Vedlagt notat om bakgrunnen for etableringa av Steinparken som del av formidlinga av hovudtema for Folgefonna nasjonalparksenter.

Transkript

1 RosendalStiftinga Postboks 190 N-5486 Rosendal Styret for Folgefonna nasjonalparksenter Rosendal, 12. januar 2015 Steinparken; etablering, utvikling og vidare drift Vedlagt notat om bakgrunnen for etableringa av Steinparken som del av formidlinga av hovudtema for Folgefonna nasjonalparksenter. Det er i år10 år sidan Folgefonna nasjonalpark vart opna av HKM Dronning Sonja. Samstundes vart også nasjonalparksenteret opna, og Miljøverndepartementet (no Klima- og miljødepartementet) inviterte til festmarkering og middag for hundre personar i Steinparken som dekkar formidlinga av geologi, eit hovudtema for nasjonalparksenteret. Notatet skildrar bakgrunnen for etableringa av Steinparken, korleis parken er utvikla gjennom 10 år, korleis etablering, utvikling og drift er finansiert. Med dei avgrensa ressursane styret for nasjonalparksenteret har til disposisjon, må vi tenkja nytt rundt drifta av Steinparken vidare framover. Vi ber difor styret om eit møte der vi kan diskutera saka og nye måtar å sikra investeringane som er gjort i Steinparken. Med helsing Øystein Skaala Styret for RosendalStiftinga Vidar Haugland Steinparkens vener 1

2 Steinparken; etablering, utvikling og vidare drift Gjennom planlegginga av nasjonalparken på Folgefonnhalvøya (Hordaland fylke) og den naturfaglege formidlinga, vart det i 1997 føreslege å etablera ein geologisk park i Rosendal, som eit sentralt formidlingstiltak for eit Folgefonna nasjonalparksenter. Våren 2003 vart Rosendalstiftinga ( spurd av Kvinnherad kommune v/aksel Kloster om å ta oppgåva med å etablera den geologiske parken. Steinparken er eit 10 dekar stort, kompakt og primært utandørs besøksmål for unge og eldre, elevar og alle andre. Ikkje alle kan ferdast i dei høge fjellområda, ikkje alle dagar er heller like eigna til turar i høgfjellet, og når ein kjem opp, finn ein heller ingen forklaringar på det ein ser. Steinparken har universell utforming. Skuleelevar og Steinparkens venner bidrar til stell og vedlikehald. Kart med Guide til Steinparken. Formidlingsstova er tenkt plassert ved inngangen til Steinparken, ved punkt-1 der Steinhoggarbua står i dag. 2

3 Steinparken som utgangspunkt for Naturkunnskap Steinparken er utgangspunkt for mange historiar innafor naturkunnskap: geologi, landskap, plante- og dyreliv, grunnstoffa i solsystemet, utviklinga av livet gjennom naturleg utval. Vi etterstrebar kobling mellom parken og stiar og vandrarruter. I daglegtalen snakkar vi om stein, på fagspråket heiter det bergartar, dette som fjella våre er laga av. Byggeklossane i bergartar er mineralar, som igjen er samansett av dei litt over 100 grunnstoffa på Jorda og i solsystemet vårt. I sola vår vert dei enklaste og lettast atoma, hydrogen smelta saman til heliumatomar gjennom kjernesamansmelting. Slik føregår det også i andre stjerner, og når stjernene har brukt opp mest alt hydrogenet, går dei inn i pulserande fasar med veksling mellom ekspansjon og kontraksjon, ekstrem gravitasjon og temperatur der tyngre og tyngre grunnstoff vert danna. Til sist kollapsar kjernen av tyngdekrafta. Stjerna eksploderer og sender alle grunnstoffa ut i universet. Det er dei same grunnstoffa vi finn att i planter og dyr på Jorda, i DNA molekyl, celler, blod og musklar i vår eigen kropp! Parken er designa av RosendalStiftinga i nært samarbeid med skulptør Bård Brevik og steinhoggar Rolf Carlsen. Det ligg ein klar tanke bak balanseringa mellom natur og kultur, der det estetiske er vektlagt i utforminga av landskapet og plasseringa av kvar enkelt steinblokk. Parken blir difor noko meir enn ei naturvitskapleg forteljing om det geologiske mangfaldet på Jorda, om korleis olje- og gassressursane, bergartar, landskap og fjordar vart danna, og om korleis livet på Jorda har utvikla seg på det geologiske grunnlaget gjennom 4600 millionar år. Steinparken har vore under kontinuerleg utvikling, og framståande geologar og paleontologar frå universiteta i Bergen og Oslo, saman med Fossheim steinsenter i Lom har bidrege med faglege innspel, føredrag og kvalitetssikring heile vegen. I Steinparken kan ein gå på oppdagingsferd heile året, når været tillet det. Den estetiske utforminga av parken tiltrekkjer fleir enn dei som i utgangspunktet er interessert i natur og miljø. Her opplever ein naturkunnskap og friluftsliv før ein er klar over det. 3

4 Sesongopninga av Steinparken i Paleontolog, professor Jørn Hurum, verdskjent frå funnet av fossilet Ida fortel om utviklinga av livet på Jorda. Regnveret medførte at små og store måtte søkja ly på den gamle saga Den eksisterande steinverkstaden er moden for fornying. Steinparkens vener bidreg til rydding og stell, og vår og haust kjem skuleklassar og hjelper til med ryddinga, og tener litt til skuleturen dei skal ha i 10.-klasse. Dei seinare åra har 2-3 ungdomar delt på sommarjobbar i parken, med rydding, maling, raking, toalettvask, luking og guiding. 4

