Landskapsbilete Delrapport for konsekvensutgreiing av ny E16 ved Nystuen i Vang kommune. Januar 2012

Landskapsbilete Delrapport for konsekvensutgreiing av ny E16 ved Nystuen i Vang kommune Januar 2012

FØREORD Det skal byggjast ny E16 frå Varpe bru til Nystuen. I den samanheng skal det utarbeidast reguleringsplan og konsekvensutgreiing. Reguleringsplanen gjeld for heile strekninga mellom Varpe bru og Nystuen / Kyrkjestølen. Utarbeiding av konsekvensutgreiing gjeld berre for området vest for tunnel, ved Sandbakadn og Sildebakken, mellom Nystuen og Kyrkjestølen. Denne rapporten er ein delrapport i konsekvensutgreiing for E16 Varpe bru til Nystuen og femnar om tema landskapsbilete. Delrapporten dokumenterer registreingar og verdivurderingar for temaet landskapsbilete, og vurderer omfanget og konsekvensane av dei ulike utbyggingsalternativa. Oppdraget er gjennomført i tidsrommet juni 2011 desember 2011. Reguleringsplan og samla konsekvensutgreiing skal ligge føre i januar 2012. Forslagsstillar og ansvarleg for konsekvensutgreiinga er Statens Vegvesen, Region Vest. Vang kommune er òg ansvarleg planmynde. Norconsult AS er engasjert av Aurland Naturverkstad AS /Statens Vegvesen til å gjennomføre arbeidet med konsekvensutgreiinga, delrapport landskapsbilete. Ansvarleg for planarbeidet hjå Aurland Naturverkstad er Ingunn B. Skjerdal og i Statens Vegvesen, Region Vest er Iren Meisterplass ansvarleg for planarbeidet. Oppdragsleiar hjå Norconsult AS er Hilde Ruud. Arbeidet med denne delrapporten er gjennomført av Hilde Ruud. Foto på forside er tatt av Ingunn B. Skjerdal, elles er foto i rapporten tatt av Hilde Ruud. Norconsult AS Januar 2012 1

INNHALD SAMANDRAG 1 INNLEIING 1.1 Bakgrunn 1.2 Mål for prosjektet 1.4 Plan og influensområde 1.3 Skildring av traseane som vert utgreidd 2 METODE 3 LANDSKAPSBILETE OG REISEOPPLEVING 3.1 Generelt om landskapet i området 3.2 Verdi 3.3 Omfang og konsekvens 3.3.1 Samla konsekvens for landskapsbilete 3.4 Avbøtande tiltak 3.5 Vurdering av reiseoppleving KJELDER 2

0. SAMANDRAG Utgreiingsprogram Tema landskapsbilete handlar om dei visuelle kvalitetane i omgjevnadane, og om korleis dei vil bli endra som fylgje av dei ulike alternativa. Temaet tar for seg både korleis tiltaket er tilpassa landskapet sett frå omgjevnadane og korleis landskapet vert opplevd sett frå vegen (reiseoppleving). For tema landskapsbilete er det sett krav i planprogrammet at den visuelle verknaden av tiltaket skal skildrast, og det skal utarbeidast ei romleg analyse og realistiske illustrasjonar som viser tiltaket sin innverknad på omgjevnadane. Den romlege analysa skal vise tydelege topografiske skilje i landskapet, utsiktspunkt, landemerke og viktige element som bind landskapet saman til heilskap. Verknadar av skjeringar, fyllingar og portalar skal særskilt vurderast. Det skal vurderast kva innverknad inngrepet vil ha for landskapsbiletet. Skildring av dagens situasjon og verdiane i området Filefjell er det lågaste fjellpasset mellom Aust- og Vestlandet, og ligg i overgangen mellom skog og fjell under skoggrensa. Vegen svingar seg gjennom og på landskapet frå Kyrkjestølen til Otrøvatnet. Den er lokalisert i dalsida vekk frå det myrlente landskapet i dalbotnen. Vegen er på heile strekninga smal med lite sikring mot sideareal. Landskapsbiletet i dette området er representativt for regionen, har gode visuelle kvalitetar og vert vurdert til å ha middels verdi. Influensområde Planområde omfattar det totale området som vert påverka av vegalternativa. Influensområde er eit større område der verknadane av vegalternativa kan merkast. Influensområdet i denne deltemarapporten er landskapsrommet / dallandskapet som planområdet ligg. Det strekker seg frå Vardin og Otrøvatnet i aust til Kyrkjestølane i vest. Metode Deltema landskap er utgreidd i samsvar med metode for konsekvensanalyser (Statens vegvesen si handbok 140). Utredninga fylgjer ei oppdeling i tre trinn: beskriving og vurdering av området sin verdi, ei vurdering av kva type og grad av omfang (positivt eller ) det planlagde tiltaket medfører for landskap og ein vurdering av konsekvens for landskap basert på ei samanstilling av verdi og omfang. Reiseopplevinga er vurdert. Der det er fagleg grunnlag for det er avbøtande tiltak føreslått. Ein har elles samla inn data ved synfaring, registrering i felt, fotografering og søk i digitale og skriftlege kjelder. Vurdering av omfang og konsekvens Nye terrenginngrep bør ikkje utførast på ein slik måte at landskapsbiletet i planområdet / influensområdet blir forringa. Konsekvensen for alternativa er basert på verdi og omfang av endringa i planen, konsekvensen for alternativ 3 Sildebakken er vurder til å vere liten til middels negativ, medan alternativ 4 Sandbakkadn er vurder til å vere liten negativ. 3

