Jørn Øyrehagen Sunde
Høgsterett,del 1 Etablert som Noreg sin øvste domstol, og dermed den fremste representant for den tredje statsmakta, med Grunnlova av 1814 Sett rett i Høgsterett fyrste gong 30 juni 1815 Christian Magnus Falsen: Høgsterett utan vilje og kraft Bredo Munthe von Morgenstierne: Høgsterett som lova sin spegel Høgsterett som eit norsk var på Cour de cassation frå 1791
Høgsterett, del 2 Høgsterett og lovbøkene det ikkje vart noko av Den ufullstendige kriminallovboka av 1842 Utkastet til sivillovbok av 1845 Høgsterett sin prøvingsrett Rett til å prøva forvaltningsvedtak 1818 Rett til å prøva lov 1822 Høgsterett og offentleg votering frå 1864 Høgsterett og bortfallet av prøvevoteringsordninga i 1885 Den store konsesjonssaka i 1918 Høgsterett og Kløfta-dommen frå 1976
Det norske samfunnet i endring 1965-2015, del I Bod Dyland, The times they are a-changin', frå 1964: Come gather 'round people Wherever you roam And admit that the waters Around you have grown And accept it that soon You'll be drenched to the bone. If your time to you Is worth savin' Then you better start swimmin' Or you'll sink like a stone For the times they are a-changin'.
Det norske samfunnet i endring 1965-2015, del II Folketal 1965: 3,7 mill 2014: 5,1 mill Heimeverande kvinner 1965: 333 000 2014: 40 000 Studentar 1965: 20 000 2014: 230 000 Utanriks flyreiser 1965: 700 000 2014: 18 000 000
Frisleppet av individet, del 1 Frisleppet av individet er ei utviklinga som kan førast tilbake til opplysningstida, som akselrerte i tempo etter Venstre si maktovertaking i 1884, som auka enno meir under Arbeidarpartiet sitt politiske heggemoni etter andre verdskrigen, som vart ein del av alle samfunnssfærar etter 1968-revolusjonen, og som etter Berlin-muren sitt fall i 1989 har vorte eit globalt fenomen
Frisleppet av individet, del 1 Frisleppet av individet: Større økonomisk handlekraft Fleire rettar Større sjølvmedvit Færre moralske bindingar Større mobiliet - internasjonalisering
Høgsterett i endring 1965-2015, del III Høgsterett i 1965: 18 dommarar 2 avdelingar 1 juridisk sekretær (utgreiar) 317 avgjerder Ein domstol med ein prejudikatsfunksjon og ein uutnytta lovprøvingsrett, slik som mellom 1918 og 1976
Høgsterett i endring 1965-2015, del IV Høgsterett i 2014: 20 dommarar 2 avdelingar 20 utgreiar 104 avgjerder Ein prejudikatsdomstol med ein nytta prøvingsrett, slik som på 1800-talet
Endringar i det norske rettssystemet 1965-2015, del I Auka lovgjevingsaktivitet: Gjennomsnittleg årlege lovvedtak 1960-talet 1970-talet 1980-talet 1990-talt 2000-talet 81 lovvedtak 92 lovvedtak 95 lovvedtak 103 lovvedtak 123 lovvedtak Auke i forarbeidsmaterialet 1965 samla ca. 3 700 sider 1975 samla ca. 3 150 sider 1985 samla ca. 6 500 sider 1995 samla ca. 6 000 sider 2005 samla ca 17 000 sider
Endringar i det norske rettssystemet 1965-2015, del II Professorar i rettsvitskap 1968 2014 Studentar i juss 1965 2014 9 professorar ca. 100 professorar 90 studentar uteksaminert ca. 900 studentar uteksaminert Advokatar 1965: 1 388 2015: ca. 8 150 Dommarar 1965: 220 2013: 651 (inkludert jordskriftedommarar)
Endringar i det norske rettssystemet 1965-2015, del III Talet på avsagde avgjerder totalt i det norske domstolshierarkiet Sivile saker 1965 8 000 2013 18 000 Straffesaker 1965 3 000 2013 66 000
Endringar i det norske rettssystemet 1965-2015, del IV Førespurnadar ( 44 500) og saker (47 000) handsama av ombud, nemnder, råd og kontor: Forbrukarrådet (1953) ca. 40 000 førespurnadar i året Sivilombodsmannen (1962) ca. 3 000 saker i året Finansklagenemnda (1972/1988/2010) ca. 4 000 saker i året Likestillingsombodet (1978/2006) ca. 1 500 førespurnadar og tett på 200 klagesaker i året Barneombodet (1981) ca. 3 000 førespurnadar i året Norsk pasientskadeerstatning (1988) ca. 5 000 saker i året Fylkesnemndene for barnevern og sosiale saker (1993) ca. 5 000 saker i året Utlendingsnemnda (2001) ca. 23 000 saker i året Pasientskadenemnda (2003) ca. 1 000 saker i året Kontor for valdsoffererstatning (2003) ca. 6 000 saker i året NB. Samla sett handsamar desse omboda, råda, nemndene og kontora over 91 500 saker og førespurnadar i året.
