- 1 - Ringblad nr Dato: 12. desember 2014

Transkript

1 - 1 - Dato: 12. desember 2014 Innhald Transport i grovforproduksjonen Annlaug Fludal slått til Ridder av det Gyldne Grev. Reperasjon av eldre lukkingsanlegg. Framtida til Haugaland landbruksrådgjeving. Jordprøvesesongen går mot slutten. Analyser grovforet. Slåttestrategi. Ta vare på kvaliteten i graset. Vinterlagring av traktorsprøyta

2 - 2 - TRANSPORT I GROVFORPRODUKSJONEN Av. Harald Hetland Slangespreiing er best der jordene er samla. U tviklinga i grovfôrproduksjonen er større einingar og dermed meir transport. Den største transportkostnaden er husdyrgjødsel. Ved ei normal gjødsling transporterar me 4-7 tonn husdyrgjødsel pr da alt etter vassinnbalanding. Av dette er ca 95 % vatn. Graset me haustar inneheld frå % tørrstoff utan fortørking. Ved fortørking kan me lett halvera vekta av gras pr. da. og me bør ha som mål å koma opp rundt 30 % tørrstoff. Transport av husdyrgjødsel Slange-spreiing. Har ein jordene samla rundt gjødsellaget, er den beste metoden slange og stripespreiar: Stor kapasitet og minimal jordpakking, jamn spreiing og lite tap til luft. Traktor og vogn Traktor og vogn er det som framleis dominerer særleg når det er snakk om avstandar over 1 km. Men kor langt kan me køyra husdyrgjødsla før det ikkje er lønnsamt? I eit slikt reknestykke er det mange faktorar som spelar inn, og vil variera frå bruk til bruk (nevner: gjødselverdien, vegstandard og transportfart, kostnaden med eige utstyr, kapasitet, negative effektar av jordpakking ved for tungt utstyr, timepris eige arbeid) Transportkostnaden med traktor og vogn kan me rekna til ca. 7 kr/km (Ikkje inkludert lessing og spreiing) Som ein tommelfinger- regel kan ein rekna at det er lønnsamt å køyra gjødsla med traktor og vogn: Så langt i km som ein har m 3 lastekapasitet. Køyrer ein med ei 5 m 3 vogn kan ein ha lønnsemd i å køyra 5 km. Har då rekna verdien av eige arbeid til kr 200,- pr. time Er det så berre å auka vognstørrelsen? Skal ein ut på bakkane med vogna seier det seg sjølv at det går ikkje. Dei som jobbar med jordpakking og jordstruktur meiner at me bør ikkje opp i ei aksellast over 6 tonn.

3 Lastebil og husdyrgjødsel I vårt område blir meir og meir av transport av blautgjødsla gjort med lastebil, anten til eit anna lager, eller med spreiing via slang/stripe-spreiar. Ved avstandar på km kjem kostnaden her ned på 3 kr/m 3 /km, altså halvparten av kostnaden av vogn og traktor. Ved 10 km avstand vert kostnaden kr 30/ m 3, medan gjødselverdien av 1 m 3 storfe- gjødsel er kr Samla transportkostnader i grovfôrproduksjonen. Utrekningar viser at transportkostnadene i grovfôrproduksjonen ligg på frå 9 til 13 øre pr. fem/km. Er avstanden 10 km vert dei totale transportkostnadane frå kr 0,9 til kr 1,30 pr. fem. Kalkyler og rekneskapstal viser at totalkostnaden ved å produsera grovfôr ligg på rundt kr 2,30 kr 2,50 pr. fem utan transport. (inkl. variable kostnader, maskiner og arbeid) Ved å produsera foret 10 km vekke, kjem ein opp i ein kostnad på kr 3,60 pr. fem inkl. transport heim til driftsbygning. Annlaug Fludal slått til Ridder av det Gyldne Grev D en årlege kursveka til NLR vart arrangert frå 10. til 13. november på Gardermoen. Under festmiddagen vart Annlaug Fludal slådd til Ridder av det Gyldne Grev. Dette er den høgaste utmerkinga vi kan få i vår organisasjon. Annlaug vart tilsett i Haugaland forsøksring i I starten var grønsaker eit viktig arbeidsfelt, seinare har grovfôrretteliing, plantevern, gjødslingsplanar og prosjektarbeid blitt meir viktig. Fram til Haugaland forsøksring vart ein del av Haugaland landbruksrådgjeving var ho dagleg leiar i forsøksringen. Foto: Odd Øvstebø Vi gratulerer!

