisjonsnivå I tekstboksane for autoutforming kan du lage eit nytt disposisjonsnivå slik: 1) Om nødvendig, trykk Enter for å byrje ei ny linje i lista. 2) For å flytte ei listeoppføring eitt nivå ned (flytte til høgre), trykk på Tabulator-tasten eller klikk på høgrepila på verktøylinja for tekstformatering eller bruk tastesnarvegen Alt + Shift + Pil høgre. Listeoppføringa flytter seg møt høgre og blir kopla til det neste disposisjonsnivået. 3) Trykker du på Enter igjen, blir det laga ei ny listeoppføring på det same nivået som den førre. 4) For å flytte ei listeoppføring eitt nivå opp (flytte til venstre), trykk på Shift + Tabulator eller klikk på venstrepila på verktøylinja for tekstformatering eller bruk tastesnarvegen Alt + Shift + Pil venstre. Listeoppføringa flytter seg møt hvenstre og blir kopla til det neste disposisjonsnivået. 5) Trykker du på Enter igjen, blir det laga ei ny listeoppføring på det same nivået som den førre. Når du flytter eit element opp eller ned eit nivå i ein boks for autoutforming, vil dette kople elementetet til ein anna disposisjonsstil. Det andre nivået er kopla til Disposisjonsnivå 2, det tredje til Disposisjonsnivå 3 osv. Ei endring av nivå og stil vil også føre til andre endringar, som for eksempel ein anna skriftstorleik, andre punkttypar osv. I tekstboksar kan eit lågare disposisjonsnivå setjast bare med Tabulator-tasten og eit høgare nivå bare med tastekombinasjonen Shift + Tabulator. Note Du kan ikkje endra disposisjonsnivået med å merke teksten og deretter trykke på den ønskte disposisjonsstilen slik du gjer det i Writer. På grunn av måten disposisjonsstilar verkar i Impress, er det ikkje råd å endra nivå på denne måten. Endra listeutsjånaden Du kan tilpassa visinga av ei liste ved å endra type punktmerking eller nummerering for heile lista eller for ei enkel oppføring. Endringane kan gjerast ved hjelp av dialogvindauget Punkt og nummerering (figur 24) som du opnar frå Format Punkt og nummerering på hovudmenyen eller ved å klikka på knappen Punkt og nummerering på verktøylinja for tekstformatering. Legge til og formatere tekst 27

Figur 24: Dialogvindauget for punkt og nummerering For heile lista: 1) Merk teksten i tekstboksen eller klikk på ramma til tekstboksen slik at utvalshandtaka blir synlege. 2) SVel Format Punkt og nummerering på hovudmenyen eller klikk på knappen Punkt og nummerering på verktøylinja for tekstformatering. 3) Dialogvindauget for Punkt og nummerering (figur 24) inneheld fem faner: Punktteikn, Nummereringstype, Bilete, Plassering og Tilpass. Dersom du skal lage ei punktliste, vel punktstilen frå standardstilane i fana Punktteikn. Dersom du ønskjer å bruke ein biletstil, vel biletstilen frå standardstilane i fana Bilete. Dersom du skal lage ei nummerert liste, vel nummereringsstilen frå standardstilane i fana Nummereringstype. Fana Plassering blir brukt for å bestemma inrykk, avstand mellom tala og listejustering. Bruk fana Tilpass for å tilpassa nummereringa, fargar, relativ storleik og teiknsett brukt i lista. 4) Skal du endra bare ei oppføring, klikk kvar som helst i teksten og følj steg 2 og 3 ovanfor. Dersom lista blei laga i ein autoutformingsboks kan du endra heile lista ved å endra disposisjonsstilane. Endringar i disposisjonsstilane vil gjelde alle lysbileta som bruker dei endra stilane. Legge til og formatere tekst 28