Endringar i Høgsterett 1965-2015, del I Talet på høgsterettsavgjerder 1965-1974 1975-1984 1985-1994 1995-2004 2005-2013 339 avgjerder i snitt i året 364 avgjerder i snitt i året 339 avgjerder i snitt i året 184 avgjerder i snitt i året 146 avgjerder i snitt i året Høgsterett sin del av dei totale avgjerdene i domstolshierarkiet 1965: 1:35 2014: 1:817 (85 000 : 104)
Endringar i Høgsterett 1965-2015, del II Lengda på dommar 1970 1980 1990 2000 2010 2,9 sider 3,3 sider 3,5 sider 4,7 sider 5,4 sider NB. Det store endringa kom i 1996 og 1997.
Endringar i Høgsterett 1965-2015, del III Endring av Høgsterett si samfunnsoppgåve: - 1979: (rettferd og) rettseinskap 1979: «å vareta rettsenheten og å lede rettsutviklingen på områder hvor lovgivningen ikke strekker til» 1994: «Høyesteretts hovedmål er å arbeide for rettsenhet, rettsavklaring og rettsutvikling»
Endringar i Høgsterett 1965-2015, del IV Silingsreglar reglar for kva ankesaker som skal fremmast og som skal nektast fremma Endringar av silingsreglane for anke til Høgsterett frå nektings- til samtykkegrunn: To-instansreforma, vedtatt 1992, i kraft frå 1994 Ny tvistelov av 2005, i kraft frå 2008, men silingspraksis for sivile saker vart endra samstundes med endering av silingspraksis i straffesaker Høgsterett rår sjølv om kva saker domstolen skal handsama, og handsamar bare dei med eit prejudikatspotensiale
Endringar i Høgsterett 1965-2015, del V Endringar i talet på utgreiarar i Høgsterett: 1965: 1 1977: 2 1984: 3 1987: 1989: 6 1992: 8 1994: 12 1996: 13 1998: 14 2000: 15 2002: 16 2005: 17 2013: 18 2014: 20 2015: 23
Endringar i Høgsterett 1965-2015, del VI Det vi veit: Ca. 2-3% av alle årlege høgsterettsdommar sidan 2000 inneheld referansar til EØS/EU-rett Ca. 15% av alle årlege høgsterettsdommar sidan 2000 inneheld referansar til Dei europeiske menneskerettane Talet på referansar til EØS/EU-retten og Dei europeiske menneskerettane er sterkt aukande Det eg trur: Eit edrueleg estimat er at 20% av alle gjeldande norsk rett er produsert med utgangspunkt i rettslege normer laga utanfor norske jurisdiksjonsgrenser Høgsterett prøver lov ikkje bare mot Grunnlov, men mot Dei europeiske menneskerettane og EØS/EU-retten
Endringar i Høgsterett 1965-2015, del VII Høgsterett har gått frå å ha ein prejudikatsfunksjon til å verta ein prejudikatsdomstol gjennom ei endring av samfunnsoppgåva, av silingsreglane og av utgreiarkorpset (og på grunn av auken i transnasjonal rett gjeldande i Noreg) for å stetta eit behov i rettssystemet for rettsleg rettleiing og utvikling Tilsvarande utvikling i England 1966 Sverige 1971 Finland 1979 Danmark 1995