Årsmelding skog 2013 Skogfond og skogbruksstatistikk Fylkesmannen i Hordaland, Landbruksavdelinga 1
Innhald Forord... 3 Tømmeromsetnad... 4 Juletre og pyntegrønt... 5 Produksjon av skogflis... 6 Skogkultur... 6 Planting... 6 Ungskogpleie... 7 Skogfondsordninga... 8 Skogsvegbygging... 9 Tilskot til taubane, hest o.a.... 10 Skogbruksplanlegging og miljøregistreringar... 12 Vedlegg:... 13 2
Forord Fylkesmannen i Hordaland har tradisjon for å presentere skogbruksaktiviteten i same skrift. Årsmeldinga inneheld tal og statistikk frå skogfondsordninga og skogbruksaktiviteten i fylket. Skogfond er i dag eit sterkt verkemedel for investeringar i skogbruket. Rett nok gjeld dette i større grad for etablerte skogstrøk samanlikna med skogreisingsstrøk på Vestlandet. Likevel er det slik at inneståande saldo på skogfond aukar i takt med auka avverking i Hordaland. Saman med moglegheitene knytt til udekka investeringar er skogfond eit godt verkemiddel. Skogfondsrekneskapen har kommunane som oppdragsgjevarar, og denne årsmeldinga er den offisielle årsrekneskapen fylkesmannen gjev til kommunane. Avverkingsvolumet i Hordaland vart rekordhøgt i 2013, om lag 190 000 kubikk tømmer vart hogd. Også totalvolumet for Noreg vart høgare enn på mange år heile 9,02 millionar kubikk vart hogd, 62 000 kubikk meir enn i 2012. Hedmark fylke har høgast volum i Noreg. Tømmerprisen for alt industrivyrke i 2013 vart 305 kr per kubikk. Det er ein reduksjon på 20 kr frå 2012, og ein må tilbake til 2004 for å finne lågare pris. Tømmerprisen sank fram til sumaren 2013, men auka til 419 kr per kubikk i desember for gran. Ein forventar auka tømmerprisar inn i 2014. Til tross for lågare tømmerprisar vart volumet rekordhøgt i 2013. Ein forklaring kan vere at skogeiegarane hadde andre forventningar til pris etter store nedleggingar av massevyrkeindustrien dei siste åra. Treforedlingsindustrien i Noreg er prega av stor usikkerheit, og mange bedrifter drives med låg forteneste og har stort behov for fornying. Skal Noreg kunne sikre langsiktig avsetnad av tømmer utan å måtte eksportere store kvantum til utlandet, må det etablerast ny industri og bruk av trefiber. Noreg har ingen toll på tømmer eller treprodukt, konkurransekrafta må difor vere basert på kvalitet, marknadsnærleik, evne til leveranse til rett tid og rasjonelle aktørar i verdikjeda. Miljø- og klimapolitikken kan påverke marknadsutviklinga i skog- og tresektoren. I dei internasjonale klimaforhandlingane er det forslag om at karbonlageret i varige treprodukt kan inkluderast i rekneregelen. Norge stettar eit slikt forslag som vil kunne auke etterspurnaden etter trevyrke. Skogressursane er fornybare og skogbruk er ein viktig distriktsnæring med stor økonomisk verdi både nasjonalt, regionalt og lokalt. Rune Mikkelsen, fylkesskogmeister Fylkesmannen i Hordaland Bilete forside frå Stend i Bergen kommune. 3
Tømmeromsetnad 2013 vart eit godt år for skogbruket i Hordaland. Skogfondsrekneskapen viste at det vart avverka 190 221 kubikkmeter gran, furu og lauv. Dette er ca. 20 % auke i høve 2012. Skogreisingsgrana som vart planta i etterkrigstida tek no til å bli hogstmoden. Me reknar med at utviklinga vil halda fram dei neste åra. Ein stor del av hogsten skjer i hogstklasse IV og ein utnytter difor ikkje vekstpotensialet fullt ut. Bilete frå granhogst med hogstmaskin og lassbærar, Lindås kommune. Foto: Fylkesmannen i Hordaland For mange skogområde er det ikkje bygd naudsynte skogsvegar, dagens standard på eldre vegar er heller ikkje tilfredsstillande til at skogen kan hoggast. Medan ein ventar på at skog vert hogstmoden og vegar bygd, er det naudsynt å avverke i område med vegløysingar og eldre skog. Med det enorme kvantum Vestlandet vil måtte avverke noko fram i tid, er det naudsynt at avverkinga no er i gong og at ein får kontinuitet i hogsten. I 2013 vart det av kommunane avverka mest i Voss kommune med om lag 64 710 kubikkmeter. Hogst volum 2001-2013 200000 180000 160000 140000 120000 100000 80000 Lauv/Ved Furu Gran 60000 40000 20000 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 4
