SURNADAL KOMMUNE Kontor

Transkript

1 SURNADAL KOMMUNE Kontor Landbruks- og matdepartementet Postboks 8007 Dep 0030 OSLO Dykkar ref. VAr ref. Arkivkode LG/O5/ VOO &13 Dato MELDING OM POLITISK VEDTAK - FORSLAG TIL ENDRINGAR I JORDLOVA - H0RING Kommunestyret har i mde , sak fatta ferlgjande vedtak: I samband med forslag ti1 endringar i jordlova som er sendt pi heryring seier Surnadal kommunestyre seg sarnd i merknadene som kjem fram i saksutgreiinga. Kommunestyret vil understreke at ein gir imot oppheving av delingsforbudet etter 9 12 del I i jordlova. Med helsing Vedlegg: Samla saksframstilling sak 0077/05 I Surnadal kommunestyre Adresse: Telefon: Telefax: E-post: Bankgiro: 0rg.nr.: 6650 Surnadal post@surnadal.kommune.no MVA

2 SAMLET SAKSFRAMSTILLING FORSLAG TIL ENDRINGAR I JORDLOVA - H0RING Saksbehandler: Mona Rosvold Arkivsaksnr. : 05/ Arkiv: VOO &13 Saksnr.: Utvalg Mstedato 0101/05 Formannskapet /05 Kornmunestyret Saksbehandlar: Mona Rosvold Arkivsaksnr.: 05/ Arkiv: VOO &13 FORSLAG TIL ENDRINGAR I JORDLOVA - H0RING Vedlegg: 05/ I Landbruks- og matdepartementet H0RINGSBREV - FORSLAG TIL DIVERSE ENDRINGAR I JORDLOVA MV. Andre saksdokument (ikkje vedlagt): 05/ I Landbruks- og matdepartementet HORINGSNOTAT - ENDRINGAR I JORDLOVA M.V. Bakgrunn for saka: Landbruks- og matdepartementet inviterer ulike hsyringsinstansar ti1 innan 1. november 2005 H gi uttale ti1 forslag ti1 lovendringar. Forslaga gjeld: oppheving av delingsforbodet, jordlova j 12, del I, oppheving av faresegner om staten sine kjsp av tilleggsjord og faresegner om ekspropriasjon etter jordlova, del 11, tilskotsordninga, jordlova j 18, del 111, oppheving av nokre uaktuelle lover, del IV. Del I, 11 og IV byggjer mellom anna ph eit snske om forenkling. I del I er det ogsh lagt vekt ph at det er mdvendig ii konsentrere offentleg innsats om verkemiddel som har potensial for H sikre busetjing, n~ringsverksemd, innovasjon og livskvalitet i distrikta. I byringsbrevet som ligg ved byringsnotatet, shiv departementet mellom anna at "eigedomar og bygningane som stdrpd dei er ein ressurs. For 6 sikre positiv utvikling i bygde-norge at mi vi verta meir bevisstepd korleis ressursane kan takast i bruk for d nd distrikts- og landbrukspolitiske mil. Eigedomspolitikken bor ta vare ph dike omsyn. Det er nodvendig d stotte opp om ei utvikling mot stmre eigedomar. Dette kan gi grunnlag for ein meir effektiv gjennomforing av landbruks- og tenesteproduksjonen. Samtidig b0r

3 Side 2 av 14 innbyggjarane fh stgrre fridom ti1 d velje sjdv korleis dei vil bu. Dei som onskjer d bu ph ein gard, men som ikkje hentar inntekta si frd tradisjonelt landbruk, b0r fi stmre moglegheit enn i dag ti1 d gjere det. Det md ogsd bli stm-re moglegheit ti1 h fd fridelt store tomter i landbruksomrhde. Det md samtidig takast vare ph dyrka jord, og kulturlandskapet mh sikrast som grunnlag for rekreasjon. Samla er dette ein politikk som legg ti1 rette for d nytte eigedomsressursane slik at busetjing, nceringsverksernd, innovasjon og livskvalitet i distrikta kan sikrast pi ein betre mdte enn i dag. " Forslaga i del I og I1 gir ut pi: at det generelle forbodet mot il dele landbrukseigedom blir oppheva, samstundes sorn det blir fastsett reglar om i sake delingssamtykke der det er behov for offentleg kontroll rned delinga, t.d. ved frildeling av dyrka jord. at eigar mi sake samtykke ti1 deling eller frideling av dyrka jord rned mindre det er gitt samtykke ti1 omdisponering etter jordlova 5 9, eller der fridelinga gjeld jord sorn skal seljast sorn tilleggsjord ti1 eit anna bruk i drift. - at tinglysingskontrollen ved frideling blir oppheva, og at kontroll av om delinga er omfatta av plikt ti1 i sake samtykke etter jordlova skal gjennomfarast i samband rned kommunen si behandling av sak om deling og oppmiling etter faresegnene i plan- og bygningslova og ny lov om eigedomsregistrering. i avvikle ordninga rned frivillig statleg kjap for i sikre tilleggsjord. - il oppheve oreigningsadgangen for i sikre tilleggsjord eller rettar, og i samband rned vanhevd av jord. Departementet vurderer ogsil: - om det bar glerast unntak fri delingsfridomen dersom fridelinga gjeld bygningar sorn ligg i eller nar tunet pi eigedomen. om kommunane bsr E moglegheit ti1 5 fastsette lokal fmskrift rned utvida plikt ti1 % sake samtykke ti1 deling ut fri lokale tilbve og prioriteringar eller om det bar innarbeidast endringar i fsresegnene i plan- og bygningslova slik at kommunane kan fastsette faresegner i arealplan. i oppheve oreigningsadgangen i samband rned husmanns- og bygselsbruk. Forslaget i del 111 byggjer pi eit anske om i synleggjera i jordlova 18 kva for reaksjonar forvaltninga har have ti1 nytte overfor tilskotsmottakarar sorn bryt tilskotsregelverket, og at omsetningsledda har ei rolle i tilskotsformidlinga. Forslaget inneber at forhold sorn i dag berre er regulert i forskrifter rned heimel i jordlova ogsi blir regulert i lov. Forslaget er ikkje meint i innebere endringar i gjeldande rett. Viser ti1 byringsnotatet. Forslaget i del IV byggjer pi eit anske om i rydde opp i regelverket ved il oppheve lover som har blitt uaktuelle pil grunn av samfunnsutviklinga eller sorn har mista sin reelle funksjon av andre irsaker. Viser ti1 byringsnotatet. Saksframlegget vil i all hovudsak dreie seg om departementet sine forslag kva gjeld endringar i jordlova delingsforbodet. Bakgrunnen for forslaga og departementet sine vurderingar er i stor grad innarbeidd i saksframlegget her - og dette er hovudlrsaka ti1 at framlegget er slpass omfattande. Sjslve hsyringsnotatet ligg i saksmappa sorn er rned pl Formannskapsmstet.

