Forvaltningsrevisj on 2A06. Jondal kommune GEBYRGRUNNLAG FOR VAR- SEKTOREN. Berekning av sjølvkost for kommunale tenester- Odd J.

Transkript

1 ld tñ Indre Hordaland Revisjonsdistrikt Forvaltningsrevisj on 2A06 Jondal kommune Berekning av sjølvkost for kommunale tenester- GEBYRGRUNNLAG FOR VAR- SEKTOREN Odd J. Storebø Indre Hord land RevisJonsdistrikt Howdko tor: Vangsgata 30, Postboks Voss, Telefon O Telefaks , E-post wjgisn s, un nrt.ihrcvisjon.no Avdelingskontor: Rådhuset, 5750 Odda, Telefon , Telefaks l

2 FORORD Denne rapporten er eit resultat av forvaltningsrevisjonsprosjektet "Teknisk og næring" Rapporten er todelt. Dette er del I Gebyrgrunnlaget for VAR-sektoren. Forvaltningsrevisjon er ei lovbestemt oppgåve for Jondal kommune etter kommunelova av 25. september t992 med endringar av 12. desember Føremålet med forvaltningsrevisjon er nedfelt i kommunelova $ 77 w.4 som har følgjande ordlyd: "Kontrollutvalget skal påse at kommunens eller fylkeskommunens regnskaper blir revidert på en betryggende måte. Kontrollutvalget skal videre påse at det føres kontroll med at den økonomiske forvaltning foregår i samsvar med gjeldende bestemmelser og vedtak; og at det blir gjennomført. systematiske vurderinger av økonomi, produktivitet, måloppnåelse og virkninger ut fra kommunestyrets eller fylkestingets vedtak og forutsetninger (forvaltnin gsrevi sj on). " Revisjonen gjennomfører forvaltningsrevisjon på oppdrag frå Jondal kommune sitt kontrollutval. Undersøkinga har vore gjennomførd av Odd Jakob Storebø. Vi vil takke kommunen for godt samarbeid i løpet av prosjektet. 19. mars 2007 OJû.iQh'V Odd Jakob Storebø revisjonssjef Sfo v.w,

3 Innhald Forord 2 Samandrag Hovudkonklusjon Kommentarar Awik Tilrådingar 1. Innleiing og bakgrunn for revisjon S Formål og problemstilling 3. Utrekning av sjølvkost 3.1 Revisjonskriterium 3.2 Lover og regler 3.3 Sjølvkost 3.4 Sjølvkostkalkylen skal fylgiast opp/evaluerast 3.5 Hands'amingavoverskolunderskot 3.5 Praktisering av sjølvkost ved evt. bruk av eksterne utførarar 4. Metode og framgangsmåte l Resultat av revisjonen si vurdering 5.1 Føresetnader 5.2 Praksis 5.3 Jondal kommune si utrekning for åra Revisjonen sine vurderingar og konklusjonar til utrekninga 5.5 Praktisering av sjølvkost ved evt. bruk av eksterne utførarar 5.6 Revisjonen sine vurderingar og konklusjonar til utrekninga Rådmannen sin høyringsuttale Revisjonen sin sluttkommentar 15 Vedlegg I : Nye retningslinjer for beregning av selvkost for kommunale betalingstenester Vedlegg II: Svarbrev frå rådmannen

