Os Orienteringsklubb Bruk av kulturminner Tommy Sævareid
Os Orienteringsklubb Hva Ny gjør klubb vi? Os Orienteringsklubb (Os Ok) ble stiftet 11.desember 2014 På første styremøte etter stiftelsen stilte vi oss spørsmålet: Hva kan vi få til i 2015? Vi har ikke penger til å kjøpe postskjermer Vi har kompetanse i styret til å lage det vi trenger Vi har ett kart «Osøyro» (Sentrum) Hvordan kan vi tjene nok penger til å komme i gang? Osøyro har mange kulturminner og en spennende historie Osøyro har mange interessante steder og bedrifter Kommunen har et prosjekt «Liv på Øyro» for å skape mer liv i sentrum. Hvilke krav stiller potensielle støttespillere til oss: NOF, fylkeskommune, kommune, private bedrifter?
Os Orienteringsklubb Veien videre En telefon til NOF for å sjekke kriterier for tildeling av midler i 2015. Kulturminner Grønne turer Åpningsdag: «Finn fram dag» Et møte med kultursjefen i kommunen der vi presenterte Klubben Prosjektet «StolpeJakt på Øyro» Åpningsdagen «Finn fram på Øyro» Konklusjon: Vi lager «StolpeJakt på Øyro 2015»
Os Orienteringsklubb Løsning En av oss hadde noen gjerdestolper i garasjen Vi fikk tak i et spann maling og laget noen papirlapper til stolpene.
Os Ok: StolpeJakt 2015 Stolpane våre Postnummer og Logo QR-kode: www.turorientering.no/osok Bilde av kulturminnet QR-kode: «Historien om stedet på bildet»
Os Ok: StolpeJakt 2015 Kulturminneløype Osøyro henta frå www.turorientering.no/osok Alle stolpane i denne løypa befinn seg nært eitt eller fleire kulturminne. Kulturminna er plukka ut i samarbeid med Os Kommune. Kartet som er fritt tilgjengeleg for alle kan du laste ned og skrive ut herfrå, eller du kan hente det på kommunetorget i Rådhuset. Postane passer ypperleg for deg som vil bli betre kjent på Osøyro. Du vil truleg lære noko nytt enten du bur i Os eller om du er på besøk.
Os Ok: Kulturminneløype Osøyro
Os Ok: Kulturminneløype Osøyro Post 101: Det gamle kommunehuset Eit «vanleg» kulturminne Huset vart bygd som hovudhus på Molda* omkring 1720 av den tyske godseigar og offiser Johan Pritzier. Huset er seinare flytta to gonger, først til Osøyro i 1884 som kommunehus, og så i 1986 vart huset trilla på jarnrøyr til Kyrkjeflaten der det har vert kunstgalleri fram til og med 2014. No er det "Os Frivilligsentral" som held til i dette fine gamle bygget. *Molda heiter i dag Moldegaard
Os Ok: Kulturminneløype Osøyro Post 103: Oselva Sidan ei elv ikkje eigentleg er eit kulturminne, så lager vi eit. Fram til slutten av 1980-tallet blei det dreve med perlefiske fleire stader i Osvassdraget. Elvemuslingen er utryddingstrua, mest på grunn av forsuring av vassdrag, og den er utrydda over store delar av den nordlege halvkula. Det fins 2 artar av elvemuslingen, hjå den eine lever larvene i laksen sine gjeller, den andre bruker sjøaure. Muslingen renser vatnet, og den kan bli meir enn 200 år gamal. Elvemuslingen blei totalfreda i Norge frå 1993, og all fangst er forbudt.
Os Ok: Kulturminneløype Osøyro Post 103: Oselva Sidan ei elv ikkje eigentleg er eit kulturminne, så lager vi eit. På 1200-talet hadde munkane frå Lyse Kloster den største fiskeretten i elva, men dei rådde ikkje over elva åleine. Os prestegard var mellom dei andre som hadde fiskerett, og abbeden i Lysekloster kom i strid med presten i Os om laksefisket. Klosteret hadde laksekjera sine i Oselva like nedanfor prestegarden. Klosteret sette opp ein laksegard som stengde tvers over elva og gjorde at ingen fisk kom forbi. Striden mellom klosteret og dei andre rettshavarane varde i nesten 30 år. I perioden vart laksegarden riven og sett opp att fleire gonger. I 1229 gav abbeden i Lysekloster opp, etter at erkebispen i Trondheim då hadde sagt sitt.
Os Ok: Kulturminneløype Osøyro Post 106: Ein skrent Men fram til 1935 gjekk Osbanen her Osbanen var ein smalspora privat jernbane som gjekk frå Nesttun til Osøyro. Stasjonane i Os var Søfteland, Ulven og Kuven mens Osøyro var hovedstasjon for banen. Her var det kontor, vognhall, lokomotivstall og verkstad. Det var 3 damplokomotiv av typen «Mallet», dei heitte «Bjørnen», «Ulven» og «Os». Til saman 4.447.192 passasjerar tok toget
Os Ok: Kulturminneløype Osøyro Post 108: Steingjerde Men bakken har eit merkeleg namn: «Likbrekko» Vi har alle høyrt omtrent den same historia, men det er ingen av oss som veit om dette faktisk har skjedd, melder kultursjefen. Historia byggjer på variantar av at det var eit likfølgje på veg til kyrkja. Kista låg på ein slede eller vogn på veg ned bakken. Kista sklei av sleden og i bakken. Ut av kista ramlar den avdøydde og dermed fekk bakken ned frå Moberg til Fjellheim namnet «Likbrekkjo»/«Likbrekko». Uansett var dette den gamle kyrkjevegen. Folk kom over Ulvenvatnet i båt og gjekk ned "Likbrekko" til kyrkja.