4 Side 3 av 14 Hnyringsnotatet del I - endringar i delingsforesegna Historikk - jordlovene av 1928 og 1955 Jordlova av 1928 bygde i stor utstrekning pi eit sosialt grunnlag, der ein mellom anna tok sikte pi 5 gi folk sorn ville ha jord, lettare tilgang ti1 jorda. Lova hadde ikkje noko forbod mot deling av landbrukseigedomar, og det er ein av grunnene ti1 at det vart oppretta ei rekke smi bruk, og at brukseiningane blei delt i mindre delar. Jordlova av 1928 blei erstatta av jordlova av I denne lova 5 55 blei det innfort eit generelt forbod mot i dele eigedomar sorn var i bruk eller kunne nyttast ti1 jordbruk eller skogbruk. Forbodet skulle hindre at eigedomane blei delt i storre utstrekning enn det som var sett pi sorn driftsokonomisk forsvarleg. Di lova blei vedtatt i 1955, omfatta forbodet ikkje frideling av tomter p% inntil2 dekar. Ved ei lovendring i 1965 blei dette unntaket oppheva. I samband med endringa blei det vist ti1 at foresegna hadde fort ti1 tolkingsvanskar, den hadde verka uheldig fordi det skjedde mange fi-idelingar, og den var ogsd uheldig sett ut fri eit reguleringsmessig syn - fordi slik frideling kunne fore ti1 tilfeldig plassering og spreiing av bustadane. Samtykke ti1 deling kunne berre gis n k delinga anten var driftsokonomisk forsvarleg eller samfunnsinteresser av storre vekt talte for det. Ved vurderinga av om delinga var driftsokonomisk forsvarlig, sig ein pi kvaliteten og plasseringa av det arealet sorn skulle fridelast i forhold ti1 det totale produksjonsgrunnlaget pi eigedomen, og driftsgrunnlaget i jord, skog og tilliggjande rettar. Ved vurderinga av kva sorn var samfunnsinteresser av storre vekt vog ein landbruksinteressene pi den eine sida og andre sarnfunnsinteresser pi den andre. Ein sig det slik at vilkket ti1 domes var oppfylt dersom jord- og skogbruksareala blei fridelt ti1 bruk sorn tilleggsjord, medan restarealet blei ei passande bustad- eller fritidstomt. Sakaren hadde ilikje 'krav pi delingssarnty1ici<e sjolv om fiideiinga var driftsokonomisk forsvarleg. Det kunne leggast vekt pi dei drifts- og miljomessige ulempene delinga ville fi for resteigedomen. Det var eit vilkir for i nekte deling at ulempene etter ei konkret vurdering ikkje var fjemt piireknelege, og dessutan var av ei viss tyngde og hadde eit visst omfang. Dagens jordlov 5 12 fri 1995 Under utarbeiding av jordlova sorn gjeld i dag (fri 1995), beheldt ein forbodet mot deling. Foresegna blei endra for i gi mest mogleg klare signal ti1 potensielle sokarar om rettsstillinga deira. Delingsforbodet inneber ei innskrenking i grunneigaren sin rett ti1 i gjere rettslege disposisjonar over delar av eigedomen. Utgangspunktet er at ein eigedom sorn er nytta, eller kan nyttast ti1 jordbruk eller skogbruk, ikkje kan delast utan myndigheitene sitt samtykke. Jordlova fj 12 rammer disposisjonar av rettsleg art over del av eigedomen. I tillegg vil forbodet kunne ramme faktiske disposisjonar over del av eigedomen dersom eigaren faktisk let nokon fi rett ti1 i bruke deler av den. Overfarring av eigedomsrett blir ramma. Det same gjeld forpakting, tomtefeste og liknande leige- eller bruksrett ti1 del av eigedomen, dersom retten er stifta for lengre tid enn 10 ir, eller ikkje kan seiast opp av eigaren. Bruksrettar mi Vera av eit visst omfang for at delingsforbodet skal gjelde. Delingsforretninga sorn ei forvaltningsmessig akt er alltid i rekne sorn deling etter jordlova 5 12 sjolv om den ikkje blir folgt opp av noko rettsoverforing. Ei overforing av rett ti1 del av eigedomen vil kunne bli ranlma av foresegna sjolv om det ikkje er gjennomfort delingsforretning. Etablering av eigarseksjonar, jf. eigarseksjonslova 1, krev samtykke. Det

