Elektrifisering av transport i Hordaland Heilskapleg plan og innsats. Søknad til kåringa Årets lokale klimatiltak 2015

Transkript

1 Elektrifisering av transport i Hordaland Heilskapleg plan og innsats Søknad til kåringa Årets lokale klimatiltak 2015

2 0

3 Elektrifisering av transport i Hordaland Heilskapleg plan og innsats Innleiing Hordaland fylkeskommune har ein heilskapleg og gjennomtenkt plan for elektrifisering av transport i Hordaland. Vi har på fleire område vore eit fyrtårn for andre fylkeskommunar og kommunar. Vi har initiert samarbeid og tiltak på tvers av fylkesgrenser og delt kompetanse med mange på førespurnad og gjennom føredrag. I høve til kriteria for kåringa, tenkjer vi at tiltaket er ein god kandidat til Årets lokale klimatiltak Formålet med prosjektet Hordaland fylkeskommune vedtok fyrste klimaplan i 2010 og revidert klimaplan i Planen har seks temaområde og eit av dei er areal og transport. Målet for transport er at klimagassutslepp frå vegtrafikk i Hordaland skal reduserast med 20 % innan 2020 og 30% innan 2030 i høve til Samla klimagassutslepp frå mobile kjelder skal i 2030 vere 30 % lågare enn i 1991, dette gjeld også for Hordaland fylkeskommune. Skildring av prosjektet For å realisere målet om reduserte transportutslepp har klimaplanen fire strategiar. Hovudtiltaket i strategi D «Overgang til transportmidlar med lågare eller null utslepp» er elektrifisering av transport i Hordaland. For å realisere tiltaket på ein kostnadseffektiv måte har vi kome opp med ein plan med to pillarar: - Ein satsar mest midlar og arbeidsinnsats der teknologien er moden, klår for utrulling. - I tillegg bidreg vi til teknologiutvikling på det eine området der Hordaland kan bidra nasjonalt og globalt. Det er i den maritime sektor, der Noreg har ein verdsleiande maritim klynge med sentrum i Hordaland. Tiltakspakka omfattar følgjande tiltak som er sett i gang og oppfyller krava til konkurranseutlysinga frå Zero: Tiltak Heimel, ansvarleg Status Bybane til alle bydelar Behalde trolleybusslina og utgreie utviding Infrastruktur for elbilar Elbil tenestekøyring, elbil tenestebilar og elsyklar for utfasing av fossil bilbruk Landstraum i Bergen hamn Bergensbanen 4 timer Bystyrevedtak og fylkestingsvedtak, Hordaland fylkeskommune. Kollektivstrategi for Hordaland, Skyss Klimaplan for Hordaland, Klimaog naturressursseksjonen Intern miljøstyringsplan 2015, Klima- og naturressursseksjonen. Styrevedtak i Bergen og omegn havnevesen (BOH), BOH Vedtak i fylkesutvalet om å finansiere Forum nye Bergensbanen, Jernbaneverket. I drift frå sentrum til Lagunen, under bygging frå Lagunen til Flesland, under prosjektering frå Haukeland sjukehus til Oasen i Fyllingsdalen og traseen til Åsane er under politisk handsaming. Under gjennomføring. Fase 1 av 3 er gjennomført. Neste fasar er moglege når kontrakt går ut i Grunnleggjande infrastruktur ferdig utbygd. Kontinuerleg utviding pågår. Hordaland har gått frå å vere elbil «u-land» i 2010 til fremst i landet i av 40 fossilbilar fasast ut i Plan om anskaffing av ladbare hybridbilar eller hydrogenbilar i 2016 er oppe til vurdering og vedtak Landstraumanlegg for offshore skip i drift. Intensjonsplan om vidare elektrifisering av hamna. Har nådd fram overfor nasjonale styresmakter. Fase 1 dobbeltspor Bergen Arna er under bygging og prosjektering av Ringeriksbanen er i gang. For å få fram heilskapen i tiltaket synar vi også tiltak under førebuing, som difor ikkje oppfyller krava i kåringa. Tiltak Heimel, ansvarleg Status Hydrogenfyllestasjon og hydrogenbilar Pilotprosjekt med elektrisk snøggbåt Klimaplan for Hordaland. Klimaog naturressursseksjonen. Vedtak i fylkesutvalet om elektrifisering av snøggbåten «Beinvegen» Askøy Bergen, Skyss. Planlagt. Avslag på støtte frå Transnova i Ny søknad til Enova inkludert anskaffing av minimum 20 hydrogenbilar i Bergen under førebuing. Planlagt og vedteke men ikkje gjennomført pga. at ein diverre må vente på avgjerd i kommuneplanreguleringa av Kleppestø sentrum før anbod på infrastruktur på land og båten kan lysast ut. 1