4 Samandrag Heilt sidan 1974har regelverket fastlagt at kommunale vatn- og avlaupsavgifter ikkje kan overstige sjølvkost. Regelverket har gitt rom for å sjå på avgiftsgrunnlaget med eit tidsperspektiv på 3-5 år. Det har såleis ikkje vore noko krav om at avgiftene skal fastsetjast på grunnlag av sjølvkost innanfor eit einskilt år. Regelverket har sidan 1974 fastlagt at utrekninga av sjølvkost er uavhengig av korleis investeringane er finansiert. Det er derfor kapitalkostnader i form av avskrivingar og ein kalkulatorisk rentekostnad som skal inngå i sjølvkostberekninga og ikkje rekneskapsførde investeringar, renter og avdrag. Regelverket har sidan 1974 ogsä angitt ulike metodar for å berekne dei kalkulatoriske kapitalkostnadene. I følgie dei ansvarlege for Vatn- og avlaup har i praksis grunnlaget for fastsetjinga av vatn- og avlaupsavgifta sidan innføringa og fram til I 990-talet vore basert på rekneskapen som var avlagt i samsvar med dei kommunale budsjett og rekneskapsforskriftene og ikkje på grunnlag av ein sjølvkostutrekning. I denne utredninga tek vi utgangspunkt i Kommunal og regionaldepartementet (KRD) sine retningsliner (H-2140) for utrekning av sjølvkost frå Revisjonen har sett på korleis Jondal kommune handsamar utrekninga av sjølvkost. Vi har kontrollert om utrekninga av sjølvkost for tenestene vatn, avlaup, renovasjon og slam for åra er i samsvar med gjeldande regelverk. Hovudkonklusjon I denne forvaltningsrevisjonen har vi sett på om kommunen handsamar sjølvkostområda vatn, avløp, renovasjon og slam i samsvar med rettleiarenh-2t40. Utrekningsmåten for å sikre sjølvkost går fram av rettleiaren, lovene og forskrifta. Kommunane må følg arettleiaren. Vanskane med utrekningane er særleg knytt til kapitalkostnader og fordeling av felleskostnader. Desse kostnadene kan ikkje lesast direkte av rekneskapen. Kravet om sjølvkost inneber at det er kommunen sine samla utgifter og inntekter for det enkelte VARområdet som skal sjåast i samanheng, og det er forvaltningsorganet i kommunen som har plikt til âføre tilsyn med at prinsippa for sjølvkost vert følgd. KRD krev ingen ny etterrekning av sjølvkost for 2002 og tidlegare år, men føreset at sjølvkostutrekninga'(ettenekninga) med verknad frâ2003 fullt ut bygger på KRD sine retningsliner for berekning av sjølvkost. (vedlegg l) Ved wrdering av resultata er det teke utgangspunkt i dei lovene ein finn, kommunestyret sine intensjonar og på dei føringar som Kommunal og regionaldepartementet (I(RD) har skissert i rettleiaren H Revisjonen konkluderar med at metoden for utrekning av gebyrgrunnlaget er konekt fordi det er gjennomført etterkalkulasjon, likevel ynskjer vi at kommunen kontrollerer grunnlaget for utrekinga. Kommunen bør gjennomgå sine rutinar og gjere ei ny utrekning for âret På bakgrunn av dei funn vi har gjort er hovudkonklusjonen at: o Kommunen har ikkje følgd rettleiaren H-2 4}(gjeldande frå 2003).

5 Kommentarar Kommunen har basert sjølvkostutrekninga før 2003 på KRD sine retningsliner for utrekning av sjølvkost for kommunale tietalingstenester frâ2003. Revisjonen har gått gjennom utrekninga av sjølvkost for å kontrollere om den samsvarar med gjeldande retningsliner. Vi meinar at kommunen si sjølvkostutrekning berre delvis samsvarar med retningslinene for utrekning av sjølvkost, fordi det ikkje er gjennomført etterkalkulasjon, noko som skal gjerast frå og med I etterkalkulasjonen må ein også berekne renter på fond. Awik Vi har følgjande kommentarar til sjølvkostutrekninga for åra : Rekneskapen avlagt for tenestene vatn og avlaup samsvarar ikkje fullt ut med rettleiaren (H- 2140). o Det er ikkje berekna rente på fond, noko som ikkje er i samsvar med rettleiaren. (H-2140). Det skal bereknast rente for både positive og negativ fond (Symmetri) o Tomtekostnader er ikkje skilt ut. Desse skal skiljast ut og vere med i grunnlaget når ein skal berekne kalkulatoriske renter r Jondal kommune fører ikkje byggjelansrenter. Dermed blir grunnlaget for avskriving feil. Rentekostnadene i byggjeperioden vert dermed ikkje belasta prosjekta og blir ikkje med i grunnlaget for avskriving. Ein koneksjon av ikkje rekneskapsførde renter for byggielan vil redusere underskotet og auke eit eventuelt overskot i driftsrekneskapen. o Interne fordelingar. Fører ikkje avskriving på tenesta, noko som medfører at fordelinga ikkje blir til sjølvkost. Rekneskapen for renovasjon og slam er heller ikkje i samsvar med rettleiaren. Kommunen må gjennomføre følgjande slik at rettleiaren vert følgd: o Det er ikkje berekna rente på fonda for renovasjon og slam. Tilrådingar Ut frå den påpeikte veikskapen i sjølvkostrekneskapen har revisjonen følgjande råd til kommunen. Det må gjennomførast etterkalkulasjon for med utgangspunkt i KRD sine retningsliner for utrekning av sjølvkost. Sjølv om vi forstår det slik at krav om sjølvkost for tenestene går langt tilbake i tid, kan det reisast tvil om Jondal kommune har vedteke at sjølvkost skal dekkjast gjennom avgiftsinntekter. Vi vil derfor rå til at det vert gjort eit prinsippvedtak for utrekning av sjølvkost for kommunale betalingstenester. Vurderingane og konklusjonane våre elles bør også gjennomgåast i arbeidet med ny sjølvkostutrekning for åra 2003 og 2005.

