Lokal energiutgreiing Herøy kommune 2011

Lokal energiutgreiing Herøy kommune 2011 TUSSA NETT AS www.tussa.no

Innhaldsliste 1. Samandrag... 4 2. Innleiing... 4 2.1. Formål med utgreiinga... 4 2.2. Utgreiingsprosessen... 5 2.3. Aktørar og roller... 5 2.3.1. Tussa Nett AS... 5 2.3.2. Herøy kommune... 6 2.3.3. Enøk-senteret AS... 7 3. Dagens lokale energisystem... 7 3.1. Infrastruktur for energi... 7 3.1.1. Distribusjonsnett for elektrisitet i Herøy kommune... 7 3.2. Energibruk... 9 3.2.1. Temperaturkorrigering av energiforbruk... 10 3.2.2. Kommunalt energibruk... 10 3.2.3. Elektrisk energi... 11 3.2.4. Biobrensel... 12 3.2.5. Oljeprodukt... 13 3.2.6. Gass... 14 3.2.7. Samla energibruk... 15 3.2.8. Indikator for energibruk i hushald... 16 3.3. Utbreiing av vassboren varme... 17 3.4. Lokal energitilgang... 18 3.5. Energibalanse i Herøy kommune... 18 4. Forventa utvikling av energibruk i kommunen... 20 4.1. Folketalsutvikling i Herøy kommune... 20 4.2. Forventa utvikling av energibruk i kommunen... 21 4.2.1. Elektrisk energi... 21 4.2.2. Biobrensel... 22 4.2.3. Oljeprodukt (lett og tung fyringsolje, parafin)... 23 4.2.4. Gass... 23 4.2.5. Samla energibruk... 24 4.3. Forventa utviding av eksisterande infrastruktur... 26 4.4. Forventa etablering av nye energianlegg... 26 4.5. Andre faktorar som betyr noko for utvikling av energibruk... 27 4.6. Kommunale planar... 27 4.6.1. Bustadbygging... 27 4.6.2. Etablering av ny næringsverksemd... 28 4.7. Moglegheiter for å effektivisere og redusere energibruk.... 28 5. Framtidige utfordringar og tiltak... 29 5.1. Aktuelle tiltak for å effektivisere og redusere energibruk... 29 5.2. Nasjonale og fylkeskommunale planar... 31 5.3. Aktuelle løysingar... 32 5.3.1 Klimaplan og ekstraordinær Enova støtte... 32 5.4. Miljømessig og samfunnsøkonomisk vurdering av aktuelle alternativ... 33 5.5. Fjernvarme og biobaserte lokale varmesentralar... 34 5.6. Forslag til vidare arbeid... 35 6. Potensialet for nye småkraftverk... 35 7. Tabellar... 37 2 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00

7.1. Faktisk forbruk... 37 7.2. Temperaturkorrigert forbruk... 38 7.3. Prognosar... 40 Litteraturreferansar og kjelder...42 Ordforklaringar og omgrep 43 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00 3 av 44

1. Samandrag Det stasjonære energiforbruket i Herøy kommune er for det meste dekt opp av elektrisitet. I 2009 var 86 % av alt stasjonært energiforbruk i kommunen elektrisitet. Oljeforbruket utgjorde 5 % av det stasjonære energiforbruket, biobrensel 8,7 %, og gass 0,4 %. Den samla energibruken var på 158,3 GWh i 2009 og 53 % av dette blei brukt i bustader og fritidsbustader. Det er vidare forventa at den samla energibruken i Herøy vil auke med 9 % frå 2009 til 2021. Den lokale infrastrukturen for energi består for det meste av elektrisitetsnettet, og nettet har ingen kapasitetsproblem slik situasjonen er no (2011). Det har i tidlegare energiutgreiingar for Herøy vore prognosert ein reduksjon i den samla energibruken i Herøy kommune. Det har også vore signalisert ei forskyving mellom energiberarane, der elektrisitet og biobrensel har vore venta å få ein litt større del og olje ein mindre del av det totale forbruket. Dette ser ein no at skjer. Reduksjonane og forskyvinga skuldast først og fremst nedlegginga av Welcon, som har hatt eit betydeleg oljeforbruk. Når ein no har fått dette fallet i energiforbruk i kommunen er det vidare framover prognosert ei generell forbruksauke i takt med forventa befolkningsvekst. Trass reduksjonen som i hovudsak skuldast ein aktør innan industri, er det derfor ein fordel om det blir sett fokus på tiltak for å få løysingar som gir ein meir effektiv bruk av energi. Samstundes vil det vere naturleg å sjå på auka bruk av alternative energiberarar til oppvarmingsformål. Biobrensel, gass og varmepumper vil vere aktuelle oppvarmingskjelder som bør vurderast i samband med større byggeprosjekt i tida framover, både for næringsbygg og bustadbygg. Miljømessig vil desse energiberarane vere gode alternativ også til oljebasert oppvarming. Ved rullering av kommuneplanar bør vurdering av ulike energiløysingar inngå i planane. Elles når ein skal bygge nytt bør også alltid fleire alternative energiløysingar vurderast. 2. Innleiing NVE vedtok 16.12.2002 forskrift om energiutgreiingar. Forskrifta har heimel i energilova 7-6 og energilovforskrifta 7-1. Gjennom forskrifta blir områdekonsesjonær pålagt ansvar for at det blir utarbeidd kommunevise energiutgreiingar. Første utgreiing for Herøy kommune var ferdig i november 2004. Forskrift for lokale energiutgreiingar blei revidert 1. juli 2008 med at utgreiingane frå då skal oppdaterast annakvart år i staden for kvart år. Siste revidering i forskrifta var gjort 25. august 2009 med innføring av presisering av fjernvarme som eiga brukargruppe. Forbruket i kommunale bygg skal i størst mogleg grad gjerast greie for [1]. 2.1. Formål med utgreiinga Lokale energiutgreiingar skal auke kunnskapen om lokal energiforsyning, stasjonær energibruk og alternativ på dette området, og slik bidra til samfunnsmessig rasjonell utvikling av energisystemet. Gjennom samarbeid og samhandling om energiløysingane er målet at det blir etablert langsiktige, kostnadseffektive og miljøvennlege løysingar. Meir kommunikasjon mellom 4 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00

