Forvaltningsplan for hjort for. Osterøy kommune

Transkript

1 Forvaltningsplan for hjort for Osterøy kommune Høyringsutkast mai 2016 Lars Johan Fjelde Osterøy kommune

2 1. Innhald 2. Innleiing Føremål - bakgrunn med forvaltningsplanen Rammer for hjorteviltforvaltninga Lover og forskrifter Viltlova og tilhørande forskrifter Forskrift om forvaltning av hjortevilt Naturmangfaldlova Lov om skogbruk (Skoglova) Offentleg hjorteforvaltning Nasjonal strategi for forvaltning av hjortevilt Viktige retningsliner i hjorteviltforvaltninga Minsteareal (kommunal forskrift) Teljande areal... 6 Vald struktur og lokal organisering Vald og jaktfelt... 7 Bestandsplanbasert forvaltning Bestandsplanar innhald og prosess Andre tilhøve som er viktige for planarbeidet Tildeling av fellingsløyve med godkjende bestandsplanar Kommunen sitt ansvar i hjorteviltforvaltninga Statistikk Fellingsstatistikk Fordeling av avskytinga Indikatorar i hjorteviltforvaltninga Sett Hjort: Vårteljing Bestandstettleik og struktur Bestandsstorleik og kondisjon Kjønn og aldersstruktur i hjortestamma Reproduksjonsemna i bestanden Årsaker og verknadane av vektreduksjon Skader på jordbruksareal, skog, hagar m.v

3 3.5.1 Beiteskader på jordbruksareal Beiteskadar på skog Skadar i hagar m.v Felling av vilt som gjer skade Påkøyringar Organisering valdstruktur Organisering og valdstruktur Hjorten sin områdebruk, resultat frå Merkjeprosjektet Hovudkonklusjonane frå Merkjeprosjektet i Hordaland og Sogn Hjort merka i Osterøy kommune Viltfond og fellingsavgift Forvaltningsmål og tiltak i planperioden Hovudmål for hjorteforvaltninga i Osterøy kommune Delmål for hjorteforvaltninga i Osterøy kommune Bestandsstettleik Fellingsprosent Forvaltninga skal vere kunnskapsbasert Helsetilstand og produksjonsevne Skadar på innmark og skog Bestandssamansetning alder og kjønn Arealbruk og trekkmønster Trafikkpåkjøringar Organisering og jaktinnsats Vedlegg 1: Krav til bestandsplan Vedlegg 2. Målsetjingar og avskytingstrategiar Målsetjing Avskytingsstrategiar

4 2. Innleiing 2.1 Føremål - bakgrunn med forvaltningsplanen Formålet med Forvaltningsplanen for hjort i Osterøy kommune er å gje ein oversikt over status og framtidige utfordringar, samt å gje føringar for den lokale hjorteviltforvaltninga i kommunen. Osterøy kommune sine målsetjingar for utviklinga av hjortebestanden skal setjast med bakgrunn i opplysningar om beitegrunnlag, bestandsutvikling, skadar på inn- og utmark samt skog og omfanget av trafikkpåkøyringar. Forvaltningsplanen har og som mål å bidra til å gjere forvaltninga mest mogleg kunnskapsbasert og tydeliggjere rollene og ansvarstilhøve innan offentleg og privat forvaltning. Planen skal fungere som eit styringsverktøy ved forvaltning av hjort i Osterøy kommune, og sørgje for at kommunen sine målsetningar ved hjorteforvaltninga blir oppnådd. I tillegg er den meint som eit oppslagsverk for valda i arbeidet med bestandsplanane sine. Planen vert styrande for den kommunale forvaltninga og forvaltningsmåla som vert sett opp i planen, blir eit viktig verkty for å setje rammene for tildelinga av fellingsløyve for vald utan bestandsplanar. Planen vert og eit rammeverkty for vald med bestandsplanar, i kraft av at det vert stilt krav om at desse skal ta omsyn til offentlege målsetjingar for å bli godkjende. 3. Rammer for hjorteviltforvaltninga 3.1 Lover og forskrifter Viltlova og tilhørande forskrifter Viltlova (LOV nr. 38: Lov om jakt og fangst av vilt) og Naturmangfaldlova (LOV nr.100: Lov om forvaltning av naturen sitt mangfald) gjev rammene for jakt og fangst av vilt og for forvaltning av vilt. Viltlova gjev regelverket for det meste i høve utøving av jakt, fangst og forvaltning av vilt. Ein del av dette er heimla direkte i lova, men og gjennom ei rekkje forskrifter til lova m.o.a.: - Forskrift om forvaltning av hjortevilt som særskilt omhandlar forvaltninga av hjorteviltet. Føremålsparagrafen i Viltlova seier: 1. (lovens formål) Viltet og viltets leveområder skal forvaltas i samsvar med naturmangfaldloven og slik at naturens produktivitet og artsrikdom bevarast. Innanfor denne ramme kan viltproduksjonen haustast til gode for landbruksnæring og friluftsliv. 3