6 1. Innleiing og baþrunn for prosjektet Indre Hordaland Revisjonsdistrikt har i denne rapporten gått gjennom korleis Jondal kommune fastset grunnlaget for berekning av årsgebyra på vatn, avlaup og renovasjon. Grunnlaget skal basera seg på kommunen sin sjølvkost i den einskilde tenesta. Innan vatn og avlaup er det i lov/forskrift fastsett at abonnentane þ dekkje kommunen sin sjølvkost. Kva gjeld renovasjon er det i lov og forskrift sagt av abonnentane g!a! dekkje kommunen sin sjølvkost. Slam twyrer inn under lowerket om renovasjon. Denne rapporten er eit resultat av forvaltningsrevisjon på området "Teknisk og næring" Denne rapporten blir to-delt. Den eine delen er forvaltningsrevisjon på VAR-området og den andre rapporten vil bli organisering av Teknisk og Næring. Indre Hordaland Revisjonsdistrikt vil takka administrasjonen, Teknisk og Næring og økonomikontoret for godt samarbeid og nødvendig bistand i dette arbeidet. 2, Formål og problemstilling Formålet med denne forvaltningsrevisjonen har vore å undersøkje om Jondal kommune handsamar sjølvkostområda vatn, avløp, slamtøming og renovasjon på ein tilfredsstillande måte. Me vil ha klarlagt om innsamla gebyr på eit område subsidierer andre område innan VAR-sektoren, eller andre formål i kommunen. Eller omvendt; om sjølvkostområda går med underskot som må finansierast av kommunen elle Undersøkinga omfattar ein gjennomgang av dei siste års rekneskap ( ), då det vart gitt nye retningsliner gjeldande frâ2003. Vatn og avløpssektoren yter viktige kommunale tenester der sjølvkost set den øvre grensa for brukarbetalingar og der kommunen i stor grad er monopolist. Det har vore fleire tilfelle der kommunar i stor grad har lagt gebyr på tenester som går langl utover sjølvkost for tenesta og/eller kor grunnlaget for avgifta har vore mangelfull. Praksis i kommunane har også variert, noko som i stor grad har sin årsak i ulik handtering av kapitalkostnader i utrekninga av sjølvkost. Utrekninga av vatn- og avlaupavgifta i Bergen kommune fekk for nokre år sidan mykje omtale i media. Utrekninga synte at Bergen kommune hadde teke meir i avgift enn sjølvkost for tenesta. Tenestene vatn, avløp, renovasjon og slam skal vera sjølvfinansierande og er ein del av kommunen sin rekneskap. For desse tenestene er det viktig at kommunen nyttar den mogelegheit ein har til å ha eit eige internrekneskap for områda slik at revisjonen lett kan kontrollere at kommunen gjennomfører dei naudsynte etterkalkulasjonane ved kvar årsavslutning. Administrasjonen bør leggje fram ei oversikt som syner utrekninga av sjølvkost. Hovudproblemstilling: Vert sjølvkostprinsippet på VAR-området følgd? Denne problemstillinga er splitta opp i to delproblemstillingar. I Er berekninga av elementa i sjølvkostkalþlen rett uúørt?

