Korleis utvikle norsk reiseliv med større verdiskaping lokalt samstundes som klimautsleppa tas ned globalt? Presentasjon og demonstrasjon av klima- og verdiskapingsspelet SUSNORD under Nasjonal Reiselivskonferanse for klima & verdiskaping, arranger av Norsk fjellsenter og Klimapark 2469 Lom, 9-10 mai 2019 Carlo Aall (Vestlandsforsking), Paul Peeters (Breda universitet), Torkjel Solbraa (Vestlandsforsking)
Disposisjon Klimautfordringa Klima- og verdiskapingsspelet Bakgrunn Vi spelar spelet Korleis gjekk det faktisk med norsk reiseliv frå 2005 til i dag?
Klimautfordringa Klima- og verdiskapingsspelet Bakgrunn Vi spelar spelet Korleis gjekk det faktisk med norsk reiseliv frå 2005 til i dag?
Er verda «right on the track» eller «on the right track»?
Så er norsk reiselivspolitikk «on the right track»?? St.meld. nr. 15 (1999-2000) «Lønnsomme og konkurransedyktige reiselivsnæringer» Meld. St. 19 (2016 2017) «Opplev Norge unikt og eventyrlig»?
Korleis leve av reiseliv etter olja utan olja? Offisielle norske klimarekneskapen for 2015 (avgrensa til utslepp som fysisk skjer innafor norsk territorium) Klimarekneskap for norsk reiseliv for 2015 (nordmenn sin ferie i inn- og utland + utanlandske turistar sin ferie i Norge, inkludert utslepp frå reisa til og frå Norge) Oppdaterte data basert på https://www.vestforsk.no/sites/default/files/migrate_files/r-sdnsluttrapport-endeleg-260611-2-.pdf https://www.ssb.no/klimagassn/
Korleis blir dette fanga opp i den gjeldande reiselivsmeldinga? Ordtelling Klima : 17 ganger - Vekst : 94 ganger Fortsatt reservasjon mot å gjøre noe med reisen : Globalt diskuteres det hvorvidt transport skal og kan inkluderes i en vurdering av reiselivets bærekraft.» Viser til elbilsatsingen I Norge, og sier videre om kollektivtransport: Elektriske busser og hydrogenbusser er fortsatt på pilot- og demonstrasjonsstadiet. Overgangen til lav- eller nullutslippsteknologi for busser vil komme først i de store byområdene». Påpeker at vinninga går opp i spinning med mer energieffektive fly Klimagassutslippene per passasjerkilometer i flytrafikken er redusert de senere år. Hovedgrunnen er mer energieffektive fly. Økt trafikk har likevel gjort at klimagassutslippene fra luftfart har økt samlet sett» Men viser til at transporten til flyplassene (eller i alle fall til Gardermoen) til gjengjeld er klimavennlig: «Kollektivandelen for tilbringertransport til norske lufthavner varierer sterkt, men ved Oslo lufthavn var andelen på 68 pst. i 2015. Dette er en høy andel i internasjonal sammenheng». Lanserer i realiteten bare ett selvstendig klimatiltak på transportområdet «Regjeringen vil legge til rette for at lokale myndigheter, i samarbeid med relevante aktører, arbeider for at cruisenæringen reduserer utslipp av klimagasser og sin lokale forurensning»
Den triple klimasårbarheita i reiselivet Klimapolitikk-sårbarheit Nye investeringar i reiselivet som gjer næringa økonomisk avhengig av fossilintensiv transport Klimatilpassing-sårbarheit Klimatilpassing i reiselivet kan auke utslepp av klimagassar, og dermed vere med å auke klimapolitikk sårbarheita Klimaendring-sårbarheit Klimaendringar kan auke risikoen for naturskadehendingar og endre kvaliteten på ressursgrunnlaget
Klimautfordringa Klima- og verdiskapingsspelet Bakgrunn Vi spelar spelet Korleis gjekk det faktisk med norsk reiseliv frå 2005 til i dag?
