Årsbudsjett Økonomiplan Jfr. Kommuneloven 44 med tilhøyrande forskrifter. Jfr. Kommuneloven 44 med tilhøyrande forskrifter

Transkript

1 Årsbudsjett 2015 Jfr. Kommuneloven 44 med tilhøyrande forskrifter Økonomiplan Jfr. Kommuneloven 44 med tilhøyrande forskrifter Vedtek KS

2 INNHOLD 1. ØKONOMISK STATUS STATSBUDSJETTET KOMMUNEOPPLEGGET ENDRINGAR I DET ØKONOMISKE OPPLEGGET FOR REGJERINGA SITT FRAMLEGG FOR BUDSJETTÅRET SAMLA VEKST I FRIE INNTEKTER ANDRE SATSINGSOMRÅDE SAMHANDLINGSREFORM INNTEKTSSYSTEMET I ØKONOMISKE NØKKELTAL FJELL KOMMUNE BRUTTO OG NETTO DRIFTSRESULTAT DISPOSISJONSFOND UBUNDE KAPITALFOND LÅNEGJELD EIGENKAPITALDEL LANGSIKTIG KAPITALFOND KOSTRA ANALYSE KOSTRA-TAL FOR FJELL KOMMUNE DEMOGRAFISKE TILHØVE ÅRSBUDSJETT DRIFT 2015 FJELL KOMMUNE INNLEIING BUDSJETTPREMISSAR ØKONOMISK OVERSIKT DRIFT Tabellen som følgjer viser ei meir detaljert oversikt over driftsbudsjettet for INNTEKTER OVERFØRINGAR MED KRAV TIL MOTYTING FRIE INNTEKTER; RAMMETILSKOT OG SKATT PÅ INNTEKT OG FORMUE ANDRE STATLIGE OVERFØRINGAR UTGIFTER LØNSUTGIFTER / LØNSOPPGJER SOSIALE UTGIFTER KJØP AV VARER OG TENESTER SOM INNGÅR I TENESTEPRODUKSJON KJØP AV VARER SOM ERSTATTAR TENESTEPRODUKSJON OVERFØRINGAR AVSKRIVINGAR BRUTTO DRIFTSRESULTAT FINANS RENTEINNTEKTER, UTBYTTE OG EIGARUTTAK RENTEUTGIFTER, PROVISJONAR OG ANDRE FINANSUTGIFTER AVDRAGSUTGIFTER SEKTORANE RÅDMANNEN RÅDMANNEN STABSFUNKSJONANE SERVICETORGSJEFEN KULTURSJEFEN

3 5.7.6 SKULESJEFEN BARNEHAGESJEFEN SOSIALSJEFEN NAV HELSESJEFEN OMSORGSSJEFEN PLAN- OG UTBYGGINGSSJEFEN EIGEDOMSSJEFEN HOVUDPRIORITERINGAR INVESTERING INVESTERINGSPROGRAM KOMMENTARAR TIL EINSKILDE INVESTERINGSPROSJEKT I DET FØLGJANDE VERT DET GJEVE EIT OVERSYN OVER INVESTERINGSPROSJEKTA FOR PERIODEN IKT- SJEFEN SERVICETORGSJEFEN PLAN OG UTBYGGINGSSJEFEN EIGEDOM, BYGG OG ANLEGG ØKONOMIPLANEN HOVUDTALA I ØKONOMIPLANEN

4 1. Økonomisk status Fjell kommune har i dei siste åra hatt underskot på driftsrekneskapen (netto driftsresultat). Stor ressursbruk i skulesektoren, jfr. Kostratala, er ein medverkande årsak til dette. Fjell kommune har heller ikkje hatt eigedomsskatt. Det har vore gjennomført omfattande innsparingstiltak dei to siste åra med høvesvis 20 mill i 2013 og 15 mill i Innsparingane har vore gjennomført i andre halvår og heilårseffekten av innsparingane er difor dobbelt så stor. Innsparingane har vore naudsynte for å vinne att budsjettbalansen. I 2014 vart budsjettet gjort opp i balanse. Budsjettet vart revidert i juni 2014 og skatteanslaget vart redusert med 15 mill og utgiftssida vart tilsvarande redusert. Status pr. 2. tertial viser eit underskot (netto driftsresultat) på minus 11,3 mill inkl. bruk av fond til klagesakar vedkomande private barnehagar. Meirutgifter knytt private barnehagar og ressurskrevjande tenester samt at det tek tid å ned justere kostnadene i skulesektoren, gjer at det er krevjande å nå budsjettbalanse i Både disposisjonsfondet og eigenkapitalgraden er svekka dei siste åra som følgje av underskotta. Fjell kommune har relativt høg lånegjeld og målsetjinga har difor vore å redusere låneveksten gjennom å tilpasse låneopptaka mest mogleg til avdraga (minimumsavdrag). Det langsiktige kapitalfondet er auka gjennom 2014 og dersom denne utviklinga held fram vil fondet kunne utgjere om lag 225 mill ved utgangen av Likviditeten har vore under press dei siste 2-3 åra men har betra seg i Fjell kommune står framfor store utfordringar i åra som kjem, mellom anna som følgje av endra behov i befolkninga. Særleg vil dette gjelde innanfor tenesteområda omsorg, sosial og helse. Endringar i befolkningssamansetninga og eit aukande tal eldre i Fjell kommune i åra som kjem gjer at ein lyt tenke annleis, mellom anna i utformina av tenestene til ulike brukargrupper. Det er difor gjort vegval og prioriteringar gjennom endra skulestruktur som skal sikra økonomisk kapasitet for å møte desse utfordringane og sikre gode og stabile tenester. Det er venta at realauken i dei frie inntektene (skatt og rammetilskot) vil vere moderat i 4-års perioden, mellom anna som følgje av svakare eller 0-vekst i den økonomiske utviklinga i euroområdet og verdsøkonomien. Dette vil stille større krav til lokal styring. Det er difor viktig å halde fram arbeidet med å konsolidere økonomien for å sikre vidare berekraftig vekst, og gjere strukturelle tilpassingar og prioriteringar for å sikre økonomisk handlefridom i åra som kjem. Det er ei målsetjing å kome i overskotsposisjon i løpet av eit til to år. 2. Statsbudsjettet Kommuneopplegget 2.1 Endringar i det økonomiske opplegget for 2014 I revidert nasjonalbudsjett var det ein pårekna skatteauke for kommunane i år med i underkant av 3,0 prosent. Dei pårekna skatteinntektene er no justerte ned med kr. 750 mill. samla for kommunane i landet i høve til nivået i revidert nasjonalbudsjett. Pårekna skatteauke for i år blir med dette justert ned frå 3,0 prosent til i underkant av 2,4 prosent. Lågare skattevekst i år enn tidlegare pårekna, har samanheng med noko svakare vekst i norsk økonomi, også litt lågare lønsvekst. Nedjusteringa av skatteinntektene i år skal ikkje ha innverknad på kommunane sitt inntektsnivå samla i