5 Side 4 av 14 er ikkje wdvendig rned delingssamtykke nib- overdragaren sikrar seg burett ti1 eitt av bustadhusa pi eigedomen i samband rned generasjonsskifte (kirbustad). Delingsforbodet rammer ikkje spalting av eigedomsretten i hele eigedomen. Nir fleire overtar i sameige er det ikkje nodvendig rned samtykke. Behovet for endring Hovudmilet i politikken gir mellom anna fram av St.prp.nr. 1 ( ), der det heiter at politikken skal gi "grunnlag for auka verdiskaping og livskvalitet tufta pd ei berekraftig fowaltning av landbruket og bygdene sine ressursar ". Det er ogsi stilt opp nokre sarlege delmiil sorn har samanheng rned lovreglane om deling. Ein onskjer i sikre "ei berekraftig ressursfowaltning med eit sterkt vern av jordsmonnet, bevaring og vedlikehald av kulturlandskapet, og sikring av det biologiske mangfaldet", og i "@ere det attraktivt d bu i bygdene gjennom ein variert eigedomspolitikk". I St.prp. nr. 1 ( ) er det lagt vekt pi at eigedomspolitikken mi vere fleksibel, og at politikken skal stotte opp om ei utvikling mot storre eigedomar sorn grunnlag for auka og meir effektiv landbruks- og tenesteproduksjon. Politikken skal mellom anna legge ti1 rette for dei sorn onskjer 5 bu pi eit gardsbruk, men sorn ikkje hentar inntekta si fri tradisjonelt landbruk. Innbyggarane mi gis sterrre fridom ti1 5 velje korleis dei vil bu i distrikta. Samtidig skal politikken ta vare pi dyrka og dyrkbar jord, ta vare pi kulturlandskapet og unngi driftsmessige uheldige lsysingar. Departementet meiner at tilharva i landbruket er endra no, sidan farre f"ar hovudinntekta si fri landbruksverksemd, og faxre faktisk bur pi bygda. Delingsforbodet bygger dessutan pi ei haldning sorn seier at det ikkje er eigaren, men samfunnet sorn er naerast ti1 i ta stilling ti1 kva sorn vil vere den samfunnsmessig mest tenlege fiamtidige bruken av eigedomen. Departementet meiner at det i dag er storre semje om at dette sporsmilet ofte er si komplekst at det rned mindre samfunnet har lagt konkrete planar for bruken, og eigaren sin bruk er i strid rned dei (eksempelvis i harve vedtatte arealplanar), bar det vere eigaren sjolv sorn har fiidom ti1 i fatte slike avgjerder. I tillegg meiner departementet at dagens delingsforbod kan legge unodige band pi3 eigar sine planar i b ve alternativ naringsutvikling, alternative buformer og elles er i utakt rned gjeldande landbrukspolitikk. Oppheving av dagens forbod kan og medverke ti1 busetting i distrikta, auke naeringsutviklinga, medverke ti1 ernska endring i bruksstruktur og elles fore ti1 ei forenkling i herve byrikrati og sentraldirigering. Departementet shiv pi side 16 i byringsnotatet at sidan arealet dyrka jord i Norge totalt sett er ligt, er det likevel eit behov for unntak fri delingsftidomen i gitte situasjonar nir det gjeld akkurat dette markslaget. Regjeringa har vidare sett sorn miil at arealtalet omdisponert dyrkamark skal halverast innan Departementet meiner det er mogleg A differensiere foresegna om deling noko meir enn det sorn er gjort i dag, utan at dette svekker omsynet ti1 jordvem eller kulturlandskap i nernnande grad. 3.1 Departementet sine endringsforslag - oppheving av delingsforbodet (s. 17 i notatet) Departementet foreslir at det generelle forbodet mot i dele landbrukseigedom blir oppheva samtidig som det blir fastsett reglar om i seke delingssamtykke der det er behov for offentleg kontroll rned delinga, t.d. ved frideling av dyrka jord.

6 Side 5 av 14 Forslaget ti1 ny jordlov 5 12 er sorn fslgjer: "Eigedom sorn er nytta eller kan nyttast ti1 jordbruk, skogbruk eller hagebruk kan utan hinder i denne lova delast, eller det kan stiftast bruhrettar ti1 del av eigedomen. Deling krev likevel samtykke frd kommunen om delinga vert rdka av andre eller femte ledd, eller av forskr ift etter $1 3. Dyrka jord som er nytta eller kan nyttast ti1 jordbruk eller hagebruk, kan ikkje delast eller frddelast eigedom utan kommunen sitt samtykke. Plikt ti1 d s0kje deling etter farste ledd gjeld ogsi ved avtale om forpakting og liknande leige eller bruksrett ti1 del av den dyrka jorda nir retten er stifta for lengre tid enn 10 ir, eller ikkje kan seiast opp av eigaren (utleigaren). Samtykke er Iikevel ikkje nodvendig dersom I. det er gitt samtykke ti1 omdisponering etter jordlova $9, og dette samtykket ikkje er forelda, jyr. 3 9fierde ledd, eller 2. formdlet rned frddelinga eller delinga er d overdra jorda sorn tilleggsareal ti1 annan eigedom sorn er nytta eller kan nyttast ti1 jordbruk eller hagebruk. Det er eit vilkdr at det er oppretta skriftleg kontrakt der det gdr fram kva eigedom arealet skal leggjast til, og at arealet skal nyttast ti1 slikt formdl. Samtykke ti1 deling etter andre ledd kan berre tillatast ndr samfunnsinteresser av stor vekt taler for det. Bygningar som ligg i eller na?r tunomrdde kan ikkje frddelast eigedom som er nytta eller kan nyttast ti1 jordbruk eller hagebruk utan kommunen sitt samtykke. Frddeling av bygningar som ligg i eller nar tunomrddet kan tillatast ndr frddelinga ikkje vil f0re ti1 skade pd kulturlandskapet, ti1 konkret pdreknelege driftsmessige ulemper av vesentleg betydning, eller dersom samfunnsinteresser av stor vekt taler for deling. Vedtak kommunen aer etter andre og femte ledd kan pdklagast ti1 filkeslandbruksstyret om ikkje departementet har fastsett ein annan klageinstans. Jordlova kapl'ttel J/I og $3 13, 14, og 1 7 i gjeidande lov vert oppheva. " Vurdering: Forslaget fsrer ti1 at offentlege styresmakter ikkje lenger kan piverke eigedomsstrukturen i skog og utmark. Surnadal kommune meiner bestemt at dette i mykje stsrre grad vil fsre ti1 deling i mindre einingar - sorn Er fslgjer for kor rasjonell drifta kan vere. Dette er uheldig. Surnadal kommune meiner at det fi-amleis bar vere nasjonal politikk A skape rasjonelle landbrukseiningar. I tillegg meiner vi at det er formilstenleg at det i det minste fi-amleis er eins regelverk for skogbruksareal sorn for jordbruksareal, i den grad regelverket skal endrast. Sumadal kommune meiner at einskilde av argumenta for i opne for deling av landbrukseigedom verkar 5 vere lite aktuelle. Vi vil for det fsrste peike pi vir erfaring med at dagens delingsforbod pi ingen m5te verkar sorn ei bremse i hsve (altemativ) nseringsutvikling pi landbrukseigedom - verken i forhold ti1 omdisponering av dyrkamark eller skogsmark - eksempelvis utviding av industriell verksemd/gardsturisme eller andre liknande tiltak. Eit typisk eksempel er situasjonen der fleire gardbrukarar vil bygge fellesfjss pi sarskilt matrikulert tomt, og ssker fi-ideling av hvesvis store areal ti1 dette (opp ti1 30 daa her i fylket). Dette hovudsakleg grunna finansieringsinstitusjonar, mellom anna Innovasjon Norge, sine krav om god pantetryggleik. Slik dagens delingsforbod blir praktisert, vil dette kunne gi under unntaket "samfunnsinteresser av stor vekt". Inntrykket er at det politiske niviet i kommunane og pi statleg nivi er lydbre i hme bonden sine planar for garden nir det gjeld i