4 Null- og lågutsleppsferjer Vedtak i fylkesutvalet om å velje miljømodellen ved nye anbod, Skyss. Under førebuing. Omfattande innsats i gang for å skaffe naudsynt nasjonal medfinansiering for å kunne gjennomføre tiltaket i størst mogleg skala. Skildring av dei ulike elementa i tiltaket Bybane til alle bydelar i Bergen Bakgrunn, status, organisering og finansiering Bybanen i Bergen vart vedteken av bystyret i 2000 og i 2005 kom finansieringa på plass som del av Nasjonal transportplan. Første strekninga frå sentrum til Nesttun vart sett i drift i juni 2010 og strekninga vidare til Lagunen i Hordaland fylkeskommune har hatt styringa med heile prosjektet frå opninga i Siste del av line 1 mot sør til Flesland er under bygging og vert ferdig i Bybana vann i 2011 prisen som «Worldwide Project of the Year» av Light Rail Transit Association i London. Bybanen utbygging er ei avdeling i fylkeskommunen med ansvar for vidare utbygging av bybanen til alle bydelar. Dvs. line 1 til Flesland og ny line frå Haukeland sjukehus mot vest til Fyllingsdalen og nord til Åsane. Mot aust er skinnegåande elektrisk transport ivareteke av Bergensbanen til Arna og vidare. Finansiering av utbygginga av bybanen skjer gjennom bompengeavgifter, lokale offentlege midlar og avtale om belønningsmidlar til betre kollektivtransport og mindre bilbruk inngått i 2011 mellom Hordaland fylkeskommune, Bergen kommune og Samferdselsdepartementet for perioden , samt vidareføring gjennom ny bymiljøavtale. Bybanen har vore ein suksess frå fyrste dag. Kapasiteten må no utvidast med lengre og fleire vogner som kan gi hyppigare avgangar. I 2014 vart det gjennomsnittleg transportert passasjerar dagleg, og dette erstattar omlag 100 dieselbussar. Bybanen i Bergen har gitt viktige impulsar til diskusjonen om transportløysingar i både Trondheim og Stavanger. Utviding av tilbodet og forlenging av trolleybusslina Trolleybussen i Bergen vart sett i drift i 1950 og hadde to liner, men berre ei line er intakt i dag. Dette er den einaste trolleybusslina i Noreg. Så seint som i 2012 var trolleybussen nedleggingstrua. I staden vart trolleybuss løfta fram som eit satsingsområde i Miljøstrategi for Skyss i februar Det er vedteke ei vidare satsing på trolleybussdrifta i Bergen. Fylkeskommunen har gjennomført fase 1 og overtok infrastrukturen for trolleybussane frå juni Trolleybussane har i samband med dette fått ei oppgradering. Eventuelt kjøp av nye trolleybussar og hyppigare avgangar (Fase 2) vil bli sett i samanheng med nytt anbod for bussruter i Bergen sentrum, der dagens kontrakt går ut i Vidare skal det utgeiast mogleg forlenging av trolleybusslinja mot sør med rundline til Sædalen, Nesttun og Paradis og utviding av lina mot vest til Fyllingsdalen (fase 3). Samtidig med dette vil ein sjå på mogleik for å få finansiering av forskings- og utviklingsprosjekt knytt til batteridrift som mogleg alternativ eller tillegg til kontaktleiing på nye strekningar. Finansiering er elles på same måte som for bybanen, unnateke bruk av midlar frå bompengeringen. Det har vore mange avisoppslag om trolleybussen. Sidan prosessen ikkje har kome so langt at tilbodet er utvida, har ein førebels ikkje erstatta dieselbussar med trolleybussar. Men trolley leddbussar erstattar dieselbussar i forholdet 1:1. Trolleybuss gir ein rimelegare elektrifisering enn bybane. Ein fornya satsing i Bergen kan difor kanskje bli til inspirasjon for andre større byar. Infrastruktur for elbilar i Hordaland Delmålet i klimaplanen for lette kjøretøy er at innan 2020 skal minst 20 % av alle lette køyretøy vere ladbare motorvogner. Resterande skal i størst mogleg grad gå på ikkje-fossile drivstoff. For å realisere dette såg fylkeskommunen at ladeinfrastruktur var den faktoren ein kunne påverke for å fremje elektrifisering av lette køyretøy, som står for ¾ av utsleppa frå vegtransporten i Hordaland. Hovudfokus har vore på utbygging av hurtigladestasjonar slik at elbilar kan køyre i heile Hordaland, berre med omlag 15 minutt ladestopp for kvar time køyring. 2