5 Prisindikatoren for kommunal tenesteyting var i revidert nasjonalbudsjett 3,0 prosent. Lønsvekst utgjer i underkant av 2/3 av prisindikatoren og var 3,3 prosent. Prisvekst på varer og tenester utgjer resten av prisindikatoren. Prisindikatoren og pårekna lønsvekst for i år er no uendra i høve til revidert nasjonalbudsjett Regjeringa sitt framlegg for budsjettåret 2015 Prisindikatoren for 2015 er i framlegget 3,0 prosent. Prisindikatoren blir nytta til prisjustering av statleg rammeoverføring og øyremerka tilskot i statsbudsjettet. Prisindikatoren består av : Lønsvekst Varer og tenester Samla prisvekst 3,3 prosent 2,5 prosent 3,0 prosent Skatteinntekter Det er rekna med ein nominell skatteauke for kommunane frå 2014 til 2015 med 4,7 prosent. Denne auken er rekna i høve til det som no er pårekna skatteinngang for i år. Skatteøyret for kommunane er i ,4 prosent. Det er i statsbudsjettet lagt opp til at det kommunale skatteøyret blir 11,25 prosent for Det er lagt opp til at skattedelen av kommunane sine samla inntekter skal vere 40 prosent. I denne samanheng er det mellom anna teke omsyn til uttrekk av omlag kr. 5,7 mrd. frå rammetilskot, som følgje av avvikling kommunalt medfinansieringsansvar i Samhandlingsreforma, og nye reglar for skatt av uføretrygd. Frie inntekter - skatt og rammeoverføring samla Dei frie inntektene samla i 2015 for kommunane er på same nivå som signalisert i kommuneproposisjonen. Lågare skatt i 2014 skal ikkje ha innverknad på inntektsnivået i Vedlagt tabell syner rammeoverføring og pårekna frie inntekter for Pårekna skatt og inntektsutjamning i tabell byggjer på kommunane sin reelle skatteinngang i I høve til dette grunnlaget er det justert for pårekna skatteutvikling i 2014 og I berekning av skatteprognose for 2015 er det justert for same endring i prosent i høve til rekneskap 2013 for alle kommunane uavhengig av den lokale utviklinga i kvar kommune etter Denne skatteprognosen er nytta som grunnlag for pårekna inntektsutjamning. Kommunane kan ta utgangspunkt i prognosen for frie inntekter, men må justera for lokale tilhøve knytt til skatteutvikling. Folketalsutviklinga fram til vil dessutan påverka inntektsutjamninga i rammeoverføring. Veksten i rammeoverføring frå 2014 til 2015 vil variera mellom kommunane. Hovudårsakene er følgjande punkt som påverkar kommunane ulikt : - verknad av endringar i inntektssystemet - endring i fordelinga av skjønstilskot 4

6 - endra kriteriedata og befolkning - endring i veksttilskot - endring i distriktstilskot Prisjustering frå 2014 til 2015 er innarbeidd i oversynet for dei frie inntektene Samla vekst i frie inntekter Det er lagt opp til ein realvekst i dei frie inntektene for kommunane frå 2014 til 2015 med om lag 3,9 mrd. Denne veksten er rekna frå inntektsnivået i år som var lagt til grunn i revidert nasjonalbudsjett. Veksten er realauke, det vil seie at prisjustering til kroner kjem som ei påplussing. Det er lagt opp til at auken i dei frie inntektene frå 2014 til 2015 for ein stor del skal dekka auka ressursinnsats i kommunane til: a)befolkningsutvikling Meirutgifter som følgje av befolkningsutviklinga, mellom anna fleire eldre. Meirutgifter knytt til befolkningsveksten som må bli dekte av veksten i dei frie inntektene for kommunane kan reknast til om lag kr. 2,1 mrd. Heile denne utgiftsveksten er knytt til primærkommunane. Pårekna meirutgifter knytt til befolkningsutviklinga som må bli dekte av dei frie inntektene er no redusert til 2,1 mrd., frå kr. 2,7 mrd. i kommuneproposisjonen. Dette skuldast nye befolkningsframskrivingar som gjer uttrykk for ei lågare befolkningsvekst enn i tidlegare framskrivingar. Reduksjonen er i hovudsak knytt til pårekna nedgang i talet på barn i barnehagealder, medan det tidlegare var rekna med vekst i denne aldersgruppa. Meirutgifter - i samband med befolkningsutviklinga - utover dei nemnde kr. 2,1 mrd., er rekna med å bli dekte av andre inntekter t.d. leigeinntekter, gebyr m.m. b)pensjonskostnader Det er venta at pensjonskostnadene for kommunane vil auke ut over det som blir kompensert gjennom prisjustering av inntektene. For kommunane kan denne meirutgifta, ut over priskompensasjon, reknast til om lag kr. 0,45 mrd. Auken i pensjonspremie har samanheng med lønsutviklinga, låg rente og auka levealder. Redusert amortiseringstid for premieavvik (for nye premieavvik f.o.m. 2014) frå ti år til sju år vil ha budsjetteffekt frå 2015 og bidra til auka amortiseringskostnader og derav auka pensjonskostnader. c)rusproblem og psykiske lidingar Kr. 200 mill. av veksten i dei frie inntektene er knytt til behovet for å styrka dei kommunale tenestene til personar med rusproblem og personar med psykiske lidingar. d)helsestasjon- og skulehelsetenesta Kr. 200 mill. av veksten i dei frie inntektene er knytt til behovet for å styrka helsestasjon- og skulehelsetenesta. Dette er ei ekstra satsing frå tilskotsnivået i 2014, det vil seie frå kr. 180 mill. i 2014 til kr. 380 mill. i e)meir fleksible barnehageopptak 5