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Figuren over syner hogstvolum for alle fylka i Norge. Hedmark har heilt klart høgast volum medan Hordaland ligg lågt i denne statistikken. Juletre og pyntegrønt Alt sal av juletre er pliktig å melde inn til VSOP (vyrkesomsetning) og det vart i 2013 registrert 22 013 juletre og ingen tre til pyntegrønt. Som figuren viser har mengda variert sidan 2003, men trenden går oppover. Rogaland og Hordaland hadde nokolunde lik produksjon av juletre fram til 2005 (om lag 5000-15000 tre per år). Men ei større satsing på juletreproduksjon i Rogaland har ført til tidobla produksjon på 5 år, der ein reknar auke i åra framover. 25 000 Sal av juletre 2003-2013 20 000 15 000 10 000 5 000 0 5
dekar Produksjon av skogflis Produksjon og etterspurnad etter skogflis er låg i Hordaland. Dårleg forteneste, periodar med låge strømpriser og høge investeringskostnadar er truleg årsaker til at ikkje fleire bioenergiprosjekt vert realisert. I 2013 vart ikkje utbetalt tilskot til energivyrke. Skogkultur Planting I 2013 vart det planta 472 295 granplanter. I 2013 vart plantinga i hovudsak etter hogst, i lite omfang skogreising eller suppleringsplanting. Areal med planting vart 1 935 dekar og kommunen med flest planter vart Voss med 210 275 planter. Med årets avverka volum med gran (175 517 kubikk) om lag 50 kubikk per dekar, vert årleg foryngingsareal om lag 3 500 dekar. Med ca. 250 planter per dekar vil det utgjere 880 000 planter, det dobbelte av dagens nivå. Bilete av granplanting etter hogst. Foto: Fylkesmannen i Hordaland Areal nyplanting i 2003-2013 2500 2000 1500 1000 500 0 År 6
Dekar Årets planting og avverka granareal 2013-2013 4000 3500 3000 2500 Hogd areal som skal plantast 2000 1500 1000 500 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Nærings- og miljøtilskot I 2013 fekk Hordaland tildelt 1,7 millionar til fordeling mellom kommunane for tilskot til nærings- og miljøtiltak i skog (NMSK). I kommunane vert tiltak prioritert og tilskotssatsar fastsett. Tilskotssatsane til skogkultur varierer frå 40 % til 80 %. Tildelte midlar vart nokolunde tilstrekkelig i høve behovet før årsslutt. Men om aktiviteten aukar vil det bli trong for meir NMSK midlar. Variasjonane i tilskotssatsar mellom kommunane vart vurdert av ei arbeidsgruppe (to skogansvarlege i kommunane, Vestskog, Nortømmer og fylkesmannen) med mål om ein meir lik tilskotspraksis i fylket. Forslag til felles bruk av tilskotssatsar og kostnadsgrenser vart sendt kommunane og dei fleste nytta like satsar. Ungskogpleie Som figuren viser er det ein tydeleg nedgang i areal med ungskogpleie dei siste 10 åra. I 2013 vart det avstandsregulert / rydda 442 dekar. Nokolunde likt som i 2012 (432 dekar) Trenden dei siste 10 år er urovekkande med tanke på forlenga omløpstid (10-20 år) og lågare kvalitet på tømmeret. Bilete av ungskogfelt og vurdering av ungskogpleie, Bergen kommune. Foto: Fylkesmannen i Hordaland. 7
Ungskogpleie 2003-2013 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Areal (dekar) 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Skogfondsordninga Skogfondskonto Alle som omset vyrke frå skogen plikter å avsette mellom 4 % og 40 % av brutto omsetnadsverdi til konto som skogeigar sjølv disponerer for seinare investeringar i forynging, vegbygging og skjøtsel av skogen. Pengane vert ikkje ført som skattbar inntekt før dei vert utbetalt frå konto. Om ikkje anna er avtalt vil tømmerkjøpar automatisk trekke 10 % frå sluttoppgjeret. Mange skogeigarar vil ha nytte av å auke trekket i høve dei investeringar som kjem seinare. Redusert skatt I høve Forskrift om skogfond får ein redusert skatt på beløp til ulike skogbrukstiltak. 15 % av beløpet går til regulær skatt, medan 85 % av beløpet kan nyttast skattefritt. På denne måten får skogeigar ein økonomisk fordel i form av redusert skatt. For skogeigar er det ofte lite tenleg å ha midlar ståande på kontoen over fleire år. Men ved berekning av riktig nivå på skogfond i høve kommande investeringsbehov, kan ordninga svare til ein tilskotssats på 30 % - 40 %. Liste over tiltak med skattefordel Planting og ungskogpleie. Både eige arbeid og leid arbeidskraft. Bygging og opprusting av skogsvegar / velteplassar. Skogbruksplanlegging med miljøregistreringar. Særskilte miljøtiltak omsyn til friluftsliv eller verneinteresser. 8