Vegtraseane sine konsekvensar på deltema Landskapsbilete Eksisterande E16 utan inngrep Alternativ Omtale av omfang og konsekvensar Alternativ 0 Inga endring alternativ 0 er situasjonen slik han vil bli om vi ikkje byggjer ny veg / tunnel. Samla vurdering Uvesentleg/ Ingen konsekvens Alternativ 4 Sandbakkadn Breie grøfter pga snøproblem, heving av veglinja, tunnelportal og utslaking av skråningar fører til inngrep på sideterreng. Det må byggast ny lokalveg mot Nystuen. Ny lokalveg vil bli dårleg tilpassa landskapet på høg fylling. Tiltaket er vurdert til å vera noko dårleg tilpassa omgjevnadane. Det er vurdert som positivt at skjermande vegetasjon nedanfor vegen vert teken vare på. Omfang: Liten negativ konsekvens (-) (0) Stort Lite Stort Ny E-16 ved Nystuen Intet omfang Lite positivt positivt positivt Verdivurdering av området Landskapsbilete ---------------- ------------ -- -------- -------- ----------------- --------------- Liten Stor ---------- ---- --- ---------- Alternativ Omtale av omfang og konsekvensar Alternativ 3 Sildebakken Breie grøfter pga snøproblem, heving av veglinja, tunnelportal og utslaking av skråningar fører til inngrep på sideterreng. Det må byggast ny lokalveg mot Nystuen. Ny lokalveg vil bli dårleg tilpassa landskapet på høg fylling. På grunn av at tiltaket ligg tett opp til Vardin hyttefelt vil ein ikkje klare å ta vare på lauvskogen sør for vegen. Dette vil gjera at anlegget blir eksponert og påverke både nær- og fjernverknaden av anlegget. Tiltaket er vurdert til å vera noko dårleg tilpassa omgjevnadane. Omfang: Samla vurdering Liten til middels negativ konsekvens (-/--) Avbøtande tiltak God utforming av portalområdet, skråningar og skjeringar blir spesielt viktig i eit sårbart fjellandskap. Skråningar bør formast slik at dei ikkje framstår som store monotone flater. Det er viktig at ein ikkje får inngrep i terrenget meir enn strengt naudsynt, vegetasjon må takast vare på så langt råd er, revegetering går seint i fjellet. Stort Lite Intet omfang Lite positivt positivt Stort positivt ---------------- ------- ------ -------- -------- ----------------- ---------------- 4

1. INNLEIING Over: Kart over Indre Sogn som viser hovudvegsystemet og kvar KU-området ligg. 1.1. Bakgrunn E16 utgjer ein viktig del av stamvegnettet aust-vest. Etter at Lærdalstunnelen var ferdig i november 2000 har dette vore det ferjefrie stamvegsambandet mellom Oslo og Bergen. Trafikken har ei naturleg fordeling ved Borlaug ved at E16 over Filefjell dekker det meste av trafikken til/frå nordre del av austlandet, medan Rv52/Rv7 dekker mykje av trafikken mot Oslo. I vinterhalvåret får E16 over Filefjell større del av trafikken ettersom E16 har betre regularitet og vert rekna som eit tryggare vintersamband. Kommunedelplanen viser at E16 skal i tunnel frå Tyinkrysset til den austlege delen av Otrøvatnet, ved Myravika. Vidare viser kommunedelplanen i begge retningar ny E16 bygt langs eksisterande trase. Det vart fastlagt gjennom arbeidet med reguleringsplan for E 16 at det ikkje er mogleg å bygge ny E16 i samsvar med vedtekne overordna planar, med tunnel til austsida av Otrøvatnet og veg i dagen langs Otrøvatnet. Tiltak for ras-sikring av E16 vart funne for omfattande. Våren 2011 vart det difor bestemt at det skulle gjennomførast ny konsekvensanalyse for alternative trasear forbi Nystuen. I hht Norsk Transportplan skal dette veganlegget vera ferdig bygt til 2016. For å rekke dette må reguleringsplan for strekninga vera vedteken i løpet av våren 2012. Viktig for strekninga er at E16 over Filefjell vert utforma slik at vinterdrift vert best mogleg. 5