aktørane kan gi betre planlegging og sikre fornuftig etablering i forhold til eksisterande infrastruktur. Energiutgreiinga kan mellom anna vere eit hjelpemiddel i kommunen sitt eige planarbeid, der energi i mange samanhengar er eit viktig tema. Energiutgreiinga skal omtale noverande energisystem og energisamansetjing i kommunen, forventa energietterspørsel fordelt på ulike energiberarar og brukargrupper, samt aktuelle energiløysingar for utvalde område. 2.2. Utgreiingsprosessen Arbeidet med oppdatering av energiutgreiingane 2011 er utført av Enøk-senteret AS ved Tanja Rafteseth. Tone Sundklakk har vore kontaktperson og ansvarleg frå Tussa Nett AS. I samband med første utgreiinga som vart gjennomført i 2004 vart det halde eit felles oppstartmøte den 24. februar 2004 med deltakarar frå alle kommunane der Tussa Nett AS har områdekonsesjon. For seinare oppdateringar har dialogen med kommunen vore telefonisk og via e-post. Utgreiingsarbeidet er ein kontinuerleg prosess som starta i 2004, og som vil halde fram i åra framover med naudsynte oppdateringar. Dersom ein har innspel eller spørsmål til utgreiinga kan ein kontakte følgjande personar: Namn Selskap Telefon E-post Tone Sundklakk Tussa Nett AS 70 04 62 00 tone.sundklakk@tussa.no Ole Magne Rotevatn Herøy kommune 70 08 13 00 ole.magne.rotevatn@heroy.kommune.no Utgreiinga finst også på Tussa Nett AS sine heimesider: www.tussa.no 2.3. Aktørar og roller Det er fleire aktørar som har vore med i prosessen med lokal energiutgreiing for Herøy kommune. Følgjande instansar har vore med på utforming og gjennomføring av utgreiinga: Tussa Nett AS Herøy kommune Enøk-senteret AS Dei ulike aktørane si rolle i utgreiinga er nærare beskrivne i dei neste kapitla. 2.3.1. Tussa Nett AS Tussa Nett er områdekonsesjonær og er pålagt ansvar for at det blir utarbeidd og offentleggjort kommunevise energiutgreiingar. Tussa Nett har energifagleg kompetanse samt historiske nett- og energidata som vert nytta i utgreiinga. Organisasjon Tussa Nett er eit dotterselskap i Tussakonsernet, heileigd av morselskapet Tussa Kraft AS. Tussa Nett eig og driv eit energiforsyningsnett med om lag 3 400 km linjer og kablar, 1 462 nettstasjonar og 19 transformatorstasjonar. Selskapet er organisert i seksjonar med ansvar for nettutvikling, drift/vedlikehald/utbygging og tenester som mellom anna måling/avrekning, Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00 5 av 44

nettinformasjon og nettovervaking. Tussa Nett hadde pr. 31.10.11 127 tilsette, inkludert lærlingar. Tussa Nett har hovudkontor i Dragsund i Herøy kommune og avdelingar i Hornindal, Fiskåbygd og Hovden. Selskapet har områdekonsesjon for distribusjonsnett i kommunane Hornindal, Volda, Ørsta, Vanylven, Sande, Herøy, Ulstein og Hareid. Regionalnettet dekker i tillegg kommunane Sykkylven og Stranda. Tussa Nett har om lag 27 600 kundar. Strategi og framtidsutsikter Nettselskapet har to hovudstrategiar. Den eine har fokus på å optimalisere investeringar i og drift av nettmonopolet slik at vi når rett leveringskvalitet med rett ressursbruk. Vi fokuserer derfor sterkt på mest mogleg rasjonell drift av system og prosessar. Dette viser seg å bere frukter både med omsyn til effektivitetsberekningar og resultatskaping. Den andre hovudstrategien er å utvikle nye og framtidsretta engasjement først og fremst tufta på kjernekompetansen vår rundt infrastruktur og energi. Tussa Nett satsar derfor offensivt innanfor forretningsutvikling utanfor nettmonopolet. Utviklinga er svært god og dette har så langt medført monalege inntekter, mellom anna innanfor utbygging av breiband. Les meir om Tussa Nett på www.tussanett.no 2.3.2. Herøy kommune Herøy kommune hadde 8 533 innbyggarar pr. 1.1.2011 og er den tredje største kommunen på søre Sunnmøre. Kommunen består av eit landareal på om lag 121 km 2 fordelt på fleire øyar med brutilknyting. Kommunesenteret er Fosnavåg som ligg nord på Bergsøya. På Bergsøya bur om lag 42% av innbyggarane. Elles har ein desse tettstadane med mellom 500 og 1 000 innbyggarar: Leikong, Myrvåg, Tjørvåg, Moltustranda, Frøystad, Leine og Kvalsund. Herøy hadde jamn vekst i folketalet i fleire tiår, men med ei utflating dei siste åra. Utviklinga i folketalet har vore svært ulik i ulike krinsar dei siste 30 åra. Ein kan sjå ei viss sentralisering, men det verkar ikkje å vere fare for ei avfolking av bygdene med det første. Møre og Romsdal fylkeskommune har utarbeidd ei befolkningsframskriving basert på siste 3 års utvikling som viser at Herøy kan rekne med ei auke i folketalet med om lag 25 personar i snitt kvart år fram mot 2030. Statistisk sentralbyrå har meir optimistiske prognoser for befolkningsutviklinga og antyder med middels vekst ei gjennomsnittleg auke på om lag 80 personar i året dei neste ti åra. Klimaet er typisk kystklima med lite stabilitet og raske vêrskifte, ein del nedbør og vind. Det er sjeldan så kaldt at snøen vert liggande særleg lenge om vinteren. Næringslivet i kommunen er stort sett knytt til havet med ein moderne fiskeflåte og forsyningsflåte for oljeindustrien. Også landbasert industri har ekspandert og gitt kommunen arbeidsplassar innan mellom anna fiskeindustri og underleverandørar til skipsindustrien. Kommunen har to større service-/industriområde, på Mjølstadneset og i Myrvåg. Pr. 31.12.2010 stod Herøy kommune for 597 årsverk fordelt på 854 tilsette som yter tenester innan helse, pleie, sosial, oppvekst, service og utbygging med meir. Kommunen har ein godkjend kommuneplan som viser kvar det er lagt til rette for utbygging som til dømes bustad-, industri- og serviceområde. Kommuneplanen skal vere rettleiande for 6 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00

utbygginga ved handsaming av større saker og einskildsaker. Det er utarbeidd 59 reguleringsplanar for utbyggingsområde. Ein har førebels ikkje diskutert å inkludere resultatet av arbeidet med energiutgreiinga i kommuneplanen. Gjeldane kommuneplan (2002-2012) blei vedteken i 2001. Det er lagt opp til revidering av kommuneplanen med oppstart i 2011. Kommunen sin kontaktperson i arbeidet med lokal energiutgreiing er Ole Magne Rotevatn. 2.3.3. Enøk-senteret AS Enøk-senteret er eit tverrfagleg rådgjevingsselskap innan enøk og miljø, og er eit av dei største fagmiljøa innan effektiv energibruk i Noreg. Selskapet er lokalisert i Møre og Romsdal med kontor i Ørsta og Ålesund, men har heile landet som arbeidsfelt. Dei 8 tilsette dekkjer til saman eit breitt spekter innan relevante fagområde (mellom anna enøk, VVS, elektro/automasjon, bygg/teknikk, inneklima, miljø og kommunikasjon). Enøk-senteret er spesialist i effektiv energibruk, med kompetanse på alt frå planlegging til bistand ved utføring. Enøk-senteret arbeider i dag primært med rådgjeving til bedrifter og det offentlege, der energileiing og energiplanlegging er viktige område. Mellom kundane er kjøpesenter, helseføretak, industribedrifter og fleire kommunar. Les meir om Enøk-senteret AS på nettsida www.enok-senteret.no. 3. Dagens lokale energisystem 3.1. Infrastruktur for energi 3.1.1. Distribusjonsnett for elektrisitet i Herøy kommune Det stasjonære energiforbruket i Herøy kommune er for det meste dekt opp av elektrisitet. Tussa Nett AS er områdekonsesjonær i kommunen og eig og driv kraftnettet. Herøy kommune blir normalt forsynt frå transformatorstasjonane Elsebø, Moltu og Gursken. Stasjonane ligg i Herøy kommune med unntak av Gursken som ligg i Sande kommune. Mesteparten av elektrisitetsforbruket i kommunen (70 %) blir forsynt frå Elsebø transformatorstasjon. Kraftnettet ut frå transformatorstasjonane er bygt opp av eit 22 kv blanda luftlinje- og kabelnett. Det høgspente distribusjonsnettet i Herøy kommune består av 67 km luftlinje, 67 km kabel og 236 nettstasjonar. Alle dei nemnde transformatorstasjonane blir forsynt på 66 kv linjer frå Håheim transformatorstasjon. Distribusjonsnettet i kommunen har ingen spesielle flaskehalsar, og det er ingen kapasitetsproblem i normal drift pr. 2011. Det er planlagt ei ny 132 kv leidning frå Hareidsberget til Sula. Det meste av denne leidninga er ferdig bygd, men arbeidet har stoppa opp på sørsida av Sula på grunn av klager. Når denne leidninga er ferdig, vil det styrke Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00 7 av 44