4 - 4 - Reperasjon av eldre lukkingsanlegg Av. Lars Ketil Flesland V i ser frå tid til anna store erosjonsskader i samband med gamle lukkingsanlegg. Kanskje den største utfordringa har vi der skøytane mellom betongrøyra ikkje er tette og det dannar seg store hol i jorda over kvar vinter. Desse røyrleidningane burde skiftast ut heilt. Der dette ikkje er aktuelt kan polstre røyra med fiberduk eller plast. Nokre stader kan enden av betongrøyra vera utsett for at frost flytter på røyret. Siste røyret kan etter fleire år bli dratt ut, og me får ein lekkasje mellom det siste og nest siste røyret. Etter kvart eroderer jorda vekk, og siste røyret dett heilt ut. Der jordarten er finsand og/eller silt, kan dette gjenta seg og fleire røyr dette ut. På slike stader er løysinga å erstatta dei siste røyra med eit 6 meters plastrøyr med litt større dimensjon. Figur 1. Reperasjon av utløp. Kjelde: TEMA nr. 27-oktober Bioforsk. Den kanskje vanlegaste skaden vi ser her hjå oss er rundt kummar. Her har vatn vaska med seg jord inn i kummen gjennom utette koplingar og skøytar. Resultatet er somme stader at kummen står som eit tårn midt i eit krater. Her må alle lekkasjar stoppast. T.d. med å bruka fugeskum rundt alle inn, og utløp, i kummen. For å stabilisera kummen kan ein leggje grov pukk rundt kummen og fiberduk mellom pukk og jord. For å hindra overflatevatn å renna rett inn i pukken, legg ein eit godt jordlag øvst. Figur 2. Vøling av kum.

5 - 5 - Framtida til Haugaland landbruksrådgjeving? Av. Lars ketil Flesland. D ersom du er innom heimesida til NLR (Norsk Landbruksrådgiving), såg du kanskje denne overskrifta i vår: Strukturdebatten i gang. Landbrukets forsøksringer hadde i si tid over 100 forsøksringar som medlem. Etter kvart fann mange ringar ut at dei stod seg sterkare, både økonomisk og fagmessig, om dei slo seg saman. T.d. er Haugaland landbruksrådgjeving slått saman av tidlegare Haugaland forsøksring, Haugaland maskinring og Etne, Ølen og Vindafjord forsøksring. Dei over 100 forsøksringane er no blitt til 39 rådgivingsavdelingar i NLR. Styret i NLR sette i 2013 i gang ny strukturdebatt. Dette som følgje av signal frå avtalepartane i landbruket. Etter kvart som vi i NLR tek på oss nye oppgåver, t.d. bygningsrådgjeving, Landbrukshelsen, maskinrådgiving m.m. vert organiseringa vår, med mange sjølvstendige avdelingar, ei utfordring. Denne gang er målet til NLR sentralt, at: Det er sett ned eit strukturutvalg som skal koma med framlegg til framtidig organisering. Framlegget deira skal diskuterast og eventuelt godkjennast på Årsmøtet i NLR i mars Styret i Haugaland landbruksrådgjeving er blitt orientert med jamne mellomrom. Framtidig organisering av NLR var det viktigaste temaet på samrådingsmøtet på Jæren 20. oktober, der styreleiarar og daglege leirarar frå alle avdelingar av NLR i Agder og Rogaland møtte. På styremøte i Haugaland landbruksrådgjeving 23. oktober, var framtidig struktur i NLR einaste sak. Styret i Haugaland landbruksrådgjeving er sterkt skeptisk til ei organisering av NLR som fører til større avstand frå medlem til bestemmande organ. Dette har styret meddelt NLR i ein uttale, som du kan lese her. Enten: Vi blir eit konsern, med modell av Norges Bondelag, der dei noverande 39 avdelingane vert samla i team. Men med felles rekneskap og styre. Eller. Dei noverande 39 avdelingane vert samla i sjølvstendige regionar. Styreleiar og dagleg leiar deltok på samling for styreleiarar og daglege leirarar under den årlege kursveka til NLR i November. Her vart arbeidet til Strategiutvalet i NLR lagt fram. Dei har ikkje konkludert enda, men alternativet med å samla NLR i store regionar var det som synest stå sterkast. I dette alternativet er Haugaland landbruksrådgjeving ein del av Agder og Rogaland region med 4277