1.2. Mål for prosjektet Mål for planarbeidet er å gje grunnlag for ombygging av E16 til stamvegstandard. Det vert lagt vekt på å sikre god framkomst, trygg ferdsel for trafikantane og god ressursutnytting. Planarbeidet skal ta omsyn til verdiane i natur- og kulturmiljøet, og ein skal greie ut tiltak for å ta vare på slike verdiar. Konsekvensanalysen for alternativa ved Nystuen går parallelt med utarbeiding av reguleringsplan for Varpe bru - Nystuen. Konklusjonar frå utgreiinga skal samanstillast med og danne grunnlag for utforming av reguleringsplanen. Vardin hyttefelt ved Nystuen / Otrøvatnet. Planområdet er relativt lite og ligg i eitt rom i landskapet, landskapsrommet er samanfallande med influensområdet. Krav for temaet gitt i planprogrammet For tema landskapsbilete er det sett krav i planprogrammet at den visuelle verknaden av tiltaket skal skildrast, og det skal utarbeidast ei romleg analyse og realistiske illustrasjonar som viser tiltaket sin innverknad på omgjevnadane. Den romlege analysa skal vise tydelege topografiske skilje i landskapet, utsiktspunkt, landemerke og viktige element som bind landskapet saman til heilskap. Verknadar av skjeringar, fyllingar og portalar skal særskilt vurderast. 1.3. Plan- og influensområde Planområdet omfattar det totale området som vert påverka av vegalternativa, her vest for tunnel. Med influensområde meinar ein eit større område der verknadane av vegalternativa kan virke inn på utgreiingstemaet. Planområde Planområdet ligg langs eksisterande E16, mellom Nystuen og Kyrkjestølen i Vang kommune, Oppland fylke. Planområdet fell frå Vardin i aust mot Kyrkjestølen i vest. E16 når det høgaste punktet ved Vardin (1013 meter over havet). Influensområde I arbeidet med utarbeiding av deltema landskapsbilete er det naudsynt å sjå på eit litt større utgreiingsområde enn sjølve planområdet for ny veg og tunnelportal, influensområde, slik at heilskapen og samanhengar i området kjem fram. Influensområdet for deltema landskapsbilete er alle område der inngrepet er synleg. Influensområdet omfattar dallandskapet mellom Kyrkjestølane og Influensområde Over: Kart som viser influensområdet og dei to alternative vegtraseane. 6

1.4. Skildring traseane som vert utgreidd Staten vegvesen og Vang kommunen har kome til at det skal utgreiast to moglege trasealternativ for ny E16 ved Nystuen. Dei to alternativa ligg relativt tett og har fått namna, alternativ 3 Sildebakken og alternativ 4 Sandbakkadn. Ny veg vil ligge i same trase som i dag før vegen svingar inn i tunnel. Alternativ 0 svingar seg gjennom og på landskapet frå Otrøvatnet til Kyrkjestølen, vegen ligg i dalsida vekk frå det myrlente landskapet i dalbotnen. Vegen er på heile strekninga smal og svingete med lite sikring mot sideareal. Filefjell er det lågaste fjellpasset mellom Aust- og Vestlandet, og ligg under skoggrensa. Det er mindre værhardt enn andre fjelloverganger. Difor har vegen Lærdal-Filefjell-Valdres gjennom uminnelege tider vore hovudvegen mellom aust og vest. No går E16 - stamvegen Bergen-Oslo - over Filefjell. Vardin Nystøga 1.4.2. Alternativ 3 Sildebakken Tunnelpåhogg ligg nær eksisterande E16 om lag 220 meter lenger aust enn for alternativ 4 og fører til noko meir veg i dagen forbi dei vestlegaste fritidseigedommane i Vardin hyttefelt. Det er god fjelloverdekning for heile tunnelen. Med bygging av ny E16 blir det naudsynt å etablere ny lokalveg til Nystuen, kryss vert om lag 410 meter frå tunnelmunning. Ny E16 vert planlagt med god plass til snølagring med breie grøfter, slake fyllingar og skjeringar, gatelys og eit minimum av rekkverk. Tunnelpåhogg er trekt så langt vestover som mogleg i høve til å få fjelloverdekning under Øvre Jordet. Over: Flyfoto viser eksisterande veg, 0-alternativet, Vardin hyttefelt, Nystøga og Otrøvatnet heilt til høgre i biletet. 1.4.1. Alternativ 0 Alternativa for ny vegtrase skal vurderast i høve til Alternativ 0 som er dagens situasjon og forventa endringar utan tiltak. Konsekvensane av dei ulike alternativa vert evaluert som endring frå 0-alternativet, det vil seie alle konsekvensar av ny veg skal målast opp mot konsekvensane ved ikkje å bygga ny veg. 1.4.3. Alternativ 4 Sandbakkadn Tunnelpåhogg er rett nord for eksisterande E16 og den vestlegaste enden av hyttefeltet Vardin. Det er god fjelloverdekning for heile tunnelen. Med bygging av ny E16 blir det naudsynt å etablere ny lokalveg til Nystuen, kryss vert om lag 320 meter frå tunnelmunning. Ny E16 vert planlagt med god plass til snølagring med breie grøfter, slake fyllingar og skjeringar, gatelys og eit minimum av rekkverk. For begge alternativa gjeld at tunnelportal vil ligge lågare i terrenget enn ny lokalveg. 7