forsyninga til Herøy. Kraftnettet på Gurskøya består av ringsamband med moglegheit for alternativ forsyning ved langvarige avbrot ved feil i 22 kv nettet. Ein del av linjenettet er bygd før 1955 og ein kan derfor vente ei jamn utskifting av høgspentlinjer i dei næraste åra. Sjå aldersfordelinga for høgspentnettet i figur 3. I 2010 hadde kvar kunde i Herøy kommune i gjennomsnitt 0,99 avbrot (straumbrot) og avbrota varte til saman 0,9 timar. Energi som ikkje blei levert på grunn av avbrot var 0,009 % av levert energi. Til samanlikning var tala for heile landet 1,6 avbrot i 2010. Avbrota varte til saman i 1,7 timar og ikkje levert energi utgjorde 0,010 % av levert energi. ( Avbruddsstatistikk 2010, NVE 2011 ) [3]. I statistikken for avbrot er det berre med avbrot med ei lengd på over 3 minutt. Avbrot kan vere planlagde, som til dømes revisjonar eller dei kan vere tilfeldige slik som ved feil. Avbrotsstatistikk for høgspentnettet i Herøy og for heile landet med ei lengd på over 3 minutt er vist i tabell 1. År Avbrot/kunde Avbrotstid/kunde (timar) Ikkje levert energi/ levert energi Herøy Landet Herøy Landet Herøy Landet 2005 2,46 1,90 4,9 2,4 0,034 % 0,013 % 2006 2,21 2,00 1,6 2,5 0,015 % 0,015 % 2007 2,24 2,00 1,4 2,4 0,027 % 0,013 % 2008 4,90 2,10 8,4 2,5 0,067 % 0,014 % 2009 2,92 1,80 2,1 2,0 0,017 % 0,012 % 2010 0,99 1,60 0,9 1,7 0,009 % 0,010 % Tabell 1: Avbrotsstatistikk for høgspentnettet i Herøy og for heile landet i perioden 2005-2010. Ikkje levert energi i % av levert energi 0,160 % 0,140 % 0,120 % 0,100 % 0,080 % 0,060 % 0,040 % Herøy Tussa Norge 0,020 % 0,000 % 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Figur 1: Ikkje levert energi i % av levert energi i perioden 2000-2010. Total lengde og aldersfordeling for 22 kv linjer og kablar i Herøy kommune er vist i figur 2 og figur 3. Figur 2 viser at det er like mykje luftlinjer som kabel i 22 kv nettet pr. 2011. 8 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00

Lengde (km) Lengde (km) Lokal energiutgreiing for Herøy kommune 2011 80 70 60 50 40 30 20 10 0 67 67 Luftlinje Kabel Figur 2: Total lengde for 22 kv linjer og kablar i Herøy kommune. 40 35 30 25 20 15 10 5 0 1950-59 1960-69 1970-79 1980-89 1990-99 2000-09 2010-11 Byggeår Luftlinje Kabel Figur 3: Aldersfordeling for 22 kv linjer og kablar i Herøy kommune. 3.2. Energibruk SSB har utarbeidd statistikk for biobrensel, olje og gass for kvar kommune i landet [4]. Statistikken er basert på nasjonal statistikk frå SSB, det knyter seg derfor ei viss uvisse til kor korrekte tala er for kommunen. Men SSB har vurdert dei som gode nok til å kunne offentleggjere denne statistikken, ein må derfor gå ut frå at tala ligg nært opp til dei faktiske tilhøva. SSB anbefaler at statistikken blir brukt saman med lokal kunnskap. Statistikken på kommunenivå er særleg usikker for bruk av ved og treavfall for bustader og privat tenesteytande sektor. Statistikken for industri er basert på oppgåver frå bedrifter og er av SSB vurdert til å vere god. Tala frå SSB er resultat av reknemodellar som kan verte justerte over tid. Det kan difor oppstå mindre endringar i tala bakover i tid slik at tal som blei publisert i førre energiutgreiing kan avvike litt frå tal som er publiserte og brukte i år. I 2011 har Statistisk sentralbyrå publisert tal for energibruk av avfall, fossilt brensel og biobrensel i norske kommunar for åra 2005 2009. Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00 9 av 44

3.2.1. Temperaturkorrigering av energiforbruk Den delen av energiforbruket som er temperaturavhengig, energibruk til oppvarmingsformål, er temperaturkorrigert i forhold til eit normalår. Det er tatt omsyn til at den prosentvise delen av energiforbruket som er temperaturavhengig varierer for ulike type bygningar. Temperaturavhengig del av forbruk for bygg er henta frå Enovas Byggstatistikk 2009 [5]. Energiforbruket er temperaturkorrigert etter graddagsmetoden. Energigradtalet er eit mål på oppvarmingsbehovet og vert rekna med basistemperatur på 17 C. Ein går ut frå at det ikkje er noko fyringsbehov når døgnmiddeltemperaturen overstig 17 C. Ved temperaturkorrigering av energiforbruket i Herøy kommune har vi tatt utgangspunkt i målestasjonen i Fosnavåg, som er næraste meteorologiske vêrstasjon. Energigradtalet i Fosnavåg er 3628 graddagar i eit normalår (gjennomsnittet i perioden 1971-2000). Energigradtal er berekna av Meteo Noreg. Grunnlaget for berekningane er i hovudsak energi gradtal frå observasjonsstasjonar tilhøyrande Meteorologisk institutt [6]. Energiforbruk som er temperaturavhengig blir korrigert etter følgjande formel: Temperaturkorrigert energiforbruk = energiforbruk x graddagtal normalår graddagtal aktuelt år Energiforbruk til oppvarming av varmtvatn er ikkje temperaturavhengig og er derfor ikkje temperaturkorrigert. Energiforbruk til prosess- og næringsmiddelindustri er heller ikkje temperaturkorrigert. 3.2.2. Kommunalt energibruk I rettleiaren for energiutgreiingar ynskjer NVE at utgreiinga på best mogleg måte skal tilpassast den enkelte kommune. I den samanheng har vi ved hjelp av Tussa sitt kundesystem henta ut elektrisitetsbruken i all kommunal verksemd. Dette omfattar alle abonnement der kommunen står som kunde. I Herøy kommune er dette 12,350 GWh i 2010. Det er ikkje medrekna noko energiforbruk av andre energiberarar. 10 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00

