Med innenfrablikk og utenfrablikk på framtidssamfunnet i Vesterålen Åsa Elvik Sortland 2. oktober 2009

Transkript

1 1 Med innenfrablikk og utenfrablikk på framtidssamfunnet i Vesterålen Åsa Elvik Sortland 2. oktober 2009 Eg må leggje to premiss i botnen om eg skal snakke om framtid i Vesterålen: menneske og natur. Det som oftast er utgangspunktet for diskusjonar om Nord-Norge, er naturressursane. Naturressursar som krev folk og infrastruktur om dei skal forvaltast. Forvaltning av naturressursane vil aldri bli gammaldags; ressursane vil alltid vere grunnlag for bosetjing i nord. I ei tid med klima- og matvarekrise så er det direkte tåpeleg å påstå at matproduksjon, altså primærnæringar, er avleggs. Utfordringa vår er å fokusere meir på kunnskap, kompetanse, kreativitet og kople desse ressursar til dei fysiske naturressursane. Det må vi klare i større grad enn vi har klart fram til no. I åra som kjem vil det bli mange fleire unge i befolkninga. Demografien endrar seg. SSB anslår at Nordland kjem til å ha ein vekst i aldersgruppa på 15 prosent fram mot 2015, medan landet vil ha ein vekst på 18 prosent. Men veksten kjem til å stoppe raskare i Nordland, for deretter å bli fulgt av nedgang, og SSB anslår at denne gruppa kjem til å vere mindre i 2030 enn i dag. Då har vi to val vi kan forholde oss til nedgangen som kanskje kjem om tjue år, eller vi kan halde fokus på at dei neste åra veks ungdomskulla. Forvaltar vi den muligheita godt, så kan prognosar om kva som skjer 20 år fram i tid blir gjort til skamme.

2 2 Alle snakkar om eldrebølgen. Sjeldan høyrer ein om utdanningsbølgen. Fram mot 2025 anslås det at det vil bli fleire studentar. Det matcher godt med alle dei oppgåvene vi skal løyse i framtida; alle dei lærarane vi treng, all den kompetansen vi treng for å gi dei eldre ein verdig alderdom, den kunnskapen vi treng for å omstille oss til eit berekraftig samfunn basert grønn verdiskaping. Muligheiter Eg legg desse to tingene i botnen folk og natur og ser berre muligheiter for framtidssamfunnet Vesterålen. Meining Eg ser muligheitene i meining. Etter at turbokapitalismen avslørte seg sjølv i finanskrisa, så er tendensen at folk ser etter anna meining og meir meining. Ikkje så kjappe løysingar, ikkje så mykje stafasje, ikkje så mykje jag etter forgjengelege ting. Eg har ingen ord som er gode nok til å beskrive kor viktig kultur er, og kor viktig kultur kjem til å bli. Opplevingane, kritikken og utfordringane, refleksjonen og kjenslene som kunst og kultur gir oss også når vi sjølve er med på å skape dette er verdiar som vi ikkje kan skaffe oss på andre måtar. Eg er djupt imponert over det ein har klart å få til gjennom kultursamarbeidet i Vesterålen, og eg er takknemleg for alt eg sjølv har fått ta del i. Særleg vil eg trekke fram arbeidet som er lagt ned i forhold til barn og unge, og det internasjonale samarbeidet som har skjedd dei siste åra. Eg håpar at resultata og lærdommane blir forvalta godt.