2. METODE Deltema landskapsbilete er utarbeidd i samsvar med metode for konsekvensanalyser, Statens vegvesen si handbok 140 Konsekvensanalysar, H-140. Konsekvensane for landskapsbiletet vert vurdert ved ein systematisk gjennomgang av: Verdi, uttrykt gjennom tilstand, eigenskapar ved landskapsbiletet i område der vegprosjektet vert planlagt. I tillegg til vurdering av kvalitetane ved landskapet, vert det i verdivurderinga også vurdert kor sårbart landskapet er for inngrep. Verdi er vurdert i ein tredelt skala: Liten Stor. Figur venstre: Konsekvensvifta. Konsekvensen for eit tema kjem fram ved å samanhalde området sin verdi for temaet og tiltaket sin verknad. Konsekvensen blir vist til høgre, på ein skala frå 'meget stor positiv konsekvens (++++)' til 'meget stor negativ konsekvens (---- )'- Etter Statens vegvesen si handbok 140. Omfang skal angje kor store endringar tiltaket vil medføre for landskapsbilete i dei berørte områda. Omfanget er ein kombinasjon av inngrep, kor synleg veganlegget er både nært og fjernt, og verknadar av dei avbøtande tiltaka som er foreslått. Med grunnlagt i framlagte trasear for ny veg vert omfanget vurdert i ein skala frå stort - middels lite/inkje middels positiv stort positivt. Konsekvensen for landskapet vil være dei positive og negative verknadane vegtiltaket vil medføre i høve til referansesituasjonen ut frå å samanhalde verdi- og omfangsvurderingane som kjem fram ved å sjå omfang i forhold til verdi. Det er ei målsetting for den nye vegen å gjera reisa positiv ved at naturen og omgjevnadane i området kan opplevast på beste måte av dei som nyttar vegen. Det er difor også omtalt korleis dei ulike traséalternativa verkar inn på reiseopplevinga. Ein har elles samla inn data ved synfaring, registrering i felt, fotografering og søk i digitale og skriftlege kjelder. Konsekvensen blir uttrykt i ein nidelt skala: Konsekvensvurderinga kan utførast ved bruk av den såkalla konsekvensvifta vist over og konsekvensane blir vist på ein skala med + og med desse namna: ++++ Svært stor positiv konsekvens +++ Stor positiv konsekvens ++ positiv konsekvens + Liten positiv konsekvens 0 Ubetydeleg konsekvens - Liten negativ konsekvens -- negativ konsekvens --- Stor negativ konsekvens ---- Svært stor negativ konsekvens 8