Bakgrunn Prosjektet Laga av Vestlandsforsking og Universitetet i Breda innafor prosjektet «Sustainable Destination Norway 2025» (SDN) i perioden 2008-2011 SDN var eitt av fleire tiltak lansert i regjeringa si reiselivsstrategi frå 2007 der berekraftig reiseliv blei lansert som eitt av tre hovudmål for norsk reiseliv Reiselivsmåla i spelet 1. Redusere utsleppa av klimagassar frå norsk reiseliv med 30 % innan 2025 2. Auke tal utanlandske turistar til Norge med 1 million innan 2025 3. Halde oppe dagens nivå på overskot etter skatt for norsk reiseliv samla sett Eit scenarioverktøy Ikkje eit prognoseverktøy men startpunktet må vere ein best mogeleg representasjon av verkelegheita. MEN - i mangel av statleg statistikk på området har vi måtte bruke store ressursar på å samle inn og analysere relevante data for å skape det naudsynte grunnlaget for scenarioverktøyet
Opningsskjermen Play-knapp Tiltaksfane Global Scenarios 1. Set «governing period» på 20 år (2005 til 2025) 2. Velg «A1: low population, high growth» 3. Velg «Limit temp to + 2,0 C» 4. Trykk «play» knappen (Då vil dei tre indexfigurane bli fyllt ut) 4. Gå til første tiltaksfane «Transport System Policies»
Rules of the game Du skal prøve å nå måla Rose felt = konsekvens av dine val Blå line = mål Index CO2 skal under blå line Index inbound tourism skal over blå line Index revenue after tax skal over 1 Pass på «offentlege utgifter»! Skatt minus subsidier og minus investeringar i transportinfrastruktur Bør ikkje under 4 Pass på «transportkapasitet»! Bør vere mellom 0,6-0,7. Over 0,7 = kø og forsinkingar Under 0,6 = for lite brukt (og dermed overinvestering)
Transporttiltak Transport System Policies 1. Vel nivå på fem tiltaka og kryss eventuelt av på «introduce fully integrated public transport time tables» (obs airport capacity er sett på 500 sum utgangsverdi) 2. Trykk på «play knappen» 3. Sjekk budsjett og kapasitet transportinfrastruktur 4. Kontroller måloppnåing 5. Eventuelt justere tiltaka til grenseverdiane ikkje vert overskridne og du har kome så nært målet som du ønskjer
Energieffektivisering og teknologiske tiltak Energy efficiency & technology 1. Vel nivå på åtte kategoriar tiltak og kryss eventuelt av på «introduce fully integrated public transport time tables» 2. Trykk på «play knappen» 3. Berre til orientering viser endring i drivstoffeffektiviet 4. Kontroller måloppnåing 5. Eventuelt justere tiltaka til grenseverdiane ikkje vert overskridne og du har kome så nært målet som du ønskjer
Skattar og avgifter Taxes & subsidies 1. Vel nivå på seks kategoriar tiltak og kryss eventuelt av på «introduce fully integrated public transport time tables» 2. Trykk på «play knappen» 3. Kontroller offentlege utgifter 4. Kontroller måloppnåing 5. Eventuelt justere tiltaka til grenseverdiane ikkje vert overskridne og du har kome så nært målet som du ønskjer
Marknadsføring Marketing 1. Vel prioritering av marknad (fleire val mogeleg) 2. Vel budsjett for marknadsføring 3. Trykk på «play knappen» 4. Kontroller måloppnåing 5. Eventuelt justere tiltaka til grenseverdiane ikkje vert overskridne og du har kome så nært målet som du ønskjer
Om du vil sjå meir detaljerte resultat her (PT = public transportation)
Klimautfordringa Klima- og verdiskapingsspelet Bakgrunn Vi spelar spelet Korleis gjekk det faktisk med norsk reiseliv frå 2005 til i dag?
Refleksjonspunkt Kva mål er lettast å oppnå? Kva slår ut mest av å endre eksterne eller interne faktorar? Kva intern faktor slår ut mest?
Klimautfordringa Klima- og verdiskapingsspelet Bakgrunn Vi spelar spelet anno 2005: Korleis bør det gå fram til i dag? Korleis gjekk det faktisk med norsk reiseliv frå 2005 til i dag?
Korleis spådde SUSNORD utviklinga? Tema Situasjon i 2005 (som lagt inn i SUSNORD) Mål 2005-2025 (frå SUSNORD) Faktisk utvikling sidan 2005 Busines-as-usual scenario 2025 (frå SUSNORD) Utslepp av CO 2 9,78 millionar tonn 30 % Tal utanlandsturistar til Norge Overskot etter skatt for norsk reiseliv 3,9 millionar + 1 millionar 132 milliardar NOK Halde oppe 2005- nivået
Korleis spådde SUSNORD utviklinga? Tema Situasjon i 2005 (som lagt inn i SUSNORD) Mål 2005-2025 (frå SUSNORD) Faktisk utvikling sidan 2005 Busines-as-usual scenario 2025 (frå SUSNORD) 1 Utslepp av CO 2 9,78 millionar tonn 30 % +27 % Tal utanlandsturistar til Norge Overskot etter skatt for norsk reiseliv 3,9 millionar + 1 millionar + 3,9 millionar 132 milliardar NOK Halde oppe 2005- nivået +59% (1) Business-as-usual kjøring av SUSNORD A1 (lav folkevekst og høg økonomisk vekst) Kyoto-politikk (den som så langt har vore lagt til grunn internasjonalt, men som no har blitt forsterka gjennom Paris-avtalen til «Limit + 2 grader») Ikkje endre nokon av input-verdiane