5 3.1.2 Forskrift om forvaltning av hjortevilt I fylgje Forskrift om forvaltning av hjortevilt (FOR ) skal kommunane utarbeide mål for forvaltninga av elg, hjort og rådyr. 3. Mål for forvaltning av elg, hjort og rådyr «Kommunen skal vedta målsettingar for utviklinga av bestandane av elg, hjort, og rådyr der det er opna for jakt på arten/artane. Måla skal blant anna ta omsyn til opplysningar om beitegrunnlag, bestandsutvikling, skadar på jordog skogbruk og omfanget av viltulykker på veg og bane» Hjorteviltbestanden utgjer ein viktig og stor ressurs både som del av natur- og arts mangfaldet, men og for rekreasjon gjennom jakt, andre naturopplevingar og som kjøtprodusentar. Denne ressursen har etterkvart begynt å gje grunnlag for nærings messig utnytting. Mange jegerar og til dels grunneigarar ynskjer difor å ha tette hjorteviltbestandar. Store konsentrasjonar av hjortevilt påverkar og vegetasjonen i vesentleg grad noko som igjen kan få tyding for det biologiske mangfaldet. Dette gjeld både i høve til vegetasjonen og endra livsmiljø og levekår for andre viltartar og organismar. Forsking syner at effektar av hjorteviltbeiting kan vera både positive og negative avhengig av kva forvaltningsmål ein har for det biologisk mangfaldet. Samstundes påverkar hjorteviltet andre næringsinteresser som jord, skog og hagebruk der beiteskader av hjortevilt kan medføre økonomisk tap av betydeleg omfang. Skade i private hagar og på gravplassar, parkar o.l. kan og einskilde stader vere eit problem. I høve til samferdsle er kollisjonar mellom køyrety og hjortevilt mange stader er eit stort problem. Dette kan i mange tilfelle medføre alvorlege personskadar og i dei verste tilfella tap av menneskeliv. Slike kollisjonar har og oftast store økonomiske konsekvensar gjennom skade på køyrety, kostnader for helsevesenet og kostnader med ettersøk og avliving av skadde dyr. 1 i Forskrift om forvaltning av hjortevilt seier : «Formålet med denne forskrift er at forvaltninga av hjortevilt tek vare på bestandane og leveområda sitt produktivitet og mangfald. Det skal leggas til rette for en lokal og bærekraftig forvaltning med sikte på nærings- og rekreasjons messig bruk av hjorteviltressursane. Forvaltningen skal videre sikre bestandsstørrelser som fører til at hjortevilt ikke forårsaker uakseptable skader og ulemper på andre samfunnsinteresser.» Kommunen har såleis ansvar for å ta omsyn til ei rekkje interesser når dei gjennom det kommunale målet skal legge føringar for hjorteforvaltninga. Dei kommunale måla bør vere konkrete og kunne etterprøvast Naturmangfaldlova Naturmangfaldlova som er ei overordna lov i høve til all arts og arealforvaltning gjev ikkje konkrete reglar for jakt, fangst og forvaltning av vilt anna enn i høve til det som ein vanlegvis kallar «skadefellingsløyve». Dette vil sei uttak av vilt utanom reglar for vanleg jakt og fangst for å avverje 4