3. LANDSKAPSBILETE OG REISEOPPLEVING Tema landskapsbilete handlar om estetiske verdiar i landskapet og menneska sin visuelle oppleving av omgjevnadane, og om korleis dei visuelle aspekta ved omgjevnadane vert endra som følgje av eit vegtiltak. Temaet tar for seg både korleis tiltaket er tilpassa landskapet sett frå omgjevnadane og korleis landskapet vert opplevd sett frå vegen (reiseoppleving). Temaet landskapsbilete omfattar eitt av fem fagtema som vert konsekvensutgreia innanfor kategorien ikkje-prissatte konsekvensar. Norge godkjente Den europeiske landskapskonvensjonen i 2001. Føremålet med landskapskonvensjonen er å fremme vern av landskap gjennom forvaltning og planlegging. Landskap blir i konvensjonen definert som 'et område, slik folk oppfatter det, viss særpreg er et resultat av påvirkning frå og samspillet mellom naturlige og /eller menneskelige faktorer.' 3.1. Generelt om landskapet i området Nasjonalt referansesystem for landskap* I fylgje NIJOS (Norsk institutt for jord- og skogkartlegging) fastsetting av landskapsregionar i Norge fell analyseområdet innanfor region 15; Lågfjellet i Sør-Norge, samansett av 40 underregionar. Denne regionen er ei stor samlegruppe for dei delane av fjellet som har låg- og mellomalpine plantesamfunn. I regionen kan det finnast område med høgfjell og fjellskog. Omtala nedanfor er gjort på grunnlag av omtalen av landskapsregion 15. Regionen vert mellom anna kjenneteikna ved: Landskapet sin hovudform er store snaufjellsområder opp til 1500 moh, men her finn ein også enkelte toppar med høgfjellskarakter og smådalar under skoggrensa. Regionen har stor variasjon av landformer og berggrunn. Karakteristisk for regionen er at det finst vidder, flyer, breie U-dalar og smale V-dalar. Geologisk innredning, regionen har store skilnader når det gjeld lausmasser. Vest for Langfjella er mange underregionar prega av bart fjell, eller av fjell med tynt eller usamanhengande lausmassedekke. *Norsk institutt for jord- og skogkartlegging (2005): Nasjonalt referansesystem for landskap. Beskrivelse av 45 landskapsregioner. Oskar Puschmann. Vatn og vassdrag. Dette er den mest vassrike av landet sine 45 landskapsregionar. Her er titusener av små og store vatn, og mellom desse renn endå fleire elvar og bekkar. Felles for regionen er imidlertid utallige småvatn, pyttar og tjern. Svært mange vassdrag er berørt av kraftutbygging. Vegetasjonen varierer avhengig av klima, høgde, berggrunn, lausmasser og kulturpåverknad. Sjølv om regionen sin vanlegaste landskapstype ligg over skogbeltet, så vil dei fleste underregionane av arronderingsmessige omsyn også ha spredte områder med fjellskog. I den lågalpine sona dominerar vierkratt på fuktige stader, her er også mykje gras- og rismyr. Jordbruksmark. Regionen sin fjellkarakter har tradisjonelt vore brukt til jakt, fiske og ulike typar utmarksbruk som beite, slått, lavsanking, torvtekt, hogst til gjerder og brenne mm. Særleg stod seterbruket sterkt i nokre av regionen sine lågtliggande delar. Busetting / bygg og tekniske anlegg. Sætra utgjer det meste av den eldre busetnaden, særleg i dei lågareliggande delane av regionen, det vil seia like over eller under tregrensa. Som fylgje av endra ressursutnytting eller bruksopphør, er mange lågareliggande snaufjellsområder i ferd med å gro til. For stølane og utallige hytter, betyr det at dei gradvis 'synk' ned i skogen. Dei fyrste hyttene vart lokalisert i aktive stølsgrender eller låg spredt, nå er bygging i felt meir vanleg. Her er også enkle hotell. Regionen er påverka av kraftutbygging med tilhøyrande anlegg. Her er vegar, frå eldre fâr, via nyare anleggsvegar til moderne riksvegar. Til saman formar dei seks landskapskomponentane det totale landskapsbiletet landskaskarakter. Seterbruk og utnytting av frodige snaufjellsbeiter har vore dominerande. Grasressursane har vore viktige, men jakt og fiske har også stått sentralt. I dag har regionen i større grad betydning som fritidsområde og ikkje livbergande arbeid. Fleire generasjonar vegar er karakteristisk. Frå den moderne vegen, sjølv med stor fart, vil ein kunne sjå mykje fjellnatur. 9