7 Side 6 av 14 vidareutvikle yrnse konsept i hove direkte landbruksdrift, eller tilknytta verksemder. Vi ser ikkje dagens delingsforbod sorn noko unerdig skranke eller sandpiistroar her. Spsrsmiilet om deling oppstiir ofte i samband rned generasjonsskifte og arveoppgjer - eller nir dagens eigar f"ar okonomiske problem og onskjer ii selje unna tomtegrunn eller hus for ii kome pi fote att. I desse situasjonane vil departementet sitt argument om at eigaren sjolv veit best kva sorn gagnar eigedomen pii sikt, ikkje slii inn. Sagt pii ein annan miite: I desse situasjonane vil dagens eigar ikkje ha eit n~ringsperspektiv i mente niir holhan onskjer % dele frii ulike, og ofte verdifulle, delar av ein landbrukseigedom. Ein kan seie at delingsforbodet kan motverke uheldige familiare disposisjonar i bve friideling av tomtegrunnhygningar i samband rned arveoppgjer - der kravet om delingssamtykke og evt. nekting av dette faktisk opplevast sorn eit gode for den sorn skal overta garden sorn bustad og leveveg. OgsA av desse grunnane vil det vere uheldig om delingsforbodet blir oppheva slik sorn foresliitt. Framlegget ti1 ny 5 12 inneheld ikkje ei vurdering av evt. drifts- og milj~messige ulemper knytt ti1 fiideling av utmark. Slike ulemper kan vere trakk og slitasje, forstyrring av dyr pii beite, naboklagar knytt ti1 stay, lukt, stov, og problem rned atkomst ti1 utmark. Sumadal kommune er ikkje samd i at denne vurderinga kan overlatast ti1 dagens eigar iileine. Dette grunna at dagens eigar oftast kun legg si eiga levetid, og dagens eigarar av evt. friidelte parsellar, ti1 grunn niir konfliktpotensialet blir vurdert; medan eigedomen skal vere ein bu- og leveveg for generasjonar fiamover. Det sorn blir sett sorn ei konfliktlaus friideling i dag, kan fort snu ved vidaresal av hyttetomta ti1 annan eigar. Avslutningsvis vil Surnadal kommune kome rned merknad om at opning for fri friideling av skogareallareal sorn ikkje er dyrkamark vil fore ti1 oppretting av mindre og urasjonelle skogteigar rned dertil uoversiktlege eigartilbve og utnyttingspotensial. Dette vil mellom anna vere uheldig i Exwe rasjonell utnytting av jaktrettar, hogst, stialsomriide, nausttomier, beiie osv. Vi kan ikkje sjii behovet for slik fiidom, sarleg sett i lys av dei merknadene vi hadde i harve arveperspektivet nemnt ovafor. Dette synet blir ogsii styrkt av at den svenske tilriidinga i SOU 2001 :38 (notatet side 11). Surnadal kommune meiner det er naivt ii tru at hovuddelen av evt. friidelingar og sal av skogareal vil skje sorn ledd i rasjonaliseringlstyrking av andre landbrukseigedomar. 3.2 Unntak fri delingsfridom - plikt ti1 i sske deling Dyrka jord og landbruket sitt kulturlandskap Departementet foreslk at eigaren mii soke samtykke ti1 deling eller friideling av dyrka jord, rned mindre det er gitt samtykke ti1 omdisponering etter jordlova 5 9, eller der friidelinga gjeld jord sorn skal seljast sorn tilleggsjord ti1 eit anna bruk i drift. Jordlova har i dag bide eit forbod mot deling og eit forbod mot omdisponering av dyrka og dyrkbar mark. Dei to foresegnene har ulike formiil; ii veme det produktive arealet og jordsmonnet, og ii hindre at ressursgrunnlaget pii driftseiningane blir redusert. Begge fmesegnene bygger p% langsiktige perspektiv. Krav om delingsbehandling kan av mange oppfattast sorn ei slags dobbelhindring av omdisponeringa. Tar ein bort kontrollen rned deling, vil ein likevel i praksis kunne oppleve at einskilde forst fiiideler parsellar rned dyrka jord - og etter ei tid fremmar soknad om samtykke ti1 omdisponering. Her viser dei ti1 at parsellane er friidelte og at dei ligg unytta. I slike hme vil kommunen lettare kunne bli fieista ti1 A gi samtykke ti1 omdisponering enn om arealet framleis var ein del av eit storre dyrka omriide. Er den dyrka jorda fiiidelt, og parsellen svart liten, er det ukl& om forbodet i jordlova $ 9 vil kunne hindre ei omdisponering. For i unngii auka omdisponering av dyrka jord