7 o Direkte kostnader o Indirekte kostnader o Kapitalkostnader il Er overskot/underskot rett handtert? 3. Utrekning av sjølvkost 3.1 Revisjonskriterium I denne undersøkinga har vi teke utgangspunkt i følgjande bestemmingar og retningsliner: o Lov om vass- og kloakkavgifter av 3l.05.l974Miljøverndepartementet o Forskrifter om utrekning m.v av kommunale vann- og kloakkavgifter av ' M i lj øverndepartementet o Forskrifter om kommunale vann- og avløpsgebyrer av Mi lj øvemdepartementet o Forskrift om begrensning av forurensing av Miljøverndepartementet o Rundskriv T av Miljøvenndepartementet o Rundskriv T-9186 av Vti øverndepartementet o Veiledende retningslinjer for beregning av selvkost for kommunale betalingstjenester av desember Kommunal- og regionaldepartementet o Retningslinjer for beregning av selvkost for kommunale betalingstjenester av januar 2003 Kommunal- og regionaldepartementet (H-2 I 40) 3.2 Lover og regler Oversikta nedanfor syner regelverket for fastsetjing av vatn- og avlaupsavgifter frå 1974 og fram til i dag. Tidslina syner når retningsliner/forskrifter gjeld frå.

8 Tidsline: Rundskriv T-12/76 av MD 6. Rundskriv T-9186 av MI) 7. Veiledende retningsliner for beregning av selvkost for kommunale tjenester av desember 1996 KRI) 8. Retningsliner for beregning av selvkost for kommunale betalingstenester H-2L40 av januar 2003 KRn 2. Forskrifter om beregning m.v av kommunale vann- og kloakkavgifter av MD Fastset at avgiftene vert halden innanfor dei nødvendige netto kostnader for vann- og avlaupssektoren 3. Forsk ift kommunale vannavløpsgebyrer av I I 995 MD Som 74 forskrifta, men fastset ikkje netto kostnader 4. Forskrift om begrensning av forureining av MD Lik 95forskifra (Samordning av regelverk) 1. Lov om vass- og kloakkavgifter av MI) Fastset generell aveiftsplikt for fast eieedom tilknvtt kommunalt nett Området renovasjon o Forurensingsloven av o Avfallsforskriften av Miljøverndepartementet r Retningslinjer for avfallsgebyr for kommunene av 1994 Statens Forurensingstilsyn o Veileder om beregning av kommunale avfallsgebyr av januar 2004 Statens Forurensingstilsyn o Veiledende retningslinjer for beregning av selvkost for kommunale betalingstjenester av desember 1996 Kommunal- og regionaldepartementet

9 o Retningslinjer for beregning av selvkost for kommunale betalingstjenester av januar 2003 Kommunal- og regionaldepartementet TÍdslinie Avf llsforskrifta frå 2004 Pâlegg kommunen å ta i mot forskjellig spesialavfall vederlagsfritt. 4. Veiledende retningslinjer for beregning av selvkost frå f996 (KRD) Detaljert skildring. Sjølvkost er maksimalgrensa for avgiftene bæert pâ ei betraktning over ein Retningsliner for beregning av selvkost frå 2003 (KRD) Som rettleia frå 1996,justert for endringar i lover og forskifter tidshorisont pâ 3-5 âr giennom fond. Her fastslfu ein at kapitalkostnadene skal vere lineære avskivingar med differensiert avskivingstid + fente. 2. Retningslinjcr for evfallssektoren for kommun nc frå Veileder on beregning av kommun le 1994 (SrÐ avfallsgebyr frå 2004 (StÐ Detaljert skildring. Fætlegg pâlegg om sjølvkost pâ ein I -Detaljert betraí<nring over ñ a mãij ar ãl'ennoni fond. Fåstbgg skildring' Bvggier på I kapitalkostnader etter annuitetsmetode med differensiert retningslinjene for berekning av sjølvkost avskivingstid. I - frâ Forureiningslova frå 1981 Gir generelt forbod mot forsøpling. Pålegg kommunen â søryje for innsamling og handsaming av forbruksavfall (avfall frå hushaldningar, mindre butik:kar og kontor). Frâ 1993 pålegg om å ta sjølvkost for heile sektoren, maksimal iølvkost pâ forbruksavfall. Frå 2004 er redusert til kun å eielde hushaldni