6 medlemer og 47 tilsette. Den umiddelbare reaksjonen blant dei som var på samlinga var at dette blei ein for stor region, at Agder og Rogaland burde bli to regionar (ingen?!) kom med respons. Kan vi tolka den manglande tilbakemeldinga slik at eit lokalt styre er mindre viktig, - så lenge du som medlem får den rettleiinga du treng? «Region Rogaland» Blir vi ein del av «Region Rogaland» vil vi som medlem sjølvsagt få nytta oss av alle dei tilbod og rådgjevarane den samla regionen består av, - til medlemspris. Men vi må også justera oppbygginga av medlemspengane. Vi vil ikkje lenge ha eit eige styre, men bli ein del av regionstyret. Vi har i dag eit tett og godt samarbeid med kommunane vi arbeider i, også økonomisk. Kan ei omorganisering gjera det lettar for kommunestyra å sløyfa tilskotet til oss? Kva er di meining? I fagmeldinga som vart sendt ut i etterkant av styremøtet 23. oktober etterlyste vi meiningar frå medlemene. Svært få Ta kontakt med dei som sit i styret og sei kva du meiner! Leiar: Asbjørn Alendal. Mob: aalendal@online.no Nestleiar: Sigbjørn Eikje. Mob: as-eikje@frisurf.no Styremedlem: Kåre Heggelund. Mob: elsebeth.heggelund@etne.kommune.no Styremedlem: Louis Medhaug. Mob: june.kro@hotmail.com Styremedlem: Hallgeir Rønnevik. Mob: hallg-r@online.no Styremedlem: Torbjørn Ruud. Mob: torbjorn.ruud@nlr.no

7 - 7 - Jordprøvesesongen går mot slutten. Av. Håkon Pedersen M e er nå i ferd med å avslutta jordprøvesesongen for i år. Dei fleste jordprøvane blir tatt på hausten for å ha resultata klar i god tid før våren. Me kan likevel ta prøvar heile vinteren så lenge frosten tillèt det. I år er det medlemmer i Haugesund, Sveio, deler av Etne samt nye medlemmer som har fått tilbod om uttak av jordprøvar. Andre som ynskjer å få tatt ut jordprøvar må sjølv ta kontakt. Me har òg jordprøvebor til utlån for dei som ynskjer å ta ut jordprøvar sjølv. Etter kvart som me nå får svar på jordanalysane startar arbeidet med utarbeiding av gjødslingsplanane. Måten me utarbeidar gjødslingsplan på er forskjelleg frå gard til gard. Nokon ynskjer å få ferdig plan tilsendt, mens andre ynskjer at me set opp plan i lag. Me anbefala at den enkelte er med på planlegginga for betre å forstå og ha eit eigarskap til gjødslingsplanen. Du kan òg laga gjødslingsplan sjølv. Den treng ikkje vera utarbeida av oss for å bli godkjent. Du kan nå få gjødslingsplan direkte på mobiltelefon/nettbrett. Skifteplan, som er programmet me brukar, er òg tilgjengeleg for den enkelte bonde. Programmet er i tillegg eit godt noteringsverktøy for dei som ynskjer å gjera skiftenotat på mobil eller datamaskin. Dei som er interessert kan laste ned ein demoversjon her: Sjølv om forskrift om miljøplan fell bort ved årsskifte vil det fortsatt vera krav til gjødslingsplan ved søknad om produksjonstilskot. Kravet til årleg plan er òg skjerpa inn. Me kjem til å fortsetja med tilbod om jordprøvar og utarbeiding av gjødslingsplan kvar femte år. Du sjølv oppdaterer planen åra i mellom. Før kvar vekstsesong ser ein over plan og gjer eventuelle små endringar og kvitterer med nytt årstal. Ved større endringar i drifta som nytt areal eller meir eller mindre husdyrgjødsel ta kontakt så utarbeidar me ny gjødslingsplan.