Kr Merking av eigedomsgrenser og naudsynte handlangarutgifter ved jordskifte i skog. Forsikring av skog. Kursavgift og kursmateriell. Rentene av skogfondskontoane vert fordelt på stat, fylke, kommunane og skogeigarsamvirke for støtte til fellestiltak for skogbruket. Renteinntekter i 2013 vart kr 649 092,- for heile fylket. Saldo på inneståande skogfond i Hordaland har auka kvart år sidan 2003. Grunnen er aukande hogst og gode tømmerprisar, særleg i 2007 og første halvdel av 2008. I 2013 auka både saldo og bruk av skogfondet. Inneståande saldo auka med 2,6 millionar - frå 21,5 millionar ved utgongen av 2012 til 24,1 millionar ved utgongen av 2013. Det er naturleg at skogfondet aukar i takt med auka avverking. I 2013 vart det brukt litt meir skogfond enn i 2012. Med tanke på dei mange uløyste oppgåvene innan skogkultur og vegbygging skulle ein venta meir bruk av midlane til investeringar i skogen. 25 000 000 Skogfond - avsetning, bruk og saldo 20 000 000 15 000 000 Avsetning skogfond Bruk skogfond Saldo skogfond 31.12 10 000 000 5 000 000 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Skogsvegbygging I 2013 vart til saman 13 060 meter skogsveg ferdigstilt i Hordaland. Av desse var 6320 meter nye bilvegar nyanlegg, 5290 meter ombygging bilveg og 1450 meter nye traktorvegar. Desse vegane hadde ein samla kostnad på kr 14 603 650 kroner. Der vart utbetalt 5 672 313 kroner i tilskot til desse vegane, noko som utgjer 38,9 % av kostnaden. Figuren syner ein klar trend i reduksjon tal meter bygde vegar siste 10 år. Hovudårsaken er høgare byggekostnader kvart år i høve tilgjengelege tilskotsmidlar. Budsjetta for tilskot til skogsvegar har siste 10 år vore tilnærma uendra medan byggekostnadane har auka 2-3 gonger. Fylkesmannen melder kvart år til Statens Landbruksforvaltning inn forventa tilskotsbehov, men tilskotsbudsjetta vert likevel tilnærma uendra. Om ikkje Hordaland får overført meir tilskot til skogsvegar vert mengde meter nybygde skogsvegar mindre for kvart år. Fylkesmannen og skogeigarlaget Vestskog BA har gjennomført prosjektet «Områdeplan for skogsvegar». Vestskog BA hadde ein person tilsett på heiltid i fem år. Fylkesmannen bidrog med 600 000 kroner per år, desse 9
Kilometer midlane gjekk frå posten NMSK midlar; tilskot til vegbygging. Prosjektet hadde som mål å grovplanlegge veganlegg som gjev best mogleg løysingar og totaløkonomi for området og sikra at offentlege tilskotsmidlar til vegbygging vert nytta på best mogeleg måte for skogbruket. Fylkesmannen i Hordaland har saman med Fylkesmannen i Rogaland og skogeigarlaget Vestskog BA prosjektet Hovudplan veg. Prosjektet vart ikkje ferdig i 2013, men me ventar at for Hordaland sin del vert det ferdig i fyrste halvår 2014. Føremålet med prosjektet er å få oversyn over alle eksisterande skogsvegar og forslag til nye skogsvegar i komande 20 års periode. 18,0 16,0 14,0 Skogsvegbygging 2003-2013 Bilveg Traktorveg 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 År Tilskot til taubane, hest o.a. I 2013 vart det hogd 5 664 kubikk med taubane og utbetalt 454 420 kr i tilskot. Kostnaden for å hogge tømmeret vart 1 659 491 millionar kroner. Det aller meste av volumet vart drive med tungt kabelkranutstyr. Bilete frå drift med taubane ved Lysekloster, Os kommune. Foto: Fylkesmannen i Hordaland 10
Kvantumet vart vesentleg mindre enn året føre - i 2012 vart det hogd om lag 17 500 kubikk med taubane. Årsaken til kraftig reduksjon i volum var låge rammer for tilskot. Fylkesmannen valde å prioritere tilskot til bygging av skogsvegar framfor tilskot til drift med taubane av den totale budsjettramma på 4,9 millionar. Tilskotet vart 80 kr per kubikk for gran og 100 kr per kubikk for furu og lauv. 20 000 Volum drift med taubane og hest - kbm 18 000 16 000 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 1 600 000 kr. Tilskot til drift med taubane og hest 1 400 000 kr. 1 200 000 kr. 1 000 000 kr. 800 000 kr. 600 000 kr. 400 000 kr. 200 000 kr. 0 kr. 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 11
Skogbruksplanlegging og miljøregistreringar I 2013 vart det følgjande aktivitet med skogbruksplanlegging og miljøregistreringar: Områdetakst Tysnes, Fusa og deler av Kvinnherad. Prosjektperiode 2013-2015. Fylkesmannens landbruksavdeling og miljøvernavdelinga har i samråd med Vestskog BA engasjert seg i Frivillig vern. 12
Vedlegg: 13
14