10 Heilt sidan l974har regelverket fastlagt at kommunale vatn- og avløpsavgifter ikkje kan overstige kommunen sine "nødvendige kostnader", dv sjølvkost som øvre grense. Regelverket har gitt rom for å sjå på avgiftsgrunnlaget med ein tidshorisont på 3-5 år. Det har såleis ikkje vore noko krav om at avgifta skal fastsetjast utifrå sjølvkost innanfor eit einskild år. Regelverket har også sidan 1974 fastlagt at sjølvkost er uavhengig av korleis investeringane er finansiert. Der er derfor kapitalkostnader i form av avskrivingar og ei kalkulatorisk rentekostnad som skal inngå i sjølvkostutrekninga og ikkje utgiftsførte investeringar, renter og avdrag. Som det går fram av oversikta, har det vore forskjellige måtar å berekne kalkulatoriske kapitalkostnader på i dei ulike periodane. Frå 1976 til1986 skulle kapitalkostnader bereknast ut frå annuitet med differensiert avskrivingstid med rente "som ved andre samfunnsmessige investeringar". Frå 1987 til 1997 skulle kapitalkostnadene bereknast ut frå annuitet med 20 års avskrivingstid og ei kalkulatorisk rente lik Kommunalbanken si rente for lan med 10 års løpetid med tillegg av eit prosentpoeng. Frå og med 1997 skal kapitalkostnadene bereknast ut frå lineære avskrivingar med differensiert avskrivingstid og ei kalkulatorisk rente (basert på netto ikkje avskriven verdi) med rente lik rente på norske statsobligasjonar med 3 års attverande løpetid med tillegg av eit prosentpoeng. Sjølv om Kommunal- og regionaldepartementet (KRD) sine retningslinjer som kom i 1996 i vesentleg større grad enn tidlegare detaljert tek for seg dei ulike kostnadselementa, er tidlegare regelverk inne på det same. Det er derfor vår oppfatning at det ikkje har vore store forskjellar på kva for drifts- og vedlikehaldskostnader som skal inngå i sjølvkostutrekninga. KRD sine retningslinj er frâ 1996 gir ei detaljert skildring av kva som ligg i sjølvkostprinsippet og praktiseringa av dette. Retningslinjene innfører lineære avskrivingar saman med renteberekning på netto ikkje avskriven verdi mot tidlegare annuitetsmetode. KRD sine retningslinjer for utrekning av sjølvkost for kommunale betalingstenester frâ2003 (H- 2140) er ei revidering av retningslinjene frå 1996, i howdsak som følgje av behov for tilpassingar til dei nye budsjett- og rekneskapsforskriftene frå Revideringa er stort sett ei avklaring av korleis ein skal handtera kapitalkostnader i sjølvkostkalkylen. 3.3 Sjølvkost Me tek utgangspunkt i følgjande definisjon av sjølvkost: Sjølvkost er den meirkostnad kommunen vert pâført ved å produsere ei bestemt vare eller teneste. l0