MWh Lokal energiutgreiing for Herøy kommune 2011 14 000 Sum kommunalt forbruk 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 Sum kommunalt forbruk 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Figur 4: Faktisk kommunalt elektrisitetsforbruk i Herøy kommune i perioden 2005-2009. 3.2.3. Elektrisk energi Informasjon om elektrisitetsforbruket i Herøy kommune er henta frå kundesystemet til Tussa Nett AS for perioden 2001-2010. Elektrisitetsforbruket utanom kjelkraft og elektrisitetsforbruket til kjelkraft fordelt på forbruksgruppe er vist i figur 5 og figur 6. Alle tala er temperaturkorrigerte. 160,0 140,0 120,0 100,0 GWh 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Industri og bergverk Primærnæring (jord- og skogbruk) Privat tenesteytande sektor Offentleg tenesteytande sektor Fritidsbustader Bustader Figur 5: Elektrisitetsforbruket utanom kjelkraft i perioden 2001-2010, temperaturkorrigert. Kjelde: Tussa Det meste av oppvarmingsbehovet i kommunen blir dekt av elektrisitet. Det totale elektrisitetsforbruket i kommunen har vore ganske stabilt frå 2001-2010. I 2003 gjekk forbruket til bustader og fritidsbustader vesentleg ned i forhold til året før, truleg på grunn av Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00 11 av 44

høge prisar. Når vi ser på grunnen til at forbruket ikkje har auka, ser vi at forbruket innan hushald og industri har minka, medan elektrisitetsforbruket innanfor privat tenesteytande sektor har auka jamt i heile perioden. 1,2 GWh 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Industri og bergverk Primærnæring (jord- og skogbruk) Privat tenesteytande sektor Offentleg tenesteytande sektor Fritidsbustader Bustader Figur 6: Elektrisitetsforbruket til kjelkraft i perioden 2001-2010, temperaturkorrigert Kjelde: Tussa Elektrisitetsforbruket til kjelkraft har vore forholdsvis stabilt sidan slutten av 1990-talet og fram til i dag. I 2003 og 2006 gjekk forbruket til kjelkraft noko ned. Nedgangen skuldast nok først og fremst høge prisar. I 2010 har elektrisitetsforbruket til kjelkraft vorte kraftig redusert og utgjorde i 2010 berre om lag 0,3 % av det totale elektrisitetsforbruket. Dette er ei halvering av åra før. Det vert no ikkje tilbode nye avtalar om kjelkraft. 3.2.4. Biobrensel Biobrensel er eit samleomgrep for til dømes ved, flis, treavfall, organisk avfall og halm. Energien blir utnytta ved omdanning til varme og kan utnyttast direkte frå ein omn, i sentralvarmeanlegg eller nærvarmeanlegg. Bruk av biobrensel er henta frå statistikk utarbeidd av SSB. Statistikken på kommunenivå er usikker, særleg for bustader og privat tenesteytande sektor. Når tala blir temperaturkorrigerte, kan det vere små skilnader i tabellane. I dag er biobrensel i første rekke i bruk som vedfyring i husstandane i kommunen. I 2009 var det brukt i alt 13,7 GWh biobrensel i husstandane i Herøy kommune, jfr. figur 7. Dette dekker om lag 16,2 % av energibehovet i husstandane. Biobrensel blir i liten grad nytta i offentleg eller privat tenesteyting. Men det er eit stort potensiale for å bruke biobrensel til oppvarming også i næringsbygg, mellom anna ved bruk av biopellets. Pelletsen fungerer veldig bra som erstatning for olje og kan vere konkurransedyktig som oppvarmingskjelde for større bygg eller i nær- /fjernvarmeanlegg. Bioenergi i form av til dømes pellets, gir ei mykje meir miljøvennleg forbrenning enn olje. Både bioenergi og olje produserer CO 2 ved forbrenning, men CO 2 frå biobrensel blir ikkje rekna i miljørekneskapen, fordi han vil kome tilbake til naturen før eller seinare. Biomateriale gir frå seg same mengda CO 2 gjennom naturleg nedbryting som ved forbrenning. 12 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00

16,0 14,0 12,0 10,0 GWh 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 2005 2006 2007 2008 2009 Industri og bergverk Primærnæring Tenesteyting Bustader/fritidsbustader Figur 7: Bruk av biobrensel i åra 2005-2009, temperaturkorrigert. Kjelde: SSB, eigne temperaturkorrigeringar. 3.2.5. Oljeprodukt Stasjonær bruk av lette fyringsoljer, parafin og liknande, er mest nytta til oppvarming av bustadhus og næringsbygg i Herøy kommune. Fyringsoljer dekker om lag 9 % av energibehovet i næringsbygga i kommunen (ikkje inkludert industri), og om lag 1,5 % i bustadane, jfr. statistikk frå 2009. Oljebasert oppvarming er for det meste brukt til vassboren oppvarming. I desse systema er det relativt enkelt å bytte ut energienergiberaren. Nasjonalt har ein store ambisjonar om å fase ut ein stor del av fyringsoljen til fordel for fornybare energiberarar som til dømes biobrensel og varmepumper. Dette vil redusere utsleppet av både CO 2 og SO 2, som kanskje er dei største ulempene med olje som oppvarmingskjelde. Figur 8 viser at oljeforbruket innan industrien har stupt etter at Welcon starta ei nedtrapping og til slutt la ned i 2009. Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00 13 av 44

70,0 60,0 50,0 40,0 GWh 30,0 20,0 10,0 Industri og bergverk Primærnæring Tenesteyting Bustader/fritidsbustader 0,0 2005 2006 2007 2008 2009 Figur 8: Bruk av oljeprodukt i åra 2005-2009, temperaturkorrigert. Kjelde: SSB, eigne temperaturkorrigeringar. 3.2.6. Gass Gass er i dag forholdsvis lite brukt som energiberar i Herøy kommune. Ein går ut frå at han først og fremst blir nytta i storkjøkken og til tilfeldig oppvarming med mindre omnar. Gass er godt eigna til oppvarming av bygg. Viss gass blir brukt i staden for olje, er han også meir miljøvennleg. Naturgassen gir mellom anna ikkje utslepp av SO 2 og gir mindre utslepp av nitrøse gassar (NO x ). 0,8 0,7 GWh 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 2005 2006 2007 2008 2009 Industri og bergverk Primærnæring Tenesteyting Bustader/fritidsbustader Figur 9: Bruk av gass i åra 2005-2009, temperaturkorrigert. Kjelde: SSB, eigne temperaturkorrigeringar. 14 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00