5 Tiltaket er organisert som offentleg-privat samarbeid. Hordaland fylkeskommune er pådrivar, planleggjar og koordinator. Lokale kraftselskap byggjer og eig hurtigladestasjonane. Kommunar, grunneigarar og lokalt næringsliv bidreg med tomt, eigeninnsats og/eller midlar. Medan nokre lokale kraftselskap driftar stasjonane sjølv, har andre inngått avtale med Grønn kontakt. Stønad frå Transnova har vore viktig. Ved nei på søknad til Transnova har fleire hurtigladestasjonar jamvel blitt finansiert og bygd med fylkeskommunale og lokale midlar. Investering i infrastruktur for elbilar der fylkeskommunen deltok. Total Hordaland kostnad fylkeskommune 3 Transnova Kraftselskap Kommunar og burettslag/sameige Hurtiglading Normallading Sum Inklusiv 2015 er investeringa på til saman 32,7 mill. kroner, av dette omlag 1/3 frå fylkeskommunen. Med fylkeskommunal medverknad er det bygd 160 normalladeutak med hushaldskontakt (2010), 19 multistandard hurtigladestasjonar ( ), 125 normalladeuttak type 2 (2014). I tillegg er 7 nye multistandard hurtigladestasjonar i kommunesentra finansiert i 2015 utan statlege midlar og kjem i drift Grønt energipunkt Danmarks plass opna i januar 2015 og var då den største universelle hurtigladestasjonen i verda (4xCCS, 6xChademo og 4x22kW AC) og kosta 9 mill.. I tillegg er infrastrukturen klår for å montere ytterlegare 7 hurtigladarar og bygging av ein hydrogenfyllestasjon med lokal produksjon av hydrogen. I 2010 var det i Hordaland 270 elbilar var det ladbare bilar, av dette elbilar. Hordaland fylke gjekk i 2014 forbi Oslo i elbiltettleik og var 4,3 % av bilbestanden elbilar. I fyrste halvår 2015 utgjorde elbilar 30 % av nybilsalet i Hordaland. Det er den høgaste delen i landet og sakte nærmar ein seg elbiltettleiken i Akershus. Vi vel å tru at denne framgangen heng saman med den systematiske utbygginga av infrastruktur for elbilar. Frå 2012 hadde Bergen den mest nytta hurtigladestasjon i Noreg ved Rema 1000 på Fjøsanger. Denne ladestasjonen har synt næringslivet (til dømes Kiwi og McDonalds) kor nyttig hurtiglading kan vere som tilleggsteneste for butikkar og andre. Vi har også teke initiativ til utstrakt samarbeid på tvers av fylkesgrensene: Vedtak i Vestlandsrådet 2011 om «El 39» på initiativ frå Hordaland fylkeskommune. Dette førte til utbygging og