11 Meirkostnad vert i denne samanheng tolka som kostnader knytt til den samla produksjon av ei aktuell vare eller teneste. Dette omfattar kostnader kommunen har med å framstilla ei bestemt vare eller teneste, men ikkje kostnader kommunen ville hatt uavhengig av produksjonen av den aktuelle vare eller teneste. For områda vatn og avløp, set sjølvkost eit øvre tak for kva kommunen kan ta seg betalt for tenesta. D.v.s at det frå kommunen si side, er høve til å subsidiere tenesta. For området renovasjon er det derimot iklkje lov for kommunen å gå inn og subsidiere. For dette området skal abonnentane si betaling tilsvara sjølvkost for kommunen. Det har lenge vore uklart om slam lovmessig høyrer inn under renovasjon, eller avløp. Revisjonen har no motteke stadfesting ftå SFT om at regelverket knyter slam til renovasjon og ikkje til avløp. Det vil sei at ein ikkje kan kople slam og avløp saman i sjølvkostrekneskapen, og heller ikkje kryssubsidiere desse områda. KRD sine retningsliner frå 1996 slår fast at overskot eller underskot bør førast mot eit sjølvkostfond som vert renteberekna på same måte som rentekompensasjonen ved utrekninga av kalkulatoriske kapitalkostnader. Høvet for ansvarleg for vatn- og avlaupsektoren til å rekneskapsføre eit eventuelt underskot mot fondet forutset at kommunen har gjort eit prinsippvedtak om at avgiftene skal dekkje sjølvkost. Regelverket set som sagl sjølvkost som øvre grense. I figuren nedanfor syner vi i grove trekk dei utgifts- og inntektselementa som skal inngå i utrekninga av sj ølvkost. Utgangspunktet er sj ølvkostrettleiaren H Direkte henførbare driftsog vedlikeholdskostnader Ek lønn og materialer Kapitalkostnader (netto) Avskrivinger + kalkulatorisk rentekostnad Indirekte henførbare drifts- og vedlikeholdskostnader Ek økonomi/rekneskap, kundetjeneste Eventuelle refusjonar og andre inntekter (ikkje invest. Relatert) Gebyrinntekter Underskot Overskot 3.4 Sjølvkostkalþlen skal følgiast opp/evaluerast Sjølvkostrettleiaren legg til grunn at sjølvkostkalkylen skal følgjast opp/evaluerast. Dette inneber at administrasjonen/ansvarleg må gjennomføre ein etterkalkyle for å finne ut om alle kostnadene som kan kn ast til tenesta er med. Revisjonen vil sterkt anbefale at kommunen bruker økonomisystemet også for internrekneskapen. På denne måten vil ein unngå subsystem (f. ek internrekneskap i EXCEL). Eit komplett internrekneskap vil også vere til god hjelp når ein utarbeider budsjett. I intemrekneskapen må kommunen vise kor relevante kostnader for den einskilde tenesta blir kn t til ein samla oppstilling. Det er vidare sagt at solid dokumentasjon vil vere eit effektivt verkemiddel for å vise grunnlaget for prissetjinga ved å produsere tenesta. Etterprøving av ll

12 kalkylen vil gjere det mogleg å slå fast om sjølvkostprinsippet faktisk er blitt nytta for tenesta. Verdien av at det for ulike betalingstenester vert nytta felles prinsipp for berekning av kostnader vert også understreka. Når kostnadsgrunnlaget er kartlagt må ein sjå etter om tenesta for året går med over- /underskot. Dersom tenesta gir overskot må det setjast av til fond og ved underskot bruker ein av fond. Dersom det ikkje er dekning på fond må ein dekka inn dette underskotet eit seinare år. Ein etterkalkyle for VAR-området vil her sei at det ved årsavslutninga vert utarbeida eigne internrekneskap som konkluderer med dei faktiske inntekter og utgifter for områda. Dette vil vera ein god dokumentasjon med tanke på å fastsetje vidare eigenbetaling for tenestene. Det er eit krav av det skal utarbeidast slike etterkalkylar. Revisjonskomiteen i Norges kommunerevisorforbund har gitt Slgiande anbefaling: "Revisjonskomiteen anbefaler at revisor tar atterhald i revisjonsmeldinga dersom det ikkje føreligg etterkalþlar som dokumenterer at sjølvkost er korrekt handtert på vesentlege sj ølvkostom råda." Komiteen anbefaler vidare revisor å gie kommunen det råd å ta inn etterkalþlar for sjølvkostområda i administrasjonssjefen si årsmelding. Fleire kommunar har valt denne løysinga, og dette bidreg til å redusera uvissa i det politiske miljøet med tanke på om sjølvkostområda er rett handtert. 3.5 Handsaming av overskot/underskot Det skal utarbeidast eit sjølvkostrekneskap for kvar av "sjølvkosttenestene". Denne rekneskapen endar i eit overskolunderskot som skal handterast separat. Kommunen kan framføre eit overskot eller underskot frå sjølvkosttenesta til eit seinare år (innanfor eit perspektiv på 3-5 år). I praksis må dette skje gjennom eit bunde sjølvkostfond. Sjølvkostfondet sin funksjon er å handtere svingingar i inntekter og kostnader slik at gebyra kan haldast stabile. Eit sjølvkostfond þositivt eller negatirt) er eit akkumulert overskot/underskot som er oppstått i sjølvkostrekneskapen. Det inneber at det må gjerast ein etterkalkyle etter kvart rekneskapsår. Det skal leggjast til renter på midlar som er sett av til sjølvkostfond for å fä fram den alternative avkastinga brukarane går glipp av ved at midlane er bundne i eit sjølvkostfond. På same måte skal eit underskot (negativt fond) rentebereknast. Det skal her nyttast samme kalkylerente som ved berekning av finanskostnad/alternativkostnad. Grunnlaget for berekninga er gjennomsnittleg behaldning det einskilde år. Dette fordi det ikkje er urimeleg å tru at overskotet (eller underskotet) er opparbeidd gradvis gjennom året. 3.6 Praktisering av sjølvkost ved evt. bruk av eksterne utførarar Ved bruk av eksteme utførarar, som er tilfelle for områda renovasjon og slam, gjeld same regelverk som om kommunen driv tenesta sjølv. 12