3.2.7. Samla energibruk Figur 10 viser samla energibruk i Herøy kommune fordelt på brukargrupper. Statistikken er avgrensa til dei åra ein har statistiske data for alle energiberarane. 250,0 200,0 150,0 GWh 100,0 50,0 Industri og bergverk Primærnæring Tenesteyting Bustader/fritidsbustader 0,0 2005 2006 2007 2008 2009 Figur 10: Samla energibruk for åra 2005-2009, fordelt mellom brukargrupper. I 2009 er 53 % av energibruken i Herøy kommune brukt i bustader og 19 % i industri (sjå figur 11). Tidlegare år gjorde Welcon på Moldtustranda at industrien i Herøy brukte ein større prosentdel av energien enn i andre kommunar. Oljeforbruket til Welcon har stadig vorte redusert og i 2010 er det brukt betydeleg mindre mengder olje i industrien i Herøy enn tidlegare. Welcon er no lagt ned. 24 % 3 % 19 % Bustader/fritidsbustader Tenesteyting Primærnæring 53 % Industri og bergverk Figur 11: Samla energibruk i Herøy kommune 2009, prosentvis fordeling mellom brukargruppene. Figur 12 viser samla energibruk i Herøy kommune fordelt mellom ulike energiberarar. Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00 15 av 44

250,0 200,0 150,0 GWh 100,0 50,0 Gass Oljeprodukt Biobrensel Elektrisitet 0,0 2005 2006 2007 2008 2009 Figur 12: Samla energibruk for åra 2005-2009, fordelt mellom energiberarar. Energibruken i Herøy har samla sett gått ein del nedover i perioden 2005-2009. Det er den kraftige reduksjonen i oljebruken som er grunn til det. Ser vi på dei andre energikjeldene isolert har forbruket for elektrisitet og gass vore svakt aukande, medan bruken av biobrensel har vore stabil i perioden. Som ein ser av figur 13 utgjer elektrisitet 86 % av den samla energibruken. Elektrisk 86 % 9 % 5 % 0 % Biobrensel Oljeprodukt Gass Figur 13: Samla energibruk i Herøy kommune 2009, prosentvis fordeling mellom energiberarar. 3.2.8. Indikator for energibruk i hushald I følgje statistikken var gjennomsnittleg stasjonært energibruk til hushald litt høgare i Herøy enn gjennomsnittet for heile landet når det gjeld energibruk pr. bustad. Pr. innbyggar er forbruket likt. Dette gjenspeglar at det bur fleire personar pr. hushaldning i Herøy enn 16 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00

landssnittet. Energibruken i Herøy var og litt høgare enn gjennomsnittet i Tussa Nett AS sitt forsyningsområde. 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 Gjennomsnittleg energibruk/hushald (kwh) Gjennomsnittleg energibruk/innbyggar (kwh) Figur 14: Stasjonært energibruk pr. hushald og pr. innbyggar for ein del utvalde område i 2009. Kjelde: SSB. Gjennomsnittleg energibruk varierar mellom ulike typar bustader, byggeår, talet på personar i bustaden og klimatiske forhold. I 2001 (tal frå bustadteljinga) var om lag 88 % av bustadene i Herøy einebustader, medan tilsvarande tal for heile landet var 57 %. I Herøy var elektrisitet den viktigaste energiberaren i bustader i 2009. Elektrisitet utgjorde 82,3 % av det samla energiforbruket i bustader. Ved utgjorde 16,2 % av energiforbruket, medan oljeprodukt stod for 1,5 % av forbruket. For heile landet utgjorde elektrisitet 80,1 % av det samla energiforbruket i bustader i 2009. Ved utgjorde om lag 16 % av forbruket, medan olje og parafin stod for 3,9 % (kjelde SSB). 3.3. Utbreiing av vassboren varme Vassboren varme har ein stor fordel i høve tradisjonell elektrisk oppvarming. Vassboren varme gir større moglegheit til å endre oppvarmingskjelde. Dette har blitt meir aktuelt dei seinare åra, ettersom straumprisane har stige. Utbreiinga av vassboren varme i bustadhus har også stige i takt med straumprisane. I 1997 blei det installert vassboren varme i 11,5 % av alle nybygde einebustader i Noreg. I 2002 var det heile 38 % av nybygga som fekk vassboren varme. Dette tyder på ei utvikling mot ein meir energifleksibel kvardag. Frå folke- og bustadteljinga i 2001 finst det informasjon om installert vassboren varme i bustader [7]. I 2001 var det registrert 125 bustader i Herøy kommune med radiator eller vassboren varme i golv av i alt 3 192 bustader. Dette utgjer 3,9 % av bustadene i kommunen. Det finst ikkje ei tilsvarande kartlegging for andre typar bygg. Det finst førebels ikkje nyare tal, men det er grunn til å tru at talet har auka noko i kommunen sidan 2001. Det er planlagt ei ny folke- og bustadteljing i 2011. Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00 17 av 44

Utbreiinga av vassboren varme har tradisjonelt vore større i næringsbygg. Statistikk frå Enova sitt bygningsnettverk, basert på data frå 1 346 bygg frå heile landet, viser at 42 % av byggmassen har sentralvarme som einaste oppvarmingssystem. Sjå figur 15. Figur 15: Del av samla oppvarm areal i Enova sitt bygningsnettverk som har installert ulike typar oppvarmingsanlegg. Følgjande kommunale bygg i Herøy kommune har vassboren varme, anten i golv eller radiator: Einedalen barneskule Bergsøy skule Borga Rådhuset Herøy omsorgssenter o Gul avdeling o Blå avdeling Omsorgsbustadar o Solheim Herøy kulturhus 3.4. Lokal energitilgang Det er førebels ingen kraftverk i Herøy kommune. Den einaste energitilgangen i Herøy kommune til stasjonære formål er uttak av biobrensel frå skogen i kommunen. Biobrensel blir i hovudsak brukt som vedfyring i husstandane. For 2009 har SSB berekna forbruket av biobrensel i Herøy til å vere 12,1 GWh (ikkje temperaturkorrigert). 3.5. Energibalanse i Herøy kommune Energibalansen i Herøy kommune pr. 2009 er vist i figur 16, medan figur 17 viser energiforbruket i 2009 fordelt mellom dei ulike brukargruppene. 18 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00