Legge til bilete, tabellar, diagram og media Ein innhaldsboks kan også innehalde bilete, tabellar, diagram eller media i tillegg til tekst. Denne bolken vil gi deg eit raskt oversyn over korleis du kan arbeide med desse objekta. Treng du meir informasjon, slå opp i handboka for Impress. Setje inn bilete Slik set du inn bilete i ein innhaldsboks: 1) Vel Set inn Bilete på menylinja og vel deretter anten Frå fil eller Skann. (I versjon 4.4: Set inn Bilete. Skann er flytt til Media). 2) Eller, etter at du har sett inn eit nytt lysbilete, klikk på knappen Set inn bilete (figur 17 på side 21) på det nye lysbiletet og vel fila frå dialogvindauget som kjem opp. Merk av for Førehandsvising nedst i dialogvindauget for å sjå ei førehamdsvising av biletet. 3) Flytt biletet til dit du vil ha det. 4) Biletet vil automatisk endra storleik slik at det passar i innhaldsboksen. I merknaden nedanfor er det forklart korleis du kan endra storleiken manuelt. Merk Når du skal endra storleik på biletet, høgreklikk på biletet og vel Posisjon og storleik på menyen som kjem fram. Sjå etter at det er merkt av for Same storleiksforhold. Gløymer du det, vil biletet få feil høgd eller breidd. Vel deretter breidd eller høgd for biletet. Den andre dimensjonen blir set automatisk. Hugs at når du endrar storeleiken på eit punktbilete, vil kvaliteten bli dårlegare. Det er betre å endra storleiken med eit bildebehandlingsprogram. Merk I versjon 4.4 kan du endra storleik også ved å dra i handtaka som kjem fram når du klikkar på biletet. Drar du i ei av sidene, vil den andre sida bli sett automatisk. Hald nede Shift-tasten for å endre bare ei av sidene. Legge til tabellar Slik set du inn ein tabell i eit lysbilete: 1) Vel Set inn Tabell på hovudmenyen eller klikk på tabellknappen på standardverktøylinja. 2) Dersom det er sett inn ein tabell i lysbiletet tidlegare og denne er merkt, klikk på tabellknappen på verktøylinja for tabellar. Denne verktøylinja er synleg bare dersom Vis Verktøylinjer Tabell er aktivert. 3) Like etter innsetting av eit nytt lysbilete, kan du også trykke på ikonet for å setje inn tabell (figur 17 på side 21). 4) Set inn kor mange rader og kolonnar tabellen skal ha i dialogvindauget som kjem opp. 5) Eller klikk på den vesle trekanten til høgre for tabellknappen og vel kor mange rader og kolonnar tabellen skal ha ved å dra markøren. 6) Vel utformingsstil frå dei tilgjengelege vala i avsnittet for tabellutforming i sidepanelet (figur 25). Dersom avsnittet for tabellutforming ikkje kjem opp automatisk når du klikkar på ein tabell, klikk på knappen for Eigenskapar i høgre kanten av sidepanelet. Legge til bilete, tabellar, diagram og media 29

Figur 25: Tabellutforminga i sidepanelet Merk Når du vel ein av stilane i tabellutforminga på sidepanelet, blir det laga ein tabell basert på den valde stilen. Lagar du ein tabell på ein annan måte, kan du legge til stil når som helst. Tabellverktøylinja i Impress inneheld dei same funksjonane som den tilsvarande verktøylinja i Writer unntatt utrekningsfunksjonane Sorter og Summer. Har du behov for å bruke desse, må du setje inn eit Calc rekneark. Når tabellen er laga, kan du endra han ved å legge til rader og kolonnar, endra breidda, mellomrom, bakgrunnsfarge osv. Du kan finne meir om utforminga av tabellar i handboka for Impress kapittel 3, Legge til og formatere tekst og i handboka for Writer kapittel 9, Arbeide med tabellar. Data blir skrivne inn i tabellar på same måten som i tekstobjekt. Klikk på cella og skriv inn. Du kan bruke desse snartastane for å flytte deg raskt rundt i tabellen: Trykk piltastane for å flytte til ei anna celle dersom denne er tom eller til neste teikn dersom cella inneheld tekst frå før. Trykk tabulatortasten for å flytte til den neste cella til høgre, eller Shift+Tabulator for å flytte til den neste cella til venstre. Legge til diagram Slik set du inn eit diagram i eit lysbilete: 1) Vel Set inn Diagram på menylinja eller klikk på diagramknappen på standardverktøylinja. Legge til bilete, tabellar, diagram og media 30