13 4 Metode og framgangsmåte Vatn- og avløpsavgifta vert fastsett for eitt år om gongen. Grunnlaget for utrekninga kjem fram av kommunestyret sitt budsjett for det einskilde år. Vi har derfor kontrollert at grunnlaget er utarbeida i samsvar med regelverket. Vi har basert våre undersøkingar på den framlagde rekneskapen. Vi har samanlikna budsjett med rekneskap. Budsjettet for sjølvkostområdet vert utarbeidd av teknisk og Næring. Vi har også kontrollert fordelinga av kapitalkostnader på vatn- og avlaupssektoren. Vi har også teke omsyn til den fordelinga på avskrivingsgrupper som økonomikontoret har gjort for åra Vi har kontrollert at kommunen si sjølvkostutrekning for åra er i samsvar med regelverket. Vidare har vi kontrollert om sjølvkostutrekninga for åra er korrekte. Vi har basert våre utrekningar på grunnlag av rekneskapen og etterkalkulasjonen for Til grunn her låg budsjett for fastsetjing av gebyra. Det viktigaste er etterkalkulasjonen. Revisjonen har ikkje funne at det er gjennomført ein fullstendig etterkalkulasjon. 5 Resultat av revisjonen si vurdering I dette kapittelet vert resultata av revisjonen si undersøking presentert, saman med våre wrderingar og delkonklusj onar. Problemstilling I, " Er handsaminga av elementa som inngår i sjølvkostkalkylen rett?", vert undersøkt ved at me vurderer utrekningsmåten for direkte kostnader, indirekte kostnader og kapitalkostnader. Problemstilling II, "Er overskolunderskot rett handsarîa?" vert klargjort under overskrifta som omhandlar dette tema. 5.1 Føresetnader Jondal kommune har i mange år organisert vatn- og avlauptenesta som ein eigen sjølvfinansierande teneste som er rekneskapsført i kommunerekneskapen. Revisjonen legg derfor til grunn at VAR-området skal vere til sjølvkost. Renovasjon som og inkluderer slam skal vere til sjølvkost. 5.2 Praksis Revisjonen har ikkje fått lagt fram vedtak som syner at vatn og avlaup skal vere til sjølvkost. Dei vi har snakka med meinar at Jondal kommune har følgd sjølvkostprinsippet når dei fakturerer innbyggjarane for tenestene vatn og avlaup. Vi har fått opplyst at før 2003 vart ikkje avskriving rekneskapsført og det vart heller ikkje gjennomført nokon etterkalkulasjon. Lov om vatn- og kloakkavgifter set sjølvkost som øvre grense. Kommunen meinar at dei har følgd dette også før ein fekk rettleiar H Revisjonen legg derfor til grunn at gebyr for vatn og avlaup skal dekka kostnadene på området. Dei viktigaste forskjellane mellom praksis og regelverk er: l3