I I I I Over: Registreringskart av området mellom Otrøvatnet og Kyrkjestølen. 10

Overordna landskapstrekk i planområdet Planområda er relativt små og dei to alternativa litt tett. Planområda ligg i dalsida av den brei U-dalen innanfor same influensområde / landskapsrom. Dalføret frå Otrøvatnet til Kyrkjestølane dannar linjer i landskapet i austvestleg retning. Landskapet i området er representativ for regionen. U-dalen mellom Kyrkjestølen og Otrøvatnet utgjer ei stor vidde med steile fjell som ein nordvegg og rolegare fjellsider mot sør. Frå dei mange fjelltoppane er det god utsikt; Høgeloft, Suletind, Kyrkjenosi mm. Oppå platåa er det rullande åsar og mange innsjøar til om lag 1300 meter over havet. Ein skrent som går frå Kyrkjestølane og austover dannar eit mindre landskapsrom i den vide U-dalen. Dette rommet er stort sett prega av myrlandskap og dannar golvet i landskapsrommet. I dalbotnen er det også mange bekkar som renn ned frå fjellsidene. Ein finn urer, rasvifter, store flyttblokkar og store steinar i dalsiden. Fjella og dalsidene dannar vertikale romavgrensinagar. Skogkledde dalsider rammar inn dalbotnen. I dalsidene er det tett fjellskog, bjørk, og vierkratt. Her er grasressursar og området blir også i dag brukt til beite. Det er mellom anna meieridrift om sommaren. Geiter, kyr og sauer beitar på dei rike fjellengene og geitost vert framleis seld enkelte stader. Ferdsel og utbygging har vore konsentrert til sørsida av dalen, i overgangen mellom myrlent og bart fjell. I tilknytning til stølane har det etablert seg spredte hytter, det har også etablert seg hyttefelt i området, til dømes Vardin hyttefelt. Hyttene i Vardin hyttefelt, som ligg nermast planområdet, ligg godt gøymt i bjørkeskog, skjult for vegen med utsikt utover dalen. Naturlandskapet og kulturlandskapet går over i kvarandre. Spor etter korleis menneske har ferdast er synleg mellom anna gjennom trasear ein finn etter Kongevegen. Det ligg små plassar som tydeleg er gamle stølsområde. Det ligg gjestehus for dei reisande over fjellet på veg austover eller vestover, til dømes ved Nystuen. Filefjell er i dag i hovudsak viktig som eit fritidsområde. Dei gamle vegfara vert i dag brukt av turgåarar, og området er eit attraktivt turområde både sommar og vinter. Otrøvatnet ligg øvst i Begnavassdraget, og er eit regulert vatn. Steile fjellsider på sørsida, planområdet ligg midt i bilete. Foto: Ingunn B. Skjerdal Ved Otrøvatnet, dei slakare fjellsidene nord for dalbotnen. Foto: Hilde Ruud Myr i dalbotnen. Foto: Hilde Ruud 11

Vier og bjørk nedside E16, sett mot vest frå planområdet. Foto: Hilde Ruud Viser området der ny veg vil svinge inn til venstre i tunnel, sett austover. Foto: Hilde Ruud Tett bjørkeskog og kratt i dalsida der E16 ligg i dag. Foto: Hilde Ruud Gamle snøskjermar, bratt og tett bjørkeskog der tunnelane vil gå inn. Foto: Hilde Ruud 12

3.2. Verdi Tabell under viser kriteria for vurdering av landskapsbiletet sin verdi. Frå H-140. Områder der naturlandskapet er dominerande Liten verdi verdi Stor verdi Områder med reduserte visuelle kvaliteter Områder med visuelle kvaliteter som er typiske /representative for landskapet i et større område /region Område med vanlig gode visuelle kvaliteter Områder med spesielt gode visuelle kvaliteter, som er uvanlege i et større område /region Områder der landskapet er unikt i nasjonal sammenheng Planområdet /utgreiingsområdet ligg mellom Vardin hyttefelt ved Nystuen og Kyrkjestølane. Området er definert som eit lågfjellsområde. Hovudstrukturen i landskapet har ein tydeleg U-form med flat dalbotn som vert ramma inn og forsterka av bratte fjellsider i sør og noko slakare i nord. Dalen har ein austvestleg retning. Dalbotnen er i hovudsak eit myrområde med mindre vatn og bekkar. Dalsidene er skogkledde. Området har spredt hytteutbygging. Det er stølar i området og gamle vegfar som ligg att etter tidlegare tider, desse vert i dag brukt av fotfarande. Landskapet har fine proporsjonar og gjev harmoniske og gode opplevingar og er representativt for denne regionen. Landskapsbiletet i dette området er representativt for regionen, har gode visuelle kvalitetar og vert vurdert til å ha middels verdi, sjå tabell. Områder i spredtbygde strøk Områder med reduserte visuelle kvaliteter Områder hvor landskap og bebyggelse /anlegg til saman gir et mindre godt totalinntrykk Områder med visuelle kvaliteter som er typiske /representative for landskapet i et større område /region. Landskap og bebyggelse /anlegg med vanlig gode visuelle kvaliteter Områder med spesielt gode visuelle kvaliteter, som er uvanlige i et større område /region Områder hvor landskap og bebyggelse /anlegg til sammen gir et spesielt godt eller unikt totalinntrykk Områder i by og tettbygde strøk Områder som bryter med byformen og utgjør et mindre godt totalinntrykk Områder som har reduserte eller dårlige visuelle kvaliteter eller utgjør et mindre godt totalinntrykk Områder med vanlig gode visuelle kvaliteter Områder som er tilpasset byformen og gir et vanlig godt totalinntrykk Områder som forsterker byformen og utgjør et spesielt godt totalinntrykk Områder som har spesielt gode visuelle kvaliteter eller utgjør et spesielt godt totalinntrykk Over: Kart som viser influensområdet og dei to alternative vegtraseane. 13