7 Regjeringa vil arbeide for meir fleksible barnehageopptak. Kr. 100 mill. av veksten i kommunane sine frie inntekter er retta inn mot å redusera ventetida for å få barnehageplass. Det er rekna med ein nominell vekst i kommunane sine samla frie inntekter på landsbasis frå 2014 til 2015 med 4,8 prosent. Veksten er rekna i høve til noverande pårekna inntektsnivå i år (redusert med lågare skatt). Med pårekna prisvekst i kommunesektoren på 3,0 prosent, svarer dette til ein realauke på 1,8 prosent i frie inntekter for kommunane samla i landet frå 2014 til For kommunane samla i Hordaland (med Bergen kommune) er den nominelle veksten i dei frie inntektene rekna til 5,4 prosent. For Bergen kommune er pårekna inntektsvekst 5,3 prosent. For kommunane samla i fylket utanom Bergen, har høgare pårekna vekst i dei frie inntektene enn landsgjennomsnittet, samanheng med at fleire kommunar kjem positivt ut av omlegginga i veksttilskotet. Auka rammeoverføring blir gitt for nye oppgåver og omfattar også heilårsverknader i denne samanheng. Utrekna prosentvekst - som nemnd i avsnittet over - i dei frie inntektene, er korrigert for oppgåveendringar, slik at endring i rammeoverføring i denne samanheng ikkje er rekna med i den nemnde prosentveksten. I tillegg til punkta under, vil også bortfall av kompensasjon i samband med Samhandlingsreforma vere ei slik oppgåveendring. Barnehagar Regjeringa gjer framlegg om å auka maksimalprisen for foreldrebetaling i barnehagar reelt med kr. 100,- pr. månad til kr ,- frå 01. januar Rammetilskotet til kommunane blir som følgje av dette redusert med kr. 312 mill. Regjeringa gjer framlegg om å innføra eit minstekrav til redusert foreldrebetaling for familiar med låg inntekt. Foreldrebetalinga for ein heiltidsplass i barnehage skal årleg maksimalt utgjere 7 prosent av familien sine samla inntekter, med iverksetjing frå 01. august Det blir gitt kompensasjon gjennom rammetilskotet til kommunane med kr. 111,6 mill. I statsbudsjettet for 2014 vart rammetilskotet redusert som følgje av at det var venta mindre etterspurnad etter barnehageplassar som følgje av auka kontantstønad for eittåringar. I revidert nasjonalbudsjett vart dette delvis reversert, slik at det i 2014 er ein netto effekt av uttrekket på rammetilskot. Dette uttrekket (nettoverknad ) får ein heilårsverknad på rammetilskotet i 2015, kr mill. i trekk. Heilårsverknad i 2015 av opptrappinga av minimumstilskot til ikkje - kommunale barnehagar frå 96 prosent til 98 prosent frå 01.august det blir gjeve kr. 95,9 mill. i kompensasjon over rammetilskotet. Auka kommunal eigendel i statlege barnevernsinstitusjonar Regjeringa gjer framlegg om å auka den kommunale eigendelen ved plassering i barnevernsinstitusjonar til inntil om lag kr ,- pr. månad frå 01.januar Det er framlegg om kompensasjon i rammetilskotet for 2015 med kr. 164,8 mill. 6

8 Nytt valfag i ungdomsskulen Det er innført 1 ½ time valfag (to «skuletimar») i veka pr. årstrinn i ungdomsskulen. Det er innført for 8.trinn frå hausten 2012, 9.trinn frå hausten 2013 og er utvida til 10. trinn frå hausten Det blir lagt inn auka kompensasjon i rammetilskotet for 2015 for heilårsverknad av opptrappinga i 2014 for 10.trinn, kr. 98,4 mill. i kompensasjon. Kulturskuletilbod i skulen/sfo Ordninga med ein veketime kulturskuletilbod i skule/sfo - tida (første til fjerde barnetrinn) er avvikla frå og med skuleåret Bortfall av kompensasjon får heilårsverknad i 2015, kr. 108 ½ mill. i trekk. Gratis frukt og grønt Ordninga med gratis frukt og grønt på skuler med ungdomstrinn er avvikla frå og med skuleåret Bortfall av kompensasjon får heilårsverknad i 2015 med kr. 154 ½ mill. i trekk. Brukarstyrt personleg assistanse (BPA) Stortinget har vedteke endringar i lov om brukar- og pasientrett frå og med 2015, som inneber ein rett til å få tenester organisert som personleg brukarstyrt assistanse. Det omfattar tenester etter helse- og omsorgstenestelova for personar under 67 år. Dei samla meirkostnadene er rekna til kr. 300 mill. i 2015, aukande til kr. 500 mill. i Kommunane blir kompensert gjennom ein auke i rammetilskotet med kr. 300 mill. i Andre satsingsområde Rentekompensasjon skulebygg og symjeanlegg Rentekompensasjonsordninga for lån til rehabilitering og nybygg av skular og symjeanlegg blir vidareført i Det er lagt opp til ei samla investeringsramme, som grunnlag for rentekompensasjon, på kr. 15 mrd. fordelt over åtte år frå og med For 2015 er ramma for skulebygg og symjeanlegg, som grunnlag for rentekompensasjon, kr. 3,0 mrd. Investeringsramma omfattar både kommunane og fylkeskommunane. Ordninga blir administrert av Husbanken. 7

9 2.1.4 Samhandlingsreform Reforma blei innført frå 01. januar I 2012 vart det lagt inn i rammeoverføring i overkant av kr. 5 mrd. til kommunal medfinansiering og kr. 560 mill. til betaling for utskrivingsklare pasientar (2012-kroner). Ordninga med kommunalt medfinansieringsansvar (20 prosent av utgiftene i sjukehus) blir avvikla i Kompensasjon for ansvaret for medfinansiering, om lag kr. 5,7 mrd., blir difor trekt ut av rammeoverføring til kommunane i Den samla ramma for kommunane for uttrekk er basert på pårekna faktiske utgifter til med-finansiering i 2015 dersom kommunane framleis hadde hatt dette ansvaret. Trekket mellom kommunane blir fordelt etter delkostnadsnøkkelen for samhandlingsreforma, ikkje faktiske utgifter til medfinansiering i den einskilde kommune. Kompensasjon for betaling for utskrivingsklare pasientar blir i 2015 vidareført med prisjustering og fordelt mellom kommunane etter delkostnadsnøkkel for pleie og omsorg. Døgnopphald - hjelp Det blir ein plikt for kommunane frå 01. januar 2016 å tilby døgnopphald for personar med behov for hjelp med ein gong. Det har vore lagt opp til ei gradvis oppbygging for å sikre at kommunane får tid til å bygge opp tenesta er det siste året i opptrappingsplanen over fire år. Finansieringa er delt mellom halvdelen som øyremerka tilskot og halvdelen frå dei regionale helseføretaka når tilbodet er blitt etablert. Dagtilbod demente Det øyremerka tilskotet til dagaktivitetstilbod for demente vert styrka. Sjukeheimsplassar og omsorgsbustader For 2015 er det framlegg om å gje tilsegn om tilskot for om lag 2500 nye einingar med heildøgns omsorg, fordelt mellom omsorgsbustader og sjukeheimsplassar. Maksimalt berekningsgrunnlag av investering for kvar eining er kr ,- i Dette grunnlaget vert auka i Målgruppa for ordninga er personar med behov for heildøgns helse- og omsorgstenester uavhengig av alder, diagnose og funksjonshemming. Tilskotet kan gå til bygging, kjøp eller utbetring. Ressurskrevjande tenester Ordninga med øyremerka tilskot for ressurskrevjande tenester gjeld for tenestemottakarar til og med det året dei vert 67 år. Det har vore ein betydeleg auke i talet på mottakarar og utgifter pr. tenestemottakar. Staten sitt samla tilskot har difor auka mykje over fleire år, og utgiftene veks framleis mykje. Samla utbetaling var kr. 7 ¼ mrd. i Det er lagt opp til følgjande for 2015: - Kompensasjonsgraden blir vidareført med 80 prosent av netto utgifter ut over innslagsnivået. 8