180,0 160,0 140,0 7,9 13,7 0,7 120,0 GWh100,0 80,0 60,0 144,6 136,0 Import Gass Oljeprodukt Biobrensel Elektrisk 40,0 20,0 0,0 13,7 Tilgang Bruk Figur 16: Energibalanse i Herøy kommune pr. 2009, temperaturkorrigert. 180,0 160,0 140,0 120,0 GWh 100,0 80,0 29,5 38,7 5,4 Industri og bergverk Primærnæring Tenesteyting Bustader/fritidsbustader 60,0 40,0 84,7 20,0 0,0 Figur 17: Energibruk i Herøy kommune pr. 2009, temperaturkorrigert. Pr. 2009 var energitilgangen i Herøy kommune 13,7 GWh, medan det totale stasjonære forbruket var 158,3 GWh. For å dekke opp den stasjonære energibruken i kommunen må det importerast 144,6 GWh. I 2009 utgjorde import av energi 91 % av den samla energibruken. I utrekningane av energibalansen er det tatt utgangspunkt i at alt biobrensel som blir brukt kjem frå eigen kommune. Truleg vil noko av biobrenselforbruket kome frå ved med opphav utanfor Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00 19 av 44

kommunen, men det er det ikkje tatt omsyn til her. Storleiken på import av ved til kommunen er vanskeleg å fastslå. Det er eit underskot på elektrisk energi i både Herøy kommune og i Møre og Romsdal. I følgje prognosar for framtidig energibruk ( Kraftsystemutredning Møre og Romsdal 2011 [8]) vil kraftunderskotet i Møre og Romsdal auke vesentleg fram mot 2025 dersom det ikkje blir etablert ny kraftproduksjon i området eller at energibruken blir redusert. 4. Forventa utvikling av energibruk i kommunen 4.1. Folketalsutvikling i Herøy kommune Energibruk i kommunen er avhengig mellom anna av folketalet. Aktiviteten i næringslivet er den faktoren som har størst innverknad på utviklinga av folketalet i Herøy kommune. I perioden 2001-2011 auka folketalet i kommunen med 2,1 %. Folketalsutviklinga i Herøy kommune dei siste åra og prognosar for dei næraste åra går fram av figur 18. Tala er henta frå SSB sin statistikkbank (www.ssb.no). Tabell 2 viser folketal registrert pr. 1. januar 2011 og framskriving av folketalet for perioden 2013-2021. Det er presentert tre ulike framskrivingar basert på låg, middels og høg nasjonal vekst. Herøy kommune 2011 2013 2015 2017 2019 2021 Låg 8 533 8 724 8 848 8 913 8 935 8 955 Nasjonal vekst Middels 8 533 8 782 8 980 9 112 9 231 9 331 Høg 8 533 8 838 9 108 9 328 9 515 9 704 Tabell 2: Framskriving av folketal for Herøy kommune basert på SSB sine prognosar for låg, middels og høg nasjonal vekst. Figur 18 viser folketalsutviklinga i kommunen frå 1995-2011 og framskrivinga av folketalet for perioden 2013-2021 med dei tre framskrivingsalternativa. 20 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00

Folketal Lokal energiutgreiing for Herøy kommune 2011 10000 9500 9000 8500 8000 7500 Historikk Låg nasjonal vekst Middels nasjonal vekst Høg nasjonal vekst Figur 18: Folketalsutvikling i Herøy kommune 1995-2021. På 1990-talet auka folketalet i Herøy kommune med i gjennomsnitt 0,3 % pr. år. I perioden 2000 til 2010 var folketalet ganske stabilt. I løpet av 2010 auka folketalet i Herøy med heile 150 personar. Middels nasjonal vekst blir vurdert som den mest sannsynlege utviklinga i framskriving av folketalet for Herøy kommune, så det er den som er nytta for prognosetala i denne utgreiinga. 4.2. Forventa utvikling av energibruk i kommunen Framskrivingar Prognosane som følgjer har ein tidshorisont på 10 år og er bygde på følgjande føresetnader: SSB si prognose for befolkningsutvikling, middels nasjonal vekst Forbruket innan hushaldning, tenesteytande sektor og primærnæring pr. innbyggar i kommunen er helde konstant Forbruket i industrien er helde uendra gjennom heile perioden For elektrisitet er temperaturkorrigerte tal for 2010 nytta som utgangspunkt. For dei øvrige energiberarane er temperaturkorrigerte tal for 2009 utgangspunkt. Prognosane elles vert vanlegvis justerte om ein kjenner til konkrete tiltak som vil påverke energibruken. Dette er i tilfelle beskrive. I Herøy er det i 2011 ikkje kjent slike tiltak, så her er prognosane ikkje justert utover ovanståande punkt. 4.2.1. Elektrisk energi Det elektriske energiforbruket er prognosert fram til og med år 2021. Prognosen er vist i figur 19. Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00 21 av 44

160,0 GWh 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 2011 2013 2015 2017 2019 2021 Industri og bergverk Primærnæring Privat tenesteytande sektor Offentleg tenesteytande sektor Bustader/fritidsbustader Figur 19: Prognose for elektrisitetsforbruk i perioden 2011-2021. Framskrivingane viser at ein forventar at elektrisitetsforbruket vil auke i takt med forventa befolkningsauke etter middels vekst. 4.2.2. Biobrensel Det er berre i bustader og fritidsbustader at det vert nytta biobrensel i Herøy i dag. Innan tenesteytande sektor ubetydeleg mengde. For framtida kan det vere sannsynleg at biobrensel vil bli introdusert som oppvarmingskjelde også innanfor privat eller offentleg tenesteyting, dette i hovudsak i form av pellets. Ein kjenner ikkje til konkrete planlagde prosjekt, derfor er dette ikkje tatt omsyn til i framskrivingane i denne omgang. GWh 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 2011 2013 2015 2017 2019 2021 Industri og bergverk Primærnæring (landbruk og oppdrett) Tenesteytande sektor Bustader/fritidsbustader Figur 20: Prognose for bruk av biobrensel i perioden 2011-2021. 22 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00

4.2.3. Oljeprodukt (lett og tung fyringsolje, parafin) Olje er brukt som oppvarmingskjelde i næringsbygg og bustadhus. Bruken av olje har tradisjonelt variert svært mykje utifrå prisen samanlikna med elektrisitet. I ei viss grad kan ein forvente dette også framover, men med bakgrunn i sentrale verkemiddel i klimakampen og folk si haldning til bruk av olje generelt ventar ein at oljebruken vil stagnere eller avta. I prognosane har ein imidlertid i tråd med rettleiar lagt til grunn stagnasjon i bruken i høve til 2009-tal, berre justert for forventa auke i folketalet. GWh 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 2011 2013 2015 2017 2019 2021 Industri og bergverk Primærnæring (landbruk og oppdrett) Tenesteytande sektor Bustader/fritidsbustader Figur 21: Prognose for bruk av olje i perioden 2011-2021. 4.2.4. Gass Det er skipa eit selskap, Naturgass Møre, som skal introdusere naturgass som eit prisgunstig energialternativ på Nord-Vestlandet. Naturgass er ein energiberar som ikkje tidlegare har vore mykje nytta i regionen, heller ikkje i Herøy kommune. Det er derfor usikkert om dette vil få ein større plass i energibildet i kommunen. Derfor er det ikkje tatt med nye brukarar av naturgass i desse framskrivingane. Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00 23 av 44

0,8 0,7 GWh 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 2011 2013 2015 2017 2019 2021 Industri og bergverk Primærnæring (landbruk og oppdrett) Tenesteytande sektor Bustader/fritidsbustader Figur 22: Prognose for bruk av gass i perioden 2011-2021. 4.2.5. Samla energibruk Figur 23 viser forventa utvikling av den samla energibruken i Herøy kommune, fordelt mellom brukargrupper. Det er venta ei auke på 9,2% i samla energi i den komande 12-års perioden (2009-2021). 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 GWh 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 2011 2013 2015 2017 2019 2021 Industri og bergverk Primærnæring (landbruk og oppdrett) Tenesteytande sektor Bustader/fritidsbustader Figur 23: Prognose for samla energibruk 2011-2021, fordelt mellom brukargrupper. Det er ikkje venta store endringar i fordelinga av energibruken frå 2009 til 2021. No når Welcon har lagt ned er oljedelen av energien redusert betrakteleg og Herøy kommune har fått eit forbruksmønster meir likt kringliggjande kommunar. Ein tek utgangspunkt i at Welcon eller andre oljekrevjande industriar ikkje vil verte starta opp att i Herøy kommune i denne perioden. Sjå figur 24. 24 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00