3.3. Omfang og konsekvens Vegtraseane sine konsekvensar på deltema Landskapsbilete Eksisterande E16 utan inngrep Alternativ Omtale av omfang og konsekvensar Samla vurdering Alternativ 0 Inga endring alternativ 0 er situasjonen slik han vil bli om vi ikkje byggjer ny veg / tunnel. Uvesentleg/ Ingen konsekvens (0) Ny E-16 ved Nystuen Verdivurdering av området Landskapsbilete Liten Stor ---------- ---- --- ---------- Alternativ Omtale av omfang og konsekvensar Samla vurdering Foto over viser eksisterande E16 gjennom planområdet, avkjørsle til Vardin hyttefelt er i dag der bilane står, denne avkjørsla blir ny. Alternativ 3 Sildebakken Breie grøfter pga snøproblem, heving av veglinja, tunnelportal og utslaking av skråningar fører til inngrep på sideterreng. Det må byggast ny lokalveg mot Nystuen. Ny lokalveg vil bli dårleg tilpassa landskapet på høg fylling. På grunn av at tiltaket ligg tett opp til Vardin hyttefelt vil ein ikkje klare å ta vare på lauvskogen sør for vegen. Dette vil gjera at anlegget blir eksponert og påverke både nær- og fjernverknaden av anlegget. Liten til middels negativ konsekvens (-/--) Tiltaket er vurdert til å vera noko dårleg tilpassa omgjevnadane. Omfang: Stort Lite Intet omfang positivt Stort positivt Lite positivt ---------------- ------- ------ -------- -------- ----------------- ---------------- 14

Alternativ 4 Sandbakkadn Breie grøfter pga snøproblem, heving av veglinja, tunnelportal og utslaking av skråningar fører til inngrep på sideterreng. Det må byggast ny lokalveg mot Nystuen. Ny lokalveg vil bli dårleg tilpassa landskapet på høg fylling. Tiltaket er vurdert til å vera noko dårleg tilpassa omgjevnadane. Det er vurdert som positivt at skjermande vegetasjon nedanfor vegen vert teken vare på. Omfang: Stort Lite Intet omfang Lite positivt positivt Stort positivt ---------------- ------------ -- -------- -------- ----------------- --------------- Liten negativ konsekvens 3.3.1. Samla konsekvens for landskapsbilete Tabellen oppsummerer kva verdi som er sett på kvart alternativ samt omfang og konsekvens for landskapsbilde for kvart alternativ. Til slutt i tabellen ei rangering av alternativa der 1 er det beste alternativet for landskapsbilete. Alternativ Verdi Omfang Samla vurdering landskapsbilete Konsekvens landskapsbilete konsekvnes (-) Rangering (1 = best) Alternativ 4 vert vurdert som det tiltaket som medfører minst negative konsekvensar for landskapsbiletet. Vegen blir liggande noko høgt i terrenget, det blir store inngrep i samband med portalområdet, tekniske installasjonar og sekundærveg på høg fylling gjer at alternativet har ein del negative konsekvensar for landskapsbiletet. Men med denne plasseringa får ein etablert ein god buffer mellom veganlegget og Vardin hyttefelt. Veganlegget vil på denne måten ligge som eit sjølvstendig element i fjellandskapet. Alternativ 3 vert vurdert som det dårlegaste tiltaket for landskapsbiletet. Vegen vil også her ligge høgt i terrenget, det blir store inngrep i samband med portalområde, tekniske installasjonar og sekundærveg på høg fylling gjer at alternativet har ein del negative konsekvensar for landskapsbilde. Vegen vil ligge tett innpå Vardin hyttefelt, og verke forstyrrande i eit elles roleg og harmonisk område. Ein vil ikkje klare å ta vare på lauvskogen sør for vegen. Dette gjer at anlegget blir ekstra eksponert og påverkar både nær- og fjernverkanden av anlegget. Felles for alternativa er at inngangen til tunnelen vil ligge ein del lågare enn ny lokalveg, slik at når anlegget har fått etablert ny vegetasjon vil fjernverkanden ikkje bli særleg stor. I sidebratt terreng og med tung skjering ved inngang til tunnel endrar terrengforma på sørsida av dalen seg. Men terrenget varierar mellom bratte og slakare helling, slik at dersom skjeringa gror til vil terrenget kunne verke naturleg i området. I og med at portalområde blir liggande litt lågare enn ny lokalveg vil ikkje tunnelopninga bli særleg eksponert for turgåarar i området. Men dersom det blir lys langs vegen vil vegen bli godt synleg og virke visuelt skjemmande på fjellet. Dette vil gjelde både nær og fjernverknad. Alt. 3 Sildebakken Alt. 4 Sandbakkadn til lite -/-- Liten til middels negativ konsekvens (-/--) - Lite megativ konsekvens (-) 2 1 3.4. Avbøtande tiltak I eit ope og sårbart landskap med mykje innslag av vatn, myr, godt etablert vegetasjon og hytter er det viktig gjennom detaljplanlegging å legge til rette for løysingar som i størst mogleg grad dempar inngrepa i landskapet. Dette kan gjerast: Å bygge murar i staden for større fyllingar. 15