10 - Innslagsnivået for å få kompensasjon vert auka pr. brukar frå kr ,- til kr ,- for netto utgifter i Denne auken i innslagsnivå er større enn pårekna lønsvekst frå 2013 til Føremålet med auken i innslagsnivå utover lønsvekst, er å stramma tilskotsordninga noko inn. - Kompensasjonen som blir utbetalt frå staten til kommunane i 2015 skal kommunane inntektsføra i sine rekneskap for Kommunane skal inntektsføra den pårekna kompensasjonen i same året som utgiftene har vore. Tilskot for psykisk utviklingshemma (16 år og eldre), som del av rammeoverføring, blir trekt frå nettoutgiftene i berekningsgrunnlaget. Eventuelle øyremerka tilskot blir også trekt frå berekningsgrunnlaget. 9

11 2.1.5 Inntektssystemet i 2015 Inntektsutjamning av skatteinntekter i høve til landsgjennomsnittet blir vidareført med 60 %. Tilleggskompensasjon (35 % under skattenivå 90 % av landsgjennomsnittet) blir vidareført. Kommunane med under 3200 innbyggjarar får småkommunetilskot, dersom kommunen sitt skattenivå var under 120 prosent av landsgjennomsnittet for dei siste tre åra i gjennomsnitt. Det er frå og med 2011 gitt ein eigen kompensasjon til kommunar som har årleg tap på over kr. 100,- pr. innbyggjar i samband med endringane i inntektssystemet i Samla kompensasjon til kommunane i landet er om lag kr. 400 mill. årleg. Denne ramma blir fordelt av Kommunaldepartementet mellom kommunane. Ramma blir vidareført på same nivå i 2015 som i dei førre åra, for dei aktuelle kommunane. Fordelinga mellom kommunane ligg fast til neste revisjon av kostnadsnøklane i inntektssystemet. Ordninga med inntektsgarantitilskot (INGAR) gir kompensasjon for ei utvikling i rammetilskotet meir enn kr. 300,- pr. innbyggjar under landsgjennomsnittet frå eit år til det neste. INGAR tek ikkje omsyn til endring i skatt, inntektsutjamning, veksttilskot og skjønstilskot. INGAR tek omsyn til endringar i inntektssystemet, innlemming av øyremerka tilskot i rammeoverføring, oppgåveendringar og endringar i kriteriedata. Endringa i distriktstilskotet for Sør-Noreg frå 2014 til 2015 og bortfall kompensasjon for kommunal medfinansiering blir også teken omsyn til gjennom overgangsordninga. Telletidspunktet er innbyggjarar pr i år for innbyggjartilskot og for utgiftsutjamninga, med aldersfordeling, som grunnlag for rammeoverføring i For inntektsutjamninga i 2015 er telletidspunktet For andre kriterium i utgiftsutjamninga enn aldersfordeling, er telletidspunktet for rammeoverføring i Det er endring i ordningane for veksttilskot og distriktstilskot frå og med Tilskotsbeløp går fram av vedlagt tabell. Vi viser til nærare omtale om endringane i vårt brev av 20. mai d.å. om kommuneproposisjonen. For veksttilskotet er det no i framlegget til statsbudsjett lagt opp til følgjande endringar i høve til kommuneproposisjonen ; a)vekstgrensa vert redusert frå 1,7 prosent til 1,6 prosent av gjennomsnittleg årleg folketalsvekst dei siste 3 åra. b)tilskotssats for kvar ny innbyggjar ut over vekstgrensa blir redusert frå kr ,- til kr ,-. Skjønstilskot Fylkesmannen vil senda grunngjevinga for fordelinga av det ordinære skjønstilskotet for 2015 som e post. Kommunereform Vi har i vårt brev av 20. mai d.å. om kommuneproposisjonen omtalt dei økonomiske verkemidla i reformperioden. 10

12 Det er lagt opp til at minstegrensa - med omsyn til innbyggjartal i ny kommune - for å få reformtilskot, vert teken bort. Også ny kommune med under innbyggjarar vil få reformtilskot med kr. 5 mill. Elles er det ikkje lagt opp til andre endringar i høve til kommuneproposisjonen med omsyn til økonomiske verkemiddel. 3. Økonomiske nøkkeltal Fjell kommune I det følgjande vert det presentert ulike økonomiske tabellar som gjev eit oversyn over Fjell kommune si økonomiske stode. 3.1 Brutto og netto driftsresultat Brutto driftsresultat gjev uttrykk for resultatet av kjernedrifta, og inkluderer resultatet for dei ulike tenesteområda. Brutto driftsresultat viser om kommunen sine løpande inntekter er store nok til å dekke løpande utgifter, før finansområdet. Brutto driftsresultat er driftsinntekter (skatt, rammetilskot, brukarbetaling) minus driftsutgifter (lønn, varer og tenester og avskrivingar). Netto driftsresultat viser endeleg resultat inklusive finansområdet. TBU (teknisk beregningsutvalg) tilrår at netto driftsresultat bør være minst 2 % av driftsinntektene i ein kommune med god økonomi. Då har kommunen nok overskot til å sikre stabilitet i tenestene ved til dømes å avsetje til disposisjonsfond, samt til å dekke uføresette utgifter. Tabell 1; Tabellen under viser utviklinga i brutto og netto driftsresultat dei siste 5 åra (tal i heile tusen) Total Volum Rekneskap Budsjett rekneskap 2009 Brutto driftsresultat Brutto driftsresultat Brutto driftsresultat Brutto driftsresultat Brutto driftsresultat Netto driftsresultat Netto driftsresultat Netto driftsresultat Netto driftsresultat Netto driftsresultat Disposisjonsfond Disposisjonsfondet er ein del av eigenkapitalen som kan disponerast både i drifts- og investeringsrekneskapen utan særskilte bindingar. Tabell 2; Tabellen under viser utviklinga i disposisjonsfond dei siste 5 åra (tal i heile tusen). Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Disposisjonsfond