8 Side 7 av 14 meiner departementet at det bar Vera plikt ti1 i sake om sarntykke dersom ein snskjer i dele opp dyrka jord. I hayringsnotatet kapittel 2.3 (side 15) er det vist ti1 at landbrukspolitikken i lys av internasjonale avtaler, ein meir open marknad og ut fii nasjonale prioriteringar legg opp ti1 redusert kostnadsnivi og strukturendringar sorn bygger pi effektiv produksjon av jordbruksprodukt. Dette er forhold sorn taler for effektiv og rasjonell utnytting av jordbruksareal, og for at det framleis bar fsrast kontroll med deling av dyrka jord. Departementet meiner at det ikkje er like sterke omsyn sorn taler for ei tilsvarande plikt ti1 i sake om frideling av areal sorn ikkje alt er dyrka jord. I slike hme bsr regelen vere at det er eigaren sjalv sorn avgjer om eigedomen skal delast eller ikkje - anten fridelinga gjeld uproduktive areal, skog, eller dyrkbar mark. Frideling fir i seg sjalv i utgangspunktet ikkje falgjer for utviklinga av kulturlandskapet i enkelte omride. Det er endringar i arealdisponeringa, og sarleg stsrre endringar sorn fslgje av endra planar etter plan- og bygningslova sorn fir slike fslgjer. For det tilfellet at departementet sitt forslag om ny?j 12 blir vedtatt, meiner Surnadal kommune at forslaget om framleis plikt ti1 i sske deling ogsi bsr omfatte dyrkbar jord. Surnadal kommune meiner det vil vere inkonsekvent i utelate denne jordreserven. Dette ogsi tatt i betraktning av at det er ei uttalt satsing fri regjeringshald at vi mi styrke jordvernet, dagens reelle nedbyggingstakt og behovet for jord av beredskapsomsyn. Surnadal kommune meiner at alt omdisponert jord bar vere omfatta av delingsforbodet. Vi syner ti1 at inntektskjelder sorn psfarekomstar kan vere viktig av omsyn ti1 drifta av eigedomen; og ofte har dette kome i gang sorn fslgje av omdisponeringssamtykke. Tilliks gjeld eksempelvis for areal sorn er omdisponert ti1 golfbane. Surnadal kommune er samd med departementet i at omsynet ti1 effektiv og rasjonell utnytting av dyrkajord gjer seg gjeldande i bve oppretting av bruksrettar (t.d. langvarige leigekontrakter) - og at dette mi sjiast sorn ei deling i have evt. nye fsresegner. Surnadal kommune gir sorn nemnt i mot forslaget om fritt frisal av areal sorn ikkje er dyrkamark. Vi meiner at dersom ein landbrukseigedom fsrst skal tappast for ressursar, ogs% i rasjonaliseringssyemed (sal ti1 andre bruk i drift), bar heiie eigedomen seljast - og eigar evt. berre sitte att med hus og rameleg tomt. For det tilfellet at forslaget blir vedtatt, vil ein ikkje fi bve ti1 i vurdere evt. drifts- ogleller miljsmessige ulemper knytt ti1 fridelinga. Dersom forslaget blir vedtatt, vil delingsfridom i hve vidaresal sorn tilleggsjord likevel ikkje vere heilt ueffent, di jorda fiamleis skal nyttast ti1 jordbruksproduksjon. Vi har ikkje merknad ti1 forslaget om at fylkeslandbruksstyret framleis skal vere klageinstans i hove kommunale vedtak etter?j 12 andre og femte ledd. Ssknadspliktige fiidelingar av jord er no foreslitt berre i skulle kunne innvilgast nix- "samfunnsinteresser av stor vekt" gjer seg gjeldande. Dagens andre unntaksalternativ - avkastningsvurderinga - er tatt vekk. Surnadal kornmune meiner det vil vere ein fordel med utpensling av kva slike sarnfimnsinteresser kan vere; dette pi tross av praksis under noverande lovverk. Det er grunn ti1 2 tru at omgrepet vil kunne bli tayd i alle retningar, slik at avgrensing kan vere pi sin plass.

9 Side 8 av Frideling av bygningar i tun Departementet vurderer om det ber gjerast unntak frf delingsfridomen dersom fridelinga gjeld bygningar sorn ligg i eller naer tunet pi eigedomen. Som nemnt i kapittel2 meiner departementet det er viktig i fi utnytta bygningsressursane pi landbrukseigedomane betre framover, og at sjslv bruk ti1 fritidsformil i mange tilfelle vil vere betre enn at bygningane ikkje blir brukt i det heile. Nir departementet i kapittel 3.1 foresliir at eigaren fiitt skal kunne dele eigedomen sin, bygger dette pi at eigaren sjslv er narast ti1 i vurdere korleis ressursgrunnlaget pi eigedomen bsr utnyttast pi ein tenleg mite ti1 beste for han sjslv og samfunnet. Departementet meiner at dette bsr vere utgangspunktet ogsi ved frideling av bygningar. Departementet meiner likevel at det er grunn ti1 i sps je om det bsr gjerast unntak frii delingsfndomen for einskilde bygningar i tunomridet. Bygningane pi landbrukseigedomen representerer oftast ein viktig ressurs pii eigedomen. Bygningane har viktige funksjonar for drift av eigedomen og sorn buplass, og det er kostnadskrevjande i fsre dei opp. Frideling av bygningar har &leis nar samanheng med ressursgrunnlaget pii eigedomen. Frideling av bygningar i eller nar tunet kan ogsii vere uheldig av omsyn ti1 drifta av eigedomen. Slike fridelingar kan fsre ti1 uheldig trafikk og ferdsel i tunet, og ein har ogsi erfaring for at leik kombinert med landbruksmaskinar eller driftsbygningar kan vere farleg. Der den fridelte tomta er plassert nar driftsbygningar, kan det bli vanskelegare ii bruke bygningane ti1 det dei er eigna til. Undersskinga av avslag, jf. vedlegg 3 tabell 4, viser at dette er ei erfaring sorn mykje av gjeldande praksis byggjer pi. Friideling av bygningar i eller nar tunet f"ar ikkje direkte verknad for kulturlandskapet. Det er likevel grunn ti1 ii tru at fridelinga aukar risikoen for at etablerte tudbygningsomride blir monaleg endra. Ved sal ti1 bustad- eller fiitidsbruk vil det truleg vere aktuelt i sette opp gjerde eller plante hekkar eller liknande. Dette kan vere uheldig i vakre tun, og omsynet ti1 kdturlmdskapet er sileis eit omsyn sorn kan gi grunn for umt& fri delingsfiidcmen. Departementet legg ti1 grunn at faren for uheldige endringar for kulturlandskapet og drifts- og miljsmessige ulemper gjer seg gjeldande i stsrre grad i tunet eller nar tunet enn pi andre landbruksareal. Departementet legg ti1 grunn at bide ressursomsyn, omsynet ti1 drifts- og miljsmessige ulemper og kulturlandskapsomsyn taler for ii ha kontroll med frideling av bygningar i tunet. Eit slikt unntak fia delingsfiidomen vil berre gjelde ein liten del av dei delingssakene sorn vert behandla i dag. Surnadal kommune er samd i departementet sine vurderingar/grunngiving med omsyn ti1 at frideling av bygningar ilnar tunet bsr vere underlagt ssknadsplikt. Dette ogsi av omsyn ti1 kreative lsysingar i have generasjonsskifte/arv/skonomiske problem, sorn nemnt ovafor. Surnadal kommune meiner fylkeslandbruksstyret eller fylkesmannen kan vere klageinstans. Departementet ber oss i tilfelle ta stilling ti1 om ssknadsplikta skal gjelde dei same landbrukseigedomane sorn fslgjer av forslaget i kapittel3.2.1 (nar opp ti1 verkeomridet for gleldande delingsforbod), eller om det berre er eigedomar med eit visst driftsomfang eller visse driftsfonner sorn bsr omfattast. Har eigedomen ein storleik sorn tilsvarer arealgrensene etter konsesjonslova, kan det vere grunn ti1 legge starre vekt pi omsynet ti1 drifta av garden enn om eigedomen er mindre, eller har eit lite driftsomfang. PA den andre sida kan reglane bli kompliserte dersom det blir fastsett ulike reglar for ulike landbrukseigedomar om plikt ti1 ii slake samtykke ti1 deling.