kompetanseheving i fylkeskommunane nordover langs hovudvegen E 39 på Vestlandet. Gjennom oppmoding til Hallingdal kraftnett i 2011 oppnådde vi at dei bygde hurtigladestasjonar på Flå og Geilo, slik at Rv 7 Hardangervidda som fyrste elbilveg mellom Bergen og Oslo var køyrbar i Gjennom fylkeskommunalt klimanettverk har vi spreia tiltaket elbilinfrastruktur vidare til andre fylkeskommunar, mellom anna Telemark, Sør-Trøndelag og Nordland fylkeskommunar. Gjennom tilbod om å byggje hurtigladestasjon i Røldal om Vinje kommune og Telemark fylkeskommune fekk bygd hurtigladestasjonar i Telemark langs resten av E 134 Røldal Kongsberg, vart det finansiert og organisert søknader til Transnova frå Hordaland fylkeskommune og Grønn Kontakt for heile strekninga. Stasjonen i Røldal er bygd og i drift sjølv om Transnova ikkje gav stønad til alle stasjonane langs E134. Det er for tida kontakt med Sogn og Fjordane fylkeskommune for å dele kompetanse og medverke til bygging av hurtigladestasjon i Lærdal, slik at også E 16/Rv 52 Hemsedalsfjellet vert køyrbar for elbilar. Elbil tenestekøyring, elbil tenestebilar og elsyklar for utfasing av fossil bilbruk Det er bygd 37 normalladestasjonar for elbilar ved Fylkeshuset og ytterlegare 9 er reservert utan lading. Frå januar 2012 har det vore gratis parkering for elbilar mot kr/mnd for fossilbilar. Dette har bidrege til at omlag kvar 14. dag har ein av dei 530 tilsette ved Fylkeshuset kjøpt elbil. I 2014 vart det kjøpt to elsykkel tenestesyklar som er mykje i bruk. I 2015 har ein delteke i prosjektet Provekjore.no (prøve elsykkel i ei veke). I november 2015 kjem det fire elbil tenestebilar ved Fylkeshuset. Det er bygd hurtigladestasjonar i eit gjennomtenkt og planlagt nett i heile fylket. Dette har gjort at i 2015 kan våre vidaregåande skular i heile fylket byte ut minst 16 fossilbilar med elbilar finansiert gjennom 5 mill. i investeringsbudsjettet og inntekter frå sal av dei gamle fossilbilane. Det kom i stand som tiltak i plan for intern miljøstyring i 2015, som er ein del av Miljøfyrtårn sertifiseringa av Hordaland fylkeskommune. Som bakgrunn for vedtaket i toppleiargruppa fekk Klima- og naturressursseksjonen Zero til å utarbeide eit notat om elbilar som sparetiltak i kommunar. Dette notatet var avgjerande for at toppleiargruppa sa ja til tiltaket.