13 3.3 Ubunde kapitalfond Ubunde kapitalfond er ein del av eigenkapitalen som berre kan nyttast i investeringsrekneskapen utan særskilte bindingar. Tabell 3;Tabellen under viser utviklinga i ubundne kapitalfond dei 5 siste åra (tal i heile tusen). Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Investeringsfond Lånegjeld Lånegjelda er ein del av den langsiktige gjelda som det er knytt rente- og avdragskostnader til. Lånegjelda finansierer dei langsiktige investeringane i bygg og anlegg. Tabell 4; Tabellen under viser utviklinga i lånegjeld dei siste 5 åra (tal i heile tusen). Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Lånegjeld Lånegjelda i 2013 utgjorde 102 % av driftsinntektene. Tabell 5;Tabellen under viser renteberande gjeld i % av totale inntekter inklusiv finans og totale driftsinntekter dei 5 siste åra (tal i heile tusen). Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Driftsinntekter Totale inntekter inkl finans Lånegjeld i % av driftsinntekter 93,41 % 111,53 % 110,60 % 102,33 % 102,05 % Lånegjeld i % av tot. Inntekter 88,50 % 107,03 % 109,19 % 100,00 % 99,95 % Det er ei målsetjing å stabilisere veksten i lånegjelda til å verte lik betaling av avdrag. 3.5 Eigenkapitaldel Eigenkapitaldelen er den frie eigenkapitalen delt på lånegjeld. Eigenkapitaldelen viser ein fallande tendens i perioden grunna auka gjeld og reduksjon i eigenkapitalen. Tabell 6; Tabellen under viser eigenkapitalgraden dei siste 5 åra (tal i heile tusen). Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Eigenkapital (disp.fond og ub.kap.fond) Lånegjeld EK/Gjeld 36,45 % 25,27 % 19,85 % 16,39 % 14,33 % 3.6 Langsiktig kapitalfond Tabellen under viser utviklinga i det langsiktige kapitalfondet og kapitalfondet i % av lånegjeld. Tabellen 7; Tabellen viser langsiktig kapitalfond dei siste 5 åra og kapitalfond i % av lånegjeld (tal i heile tusen). Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Langsiktig kapitalfond Kapitalfondet i % av lånegjeld 29,94 % 25,75 % 21,45 % 18,26 % 15,88 % Det langsiktige kapitalfondet er styrka i 2014 og er venta å vere på om lag 225 mill ved utgangen av

14 4. Kostra analyse Nemninga KOSTRA står for kommune- stat rapportering og gjev styringsinformasjon om prioriteringane til kommunal og fylkeskommunal verksemd, dekningsgrad, bruksratar og produktivitet. 4.1 Kostra-tal for Fjell kommune Statistisk Sentralbyrå publiserer i april kvart år tal frå Kostra-rapporteringa for året før. Føremålet med KOSTRA er å gi informasjon om ressursbruk i kommunar og fylkeskommunar. Prinsippet er at tala skal gi eit representativt bilde av ressursbruken i kommunen og gi grunnlag for samanlikning kommunane i mellom. SSB utarbeider kvart år rapportar på utvalde nøkkeltal. Desse viser ressursbruken til kommunen innan sentrale tenesteområder som barnehage, grunnskule, omsorg, helse, barnevern og sosialtenesta (Nav). Tala er rekna ut både pr. innbyggjar (prioritering) og pr. brukar av dei aktuelle tenestene (produktivitet). Tabellen under viser Fjell kommune samanlikna med nabokommunane Os og Askøy samt Hordaland og kostragruppe 13 (Dei største kommunane utanom storbyane): Utvalgte nøkkeltall, kommunekonsern - nivå 1 KOSTRA-tal EKG13 EKA12 Kostragruppe 1246 Fjell 1243 Os 1247 Askøy Hordaland Netto driftsutgifter per innbygger 1-5 år i kroner, barnehager, konsern Netto driftsutgifter grunnskolesektor (202, 215, 222, 223), per innbygger, konsern Netto driftsutgifter pr. innbygger i kroner, kommunehelsetjenesten, konsern Netto driftsutgifter pr. innbygger i kroner, pleie- og omsorgtjenesten, konsern Netto driftsutgifter til sosialtjenesten pr. innbygger år, konsern Netto driftsutgifter per innbygger 0-17 år, barnevernstjenesten, konsern Netto driftsutgifter, administrasjon og styring, i kr. pr. innb., konsern Produktivitet/enhetskostnader Korrigerte brutto driftsutgifter i kroner per barn i kommunal barnehage, konsern Korrigerte brutto driftsutgifter til grunnskole, skolelokaler og skoleskyss (202, 222, Gjennomsnittlig gruppestørrelse, årstrinn Korrigerte brutto driftsutg pr. mottaker av hjemmetjenester (i kroner), konsern Korrigerte brutto driftsutgifter, institusjon, pr. kommunal plass, konsern Tala viser at skulesektoren i Fjell kommune har den høgaste ressursbruken pr. innbyggar uavhengig av kven ein samanliknar seg med. Ressursbruken vert endå høgare når ein målar pr. elev. For barnehagesektoren er ikkje dette like eintydig, men dei fleste andre ligg lågare enn Fjell. Det er ekstern husleige og overføringar til private barnehagar som forklarer dette. Innan pleie og omsorg har Fjell kommune den lågaste ressursbruken av alle. Det er særleg tenester knytt til pleie og omsorg i heimen som forklarer dei låge tala for Fjell. Også innanfor helse, sosialtenesta og barnevern er ressursbruken gjennomgåande lågare enn andre kommunar. 13