6 skade på ulike interesser. Dette er heimla i: 17. alminnelige regler om annet uttak av vilt og lakseog innlandsfisk og i 18. annet uttak av vilt og lakse- og innlandsfisk etter vurdering av myndighetene. Prinsippa i Naturmangfaldlova skal likevel leggjast til grunn ved all forvaltning både av areal og einskildartar og føremålsparagrafen lyder slik: 1. (lovens formål) Lova sitt føremål er at naturen med sin biologiske, landskapsmessige og geologiske mangfald og økologiske prosessar blir teke vare på ved bærekraftig bruk og vern. Også slik at den gjev grunnlag for menneska sin aktivitet, kultur, helse og trivsel, no og i framtida, også som grunnlag for samisk kultur Lov om skogbruk (Skoglova) Også skoglova har føresegner som kan legge føringar for forvaltninga av hjortevilt dersom hjorteviltbestandane medfører store skadar på skog jf. lova sin 9: 9. Førebyggjande tiltak Når det er fare for at større skogområde kan bli skada av insekt- eller soppangrep skal kommunen setje i verk dei førebyggjande tiltak som er naudsynt. Dette kan mellom anna vere pålegg til skogeigarar. Dette gjeld også for skog og tre i område som er utanfor virkefeltet i 2. Departementet kan fastsetje nærare forskrifter om slike tiltak, og korleis utgiftene skal dekkjast. Kommunen sine kostnader i denne samanhengen er tvangsgrunnlag for utlegg. Der beiting av hjortevilt fører til vesentlege skadar på skog som er under forynging, eller der beitinga er ei vesentleg hindring for å overhalde plikta til å forynge skog etter 6 i denne lova, skal kommunen som viltorgan vurdere om det er behov for å regulere bestanden av hjortevilt slik at beitetrykket blir redusert. 2.2 Offentleg hjorteforvaltning Nasjonal strategi for forvaltning av hjortevilt Direktoratet for Naturforvaltning fastsette i 2009 strategi for forvaltning av hjortevilt (DN rapport ). Strategien freistar å synleggjere utfordringane ein vil møte i høve forvaltninga av hjorteviltartane i åra framover. Denne utgjer den overordna målsetjinga for korleis ein ynskjer forvaltninga framover som er uttrykt gjennom 5 konkrete mål : Forvaltninga skal sikre livskraftige og sunne hjorteviltbestandar, rikt biologisk mangfald og framtidig produksjon. Forvaltninga skal ha brei samfunns messig legitimitet. Forvaltninga skal sikre samarbeid og samhandling mellom lokale, regionale og nasjonale aktørar. Forvaltninga skal vere basert på høg kompetanse på alle nivå. Forvaltninga skal stimulere til auka kvalitet og mangfald av opplevingar, tenester og produkt. 5