2) Eller klikk på ikonet Set inn diagram (figur 17 på side 21) dersom det er eit nytt lysbilete. 3) Impress vil setje inn eit standarddiagram og opna dialogvindauget for diagram. Korleis du set inn dine eigne data og endrar formateringa på diagrammet er forklart i handboka for Impress. Legge til mediafiler Slik set du inn mediafiler, som musikk eller filmar, i eit lysbilete: 1) Vel Set inn Film og lyd på (versjon 4.4: Vel Set inn Media og vel deretter ønskt media) på menylinja. 2) Eller klikk på ikonet Set inn film (figur 17 på side 21) dersom det er eit nytt lysbilete. 3) Dette vil opna ein mediaspelar nede på skjermen slik at du kan sjå fila på førehand. 4) Dersom det bir sett inn ei lydfil, vil innhaldsboksen syne ein høgtalar. Merk I Linux-baserte system som Ubuntu vil mediafilene ikkje verka utan vidare. Du må laste ned Java Media Framework API (JMF) og legge stien jmf.jar til klassestien i Verktøy Innstillingar LibreOffice Java. Legge til grafikk, rekneark og andre objekt Det er ofte nyttig å bruke former, snakkebobler, piler og liknande grafikk for å utfylle teksten i eit lysbilete. Desse objekta blir handterte mykje på same måten som grafikk i Draw. Du finn meir informasjon om dette i handboka for Draw kapittel 7, Kome i gang med Draw og i handboka for Impress kapitla 4, 5, og 6. Reknearka som blir brukte i Impress inneheld mykje av det same som reknearka i Calc og kan utføre ekstremt avanserte utrekningar og dataanalysar. Likevel er det som oftast best å brke eit rekneark i Calc for å analysere data eller legge inn formlar og så vise resultatet i eit innebygd rekneark eller betre, i ein Impress-tabell. Du kan også velje Set inn Objekt OL- objekt på menylinja. Dette vil opna eit reneark midt på lysbiletet og menyane og verktøylinjene blir dei same som i Calc. Som oftast må du endra storleiken på det synlege området av lysbiletet før du byrjar å skrive inn data. Du kan også setje inn eit eksisterande rekneark velje ut kva data som skal visast på lysbiletet. Du kan også setje inn mange andre objekt, som Writer-dokument, formlar frå Math eller ein annan presentasjon. Dette kan du lese meir om i handboka for Impress kapittel 7, Inkludera rekneark, diagram og andre objekt. Arbeide med hovudutformingar og stilar Ei hovudutforming er eit lysbilete som blir brukt som utgangspunkt for andre lysbilete. Det er noe liknande ein sidestil i Writer og kontrollerer den grunnleggande formateringa for alle lysbileta som er baserte på hovudutforminga. Ei lysbiletframvising kan ha meir enn ei hovudutforming. Merk LibreOffice bruker i originalversjonen tre alternative termar for omgrepa Master slide, slide master og master page. Alle desse refererer til eit lysbilete som blir brukt for å laga andre lysbilete. I denne rettleiinga er alle desse tre omgrepa omsette med hovudutforming unntatt når det er brukt i omtale av brukargrensesnittet. Ei hovudutforming har ei definert samling karakteristika inkludert bakgrunnsfarge, bilete, fargeovergangar og andre objekt (som logoar, pyntelinjer osv.), topptekst og botntekst, plassering og storleik på tekstrammer og tekstformat. Arbeide med hovudutformingar og stilar 31