Og korleis har det faktisk gått så langt? Tema Situasjon i 2005 (som lagt inn i SUSNORD) Mål 2005-2025 (frå SUSNORD) Faktisk utvikling Scenario 2005-2025 1 sidan 2005 2 (frå SUSNORD) Utslepp av CO 2 9,78 millionar tonn 30 % + 15-30 % +27 % Tal utanlandsturistar til Norge Overskot etter skatt for norsk reiseliv 3,9 millionar + 1 millionar + 3,6 millionar + 3,9 millionar 132 milliardar NOK Halde oppe 2005- nivået + 20% +59% (1) Business-as-usual kjøring av SUSNORD A1 (lav folkevekst og høg økonomisk vekst) Kyoto-politikk (den som så langt har vore lagt til grunn internasjonalt, men som no har blitt forsterka gjennom Paris-avtalen til «Limit + 2 grader») Ikkje endre nokon av input-verdiane (2) Faktisk vurdering av utviklinga sidan 2005 Problemet er at det ikkje vert laga offentleg statistikk for anna enn tal utanlands turistar. Her har vi difor i stor grad basert oss på grove vurderingar
Erfaringar Langt frå målet SUSNORD framstår i dag å treffe godt på den faktiske utviklinga Tema Situasjon i 2005 (som lagt inn i SUSNORD) Mål 2005-2025 (frå SUSNORD) Faktisk utvikling Scenario 2005-2025 1 sidan 2005 2 (frå SUSNORD) Utslepp av CO 2 9,78 millionar tonn 30 % + 15-30 % +27 % Tal utanlandsturistar til Norge Overskot etter skatt for norsk reiseliv 3,9 millionar + 1 millionar + 3,6 millionar + 3,9 millionar 132 milliardar NOK Halde oppe 2005- nivået + 20% +59% Målet allereie nådd!
Overordna strategi i reiselivs- og klimapolitikken Spørsmål Innretning Kor vert politikken retta inn? Næringa Turistane Kva type reiselivsaktivitet Ikkje-mobil Mobil er i fokus? Må politikken Kva type endringar Teknologi i større grad Åtferd gå i denne ønskjer ein? retninga om Korleis vert endringane Relative vi også skal Absolutte klare målt? klimamålet? Korleis få til endringa? Sjølvregulering Regulering Kva tiltak vert prioritert Gulrot Pisk
Oppsummering Økonomisk går norsk reiseliv så det griner Klimamessig er norsk (og internasjonalt) reiseliv til å grine av Utslepp frå norsk reiseliv har eit volum som motsvarar 20% av det samla offisielle norske klimagassutsleppet Dette er litt meir enn dei samla utsleppa frå norsk vegtrafikk og litt mindre enn dei samla utsleppa frå norsk gass- og oljeproduksjon Skal norsk (og internasjonalt) reiseliv bli berekraftig må fossilavhengigheita dramatisk ned Elflyet kjem for seint til å klare klimamålet om halvering av utsleppa innan 2030 Difor må reiselivet omstille seg til å kunne tene pengar utan å vere avhengig av fortsett vekst i flymobiliteten (og så må vi sjå kor mykje av den avgrensa ressursen «elektrisitet» som verdssamfunnet skal bruke på fritidsreiser med fly)
Dokumentasjon Grunnlagsdata (kan lastast ned frå https://www.vestforsk.no/nn/project/sustainabledestination-norway-2025) Hille, J., Ekström, F., Aall, C. og Brendehaug, E. (2009). Klimamerking av mat er det mulig?. VFrapport 8/09. Sogndal: Vestlandsforsking Tiemensma, S. (2011): Sustainable tourism simulation in Norway. Using simulation gaming to communicate important lessons of a simulation model. Master thesis at Delft University of Technology, Faculty of Technology, Policy Analysis and Management Systems Engineering, Policy Analysis and Management programme Peeters, P., Vik, M.L. og Gössling, S. (2011). Scenarios for Sustainable Destination Norway 2025. VF-notat 1/2011. Sogndal: Vestlandsforsking. Hille, J., Vik, M. og Peeters, P. (2011). Background for scenario making. VF-notat 1/11. Sogndal: Vestlandsforsking. Gössling, S mfl (2011): Sustainable Destination Norway 2025 (SDN). Sluttrapport. VF rapport 5/2011. Sogndal. Vitskapelege publikasjonar med rapportane over som grunnlag Gössling, S., Garrodc, B., Aall, C., Hille, J., Peeters, P. (2011): Food management in tourism: Reducing tourism s carbon foodprint. Tourism Management 32: 534-543 Gössling, S., Hall, M.C., Ekström, F., Engeset, A.B., Aall, C. (2012): Transition management: a tool for implementing sustainable tourism scenarios? Journal of Sustainable Tourism, 20:6, 899-916
Takk for merksemda! Carlo Aall, caa@vestforsk.no, 991 27 222, www.vestforsk.no