Bergingsaksjon for elvemusling i Hordaland

Transkript

1 Bergingsaksjon for elvemusling i Hordaland Magnus Johan Steinsvåg Alle foto: M.J.S. Miljøvern og klimaavdelinga Folkemøte om vassforvalting, 2. desember Foto: Magnus Johan Steinsvåg

2 Fantastisk livssyklus Foto: Paul Eric Aspholm / Bioforsk 2

3 Nøkkelart og miljøregister Kvart individ filtrerar rundt 50 liter vatn kvart døgn Normalt mange tusen individ i ein bestand Betrar vasskvaliteten for både fisk, seg sjølv og andre artar Dei vert gamle og vi kan lese av vassdraget si miljøhistorie i skalet Foto: Magnus Johan Steinsvåg Vakre elvemuslingar i Skjelåna Samnanger 27. april

4 Kvernaelvo, Tysnes Søretjørna Dåfjorden, Fitjar Nøkkelart og stor påverknad på anna liv i vassdraga 4

5 Perlemorpynta hardingfeler og perler på kongekroner Foto: Marianne Gjørv / MD 5 Foto: Per Tore Barmen

6 Noreg har eit særleg forvaltingsansvar Verdast mest trua ferskvassmusling 95% av bestandane i Europa utrydda Noreg har om lag halvparten av attverande bestandar i Europa ansvarsart Raudlista som trua i Noreg (VU) Nasjonal handlingsplan (redningsplan) 6

7 Raudt lys for elvemuslingen vår Utrydda Kritisk trua Livskraftig Over halvparten av bestandane utrydda i Hordaland! Mange fleire vil døy ut i løpet av få år utan hjelp Basert på Steinar Kålås si kartlegging (2010) Rådgivende Biologer 7

8 Tal elvemuslingar Tenkt utvikling for bestand i Hordaland Avrenning frå utbyggingar Perlefiske Landbruksavrenning År 8

9 Influensområde til ein elvemuslingpopulasjon Utbyggingsområde Nedbørsfelt til Mjåtveitelva i Meland Elvemusling 9

10 Aktivitetar i nedbørsfeltet 30. mars

11 Trugsmål: Utbygging utan tilstrekkeleg miljøomsyn Sidebekk som renn inn i Mjåtveitelva 2011 Sprenging og gravearbeid fører til jord og steinpartiklar hamna i sidebekk til Mjåtveitelva Vedvarande tilslamming av Mjåtveitelva 11

12 Mjåtveitelva 30. mars

13 Bergingsaksjon i Mjåtveitelva vart gravferd Fotos: Silje S. Bøyum/Strilen 13

14 Vårt eldste dyr Men no er det mest berre pensjonistar att i bestandane våre Figur henta frå elvemuslingrapport (Steinar Kålås 2011). Gamal musling frå Loneelva 23. august 2012 Eldre individ frå Haukåselva, Bergen 23. august

15 Id Lokalitet Kommune Status Bestand Best. estimat Vertsfisk 1 Oselva Os I live Livskraftig min laks 2 Hopselva Fusa I live Trua 1200 aure 3 Skjelåna Samnanger I live Kritisk trua aure 7 Fossåa Fusa I live Kritisk trua aure 9 Femangerelva Fusa I live Kritisk trua 6-20 aure 10 Apalvågelva Fjell I live Kritisk trua 2-20 aure 14 Sørelva Fusa Utrydda Utrydda 0 16 Nesttunvassdraget Bergen Utrydda Utrydda 0 17 Apaltunvassdraget Bergen Utrydda Utrydda 0 19 Bjørnevatn Os Utrydda Utrydda 0 20 Arnaelva Bergen Utrydda Utrydda 0 15

16 Bergingsaksjon for elvemusling i Hordaland o o o Sikra bestandane i nasjonalt elvemuslinganlegg Tiltak for å betra levekåra i elvane Tilbakeføring av elvemuslingane til reine «heimelvar» Lonevassdraget 9. april