10 Side 9 av 14 For det farste meiner Surnadal kommune at plikta ti1 5 sske om frideling av bygningar ogsb bar gjelde skogbrukseigedomar. Dei same omsyna kva gjeld fiidelingsproblematikken kan gjere seg gjeldande for desse eigedomane sorn for eigedomar med jordbruksareal. For det andre meiner Surnadal komrnune at snrknadsplikta bar knyttast opp ti1 dei landbrukseigedomane sorn falgjer av forslaget i kapittel3.2.1 (nm opp ti1 dagens regelverk). Det vil bli unerdig komplisert evt. i skulle skilje mellom driftsformer/omfang/arealgrunnlag i bve snrknadspliktige fiidelingar. For det tredje kan vi ikkje sji at det vil vere mogleg i finne ei adekvat objektiv milbar avgrensing for kva sorn er "i eller nzr tunomride" - korkje i tal meter fr% evt. vbningshusldriftsbygning eller pi annan mite. Tunomrida pb landbrukseigedomar er ulike i utforming og utbreiing. Dette er eit utprega skjsnssparsmil vi trur det vil kunne bli mykje stnry rundt dersom forslaget gir gjennom slik det no ligg farre. Dette er hovudgrunnen ti1 at Surnadal kommune meiner det bsr vere saknadsplikt pi einkvar bygning pi landbrukseigedom. Her er store verdiar knytt ti1 dei ulike bygningane - og det er ogsi her dei stsrste drifts- og miljsmessige ulempene i forhold ti1 landbruksdrifta oppstbr. Ved i fastsette eit konsekvent unntak fri delingsfridomen ved frbdeling av bygningar, vil kommunane i alle fall slippe i ta stilling ti1 om eit tiltak er snrknadspliktig eller ei - og heller kunne gi rett pb realitetane i saka. Her sorn elles bar utpenslast kva sorn gir inn under omgrepet "samhnnsinteresse av stor vekt", j f. merknaden under punkt Porholdet ti1 planer etter plan- og bygningslova Det er ikkje behov for unntak fii delingsfiidomen etter jordlova for 5 sikre etterleving av eksisterande planer. Plan- og bygningslova er den sentrale lova for styring av arealbruk og byggesaksbehandling. Planlegging etter plan- og bygningslova skal legge ti1 rette for samordning av statleg, fylkeskommunal og kommunal handheving av myndigheit. Planlegginga skal dessutan gi grunnlag for vedtak om bruk og vern av ressursar. Gjennom planlegginga skal det leggast ti1 rette for at arealbruk og bygging blir ti1 stnrrst mogleg gagn for samfunnet. Departementet har ikkje grunn ti1 i tru at ei oppheving av delingsforbodet i jordlova vil ha nemnande konsekvensar for handhevinga av planer etter plan- og bygningslova. Skal eigaren dele eigedomen, kan kornmunen med heimel i plan- og bygningslova 5 63 avsli saknaden dersom det ved delinga oppsth forhold sorn er i strid med plan- og bygningslova, forskrift, vedtekt eller plan. Det kan ofte oppsti slik strid dersom delinga skal kombinerast med ei bruksendring, t.d. dersom ei seter blir fiidelt og selt ti1 fritidsformil. I slike tilfelle har eigaren etter plan- og bygningslova 5 7 ogsi plikt ti1 i sake om dispensasjon fri planen. Omsynet ti1 planen og dei awegingane sorn ligg ti1 grunn for den er sileis tatt vare pi gjennom eigne reglar i plan- og bygningslova. S5 godt sorn all arealplanlegging i LNF-omrhde har i realiteten basert seg pi at det ligg fsre eit delingsforbod i jordlova. Det har fart ti1 at kornrnunen ikkje har vore mydd ti1 i gjere ei nzrare vurdering av behovet for h fastsette f~resegner iplanen om deling eller utforming av eigedom og tomter. Som nemnt vil fiideling ti1 formil i strid med arealbruk og fnrresegner i vedtatt plan krevje planendring eller dispensasjon etter plan- og bygningslova 5 7. I regulerte oniride kan konvnunen mellom anna fastsette eigedomsforhold og tomtegrenser. Spnrrsmblet er om tilnarma same moglegheit bsr etablerast gjennom arealdel ti1