3 3 Professor Kjell Arne Røvik ved UiTø starta for nokre år sia ein debatt om fortellinga om Nord-Norge. Han starta med å seie at: En spennende og tiltrekkende fortelling om hva Nord-Norge er og hva det vil bli, vil sannsynligvis ha mye større formativ kraft enn hvilke som helst dystre rasjonelle prognoseframskrivninger basert på tørr statistikk. Han peika på at ein det å teikne bilete av kva Nord-Norge er - og kan bli kan vere ein god strategi for å få folk til å vere med på å skape framtid i nord. Nokre år seinare kom Morten Strøknes med boka Hva skjer i Nord-Norge. Der skreiv han om mentale etterslep om at nokre bilete av Nord-Norge står i vegen for dei nye. Han var opptatt av det potensialet som fins i å skape nye forteljingar, om eit anna Nord-Norge. Ei forteljing som ikkje berre er ei forteljing om landsdelen, men også forteljing til folk i nord motivert av ei framtid for nord. Eg er einig, eg ser muligheiter i meininga. Mangfold Og eg ser muligheitene i meir mangfold. Eg har i ein samtale med Svein, som er gjengitt i Kanten kan bli midten, sagt at eg ønskjer meg meir mangfold og meir modernitet i Vesterålen. Eg meiner ikkje at eg vil vekk frå tradisjon, eg meiner ikkje at livet er einfoldig eller einsretta i Vesterålen i dag. Eg meiner berre at mangfold og modernitet er ubetinga positive begrep som det alltid er eit gode å ha meir av. Eg ser muligheitene i ei meir mangfoldig etnisk samansett befolkning, i meir mangfoldige kulturuttrykk, i meir mangfoldige arbeidsplassar - og møteplassar. Eg ønskjer meg meir rom for mangfoldige menneske; dei færraste av oss er eindimensjonale.

4 4 Modernitet Eg ser muligheitene i moderniteten. Det er risikabelt å operere med eit slikt begrep om ein ikkje definerer det, den intuitive forståinga av sånne ord treng ikkje vere lik hos alle. Mi oppfatning av modernitet er at ein med respekt for individ og natur, ut frå den kunnskapen som ein til ei kvar tid har, prøver å organsiere samfunn som toler lakmustesten: Kan du sjå barnebarna dine i auga og seie at vi gjorde det vi kunne, det vi trudde var rett? Eg ser muligheiter i moderniteten fordi situasjonen i verda krev det. Ein ting er alvorlege forhold som klimakrisa, matvarekrisa, finanskrisa, fattigdom og migrasjon utfordringar som vi har eit moralsk ansvar for å bidra til å løyse gjennom å produsere mat og miljøvennlig energi. Men endå meir oppløftande er det at dei globale trendane talar til fordel for samfunn som våre. - Helse og økologi, det autentiske og ekte, klima og miljø er stikkord for det den delen av verdsbefolkninga er opptatt av, dei som har råd til å konsentrere seg om meir enn å overleve frå dag til dag. Tenestesektoren veks mest i verda, og reiselivsnæringa er blant dei næringane som vekst aller sterkast. Nordmenn har auka ferieforbruket sitt med femti prosent frå 2002 til Vi ser ein dualisme i at masseturismen framleis er dominerer samtidig som dei meir individuelle reisene med vekt på kvalitet og økologi blir ein stadig større andel. Det er altså slik at folk rundt omkring i verda er villige til å betale for å få gode opplevingar. Det gir oss muligheiter i eventyrlandet her i Vesterålen. Lofoten

5 5 har sprengt kapasitet om sommaren og jobbar med å utvide vintermarknaden. Og sjølv dei som er tilhengarar av petroelumsverksemd her, må vere einig i at miljørørsla og SV har gjort ein formidabel jobb i å bygge Lofoten og Vesterålen som merkevare! (Og det kom ikkje av seg sjølv ) Avslutning Eg vart beden om å seie noko om framtidssamfunnet Vesterålen - med innenfrablikk og utenfrablikk. Utanfråblikket kunne ha vore: - Statistikk over sosialhjelp, utdanningsnivå og kommuneøkonomi - Påpeiking av det som manglar (kafear, ein bestemt type kulturtilbod, utdanningsinstitusjonar osv.) o Eller korfor ikkje nyfrelst begeistring over den vakre naturen her nord? Innanfråblikket kunne ha vore: - Søringan forstår oss ikkje o At det e her verdian skapes - Det skjer ingenting her, alt går feil veg, om ikkje olja kjem, så kan vi berre leggje oss ned

6 6 Men eg har valgt å berre sjå muligheitene. Offentleg sektor er og skal vere største arbeidsgjevar, og alle kan ikkje vere entreprenørar. Men på vegen fram mot framtidssamfunnet i Vesterålen - for å lukkast med og få noko ut av alle dei unike muligheitene vi har, så krevst kunnskap, kompetanse, kapital og kreativitet. Og gitt utfordringane våre eg gidd ikkje utdype det, vi veit alle kva utfordringane våre er så treng vi meir nettverk, og vi treng meir samarbeid. Det trur eg at eg vel å kalle ein prosesskonklusjon. Takk for merksemda!