14 o Etterkalkulasjon er gjennomført i Excel rekneark 5.3 Jondal kommune sin utrekning av sjølvkost for åra Sjølvkost for VAR-området går tilbake ti 1974, og er basert på det einskilde års netto driftskostnader. Før 2003 kunne ein.nytta kalkulatoriske kapitalkostnader i rekneskapen. Avskrivingane (basert på netto investeringskostnader) har skjedd lineært frå og med investeringsåret med levetid som samsvarar med budsjeu og rekneskapsforskriftene. Frå og med 2003 må kommunen gjennomføre ein etterkalkulasjon av kapitalkostnadene i rekneskapen fordi det ikkje lenger er lov å nytte kalkulatorisk kapitalkostnad i rekneskapen. Jondal kommune gjennomfører berekning av kapitalkostnader i Excel rekneark. 5.4 Revisjonen sine vurderingar og konklusjonar til utrekninga Vi har gjennomgått utrekninga av sjølvkost og kontrollert beløpa mot blant anna rekneskapsdokumentasjon for perioden Driftsinntekter og driftskostnader som er brukt i utrekninga av sjølvkost samsvarar med rekneskapen, men rettleiaren er ik:lcje følgd fullt ut. Regelverket har angitt forskjellige måtar å berekne kalkulatoriske kapitalkostnader sidan l974.yed utrekning av kapitalkostnader brukte ein tidlegare annuitetsmetoden som gir lik kostnadsføring for kvart år. Annuitetsmetoden gir i utgangspunktet aukande avskrivingar over tid og totalt sett større kapitalkostnader enn summen av lineære avskrivingar og rentekostnader. Det vil sei at ik'kje avskriven verdi ved annuitetsmetoden er gjennom heile perioden større enn ved lineære avskrivingar. Jondal kommune budsjetterer avskrivingar i rekneskapen. Ved avslutning av rekneskapen for året gjennomfører kommunen utreking av kapitalkostnader (avskriving og renter på investeringar) i Excel rekneark. Her gjennomfører ein og bruk/avsetjing av fond. Frå og med 2003 er det ein føresetnad at sjølvkost blir gjennomførd i samsvar med H Dermed q [ kommunen i rekneskapen gjennomføre ein ny utrekning av sjølvkost for Vi har følgjande merknader til sjølvkosttenestene vatn og avlaup: o Det er ikkje berekna rente på fond, noko som ikkje er i samsvar med rettleiaren. (H-2140). Det skal bereknast rente for både positive og negativ fond (Symmetri) o Tomtekostnader er ikkje skilt ut. Desse skal skiljast ut og vere med i grunnlaget når ein skal berekne kalkulatoriske renter o Jondal kommune fører ikkje byggjelånsrenter. Dermed blir grunnlaget for avskriving feil. Rentekostnadene i byggjeperioden vert dermed ikkje belasta prosjekta og blir ikkje med i grunnlaget for avsk iving. Ein koneksjon av ikkje rekneskapsførde renter for byggjelån vil redusere underskotet og auke eit eventuelt overskot i driftsrekneskapen. o Inteme fordelingar. Fordelar ikkje felleskostnader i sjølvkostrekneskapen 5.5 Praktisering av sjølvkost ved evt. bruk av eksterne utførarar t4

15 Ved bruk av eksterne utførarar, som er tilfelle for områda renovasjon og slam, gjeld same regelverk som om kommunen driv tenesta sjølv. Avgifta for renovasjon vert fastsett for eit år om gangen. Grunnlaget for utrekninga finn ein i formannskapet sitt forslag til budsjett for det einskilde år. Vi har derfor kontrollert om. grunnlaget er utarbeida i følgje regelverket. 5.6 Revisjonen sine vurderingar og konklusjonar til utrekninga Revisjonen finn at Indre Hordaland Miljøverk IKS har god kontroll med desse sjølvkostområda. Indre Hordaland Miljøverk IKS sine prisar ut til kommunane er dei same for alle medlemskommunane, men det er kommunestyret som vedtek det endelege gebyret innbyggjarane må betale. Revisjonen finn at Jondal kommune heller ikkje for tenestene renovasjon og slam gjennomfører renteberekning for fonda, noko som ikkje er i samsvar med regelverket. Ut frå dette har vi følgjande merknader til tenestene renovasjon og slam: o Det er ikkje berekna rente på fonda for renovasjon og slam. o Rekneskapen må korrigerast (Renovasjon og slam skal vere til sjølvkost) 6 Rådmannen sin høyringsuttale Revisjonen har motteke høyringsuttale frå rådmannen i form av brev datert Brevet ligg ved (Vedlegg 2). 7 Revisjonen sin sluttkommentar Revisjonen er tilfreds med at kommunen ikkje har særlege merknader til rapporten slik den no ligg føre i den siste versjonen. t5