11 Side 10 av 14 kommuneplan. Dette vil i tilfelle krevje endring av plan- og bygningslova fj 20-4 andre ledd bokstad b, og plan- og bygningslova 5 33 farste ledd. Ei slik laysing kan ogs% Vera eit altemativ ti1 % fastsetje lokale forskrifter om unntak fib delingsfkidomen, jf. kapittel Departementet ber haringsinstansane om % vurdere om forslaget ti1 oppheving av delingsforbodet i jordlova bar fare ti1 ei endring av plan- og bygningslova i samsvar med det sorn her er sagt. Sumadal kommune har ikkje sterke meiningar om sparsm%let - ut over det at ein m% sikre gode nok kanalar i b ve eigedomsutfonning og tomtegrenser. Kan hende det er fornuftig % opne for dette allereie i arealdelen ti1 kommuneplanen. Vidare slik at Surnadal kommune meiner at det bar leggast opp ti1 overgangsfaresegner (forskrift eller vedtak med heimel i plan- og bygningslova) for dei tilfella kommunen i vedtatte planer har sagt at jordlova $5 9 og 12 skal gjelde, jf. byringsnotatet side Unntak fri delingsfridom - ssknadsplikt fastsett i lokalt forankra reglar Departementet vurderer om kommunane bar fi moglegheit ti1 5 fastsette lokal forskrift med utvida plikt ti1 % sake samtykke ti1 deling ut fr% lokale tilbve og prioriteringar, eller om det bsr innarbeidast endringar i fsresegnene i plan- og bygningslova slik at kommunane kan fastsette fsresegner ti1 arealplan. Landbruks- og matdepartementet legg ti1 grunn at det er eit sentralt mil % styrke lokaldemokratiet og legge ti1 rette for ein differensiert landbruks- og arealpolitikk, der kommunane sjalv fastsett m%l og har tilgang pa verkemiddel sorn kan medverke ti1 % oppnii dei lokale landbrukspolitiske mala. Om kommunen meiner at det er anskeleg ut fi-% lokale forhold % innverke p% utforminga av landbrukseigedomane, eller forhold knytt ti1 kulturlandskapet, kan det styrke lokaldemokratiet og den lokale landbrukspolitikken om kommunen fir eit val med omsyn ti1 om dei fiamleis vil ha kontroll med deling etter jordlova. Kommunar sorn anskjer slik kontroll, vil i s% fall kunne trekke inn lokale tilbve og prioriteringar ved avgjerda av delingssaka p% same m%te sorn i dag. Lovteknisk kan ei slik lsysing byggast opp noko nar den laysinga sorn gjeld for dei sikalla 0-grensene etter konsesjonslova 5 7, slik at departementet dersom kornmunen fremmer anske om det, fastsett lokal forskrift. Ti1 grunn for kommunen sitt anske om forskrift, m% kommunen ta stilling ti1 kva for omrade forskrifta bar gjelde for, og klargjere kva for omsyn dei anskjer % ta ved innfaring av forskrift, og kva for konsekvensar ein sarleg tar sikte p% % unng%. Legg ein ti1 grunn at kommunane skal fi eit slikt val, er det eit smskilt sparsmal om plikta ti1 % sske deling bar gjelde for s% "smi" eigedomar sorn gjeldande forbod mot deling er knytt til, eller om saknadsplikta bar knytast ti1 noko starre eigedomar, t.d. eigedomar over grensa for konsesjonsplikt etter konsesjonslova 9 4 farste ledd nr. 4 (100 dekar, der innti120 dekar kan vere fulldyrka). Dette kan laysast i forskrifta sjalv, men omsynet ti1 harmoni i regelverk der formiilet er A styre driftsmessige forhold p% eigedomen, talar for ei kopling ti1 grensa i konsesjonslova. Departementet ber om herringsinstansane sine synspunkt p% kvar det vil vere naturleg % sette ei slik grense. Det g5r frarn av kapittel at det er eit alternativ ti1 lokal forskrift sorn dette % gjere

12 Side 1 1 av 14 endringar i plan- og bygningslova andre ledd bokstav b og plan- og bygningslova 5 33 farste ledd, slik at komrnunen i arealplanen kan fastsette faresegner om eigedomsforhold, tomtegrenser, driftsmessige tilbve og lilcnande. Departementet ber haringsinstansane om ii vurdere kva for ei av desse to laysingane sorn vil vere best. Departementet sitt forslag ti1 ny jordlov tj 13 er sorn falgjer: " 13 Lokale reglar om deling. Etter s0knad frd kommunen kan departementet innfare forskrift som inneber at eigedom som er eller kan nyttast ti1 jordbruk, hagebruk eller skogbruk, ikkje kan delast utan kommunen sitt samtykke. Slik forskrlft kan innf0rast ndr kommunen meiner forskrift er onskeleg ut frd omsynet ti1 driftsmessig gode l~iysingar eller omsynet ti1 kulturlandskapet. Ndr det er s0kt om deling etter lokale reglar, kan kommunen ved avgjerda berre leggie vekt pd omsyn som ldg ti1 grunn for innf~iringa av reglane. " Surnadal kommune ser b5de fordeler og ulemper ved val mellom forskrift sorn i forslaget ti1 ny jordlov 5 13, eller evt. endringar i plan- og bygningslova. Gjennom forskriftsarbeidet vil kommunen f"a ein medviten haldning ti1 problemstillingane, og dermed truleg ogsi ein klbrare politikklpraksis nbr det gjeld deling av landbrukseigedomar. Dette er likevel ein omstendeleg prosess som krev at kommunen sjslv tar initiativ ti1 forkriftsinnf~ring. Dersom faresegner om tomtegrenser, eigedomsforhold, driftsmessige tilbve m.m. ligg klare ti1 bruk gjennom planog bygningslova, vil kanskje terskelen for 3 nyttigpjere seg av regelverket og rnoglegheitene her vere mindre. SparsmAlet er likevel om dette siste vil verke rmyaktig nok i bve behovet for B fange opp alle dei forskjellige problemstillingane ei eigedomsdeling kan fare med seg. For det tilfellet at kommunane f"ar bve ti1 B innfare forskrift, meiner Surnadal kommune at forskrifta bar kunne gjelde eigedomar sorn er "mindre" enn grensa i konsesjonslova 5 4 farste ledd nr 4 (100 dekar, der inntil20 dekar er fulldyrka). Dette av omsyn ti1 % kunne fange opp eigedomar sorn er "sma", men ligg i eit elles samanhengande 1andbruksomrBde Unntak fr% og avgrensingar i plikta ti1 5 srake deling Samtykke ti1 deling blir sorn i dag ikkje mdvendig i ei rekke bve. Det gh frarn av omtalen under kapittel at samtykke ti1 deling i dag ikkje er rmdvendig nbr ssaeskilt registrert del av eigedomen blir selt ved tvangssal, blir delt i samband med offentleg jordskifte, dersom eigedomen er ei sjalvstendig drifiseining, eller om delen av eigedomen ikkje er pb same eigarhand. Det gir fram av kapittel at bruksrettar sorn blir rbka av delingsforbodet mb ha eit visst omfang, og at det ti1 dames ikkje er rmdvendig med delingssamtykke ved etablering av ein rett ti1 kbr. Vi seier oss samd i departementet sine vurderingar under dette punkt Forbod mot deling etter anna lovverk Vi viser ti1 omtalen av dei ulike forboda mot deling i anna lovverk under kapittel (om fjellova og lov om staten si umatrikulerte grunn i Finnmark) og (odelslova tj 14 - to odelseigedomar kan delast utan hinder av jordlova tj 12, pb tross av at dei har vore drive saman sorn ei eining). Departementet foreslir ikkje endringar i desse reglane.