Os Ok: Kulturminneløype Osøyro Oselvaren vart kåra til Noregs nasjonalbåt i 2009. Båttypen har utvikla seg gjennom fleire tusen år, og oselvaren har tydelege trekk sams med både ein rekonstruksjon av Halsnøybåten (ca. år 300 e. Kr.) og Gokstadfæringen (ca. 900 e. Kr.). Frå tidleg på 1500-talet og fram til 1860 vart båttypen eksportert til Shetland og Orknøyane. Under overfarten vart betane tekne ut og dei minste båtane stabla oppi dei større for å utnytta lasterommet i skutene mest mogleg.
Os Ok: Kulturminneløype Osøyro Oselvaren vart kåra til Noregs nasjonalbåt i 2009. Sjølve omgrepet oselvar stammar frå staden der båtbyggjarane Jørgen (1717 1784) og Lars Tøsdal (1726 1802) hadde verkstaden sin, nemleg ved utløpet av Oselva i Os i Hordaland. Etter dette vart båtane på folkemunne kalla for oselvar. Kring 1750 skal dei to tøsdalskarane ha vore dei einaste som dreiv båtbygging som næringsveg i Os. Lenge etter vart likevel båtane oftast nemnde etter heimstaden til båtbyggjaren, bruksområdet eller storleiken på båten. Fyrst utetter 1900-talet vert oselvar eit vidkjent fellesnamn på båttypen. Skal ein båt i dag bli rekna som oselvar, lyt han vera bygd etter det gamle norske alnemålet båtalner (21 norske tommar), lokal byggjemåte og tradisjon frå omlandet kring Bjørnafjorden og Lysefjorden.
Os Ok: Kulturminneløype Osøyro Post 112: Høgdepunkt Oselvarverkstaden byggjer Oselvarar Oselvarverkstaden byggjer båtar og tek vare på det eldgamle båtbyggjar- handverket. Her arbeider yngre og eldre båtbyggjarar i lag, dei unge for å læra oselvartradisjonen av dei eldre. Den tradisjonelle båtbyggjarkunnskapen om oselvaren er den mest detaljerte og komplette som finst i dag. Slik kan oselvar- byggjarane byggja båtar med nett dei eigen- skapane brukarane treng. Nokre timar kvar veke kan publikum koma inn på verkstaden og snakka med båtbyggjarane og sjå på når dei arbeider. Meir informasjon får du på heimesidene: http://www.oselvarverkstaden.no/
Os Ok: Kulturminneløype Osøyro Post 117: Gjerde hjørne Med fin utsikt til Oselvarnaustet rett sør for post 112 Oselvarnaustet vart bygd på dugnad i 2005. Her kan du sjøsette båten din, eller leige ein oselvar om du ynskjer det. I dette naustet held Oselvarlaget til, og fleire medlemmer restaurerer oselvarane sine her. Les mer på heimesidene deira: http://www.oselvarlaget.no/
Os Ok: Ubrukte kulturminne Solstrand Hotel & Bad Hotellet ble kåret til Noregs beste i 2014 Planlagt men ikkje tatt i bruk enno. «Historien om kulturminnene» kan lagast på fleire språk. Eige kulturminnekart fritt tilgjengeleg for gjester. English German Español Cultural Heritage map Kulturminnekart Solstrand, den gang Haugstræ, var en husmannsplass under Hauge gard, eid av klosteret i Lyse, fra 1100 tallet frem til 1873. I 1895 kjøpte Christian Michelsen eiendommen og åpnet året etter Solstrand Hotel & Bad. Christian Michelsen var skipsreder i Bergen og ble Norges første statsminister etter unionsoppløsningen med Sverige. (kilde: solstrand.com)
Os Ok: Bruk Sosiale Media Jeg foretrekker facebook, og har laget en liten artikkel om dette foredraget.
Os Ok: Bruk Sosiale Media Jeg foretrekker facebook, og har laget en liten artikkel om dette foredraget. Hvorfor? Bare sjekk hvem som har likt artikkelen: NOF ansatte Ordføreren i Os Stortingsrepresentant Potensielle sponsorer? Venner av potensielle sponsorer? Vis at du gir tilbake til dine sponsorer og samarbeidspartnere!
Os Ok: StolpeJakt 2015 Kva har me oppnådd? Os kommune: Presentert klubben for kulturkontor og ordførar 30 min til presentasjon av klubben på «Rektormøte» i kommunen KUP midlar Oppstartstilskudd Aktivitetsmidlar Støtte frå NOF: Grønne turer Kulturminner Åpningsdag «Finn fram på Øyro»
Os Ok: StolpeJakt 2015 Kva har me oppnådd? Medieomtale: Svært mange omtaler av klubb og aktivitet i «Os og Fusa posten» (lokalavis) «Midtsiden» og «Nytt i Os» (nettaviser) www.orientering.no Hordaland orienteringskrets Facebook Medlemmer og aktivitet 32 medlemmer pr. 1.10.2015 Meir enn 300 personar har delteke på minst ei trening i klubben
Os Ok: StolpeJakt 2015 Kva har me oppnådd? Vi har ikkje tent mange kroner på salg av Tur-O konvoluttar Men: Turorientering har gitt oss eit økonomisk løft og ein god start med mykje medieomtale, og har såleis truleg bidratt sterkt til at me har så mange potensielle orienteringsløparar som prøver seg.
SPØRSMÅL? Bruk av kulturminner Tommy Sævareid