8 Analyser grovfôret Av: Håkon Pedersen E in grovfôrprøve vil gje deg verdifull informasjon om næringsinnhald og kvalitet på grovfôret. Resultatet er viktig i fôrplanlegginga. Ber ein i tillegg om analyse av gjæringskvalitet og mineraler, kan ein også få vurdert om ensileringsprosessen og gjødslinga har vore optimal. Surfôrtolken er eit verktøy for å tolke ein surfôranalyse. Me i Haugaland Landbruksrådgjeving kan ta ut grovfôrprøve for deg. I tillegg kan rådgjevarar i TINE og Felleskjøpet ta ut grovfôrprøve. Du kan òg ta ut prøven sjølv. Me har prøvebor til utlån. Den største utfordringa er å få tatt ut ein representativ prøve, spesielt når ein har mange skifter men både ny og gammal eng. Det er viktig å ta ut prøver frå fleire stader i siloen eller frå fleire rundballar frå same parti og blande til ein prøve. Prøven bør tas av fôr du kjenner godt til som gjødsling, artsamansetjing og utvikling ved slått. Du kan levera prøven til eit av kontora våre eller senda den direkte til laboratoriet. Meir info om pris, uttak og innsending av grovfôrprøve frå dei to mest brukte laboratoria: Eurofins: Felleskjøpet RA/BLGG: Surfôrtolken Resultatet frå laboratoriet inneheld mange opplysningar, og i nokre tilfelle fleire verdiar for same eigenskap. Dette gjer det vanskeleg å tolka resultatet. For å ha fokus på dei viktigaste parametrane i grovfôrdyrkinga har NLR utvikla eit verktøy som gir ein meir oversiktleg tilbakemelding med forklaring av dine analyseresultat. Det er valt ut mål for energi, protein, fiber, fordøying og tørrstoffinnhald som standard. I tillegg kan gjæringskvalitet og mineralinnhald leggast inn om prøven er analysert for det.

9 - 9 - Figur 1 Eksempel på utskrift frå Surfôrtolken når prøven er analysert for gjæringskvalitet. Figur 2 Eksempel på utskrift frå Surfôrtolken når prøven er analysert for mineraler. Sveisekurs Haugaland Videregåande skule Haugaland landbruksrådgjeving og Haugaland Videregåande skule held kurs i praktisk sveising for bønder og andre interesserte: 16 timar praktisk opplæring i elektrodesveising, mig, mag og litt tig. Kursstad: Haugaland videregåande skule Kursdagar: 14., 21., 28 januar og 4 februar. Tidspunkt: klokka Pris: kr ,-. Maks 8 deltakarar. Påmelding til telefon: eller e-post: harald.hetland@nlr.no

10 Slåttestrategi. Av. Lars Ketil Flesland D ette året gav ein tidleg vår tidleg slåttestart. I våre bygder byrja timoteien å skyte like før 1. juni. Normalt vil eit to-slåtts regime vera det som passar best i vårt klima. I år førde den tidlege slåttestarten, og varm haust til at mange slo tre gonger. Tidlegare erfaringar har vist at tre slåttar på eng dominert av timotei, vil redusera avlinga komande år. Temperaturane dette året har vore så jamne og høge at det tilsvarer ein månad ekstra vekstsesong. Vi trur difor at de som slo enga for tredje gang før utgangen av september vil merka lite på avlingsmengda neste år. Mange slåttar fører til reduserte grovfôravlingar, men eit meir energirikt grovfòr med mindre struktur. For knappe 10 år sidan hadde vi avlingskontroll i eng på Sør- Vestlandet, der vi samanlikna avling og kvalitet ved ulike slåtteregime. Under har vi gjenngitt resultata frå 2005 (middel av 3 felt). 2 slåttar: 1348 kg TS/daa. 0,83 FEM 3 slåttar: 1159 kg TS/daa. 0,87 FEM 4 slåttar: 996 kg TS/daa. 0,90 FEM Kva er rett grovfôrkvalitet? Det er ikkje alltid slik at dess høgare foreiningskonsentrasjon, dess betre er foret. Mjølkekyr i høg laktasjon treng energirikt for. Men vinterfòr til sau, kviger, ammekyr og kyr i sinperioden treng, og skal helst ikkje ha for energirikt for. Det same gjeld jo også hest. Her vil som oftast eit to-slåtts regime lønna seg best. Dette slåtteregimet vil gje høgast avling og eit grovfòr med ein kvalitet tilpassa den aktuelle produksjonen. Tabell 1. Grassurfôrkvalitetar til ulike dyregrupper. Dei ulike kvalitetane krev optimering av riktig kraftfôrtype og -mengde. Berekna for mjølkekyr i 8. laktasjonsveke. (Kjelde: Ingunn Schei, TINE) *: FEM MJ/0,075 (Kjelde: Ola E. Alne, TINE) Dyregruppe FEM/ kg TS* Kviger >15 månader Sinkyr Ammekyr, 10 kg EKM Mjølkekyr, 25 kg mjølk Mjølkekyr, 30 kg mjølk Mjølkekyr, 35 kg mjølk Mjølkekyr, >40 kg mjølk Høg fordøyeligheit 6,69 MJ/kg TS* 0,95 FEM/kg TS Middels fordøyelegheit 6,26 MJ/ kg TS* 0,88 FEM/kg TS Låg fordøyelegheit 5,74 MJ/kg TS* 0,81 FEM/kg TS Svært låg fordøyelegheit 5,30 MJ/kg TS* 0,75 FEM/kg TS