15 Avviksanalyse Fjell mot Os Fjell mot Askøy Fjell mot Hordaland Avviksanalysa viser kva Fjell teoretisk hadde spart dersom ein hadde hatt same kostnadsstruktur som dei ein samanliknar seg med. Det er innan skulesektoren det er størst potensiale for mogelege innsparingar medan pleie og omsorg ligg i andre enden av skalaen. Figuren nedanfor viser skilnaden innan grunnskule mellom Fjell kommune, Kostragruppe 13, Hordaland og heile landet: Fjell mot Kostragr 13 Avvik i kr Avvik i kr Avvik i kr Avvik i kr Netto driftsutgifter per innbygger 1-5 år i kroner, barnehager, konsern Netto driftsutgifter grunnskolesektor (202, 215, 222, 223), per innbygger, konsern Netto driftsutgifter pr. innbygger i kroner, kommunehelsetjenesten, konsern Netto driftsutgifter pr. innbygger i kroner, pleie- og omsorgtjenesten, konsern Netto driftsutgifter til sosialtjenesten pr. innbygger år, konsern Netto driftsutgifter per innbygger 0-17 år, barnevernstjenesten, konsern Netto driftsutgifter, administrasjon og styring, i kr. pr. innb., konsern Produktivitet/enhetskostnader Korrigerte brutto driftsutgifter i kroner per barn i kommunal barnehage, konsern Korrigerte brutto driftsutgifter til grunnskole, skolelokaler og skoleskyss (202, 222, Gjennomsnittlig gruppestørrelse, årstrinn Korrigerte brutto driftsutg pr. mottaker av hjemmetjenester (i kroner), konsern Korrigerte brutto driftsutgifter, institusjon, pr. kommunal plass, konsern Figuren syner at Fjell kommune brukar ca. kr ,- pr. elev pr. år medan snitt for Hordaland er kr ,- og Kostragruppe 13 er kr ,-. På årsbasis utgjer dette gapet 33 mill i høve til snitt Hordaland og 67 mill i høve Kostragruppe

16 4.2 Demografiske tilhøve I tillegg til Kostra-tala som viser dei økonomiske tilhøva har Fjell fleire utfordringar knytt til demografiske tilhøve framover. Det eine er den relative nedgangen i innbyggjartal i barnehagealder (0-5 år) og skulealder (6-15 år). For born i skulealder er det nedgang også i absolutte tal. For innbyggarar over 67 år er utviklinga stikk motsett. (Sjå figurar) Figur: Prosentvis del av befolkning med alder 6-15 år For skulesektoren tyder dette på ein reduksjon i tenesteproduksjonen totalt i dei næraste åra framover. Dette kan gje rom for vidare innsparing i skulesektoren som kan omfordelast inn mot sektorar med auka press, til dømes omsorgssektoren. Nedgangen i elevtal er størst på Lille-Sotra medan delar av Store-Sotra har vekst. Fjell kommune vert og trekt i rammeoverføringa for elevar i private skular med 26,4 mill for budsjettåret Det er krevjande å justere kapasiteten i den offentlege skulen tilsvarande. 15

17 Dei trendane som er skissert for skule gjer seg også gjeldande for barnehage. Trafikale tilhøve gjer det vanskelegare å få full utnytting av samla barnehagekapasitet. Figur: %-vis del av befolkning med alder 0-5 år: 16

18 5. Årsbudsjett drift 2015 Fjell kommune 5.1 Innleiing Til budsjettseminaret på Panorama vart det lagt fram eit budsjett i balanse utan bruk av fond inklusiv alle ikkje lovpålagte tenester. Dette for å kunne gjere reelle samanlikningar med Rådmannen la også fram eit budsjett som viste eit overskot på 19,6 mill der alle ikkje lovpålagte tenester var trekt ut. Det er dette budsjettframlegget som er utgangspunkt for det vidare budsjettarbeidet i komiteane. Komité for drift har gått gjennom lista med ikkje lovpålagte tenester og har føreslege å vidareføre dei fleste tenestene med unnatak av desse: Kontigent til Vest-Norsk Brusselkontor kr Kontigent BrB kr Tilskot til ambassadørstipend med VNR kr Kulturstipend kr Idrettsstipend kr Til saman kr Etter KS sitt vedtak viser budsjettet eit overskot på kr Prisindikatoren for 2015, som er eit vekta snitt av løns- og prisvekst, utgjer 3,0%. Lønsveksten er rekna til 3,3 % i statsbudsjettet. 5.2 Budsjettpremissar I samband med utarbeiding av Fjell kommune sitt budsjett for 2015 er det lagt til grunn dei generelle føringane i statsbudsjettet. Budsjett 2015 er basert på ei vidareføring av budsjett 2014 etter vedtekne innsparingar på 15 mill som vart gjort av KS i juni. Det same gjeld innsparing på 4 mill vedkomande administrativ organisering. I tillegg er følgjande premissar innarbeid i Fjell kommune sitt budsjett: Inntektssida - Auka alle brukarbetalingar med 5% utanom Plansaksbehandling som er auka med 25% etter drøftingar i gebyrutvalet. - Auka makspris i barnehagane med kr Lagt inn inntektsauke knytt til ressurskrevjande tenestar. - I rammeoverføring er det korrigert for venta inntektsbortfall som følgje av skatteutjamninga. Det er og innarbeid veksttilskot på 10,3 mill, samt gjort uttrekk for elevar i private skular med 26,4 mill. I tillegg er det i rammeoverføringa korrigert for avvikling av samhandlingsreforma. - Skatteanslaget er basert på utrekningar frå KS sin skattemodell Utgiftssida - Løn er budsjettert med heilårsveknad av lønsoppgjeret i 2014, det vil sei inklusiv overheng. - Det er innarbeid lønsavsetjing til neste års lønsoppgjer som er eit mellomoppgjer. - Pensjon er innarbeid i høve til endring i grunnlagsrente, auka levealder og redusert amortiseringstid på premieavvik. 17

19 - Satsane for utrekning til dei private barnehagane er basert på rekneskap 2013 oppjustert med deflator (løns- og prisvekst) for 2014 og Det er auka i bruttoutgifter knytt til ressurskrevjande tenestar. - Utgiftene til samhandlingsreforma er teke bort. Rammeoverføringa er redusert tilsvarande. - Midlar til opplæring er styrka noko i høve 2014 nedtrekket. Finanssida - Utbytte frå BKK er redusert frå 15 mill i 2014 til 7,5 mill i Det er ikkje budsjettert med avkastning frå det langsiktige kapitalfondet. - Avdrag er budsjettert etter minimumsmetoden 5.3 Økonomisk oversikt drift Tabellen som følgjer under viser hovudtrekka i driftsbudsjettet for 2014 og 2015 og rekneskapen for KS sitt vedtak av er innarbeidd i budsjettet for Budsjett Budsjett Rekneskap Driftsinntekter Driftsutgifter Brutto driftsresultat Netto finansutgifter Motpost avskrivninger Netto driftsresultat Bruk av avsettjinngar Avsettjingar Meir/mindreforbruk