5 Tidsaksen - Den geologiske og biologiske utviklinga på Jorda Hovudtrekka i Jorda si utvikling er av stor betydning for å forstå menneska sin plass i naturen. Denne historia bør vera integrert kunnskap for alle individ i opplyste samfunn. Difor etablerte Rosendalstiftinga Tidsaksen. Dette er ein 1 x 23m lang vegg i polert granitt, der viktige hendingar i den geologiske og biologiske utviklinga på Jorda gjennom 4600 millionar år er illustrert. Jorda si lange historie er full av dramatikk og fantastiske hendingar, like frå starten og fram til den korte historia til menneska. Mange spør kor gamle bergartane på Folgefonnhalvøya er. Kva bergart er eldst? Kor tid oppsto livet på Jorda? Kvifor gjekk det så lang tid før livet verkeleg utfalda seg for alvor? Oksygenet dukkar opp i atmosfæren, kor kjem det frå? Kor tid vart jorda grøn? Korleis oppstod oljeressursane og kor lang tid tok det? Kor tid dukka menneske opp, kor kjem vi frå, kva slektningar har vi og kor lang er historia vår? Tidsaksen er planlagt og utforma av RosendalStiftinga i samarbeid med geologar og paleontologar ved universiteta i Bergen og Oslo og Fossheim steinsenter i Lom, og kunstnaren Esther van Hulsen. Her kan ein læra om utviklinga av viktige dyre- og plantegrupper og om nokre av meteorittnedslaga som har påverka livet på Jorda. Menneska si utvikling er også illustrert. Oppslag i magasinet Geo om opninga av Tidsaksen. 5

6 Fjellhagen - botaniske smakebitar frå høgfjellet Nokre planter har spesialisert seg på å overleva under dei ekstreme tilhøva i høgfjellet. Dei har gjennom millionar av år utvikla tilpassingar til korte vekstsesongar, mykje snødekke, knappe næringsressursar, låge temperaturar og opne plassar med mykje ljos. Slike tilpassingar har også ein pris, og mange av desse plantene er så spesialiserte at dei ikkje overlever i konkurransen med andre planter som har tilpassa seg miljøtilhøva i låglandet. Dette er ei spennande utfordring når ein skal prøva å få desse spesialistane til å trivast i Steinparken. Føremålet med Fjellhagen er å visa fram nokre av dei fine høgfjellsplantene som veks i og rundt Folgefonna nasjonalpark. Her kan du etter kvart sjå eit utval av ville planter frå nasjonalparken og nærområda og læra litt om særtrekka og kva krav desse plantene stiller til biotopen sin. Fjellhagen er utforma i samarbeid med Geir Flatabø, Harry Dijkstra og Hjeltnes gartnarskule i Ulvik og botanikar Bjørn Moe Universitetet i Bergen. Fjellhagen vil bli utvikla steg for steg og vil vera i stadig endring. I samarbeid med botanikar Geir Flatabø er det registrert 130 viltveksande tre- og planteartar i Steinparken. Fjellhagen vil formidla litt botanikk og økologi frå nasjonalparken, samstundes som det vil gjera parken interessant for fleire brukargrupper. Fjellhagen skal etter kvart visa fram nokre av plantene i nasjonalparken Vi registrerer at bruken av Steinparken aukar, og at både lokale skular men også tilreisande klassar frå nabokommunar og nabofylke brukar parken. Noko av årsaka til dette ligg i at parken har komprimert mykje naturkunnskap på eit avgrensa areal, som er lett tilgjengeleg. 6

7 Driftsbudsjett Steinparken Rosendalstiftinga og Steinparkens vener har gjennom åra innhenta store ressursar til etablering og utvikling av Steinparken. Særleg har Hordaland fylkeskommune bidrege stort, men også næringsliv, Kvinnherad kommune og landsforeninga for folkehelse, i tillegg til støtta frå Folgefonna nasjonalparksenter. Rosendalstiftinga og Steinpåarkens vener administrerer parken, relasjonsbygging, formidling, planlegging, guiding og drifta generelt. Direkte utlegg til straum, renovasjon, vedlikehald mv. har i stor grad vore dekka av nasjonalparksenteret, med bidrag frå både Rosendalstiftinga og Steinparken vener. Drifta av Steinparken forutset eit godt samarbeid mellom Folgefonna nasjonalparksenter og lokal dugnadsinnsats. Dette er kostnadseffektivt samstundes som det skapar interesse og forståing for Folgefonna nasjonalpark og Steinparken. Særleg meiner vi det er verdifullt at vi har greidd å etablera positive relasjonar mellom skuleungdom, pensjonistar og Steinparken/Folgefonna nasjonalpark. Utlegg: Sommarjobbar, rydding, raking, vask toalett, guiding/orientering juni-august elevar 10 veker a 3dg x 3t= 90timarx 250,- ca ,- Straum ca 3.000,- Vatn ca 3.000,- Renovasjonsavgift ca 5.000,- Kart / brosjyre / info Steinparken 12sider x 2000 eks trykking ca ,- Sesongopning m/invitert fagperson Annonsering 1500,-, Reise 1000,- Føredrag 2000,- Sesongopning samla utlegg ca 4.500,- Samarbeid skule 50 timar vår + 50 timar haust = 100 timar a kr 60,- ca 6.000,- Summert utlegg ca ,- Eigeninnsats Rosendalstiftinga og Steinparkens vener Steinparkens vener, rydding, vedlikehald, stiar, skilt, trevelt, mv. april, mai, juni, sept, oktober, ca 20veker/dagar a 6t=180timar x 300= ca ,- Planlegging/organisering/kommunikasjon RS/Stp vener 100 t a 300,- ca ,- Guiding 12stk x 1000,- ca ,- Samla dugnadssinnsats ca ,- Samla driftskostnadar pr år, inkludert dugnad ca ,- 7