11 Vi tilrår å fornya enga kvart 6. år. På gardar med mjølkeproduksjon, kan bruken av ei slik eng bli: Gjenleggsår slåttar. 1. års eng - 2-slåttar engår. - 3-slåttar. 5. engår - Slått og beite. Tabell 2. Ulike hestekategoriar og eigna grovfôrkvalitet (Kjelde: Grovfornett.no). Dyregruppe FEh/kg TS Ridehest Hestar i hardt arbeid Unghest, drekige og lakterande hopper H1 H2 H3 H4 H5 >0,6 0,60-0,55-0,46- <0,4 4 0,64 0,59 0,54 6 Tabell 3. Tilrådd grovforkvalitet til sau. (Kjelde Finn Avdem, Nortura) Dyregruppe Paring Søyer paring-mars Søyer mars -beiteslepp Sluttforing av lam Påsettlam/toåringar Høg energigrovfôr > 0,90 FEM/kg TS Middels energigrovfôr 0,80-0,90 FEM/kg TS Låg energigrovfôr < 0,80 FEM/kg TS Fagmelding på nett Fagmeldingane som blir sendt ut kvar mandag. Send e-postadressa di til annlaug.fludal@nlr.no ved endringar eller om du har ramla ut av systemet. Ein del melder at dei ikkje får fagmelding trass i at dei står på lista. Dette kan skuldast effektive spamfilter. Alle medlemer kan annonsera gratis. Send tekst på mail eller ta kontakt på andre måtar for utforming av annonse. Fagmeldingane til Haugaland landbruksrådgjeving blir sendt til rundt 700 bønder og landbrukskontaktar. Dei har blitt ein viktig informasjonskanal. Husk å melda inn fagmøte frå ditt lag for å unngå kollisjon!

12 Ta vare på kvaliteten i graset Når så slåttetidspunkt er bestemt, er det viktig å ta vare på kvaliteten på graset. Foreiningskonsentrasjonen er mykje avgjort av utviklingsgrad på graset, men vi kan påverke innhaldet av sukker. For å mest mogeleg sukker i grovforet, gjer vi: 1. Slår ned graset på føremiddagen, etter dogga er borte. Hugs at graset fortset å produsera sukker også etter slått. 2. Breispreiing fører til at ein større andel av graset får lys og produserer meir sukker. I tillegg frå vi jamnare og raskare nedturking, som reduserer andetapet. 3. Ved å bruka rett stubbhøgd (min 10 cm), vil vi få mindre fare for innblanding av jord i graset. 4. Bruk nok ensileringsmiddel. Dette vil redusera gjæringa og auka sukkerinnhaldet i det ferdige grovforet. 5. I tillegg til ensileringsmiddel må ein på rundballar bruka nok plast. Er TSprosenten høgare enn 35% ved pressing bør ein ved 1. slått bruka minst 10 lag plast, kanskje meir. Bruk aldri mindre enn 8 lag. 6. Vil du oppnå om lag 30% TS i grovforet. - Press rundballane om ettermiddag kveld, ved slått i juni. - Press rundballane om ettermiddag neste dag, ved slått i august. Til sist For å oppretthalda avlingsmengda ut over i engåra er det viktig å ha fokus på rett jord- og plantekultur. Ikkje køyr på enga når det ikkje er forhold for det. Ha rutiner for ugrasreinhald, kalking, fornying, - og drenering. Tenk jordstruktur når du mekaniserer. Du kan ikkje bruke like tungt utstyr i eng på myrjord, som eng på sjølvdrenert sandjord utan at dette får konsekvensar for jordstruktur og dreneringsgrad.