20 Tabellen som følgjer viser ei meir detaljert oversikt over driftsbudsjettet for Budsjett 2015 Budsjett Budsjett Rekneskap Endring %-vis Hovudoversikt endring Driftsinntekter Brukerbetalinger ,37 % Andre salgs- og leieinntekter ,69 % Overføringer med krav til motytelse ,32 % Rammetilskudd ,43 % Andre statlige overføringer ,69 % Andre overføringer ,00 % Skatt på inntekt og formue ,18 % Eiendomsskatt Sum driftsinntekter ,83 % Driftsutgifter Lønnsutgifter ,91 % Sosiale utgifter ,77 % Kjøp av varer og tjenester som inngår i komm tjenesteprod ,68 % Kjøp av varer og tjenester som erstatter komm tjprod ,69 % Overføringer ,35 % Avskrivninger ,30 % Sum driftsutgifter ,85 % - Brutto driftsresultat Finansinntekter Renteinntekter, utbytte og eieruttak ,30 % Gevinst på finansielle instrumenter Mottatte avdrag på utlån Sum finansinntekter ,30 % Finansutgifter Renteutgifter, provisjoner og andre finansutgifter ,29 % Tap på finansielle instrumenter Avdrag på lån ,56 % Utlån Sum finansutgifter ,40 % Sum finans ,87 % Motpost avskrivninger Netto driftsresultat Sum bruk av avsettjingar Avsettjingar Rekneskapsmessig meir/mindreforbruk Inntekter Driftsinntektene aukar med totalt 64,5 mill, ei auke på 4,83% i høve til revidert budsjett Dei frie inntektene (skatt og ramme) aukar med 49 mill, ei auke på 4,28%. 19

21 Brukarbetaling og andre sals- og leigeinntekter Alle gebyr og brukarbetalingar er auka med 5%. Plansakbehandling er auka med 25%. I tillegg er ny maksimal foreldrebetaling innarbeid i barnehagesektoren. Frå kr til kr frå 1. januar 2015, og vidare til kr frå 1. mai Eigenbetaling Auke %-vis auke Barnehagar frå frå (satsar pr. månad) timar og meir ,28 % Maks 33 timar ,28 % Maks 25 timar ,28 % Maks 17 timar ,28 % Skulefritidsordninga (satsar pr. månad) Heil plass, frå og med 11 timar pr veke ,00 % Delt plass. Til og med 10 timer pr veke ,00 % Fjell kulturskule (satsar pr. år) Pris pr. elev ,00 % Søsken ,00 % Instrumentleige pr år ,00 % Heimehjelp (satsar pr. månad) 2 til 3 G ,00 % 3 til 4 G ,00 % 4 til 5 G ,00 % Over 5 G ,00 % Max timesats ,00 % Betaling for ferdigmat (satsar pr. eining) Suppe/dessert ,00 % Frossen middag pr. porsjon ,00 % Varm middag pr. porsjon ,00 % Institusjonsopphald (satsar pr. dag, jfr statens satsar) Korttidsopphald Dagsopphald Frokost ,00 % Tryggleiksalarm (satsar pr. månad) Trygleiksalarm lav sats ,00 % Trygleiksalarm høg sats ,00 % Husleige Bu & Servicesenter 40 m2 - pr.mnd ,00 % 45 m2 - pr mnd ,00 % 55 m2 - pr mnd ,00 % Mat Bu & Servicesenter Full pakke ,00 % Feiing og tilsyn Vanleg hus ,00 % Industripipe ,00 % Feiing etter oppdrag ,00 % Andre gebyr og betalingssatsar Plansakbehandling + 25% Byggesaksgebyr + 5% Oppmålingsgebyr + 5% Alle andre betalingssatsar + 5% 20

22 I tillegg vart det vedteke å justere gebyr slik det går fram av endringar i gebyrreglementet for 2015, knytt til saksområda plansaksbehandling, byggesak og oppmåling. Endringane er naudsynte for å tilnærma seg nivået til omliggande kommunar og i tråd med diskusjonar i gebyrutvalet. Gebyrutvalet konkluderte med at det er tre element ein har for å få tenestene i balanse reint økonomisk: Endra kostnadsfaktor Auke i gebyrsats Auke inntektsgrunnlaget gjennom nye gebyr Ein trinnvis opptrapping av alle tre element vart vurdert som ein egna startegi. I tillegg kan det komme endringar som følgje av forenklingar i plan- og bygningsloven. Gebyra knytt til plansak, byggesak og kart og oppmåling vil gå fram av Lokale forskrifter om kommunale gebyr Overføringar med krav til motyting Denne posten omfattar refusjonskontoar der Fjell kommune må sende krav for å få refundert sine utlegg, til dømes sjuke- og fødselspengar og meirverdiavgiftskompensasjon. Auken skuldast i hovudsak auka inntekter knytt til ressurskrevjande tenester Frie inntekter; rammetilskot og skatt på inntekt og formue I rammeoverføring er det korrigert for venta inntektsbortfall som følgje av skatteutjamninga med 11,4 mill. Det er innarbeid veksttilskot på 10,3 mill, samt gjort uttrekk grunna trekk for elevar i private skular med brutto 26,4 mill. I tillegg er det i rammeoverføringa korrigert for avvikling av samhandlingsreforma. Skatteanslaget er basert på utrekningar frå KS sin skattemodell Andre statlige overføringar Posten er vidareført på om lag same nivå som i Utgifter Driftsutgiftene aukar med 50,8 mill, ei auke på 3,85% i høve revidert budsjett Av dette er 47,4 mill løn og sosiale utgifter. Nedanfor er det gjort greie for utgiftspostane. 21

23 5.5.1 Lønsutgifter / lønsoppgjer Stillingsbudsjettet er budsjettert på kvar tenestestad. Innsparingstiltaka på 15 mill som vart gjort i 1. tertial 2014 er innarbeid i budsjettet for 2015 med heilårsverknad. Det same gjeld innsparing på 4 mill vedkomande administrativ organisering. Lønsoppgjer for 2014 er også innarbeidd med heilårsverknad i Det er budsjettert med ein lønsavsetnad på 11,1 mill til lønsoppgjeret i 2015 som er eit mellomoppgjer. Det er venta eit moderat oppgjer i 2015 mellom anna som følgje av sterkt kostnadspress oljeindustrien Sosiale utgifter Denne posten omfattar i hovudsak arbeidsgjevaravgift og pensjon. Auken er på 20,9 mill. Det er venta at pensjonskostnadene for kommunane vil auke ut over det som blir kompensert gjennom prisjustering av inntektene. For kommunane kan denne meirutgifta, ut over priskompensasjon, reknast til om lag kr. 0,45 mrd. Auken i pensjonspremie har samanheng med lønsutviklinga, låg rente og auka levealder. Redusert amortiseringstid for premieavvik (for nye premieavvik f.o.m. 2014) frå ti år til sju år vil ha budsjetteffekt frå 2015 og bidra til auka amortiseringskostnader og derav auka pensjonskostnader Kjøp av varer og tenester som inngår i tenesteproduksjon Utgiftsauken skuldast mellom anna reinhaldstenester og energi i Sotra Arena Kjøp av varer som erstattar tenesteproduksjon Denne posten omfattar tenester som kommunen kjøper frå andre. Auken skuldast i hovudsak meirutgifter til ressurskrevjande tenester Overføringar Reduksjonen skuldast i hovudsak avvikling av samhandlingsreforma, som i 2014 var budsjettert med 21 mill. 22