2009 2021 3 % 19 % 3 % 18 % Bustader/fritidsbustader Tenesteytande sektor 24 % 53 % 25 % 54 % Primærnæring Industri og bergverk Figur 24: Forventa stasjonær energibruk i 2021 samanlikna med 2009, fordelt mellom brukargrupper. Figur 25 viser forventa utvikling av den samla energibruken i Herøy kommune, fordelt mellom ulike energiberarar. 200,0 150,0 GWh 100,0 50,0 Gass Oljeprodukt Biobrensel Elektrisk 0,0 2011 2013 2015 2017 2019 2021 Figur 25: Prognose for samla temperaturkorrigert energibruk 2011-2021, fordelt mellom energiberarar. Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00 25 av 44

Figur 26 viser forventa prosentvis fordeling av stasjonært energibruk i Herøy kommune i 2021 samanlikna med 2009 fordelt mellom ulike energiberarar. 2009 5 % 0 % 2021 5 % 0 % 9 % 86 % 9 % 86 % Elektrisk Biobrensel Oljeprodukt Gass Figur 26: Forventa stasjonær energibruk i 2021 samanlikna med 2009, fordelt mellom energiberarar. Ein forventar at elektrisitet vil utgjere 86 % av det totale stasjonære energibruket i Herøy kommune også i 2021. Det teiknar ikkje å bli større endringar i balansen mellom energiberarane dei neste 10 åra. 4.3. Forventa utviding av eksisterande infrastruktur Tussa Nett AS har bygd ny 132 kv leidning frå Hareidsberget til Sulebust, som skal vidareførast til Sula transformatorstasjon. 132 kv leidningen var planlagt å stå ferdig hausten 2010, men arbeidet har stoppa opp på sørsida av Sula på grunn av anke på konsesjonen. Det gjenstår om lag 2,8 km med linjebygging. Dette prosjektet vil styrke straumforsyninga til Herøy. Tussa Nett AS fått konsesjon på ei ny 66 kv leidning frå Rysseneset til Elsebø transformatorstasjon. I tillegg skal Moltu transformatorstasjon sanerast. Anlegget er planlagd sett i drift i løpet av 2012. Den nye 66 kv leidninga vil gi to forsyningsvegar til Elsebø transformatorstasjon. Det er ikkje planar om større utvidingar i distribusjonsnettet, men nettet vil heile tida bli bygd ut etter kvart som nye anlegg skal knytast til eksisterande nett og på grunn av vanleg vedlikehald og fornying av nett. 4.4. Forventa etablering av nye energianlegg Eit mogleg småkraftverk, Tjervåg kraftverk, er under konsesjonssøking. Planlagt effekt er 1 MW og berekna årsproduksjon er 3 GWh. Saka er i følgje sakshandsamar i NVE forventa slutthandsama innan årsskiftet 2011/2012. Det er også søkt om etablering av minikraftverk frå vasskjelda Stemmedalsvatnet. Dette er forventa å få ein årsproduksjon på 1,1, GWh og ei effekt på 430 kw. Dette tiltaket er ikkje 26 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00

konsesjonspliktig etter vassressurslova og vert handsama av kommunen i høve til kommuneog reguleringsplan. Tussa har imidlertid signalisert at grunna kapasitetsmangel i sentralnettet er det stopp i all ny innmating på nettet, slik at nye kraftverk med det første ikkje får kopla seg til. Den nye 420 leidninga mellom Ørskog og Fardal vil gi rom for meir småkraftproduksjon på Sunnmøre. Denne leidninga vil tidlegast verte sett i drift i 2015. 4.5. Andre faktorar som betyr noko for utvikling av energibruk Det er fleire andre faktorar enn dei som er nemnt tidlegare i kapitlet som betyr noko for utviklinga av energibruk lokalt. Desse faktorane kan vere: Energiprisar: - Høgare prisar på energi dei siste åra grunna auke i marknadspris og offentlege avgifter. - Energiprisane til sluttbrukar blir meir lik prisane i andre europeiske land? Folketalsutvikling: - Framtidig utvikling av kommunestruktur. - Sentralisering til større tettstader. Endringar i lokalt næringsliv: - Rammevilkår og marknadstilhøve. Distribusjonssystem for naturgass: - Dersom det blir etablert eit distribusjonssystem for naturgass, kan naturgass erstatte andre energiberarar. Endring i bustruktur: - Mindre bustadbygging i kommunen? - Fleire leilegheiter og rekkehus? - Større buareal pr. person, med aukande komfort. 4.6. Kommunale planar Kommunen har i samband med revidering av lokal energiutgreiing informert om oppstart av arbeid med revidering av kommuneplan no i 2011. Dette kapitlet vil gi ei kort oversikt over kommunale planar som har med bygging å gjere. 4.6.1. Bustadbygging Den største tettstaden i kommunen er Fosnavåg som ligg på Bergsøya. I perioden etter 2000 er det bygt flest nye bustader på Bergsøya (Vikane og Hjelmeseth), Nerlandsøya (Kvalsund) og Leinøya (Leine). Bustadstrukturen i Herøy kommune er dominert av einebustader, men dei siste åra har det blitt bygt fleire delte bustader og leilegheiter. Utviklinga går mot etablering av fleire områder for konsentrert utnytting på Bergsøya, medan i bygdene er det meir attraktivt med einebustadar og større tomter. Talet på nyoppførte bustader varierer ein del frå år til år. I perioden 1.1.2009-1.7.2011 er det oppført 54 nye bustadar i kommunen. Det har tidvis kunne vore vanskeleg for folk å få seg tomt der ein ynskjer. I lys av dette har kommunen ut frå ei behovsvurdering prioritert Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00 27 av 44