17 Samarbeid, kunnskap og engasjement Miljøsjef Håvard Bjordal (t.v.) og professor Per Johan Jakobsen frå UiB 17

18 Nasjonalt elvemuslinganlegg på Austevoll 18

19 Medan dei små elvemuslingane veks i anlegget på Austevoll Mussels from Oselvslaks 2,0 Shell length (mm) 1,5 1,0 0, ,0 Date Foto: Per Johan Jakobsen / UiB

20 Medan dei små elvemuslingane veks i anlegget på Austevoll Skal vi gjera elvane levelege! Smartare arealplanar: Nye reguleringsplanar / utbyggingar: buffersoner, sedimenteringsbasseng og miljøforsvarlege teknikkar Meir tilsyn: Forureiningstilsyn med fokus på naturmangfald i elvane Betre overvaking av bestandane og vasskvalitet Betre vilkår for vertsfisk (aure og laks) Betre lovomsyn: prioritert art etter naturmangfaldlova Mindre avrenning frå jord og skogbruket: betre omsyn ved gylling/gjødsling, omsyn ved hogst, bruk av miljøtilskot RMP 20

21 Nye hjelpemiddel: Nedbørsfelt til elvemuslingvassdrag Må brukast som kunnskapsgrunnlag i utbyggingssaker (PBL), jord - og skogbruksaker Nye utbyggingsområde (PBL) reguleringsplanar Landbruksvegar/skogsvegar Nydyrking Nye driftsbygningar og gjødselkummar Hogst/avvirking Nedbørsfelt influensområde til elvemuslingbestandar Fylkesmannen utarbeidd kartlag: nedbørsfelt til elvemuslingvassdrag i naturbase.no (opne prosjekt og søk på elvemusling) 21

22 Effekten av påverknader Nedbørsfelt / influensområde Elvemuslingbestand Nedbørsfelt influensområde til elvemuslingbestand 22

23 Jord - og skogbruksdrift i nedbørsfelt Aktuelle tiltak som kan verke inn på elvemusling: o Skogsvegar o Hogst o Nydyrking o Plassering driftsbygningar og gjødselskummar o Aktsemdplikta i naturmangfaldlova 6 «Einkvar skal opptre aktsamt og gjere det som er rimeleg for å unngå skade på naturmangfaldet» o Grunneigar/tiltakshavar er plikta til å ta omsyn! Nedbørsfelt til Fjordbekken i Fitjar 21. sept 2012 Foto: Magnus Johan Steinsvåg 23

24 Miljøvenleg landbruk 24

25 Miljøplan Elvemusling Informasjon om elvemusling Konkret vurdering av areal og landbruksdrifta Konkrete råd for redusert landbruksavrenning Miljøplan elvemusling er gratis Ikkje utarbeidd for alle gardbrukarar Prioritering ut frå risiko, avstand, driftsform, topografi i høve aktuelt vassdrag 25

26 Miljøavtale Elvemusling Frivillig avtale Basert på «Miljøplan Elvemusling» Signert avtale: o Forpliktar seg til definerte miljøomsyn o søkje miljøtilskot i landbruket (RMP) Tilskotsordning proporsjonal med «kostnadane/ulempene» med miljøtiltaka 26

27 Resultat pr 2014: Miljøplan Elvemusling + Miljøavtale Elvemusling = SANT 8 vassdrag fordelt på 9 kommunar Totalt da innafor nedbørsfelta Over 17 km med kantsone mot vassdrag «Miljøplan Elvemusling» for 80 % jordbruksareal innafor nedbørsfelta Frå Tyssdalsvatnet,Os

28 28

29 Meir koordinert vassforvalting o Vassforskrifta: Målsetjing om «god økologisk tilstand» o Tiltak: kort sikt og lengre sikt o God dialog og informasjonsflyt opp mot vassområda viktig o Kunnskapsbasert kommunal sakshandsaming avgjerande for god vasskvalitet

30 Elvemuslingen har nasjonal prioritet 30

31 Takk for meg! 31