13 Vinterlagring av traktorsprøyta Av: Lars Ketil Flesland Vinteren kan kome brått på. Så om du ikkje allereie har gjort det, - så gjer det nå! Sikra traktorsprøyta mot frost. Det gjer du som fylgje: 1. Sprøyt ut eventuelle restar på ein forsvarleg måte og skyljetanken innvendig, om du ikkje alt har gjort det. 2. Ha 1-2 liter frostvæske i tanken og køyr dette gjennom systemet. Dette vil forutan å hindra at røyra frys i sund, også ha ein smørjande effekt på membran og ventilar. 3. Vidare tilrår vi å skru av slangane til bommen. 4. Manometer må skruvast av og plasserast frostfritt, - i opprett stilling. Sjølv om det vert køyrt frostvæske gjennom sprøyta, vil ikkje den kome inn i manometeret og hindra det i å fryse. 5. Til sist tilrår vi å ta av dysespissar og dysesilar og reingjera desse. Det vert då litt kjekkare å ta sprøyta i bruk igjen til neste år. PS! Er høgtrykksvaskaren plassert frostsikkert?

14 Plantevernkurs Går sertifikatet ditt ut, eller er du ny som bonde og treng grunnkurs? Vi arrangerer kurs både i Haugesund og i Ølen. Første kurs er i Haugesund alt i desember! Sjå under. Påmelding 1 veke før kurset startar. Dagkurs på Ølen Gjestegård, klokka i jan januar: Sprøyteutstyr v/ Lars Ketil Flesland Godkjenning og bruk v/ Torbjørn Ruud. Plantevernmiddel og miljø v/ Torbjørn Ruud. 12. januar: Plantevernmiddel og helse v/ Anne Tone Salte Andersen Integrert plantevern v/ Annlaug Fludal. Eksamen / prøve. Kveldskurs i Skjold (kun fornying). Klokka januar: Plantevernmiddel og helse v/ Anne Tone Salte Andersen Godkjenning og bruk. Plantevernmiddel og miljø v/ Torbjørn Ruud 27. januar: Integrert bekjemping v/ Torbjørn Ruud Eksamen/prøve Kveldskurs i Haugesund, på Felleskjøpet, Klokka feb februar: Plantevernmiddel og helse v/ Anne Tone Salte Andersen og bruk v/ Håkon Pedersen 3. februar: Sprøyteutstyr /rekne-eksempel v/ Lars Kjetil Flesland Plantevernmiddel og miljø v/ Annlaug Fludal 9. februar: Integrert bekjemping v/ Annlaug Fludal Eksamen/prøve Prisar: Grunnkurs* Fornying* Medlemer i Haugaland landbruksrådgjeving Kr ,-. Kr ,-. Andre Kr ,-. Kr ,-. *: I tillegg kjem lærebok, kr. 400,-. Deltakarane kan gjerne ha med brukt bok, utgåve 5. eller nyare. Grunnbok. Handtering og bruk av plantevernmiddel. Påmelding til: Telefon: eller e-post: haugaland@nlr.no

15 - 15 -

16 Returadresse: Haugaland landbruksrådgjeving Boks Ølen Telefon: E-post: haugaland@nlr.no Internett: Kontor: Haugesund: 2. etasje Felleskjøp bygget. Ølen: Landbrukets hus, Ølen Senter. Maskinførarkurs 26. februar til 1. mars Stad: Felleskjøpet i Haugesund Pris: kr ,-. (kr ,- for medlemer). Påmelding til: harald.hetland@nlr.no eller telefon: Arrangør: Haugaland landbruksrådgjeving i samarbeid med Kristiansand Truck-opplæring