reguleringsplanar for bustadbygging i relevante område. Ein går ut frå eit behov på om lag 30 bustader i året samla i kommunen. Etterspurnaden av tomter er størst på Bergsøya. Det er forventa at det meste av bustadbygginga vil bli i området Berge-Flusund på Bergsøya, når reguleringsplanen for indre Bergsøy er ferdig. Dette området vil bli bygt ut stegvis. I tillegg ventar ein at det vil bli bygt ut ein del bustader på Kvalsund og Leine når desse reguleringsplanane er ferdige. På Budaneset på Leikong er det bygd ut eit hyttefelt med 32 fritidsbustader. Her er no godkjent ein reguleringsplan som utvidar dette området med fleire frittliggjande fritidshus og konsentrert blokkbebyggelse. Det er også lagt til rette for eit større småbåthamnanlegg i sjø med tilhøyrande båtplassar. 4.6.2. Etablering av ny næringsverksemd Det er enno ledig ein del areal som er regulert for industriformål i kommunen. Både industriområdet på Mjølstadneset og Dragsund/Myrvåg er lagt til rette for meir industri enn det ein har i dag. Frå kommunen si side prøver ein å få aktuell ny industri til å etablere seg i desse områda. I Fosnavåg sentrum er det store planar for bygging av nytt hotell og fleire forretningskompleks. Arbeida vil starte opp så snart det let seg gjere. Runde Miljøsenter ved hamna på Runde er no oppført og tatt i bruk. Dette bygget romar både forsking, auditorium, utstilling, kafè m.m. Prosjektet er eit forbildeprosjekt, og får difor støtte frå Enova. Bygget blir oppvarma av ei varmepumpe basert på sjøvatn, oppført etter TEK07. Bygget vil få tett oppfølging rundt energibruken. Herøy fritidsbad skal utvide. Dei har planar om utviding av symjebasseng, bowlinghall, aktivitetshus med fleire garderobar og utvida parkeringsareal. Denne reguleringa vert sett i samanheng med planlegging av ny innfartsveg til Fosnavåg. Det vil bli vurdert alternative energiberarar. 4.7. Moglegheiter for å effektivisere og redusere energibruk. Erfaringstal viser at næringsliv og det offentlege, kan spare mellom 10 og 20 % av energibruken ved hjelp av enkle tiltak, som til dømes konseptet energileiing. På bakgrunn av dette vil det vere sannsynleg at ein kan redusere den samla energibruken innan næringslivet og det offentlege med rundt 3 GWh (pr. 2009). Varmepumpe Varmepumper nyttar ein del elektrisitet for å hente gratis energi frå naturen, og har blitt stadig meir utbreidd dei siste åra. Det er luft til luft-varmepumper til bruk i bustadhus som er den vanlegaste typen. Dette er den typen varmepumpe som gir minst innsparing, men samstundes er ho rimelegast og enklast å installere i eksisterande bustader. I følgje SSB hadde 18,5 prosent av Noregs hushaldningar installert varmepumpe i 2009. Andelen var heile 33 prosent for einebustader. Bruken av varmepumper har auka kraftig i 28 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00

forhold til tidligare undersøkingar. Til samanlikning var det berre 8 prosent som hadde varmepumpe i 2006, og 4 prosent i 2004. I høve varmepumper må ein også ta omsyn til at mange tar ut ein del av gevinsten i form av ekstra komfort. Det vil seie at dei aukar temperaturen i delar av huset, på grunn av at oppvarminga blir rimelegare. Den samla energireduksjonen kan dermed i slike tilfelle bli mindre enn potensialet. 5. Framtidige utfordringar og tiltak Ein står framfor store utfordringar når det gjeld den framtidige energisituasjonen i Noreg. Energibruken, og då spesielt forbruk av elektrisitet, har auka jamt dei siste åra, men produksjonskapasiteten har ikkje auka tilsvarande. Styresmaktene har sett i verk fleire tiltak for å dempe forbruksauken, men til no har ikkje dette gitt store nok utslag i høve den samla energisituasjonen. Det er spesielt vinterstid ein kan oppleve eit mistilhøve mellom forbruk og produksjon, og for Møre og Romsdal sin del kan det også vere problem med å overføre nok effekt på linjenettet kalde vinterdagar. Det er mellom anna derfor eit uttalt mål og ønske frå styresmaktene om å endre energistrukturen i landet, slik at ein blir mindre avhengige av elektrisitet og heller i større grad nyttar andre energiberarar til oppvarming. 5.1. Aktuelle tiltak for å effektivisere og redusere energibruk Haldning og handling Erfaringstal viser at det er mykje å spare på å endre enkle vanar og haldningar i høve energibruk. Dette gjeld både for bustadhus og for næringsbygg. Driftsansvarlege for næringsbygg og offentlege bygg kan få hjelp til dette frå profesjonelle rådgjevingsfirma, som til dømes Enøk-senteret AS. I bustadmarknaden er viljen til å betale for slik hjelp mindre. Etter omlegginga av styresmaktene sin enøk-politikk har gratistilboda meir eller mindre forsvunne. Men det er mogleg å ringe eit gratis telefonnummer for enkel rettleiing, elles finn ein ganske mykje informasjon på internett: www.husogheim.no www.enova.no Lågenergi-/passivhus Ved planlegging av nye bustadfelt er det også mogleg å legge til rette for bygging av lågenergi-/passivbustader. Dette har ein så vidt kome i gang med i andre delar av landet, der ein bygger bustader som ikkje har behov for anna oppvarming enn den kroppen gir. Dette er den kanskje beste måten å redusere energibruken på, fordi det er behovet for energi som blir redusert. Lågenergi-/passivbustader nyttar under halvparten så mykje energi til oppvarming som andre nybygg i tilsvarande storleik. Styring av energi Energistyring gjennom mellom anna sentral driftskontroll er ein aktuell metode for å redusere energibruken i større nærings- og offentlege bygg. Fordelen med ei slik sentral styring er at Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00 29 av 44

ein får betre kontroll med energibruken og på den måten kan redusere behovet for energi berre ved å luke vekk unødig energibruk. Dette går ikkje ut over komforten, som tvert imot kan bli betre med eit slikt system. Bioenergi I det siste har mellom anna biopelletsen kome på marknaden i området, og han kan også vere konkurransedyktig som oppvarmingskjelde for større bygg eller i nær- /fjernvarmeanlegg. Varmepumper Varmepumper er eit prisgunstig tiltak som kan redusere energibruken. Dei mest aktuelle varmepumpene for eksisterande bustader er såkalla luft til luft-varmepumper. Desse nytter energien frå utelufta til å varme opp lufta inne. Fordelen med desse er at dei er enkle å installere og at dei ikkje krev eit større varmeanlegg som til dømes vassboren varme. Det er ei ulempe at desse varmepumpene er avhengige av relativt god utetemperatur for å gi god effekt. Fleire varmepumper gir dårleg effekt under 10 C, nokre bør også slåast heilt av når det blir så kaldt. I Herøy kommune er det sjeldan så kaldt at dette utgjer eit stort problem. Når varmepumper blir brukt i kombinasjon med vassboren varme, har ein større moglegheiter til innsparing enn ved luft til luft-varmepumper. Dette er derfor også måten å nytte varmepumper på i større bygg. Når ein nyttar vassboren varme, kjem varmen frå varmepumpa til nytte i heile bygget. I eit slikt varmepumpeanlegg kan ein hente gratis energi frå luft, jord, fjell eller vatn. Det er normalt mest gratis energi å hente ved å ta energien frå fjell (bergvarme) eller sjøvatn. Prinsippet for varmepumper er lik same kvar ein hentar energien frå. Varmepumpa hentar energi, i form av varme, ved å kjøle ned varmekjelda (fjell, grunnvatn, sjøvatn osb.). Gjennom å tilføre elektrisk energi til ein kompressor, løftar ein energien frå varmekjelda opp til eit høgare temperaturnivå. Dette kan ein så vidare nytte til å varme opp bygg og forvarming av tappevatn. Figur 27: Prinsippskisse av eit varmepumpeanlegg med sjøvatn som energikjelde. 30 av 44 Tussa Nett AS, Dragsund, 6080 Gurskøy Tlf. 70 04 62 00