KULTURMINNE I INSTEDALEN.

Transkript

1 KULTURMINNE I INSTEDALEN.

2 Innhold Oppgangssag i Styggelifossen... 3 Strengebru ved Jubrauta... 3 Posthuset på Fimland... 4 Gamleskulen på Fimland skulemuseum... 5 Bautastein på Antonshogen... 5 Gamle løer... 6

3 Oppgangssag i Styggelifossen På nordsida av fossen i Styggelia, der bruleiet var planlagt då Naustdalsvegen vart omlagt i 1940 åra, stod Sundssaga (oppgangssag: ei sveiv som mata bladet opp og ned). Det var far og son i Sundet, Ola ( ) og gamle-andreas ( ), som bygde saga. Eit naturleg tverrstikk i fjellet førte vatnet frå fossen mot land. Såleis var det vel eit lett val å plassere saga her. Med dei hjelpemidla Veivaksel til oppgangssag som ein rådde over på den tid, vart det gjort utruleg mykje arbeid. Det var mengder av stein som skulle tilkøyrast og plasserast rett. Store tre vart saga og breie bord produserte på denne saga. Murane som står att er no mosegrodde. Strengebru ved Jubrauta Å skulle krysse Nausta var ofte vanskeleg. Ved Ospøyna i Slettemarka vart det på slutten av 1800-talet strekt opp ei hengebru over mot ei furu på Skaflestad, under Jubrauta. Her kunne dei frakte over varer, og skulebarna frå Slettemarka nytta hengebrua. På Skaflestad-sida hengde dei ei kasse på furua - i den vart posten levert. Difor vart treet kalla «Postfura». Brua klarte seg gjennom vintrar med snø og flaum, men vart ein gong kvelva av vind! Den vart då reparert og bardunert.

4 Etter at det kom veg og ny bru lenger framme, vart strengebrua mindre brukt, og dermed ikkje vedlikehalden. På slutten av 1950-talet fall brua ned. For nokre år sidan kom det eit ynskje frå innbyggarar i Instedalen om å få opp att ei bru over Nausta, der den gamle hengebrua låg. Med det ville ein kunne gå ein rundtur ei ny fin turløype i området, ikkje berre fram og tilbake same vegen. Folk i grenda starta planlegging av arbeidet, og gjennom bygdeutviklingsprogrammet vart det jobba med prosjektet. Det er også laga forslag til «kjartan» inspirert kunst i tilknytning til brukara her. Men noko bru er enno ikkje komen opp -. Posthuset på Fimland Posthuset på Fimland - Postadr Fimlandsgrend: I 1900 vart det opna «brevhus» på Fimland, og i 1920 blei dette gjort om til postopneri. Posthuset på Fimland vart lagt ned i 1981, og innordna under Naustdal. Brukarane på bnr.1 var poststyrar, fyrst Peder A. Fimmeland frå 1901 til 1937, og deretter sonen Anfinn og hans son Karl Fimland. Posthuset på Fimland vart lagt ned i 1981» Karl Fimland opplyser at posten til Nes og Svogrenda vart sortert her og send vidare tre dagar for veka til Nes, der den vart fordelt. Posthuset vart lagt ned og innordna under Naustdal. Arne Kjell Fimland har teke vare på bygningen, der det er eit lite «postmuseum». Foto inne ifrå posthuset på Fimland. Gjennom luka i døra ser vi inn til postkontoret der Anfinn og seinare Karl Fimland arbeidde. Den nummererte tavla til venstre er postboksane. Der hadde eigarane sin eigen nøkkel, som dei kunne låse opp sin eigen postboks med og hente ut sin eigen post. Poststyraren fylte i postboksane etter kvart som posten vart sortert inne på postkontoret. Foto: Magnus A Sunde 2015

5 Foto: Magnus A Sunde 2015 Inne frå sjølve «postkontoret». Skrivepulten med stempel, reknemaskin mm. Til venstre ser vi nokre av bura til postboksane, som posten vart lagt i etter kvart som den vart sortert. Over er oljelampa, som var i bruk før det vart lagt inn elektrisitet i ca Gamleskulen på Fimland skulemuseum På Fimland står gamle-skulen, bygd i 1902, som har husa fleire generasjonar av elevar, fram til nye Instedalen skule vart teken i bruk i I dag er bygget brukt til husflidsaktivitet: veving. Planen er å få laga til skulemuseum her. Bautastein på Antonshogen Steinen vart reist i 1914 til minne om to brør frå Svorstølen som deltok i Napoleons krigane i Anders f.1788, fall, medan Simon ( ) kom att og overtok heimegarden. Ungdomslaget Framsteg tok initiativ til å reise bautaen. Inskripsjonen på framsida er: «Live minne», og «Det gjæve fæder i arv oss gav eit gitord som liver ut yver grav», eit Elias Blix-sitat. På baksida: «Reist av instedølingar 7de Juni 1914». Då steinen vart avduka 7.juni 1914 var der samla mykje folk..i mange år etter at bautaen vart reist, samlast folk i instedalen ved steinen om kvelden 7.juni. Dagen vart feira mest som 17.mai, og etterkomarar av krigsdeltakarane særskilt innbedne. Lærar Kristian Eimhjellen heldt avdukingstalen, men tre kraftige saluttar som vart avfyrde like ved, gjorde til at vegetasjonen tok fyr. Folk måtte avgarde å sløkkje og talen måtte avbrytast. (kjelde: Naustdal bygdebok, allmennsoge, band 3) Antonshogen i dag.

6 Gamle løer I Instedalen, som elles i kommunen, er der mange merka turstiar og gamle stølsvegar. På ein av desse kan ein sjå ei gammal neverløe: i Runnane (i stølsvegen frå Savland). Der ligg det ein flott bjørkeskog, der dei tok ut never og bork. Never vart brukt til taktekking, og vart elles brukt av fiskarar til «barking» av garn: dei laga log (utkok) av bjørkebork og la garna i, for at dei skulle halde seg betre. Borken vart tørka og karva sund, og lagt i sekkar, så vart det drive bytehandel med m.a. fiskarar. Butikkane til Kleiva og Horstad dreiv med bytehandel av varer mot never og bork, som vart lagra i bingar. På stølsvegen som dei i Sundet brukte, nedafor Savlandsvatnet fins restar av ei gammal høyløe. Dei slo småhøy, samla det i løer og sende det heim med løypestreng utfor fjellet.