24 5.5.6 Avskrivingar Avskrivingar er rekna til 54,4 mill, ei auke på 4,2 mill i høve Avskrivingar er ein kostnad som ikkje vert betalt, men syner det rekneskapsmessige kapitalslitet kvart år. Effektane av avskrivingar vert sett i 0 i driftsrekneskapen og erstatta av utgiftsposten avdrag Brutto driftsresultat Brutto driftsresultat er positivt med 26,3 mill, noko som er ei betring på 13,7 mill i høve revidert budsjett Finans Renteinntekter, utbytte og eigaruttak Aksjeutbytte frå BKK er halvert til 7,5 mill i Avkastning frå det langsiktige kapitalfondet er ikkje budsjettert. Andre renteinntekter er vidareført på om lag same nivå som Renteutgifter, provisjonar og andre finansutgifter Renteutgifter er auka som følgje av auke i netto lånegjeld. I investeringsbudsjettet er det førebels ikkje innarbeid låneopptak til kjøp av ROP-huset på Bildøy og Utbyggingsavtale på Straume Avdragsutgifter Avdrag på lån er basert på minimumsmetoden og utgjer 38 mill i Avskrivingar utgjer 54,4 mill i Sektorane Sektor (netto driftsutgifter) Budsjett 2014 Budsjett 2015 Endring RÅDMANNEN RÅDMANNEN PERSONALSJEFEN ØKONOMISJEFEN IKT-SJEFEN SERVICETORGSJEFEN KULTURSJEFEN SKULESJEFEN BARNEHAGESJEFEN SOSIALSJEFEN NAV HELSESJEFEN OMSORGSSJEFEN PLAN- OG UTBYGGINGSSJEFEN EIGEDOMSSJEFEN Sum Auken utanom generell lønsauke på kvar sektor er kommentert nedanfor. 23

25 5.7.1 Rådmannen 1000 Dei frie inntektene (skatt og rammeoverføring) veks med 49 mill eller 4,28%. Integreringstilskot er vidareført med 12 mill i Aksjeutbytte frå BKK er halvert til 7,5 mill i 2015, medan avkastning frå det langsiktige kapitalfondet er satt i 0. Utgiftssida er auka med avdrag og avskrivingar, medan renteutgiftene er auka med om lag 2,5 mill. Avdraga er rekna etter minimumsmetoden Rådmannen 1010 Lønsavsetjinga er førebels lagt under rådmannen med 10,7 mill. I tillegg er det lagt 0,45 mill hos barnehagesjefen, totalt 11,1 mill. Lønsoppgjeret for 2015 er eit moderat mellomoppgjer. Sotra brannvern Budsjett for 2054 er i hovudsak vidareført med same nivå som 2014, men er auka med deflator på 3,0% til kr Brannsjefen sitt framlegg til budsjett ligg som vedlegg til saka. Kyrkja Tilskot til kyrkja er budsjettert med kr og er auka med deflator på 3,0%. Kyrkja sitt framlegg til budsjett ligg som vedlegg til saka. Gode Sirklar Kjøp av tenestar frå Gode Sirklar er vidareført på same nivå som i 2013 med 1 mill Stabsfunksjonane Personalsjefen, økonomisjefen og IKT sjefen sitt budsjett er i hovudsak vidareført på same nivå som i 2013 med noko auke i driftsutgiftene knytt til opplæring, lisensar dataprogramvare samt bortfall av inntekter Servicetorgsjefen Auken skuldast budsjetterte utgifter til val hausten 2015, samt auke i godtgjersle til folkevalde. I tillegg kjem auka utgifter til private barnehagar Kultursjefen Kultursjefen er vidareført på om lag same nivå som i Skulesjefen Skulesjefen er vidareført på om lag same nivå som i 2014,inkludert nedtrekk frå hausten 2015 med 5,5 mill. Auken skuldast overheng frå lønsoppgjer i Barnehagesjefen Endringa skuldast at Hamramyra barnehage vert endra frå 2 til 3 avdeling samt avsetjing til lønsoppgjer 2015 på

26 5.7.8 Sosialsjefen Auka skuldast meirutgifter til løn hjelpetiltak 1,3 mill, samt ny akutt kriseberedskap barnevern NAV Endringa skuldast at tilskot til bustad er auka med 1,6 mill i samsvar med reelt forbruk Helsesjefen Auken skuldast i hovudsak utgifter knytt til ressurskrevjande tenester. Dei ressurskrevjande tenestene er generelt svært kostnadsintensive Omsorgssjefen Nedgangen skuldast bortfall av utgifter til samhandlingsreforma med 21 mill. Dersom ein korrigerer for dette viser omsorgssektoren ein auke på om lag 8,9 mill. Dette skuldast i hovudsak auke utgifter knytt til ressurskrevjande tenester Plan- og utbyggingssjefen Endringa skuldast auke i gebyra med 5% på byggesak og kart og 25% på plansakbehandling Eigedomssjefen Auken skuldast auka utgifter til husleige og energi samt reduserte husleigeinntekter. 6. Hovudprioriteringar investering Fjell kommune har relativt høg lånegjeld og rådmannen prøver difor å dempe låneveksten. Målsetjinga er å ikkje ha for stor differanse mellom nye låneopptak og avdrag på lån. Sal av eigedom bidrar og til at lånebehovet vert mindre. Låneopptaka i perioden bør nærma seg nivået på avdraga. Nedanfor vert det gjort greie for planlagde investeringar i perioden , samt finansiering av desse. Følgjande premissar er lagt til grunn for utarbeiding og handsaming av investeringsbudsjettet: Alle brutto kostnader ved eit prosjekt skal takast med. Dette omfattar kostnader knytt til tomt, planlegging/prosjektering, mva, finansiering (byggjelånsrenter), bygging, utsmykking og inventar og utstyr. Det skal budsjetterast brutto for alle prosjekt. Dette inneber at totalkostnaden ved eit prosjekt skal synleggjerast. Bruttoinvesteringa kjem fram i tabellen investeringsprogram Finansieringa av prosjekta, statlege og andre tilskot, låneopptak og eigen finansiering, kjem fram i oversikta. Prosjekta skal gjennomførast på beste måte i teknisk/økonomisk forstand. Budsjettert sum i eit år skal dekka venta utgifter same året, men ein kan akseptera visse forskyvingar i faktiske utgifter mellom år. Endringar i kostnadsoverslag (budsjett) vert 25