13 Side 12 av 14 Vi seier oss samd i departementet sine vurderingar. 3.3 Kontroll rned at det ikkje blir gjennomf~rt ulovleg deling Departementet foreslir at tinglysingskontrollen ved frideling blir oppheva, og at kontroll av om delinga er omfatta av plikt ti1 i sake samtykke etter jordlova skal gjennomf~rast i samband rned kommunen si behandling av sak om deling og oppmiling etter fmesegnene i plan- og bygningslova og ny lov om eigedomsregistrering. Skal arealet sorn blir fiadelt overfarast ti1 ny eigar, vil eigaren eller kjsparen fremme krav overfor kommunen om kart- og oppmilingsforretning. Departementet meiner difor at det er tenleg at kontrollen rned deling blir knytt ti1 kart- og oppmalingsforretninga, jf. lov 23. juni 1978 nr. 70 om kartlegging, deling og registrering av grunneigedom. Om eigaren skulle ha serkt samtykke ti1 deling etter jordlova, kan kommunen fange opp dette nir kravet om kart- og delingsforretning blir fiemma p& same vis sorn ved delingssamtykke etter plan- og bygningslova, slik ordninga er i ny lov om eigedomsregistrering 5 10 forste ledd. Slik kart- og delingsforretning blir gjennomf~rt far den nye eigaren f"ar tinglyst heimel ti1 eigedomen sin, jf. tinglysingslova 5 12 farrste ledd. Forslaget fixer ti1 at kontrollen rned at nladvendig delingssamtykke er gitt blir gjennomfmt pi eit tidlegare tidspunkt enn i dag, og av same myndigheit sorn avgjer spsrsmiilet om deling. Forslaget fmer ti1 at tinglysingslova 5 12 a andre ledd kan opphevast. Det fxer ogsii ti1 at eigenfiisegnene knytt ti1 konsesjonsfrie overtalcingar kan forenklast. Vi seier oss samd i departementet sine vurderingar. Ordninga fnrer ti1 ei klar ansvarsplassering pi ligast mogleg nivi. For dei tilfella eigedomen sorn blir fiidelt allereie er utskilt sorn eiga registernemning (eige gards- og bruksnummer), meiner fylket at det trengst kontroll i hsve spsrsmilet om delinga er lovleg eller ei. Det har i praksis vist seg ogsi under dagens kontrollregime at ulovlege delingar kan skje i desse tilfella. H~yringsnotatet del I1 - Frivillig statleg kjep og oreigning av tilleggsjord mm. Departementet ser det ikkje lenger sorn wdvendig og naturleg at staten skal ha ei rolle i kjarp og formidling av eigedomar for i bidra ti1 i betre bruksstrukturen i landbruket. Slike transaksjonar vil i alle tilfelle berre ha heilt marginal tyding pi landsbasis. Tilsvarande gjeld for ekspropriasjon av tilleggsjord. Landbruks- og matdepartementet foreslir difor i oppheve ordninga rned frivillig statlege kjarp av tilleggsjord (jordlova 3 6) og oreigning sorn virkemiddel for ii skape ein tenleg og variert bruksstruktur (jordlova 5 13). Det same gjeld heimelen ti1 i oreigne vanhevda fulldyrka jord (jordlova 5 8 femte ledd) og oreigning av jord rned sikte pi i regulere grenser mellom bruk (jordlova 8 16). Dessutan reiser departementet sprarsmiil om det er grunn ti1 oppretthalde heimelen ti1 i oreigne husmanns-, bygsel- og leilendingsbruk (jordlova 5 14). Forslaga inneber ikkje endringar i fnresegnene i 9 6 om at komrnunen, fylkeslandbruksstyret og fylkesmannen skal hjelpe ti1 rned i arbeide ut planer og at dei skal gjere det arbeidet sorn

14 Side 13 av 14 dei blir pilagt ved lov eller vedtak av departementet. Departementet meiner disse fsresegnene er viktige fordi dei strekar under kor viktig det er at landbruket sine interesser blir tatt vare pi i planleggingsprosessen. Vi seier oss kort og godt samd med departementet sine vurderingar og forslag under punkt 2.1 (side 31) kva gjeld jordlova 5 6 og statlege oppkjsp, 2.2 (side 32) kva gjeld oreigning etter jordlova 5 13,2.3 (side 33) kva gjeld oreigning sorn f~lgje av vanhevd etter jordlova 5 8 og punkt 2.4 (side 34) om avlsysing av bruksrettar med meir etter jordlova Vi har ikkje synspunkt pi spsrsmilet om i oppheve heimelen ti1 i oreigne husmanns-, bygselsog leilendingsbruk etter jordlova H~yringsnotatet del I11 og IV (side 37-42) Surnadal kommune har ikkje merknader ti1 det sorn kjem fi-am her. Rlidmannen si tilrliding: I sarnband med forslag ti1 endringar i jordlova sorn er sendt pi byring seier Sumadal kommunestyre seg samd i merknadene i sorn kjem fram i saksutgreiinga. Behandling i Formannskapet den Votering: Tilridinga fii ridmannen vart samrnystes vedteken. Formannskapet si tilrliding: I samband med forslag ti1 endringar i jordlova sorn er sendt pi byring seier Sumadal kommunestyre seg samd i merknadene i sorn kjem frarn i saksutgreiinga. Behandling i Kommunestyret den Forslag: Forslag fri Lars Polden om nytt underpunkt: Kommunestyret vil understreke at ein gar imot oppheving av delingsforbudet etter tj 12 del 1 i jordlova. Votering: Formannskapet si tilriding og forslaget fi-i Lars Polden om nytt underpunkt sammystes vedteke.

15 Side 14 av 14 Kommunestyret sitt vedtak: I samband med forslag ti1 endringar i jordlova som er sendt pi hayring seier Surnadal kommunestyre seg samd i merknadene som kjem fram i saksutgreiinga. Kornmunestyret vil understreke at ein gir imot oppheving av delingsforbudet etter 5 12 del 1 i jordlova. Utskrift sendt: Landbruks- og rnatdepartementet, Postboks 8007 Dep, 0030 OSLO