6 I plan for intern miljøstyring for 2016, som skal opp til handsaming i toppleiargruppa , er det framlegg om ytterlegare 1,1 mill. til kjøp av ladbare hybridbilar eller hydrogenbilar for å starte å fase ut fossilbil tenestebilar også der batteri elbilar framleis ikkje er god nok teknologi. Ein ventar omlag en tredel reduksjon i utslepp frå eigne køyretøy. Grunnen til at det ikkje vert meir er at fylkeskommunen også har 57 minibussar og at Os vgs. har landsline for tyngre køyretøy (hjullastarar mv.) I tillegg vert CO 2 -uslepp også redusert ved at ein stadig større del av tenestekøyringa med privatbil skjer med elbil. Notatet til Zero om elbil som sparetiltak i kommunar er spreia til alle kommunar i Hordaland og gjennom fylkeskommunalt klimanettverk til alle fylkeskommunar i landet med oppmoding om å sende det vidare til alle kommunane i fylket. Fleire kommunar har i ettertid teke kontakt for å få delt kompetanse på området. Landstraum i Bergen hamn Hordaland fylkeskommune var initiativtakar og lead partner for EU-prosjektet Clean North Sea Shipping. Det starta i 2010 med eit budsjett på 4,13 mill. euro og vart avslutta i mars Ei av tilrådingane frå prosjektet var landstraum i hamnene. Pilotprosjektet i Bergen og omland havnevesen med landstraum for offshorefartøy vart vedteke i oktober Den fyrste «stikkontakten» kosta 7,5 mill. Prosjektet er finansiert av Bergen kommune (2 mill.), Hordaland fylkeskommune (1,5 mill.) og Enova (1,9 mill.) og resten betalar havnevesenet. I juni 2015 kunne DOF-skipet Skandi Vega kople seg på som fyrste kunde. Offshorefartøy står for 35 % av utsleppa av helseskadelege nitrogenoksider (NOx) i hamna. Pilotprosjektet er meint som starten på ei elektrifisering av heile hamna. Fleire nyhende er publisert i ulike media om saka. Etterkvart som fleire skip vert bygd om til landstraum vert det lettare for andre hamner å følgje etter. Bergensbanen 4 timar Forum Nye Bergensbanen er ein interesseorganisasjon som omfattar kommunar og fylkeskommunar langs Bergensbanen unnateke Oslo. Hovudmålet er at Bergensbanen skal bli landets fyrste høgfarts jernbanestrekning ( km/t). Delmåla er Bergen-Oslo på 4 timar, at det skal vere det viktigaste transportmiddelet i korridoren og at all vekst i godstrafikken på strekninga skal takast av bana. Hordaland fylkeskommune finansierer ei stilling som prosjektleiar for Forum Nye Bergensbanen som driv med lobbyverksemd, initierer utgreiing, mv.. Ein har nådd fram overfor nasjonale styresmakter slik at det fyrste tiltaket er i gang. Det er dobbeltspor Bergen Arna, som er den mest trafikkerte jernbanestrekninga i Europa med eitt spor. Ringeriksbanen er vedteke og under prosjektering og vil korte inn reisetida med ein time. Vidare tiltak for å få reisetida ned i 4 timar er ny trasé og dobbeltspor Arna Voss. Tilrådinga er felles utbygging av veg og bane på strekninga. Dette vil korte inn reisetida med tog med 38 minutt. Ytterlegare identifiserte tiltak på strekninga Voss Hønefoss vil gi 45 minutt kortare reisetid, og då er Bergensbanen 4 timar ein realitet. I 2024 kan Ringeriksbanen vere ferdig og i 2030 kan ein moderne høgfarts jernbane mellom Oslo og Bergen vere ein realitet til nytte langs heile strekninga. Konklusjon Hordaland fylkeskommune har ein heilskapleg og gjennomtenkt plan for elektrifisering av transporten i Hordaland. Arbeidet med bybane og infrastruktur for elbilar har vore fyrtårn og inspirasjon for andre kommunar og fylkeskommunar, og vi har delt kompetanse med mange av dei. Investeringane i infrastruktur vert målretta følgt opp med innsats i år retta mot eiga verksemd og tilrettelegging for eigne tilsette. Om talet på elbilar fortsett å auke med same mengd som hittil i 2015, vil elbilar i bilbestanden bli 16 % i 2020, ikkje langt frå måltalet 20 %. I høve til kriteria for kåringa, tenkjer vi at vårt tiltak Elektrifisering av transporten i Hordaland er ein god kandidat til Årets lokale klimatiltak

7 Vedlegg Bilete av tiltak i den heilskaplege planen for elektrifisering av transport i Hordaland Bybanen i Bergen Trolleybussen i Bergen Norheimsund hurtigladestasjon Elbilparkeringa i Fylkeshuset der det kjem elbil tenestebilar Landstraum i Bergen hamn Bergensbanen 4 timer 5

8 6

9 Hordaland fylkeskommune har ansvar for å utvikle hordalands samfunnet. Vi gir vidaregåande opplæring, tannhelse tenester og kollektivtransport til inn byggjarane i fylket. Vi har ansvar for vegsamband og legg til rette for verdi skaping, nærings utvikling, fritid sopplevingar og kultur. Som del av eit nasjonalt og globalt samfunn har vi ansvar for å ta vare på fortida, notida og framtida i Hordaland. Fylkestinget er øvste politiske organ i fylkeskommunen. Agnes Mowinckels gt 5 Postboks 7900 N-5020 BERGEN Telefon: September 2015