Å slake ut fyllingar / skjeringar, variere hellingsgrad og bryte opp skråningane slik at dei ikkje framtrer som monotone og framande. Å lage skjeringar i fjell så slake at ein får lagt tilbake stadeigne masser. Store opne fjellskjeringar vil virke framand i området. Ikkje ha inngrep i område meir enn strengt naudsynt, det veks seint på fjellet. For eit best mogleg resultat er det ein føresetnad at området som vert rørd av anleggsverksemda vert sett i stand att som ein del av fullføringa av anlegget. Samstundes skal lausmassar i anlegget handsamast på ein slik måte at dei kan nyttast til revegetering for å setje i stand sideareal. Fyllingar bør generelt slakast ut og tilpassast tilgrensande areal mest mogleg, slik at det vert naturleg overgang mellom veganlegg og omgjevnadar. 3.5. Vurdering av reiseoppleving Reiseopplevinga kan definerast som den reisande si oppleving sett frå vegen. Det skal vurderast om tiltaket totalt sett vil gje betre eller dårlegare reiseoppleving, og kor mykje betre eller dårlegare reiseopplevinga blir samla sett. Reiseopplevinga vert karakterisert setter skalaen svært god god mindre god. Det er eit mål for planarbeidet å gjere reisa positiv gjennom å ivareta den visuelle opplevinga av landskapet, med vekt på opplevinga det gjev å køyre over fjellet, ein vil tilstrebe at den reisande framleis får ei oppleving av å vera i 'urørt' natur. Det vert fokusert på at den reisande skal ha ei god visuell oppleving. Reiseopplevinga vil variere alt etter om ein køyrer på E16 med 80 km/t eller om ein køyrer saktare på ny lokalveg mot Nystuen. Dei fleste som køyrer denne vegen køyrer frå aust til vest, eller omvendt, over Filefjell. eit område utan utbygging før ein igjen kjem til Vardin hyttefelt og Nystuen. Like før Vardin hyttefelt er det planlagt at vegen skal gå inn i tunnel og koma ut igjen ved Tyin. I dag køyrer ein på utsida av fjellet forbi Nystuen, langs Otrøvatnet og vidare mot Tyin med eit variert og småkuppert terreng. Nærmare Tyin passerar ein større hyttefelt og skianlegg, ved Tyin er det sprett hyttebygging i bjørkekledde dalsider. Alternativa Frå Kyrkjestølane går vegen i same trase som i dag, men blir liggande noko høgare i terrenget. Dette vil gje eit godt utsyn over dalen og ei god reiseoppleving. Når vegen nærmar seg Sildebakken / Sandbakkadn svingar vegen inn mot fjellet og vegen blir liggande lågare i terrenget. Dette gjev ei mindre god reiseoppleving. Skilnaden på dei to alternativa er at ved alternativ 3 køyrer ein noko lenger i dagen før vegen svingar inn i tunnel. Ved å legge vegen gjennom tunell vil reiseopplevinga for begge alternativa bli redusert i høve eksisterande situasjon, alternaiv 0. Innbyrdes for alternativ 3 og alternativ 4 vil det ikkje vera særleg skilnad i reiseopplevinga, og omsynet til reiseopplevinga verkar ikkje inn på rangeringa av alternativa. Vurdering av endra reiseoppleving: Mindre god. Dagens reiseoppleving I dag kjem vegen opp dalføret frå Borlaug. Ved Kyrkjestølane er det hytter, drift og kultivert landskap. Vegen går litt opp i dalsida då det er myr og vått i sjølve dalbotnen. Dette gjer at ein køyrer i ei tørr sone mot Nystuen. Ein ser ned i dalen med myr, små vatn og elvar. På andre sida av dalen stig terrenget slakt og ein ser mot snaufjellet. Etter Kyrkjestølane kjem ein inn i 16

KJELDER: Litteratur Puschmann, O. (2005) Nasjonalt referansesystem for landskap. Beskrivelse av 45 landskapsregioner. NIJOS-rapport 10/2005, s 50.-53. Statens vegvesen, Handbok 140 Konsekvensanalyser. (juni 2006). ISBN: 82-7207-587-3 Direktoratet for naturforvaltning. (2010). Landskapsanalyse. Framgangsmåte for vurdering av landskapskarakter og landskapsverdi. ISBN: 978-82-7574-054-8 Statens vegvesen (2004). Konsekvensutgreiing E16 Øye Filefjell. Leikanger: Statens vegvesen. Foto Ingunn B. Skjerdal Hilde Ruud Flyfoto Flyfoto ved Fjellanger Widerøe 17