7 2.3 Viktige retningsliner i hjorteviltforvaltninga Minsteareal (kommunal forskrift) Forskrift om forvaltning av hjortevilt, «6 Fastsettelse av minsteareal for elg, hjort og rådyr: Kommunen fastsetter minstearealet for elg, hjort og rådyr i forskrift. Det kan fastsettes ulikt minsteareal for ulike deler av en kommune. Forslag om endring av minsteareal skal fremmes innen 15. januar. En eventuell forskriftsendring fastsettes av kommunen innen 15. mars.» Før fastsetting av minstearealet skal kommunen vurdere følgjande: Kommunen sine målsettingar for utvikling av bestandane Bestandane sin tettleik/storleik og samansetning, hovudsakleg basert på jaktstatistikk, sett hjort/(sett elg) og andre tilgjengelege opplysningar om bestandsutviklinga for vedkomande art i kommunen. Beitetilhøva og arten sitt livsvilkår ellers, her under sesongtrekk. Eventuelle konfliktar i høve til jord-, hage- og skogbruk. Viltpåkjørsler langs veg og annan irregulær avgang Andre moglege konfliktpunkt Fastsetting av minstearealet er det viktigaste verkemiddelet i reguleringa av bestandsstorl eiken. Minstearealet bør samordnas med dei andre verkemidla for å nå målet i hjorteviltforvaltninga. Andre virkemiddel er fråvik av minstearealet ( 7) og bestandsplan ( 15). I nokre få tilfelle der andre verkemidla er forsøkt, eller der akutte situasjonar oppstår, kan kommunen vurdere skadefelling, jf. Naturmangfaldlova 18 4.ledd. Osterøy kommune har i samsvar med 6 fastsett ulikt minsteareal for ulike deler av ein kommune på grunnlag av forskjell på produksjonsgrunnlag, bestandstettheit eller skadepress m.m. Differensiert minsteareal for hjort i Osterøy kommune frå og med Soneinndeling: Tabell 1 Sone Vald Minsteareal Sone 1 Vald nr , Sone 2 Vald nr. 6-7, 9, 13-15, 40, 43, 45, Sone 3 Vald nr. 1, 5, 8, 18, 25-26, 42-44_1 (eks.*) 450 Sone 4 Vald nr. 2-4, 11, 24, 30-35, Sone 5 Vald nr Sone 6 Vald nr , 44_2 *) 1250 *) 44_2 er jaktfeltet Mjelde Skipsreie i Vaksdal kommune Teljande areal I samsvar med «Forskrift om forvaltning av hjortevilt», 9 Krav til vald for jakt på.. hjort.. skal valdet være samanhengande og ha ei avgrensing og ei form som gjer det eigna til jakt på vedkomande viltart eller viltartar, og som gjer det sikkerheits messig forsvarlig å utøve jakt og fangst. Eit vald må ha teljande areal som minst svarer til gjeldande minsteareal i vedkomande område. Innan det enkelte vald skal kommunen godkjenne teljande areal slik: 6

8 For elg, hjort og rådyr skal kommunen rekne som teljande areal: Skogareal og myr under skoggrensa. Med skogareal blir det meint både produktiv og uproduktiv skog, og både lauvskog og barskog. Kommunen kan godkjenne andre areal typar som teljande areal, der desse er av stor tyding for vedkomande art. Vidare kan kommunen bestemme at områder som er omdisponert slik at arealet ikkje naturlig blir nytta av vedkomande viltart, ikkje skal takast med som teljande areal. 3.2 Vald struktur og lokal organisering Det er i dag 38 vald i kommunen. Av desse er det 6 større vald/bestandsplanområde med godkjent bestandsplan. Desse har til saman 60 % av dei tildelte fellingsløyva i kommunen. Det totale gjeldande jaktarealet er pr.1.4 i 2016 på daa. Dette gir valda ein gjennomsnitt storleik på daa. Det største valdet i kommunen er Sørfjorden Hjortevald (HV) med daa ( i Vaksdal kommune). Deretter kjem Lonevåg HV med 20910, Haugegrend HV med og Åsen HV med daa. I den andre enden av skalaen finn vi Austre Kleppe 3 med 909 daa, Løtveit Nord 1012 og Bernes med 1045 daa. Per 2015 er minstearealet i Osterøy kommune differensiert i soner i frå 300 til 1250 daa/dyr. I 2015 vart det gjeve 492 hjorteløyve i Osterøy kommune. Det vert gjeve ekstra løyve til fråvik frå minsteareal, 50 % regelen, etter søknader i område med t.d. store beiteskader. Dette svarer til eit gjennomsnitt på 300 daa/dyr for 2015 for Osterøy kommune Vald og jaktfelt Per 2015 er det 38 vald og godt over 100 jaktfelt i Osterøy kommune. Så mange vald gjev ikkje ei optimal utnytting av jaktinnsats og har liten fleksibilitet i høve til endringar i hjorten sin arealbruk og påverknad m.a. på landbruket. Det er derfor ønskjeleg med fleire større valdeiningar og / bestandsplanområde i kommunen. I Forskrift om forvaltning av hjortevilt (2016) skal kommunen fastsette/godkjenne teljande areal jf. 8. Kommunen kan etter 8 1. ledd godkjenne andre arealtypar som teljande areal enn skogareal og myr. For å stimulere til større effektive vald ynskjer ein å vere restriktiv med å godkjenne anna areal enn skog og myr og eventuelt jordbruksareal for vald under 3000 daa. Tilsvarande ønskjer forvaltninga å leggja seg på ei line, der deling av eksisterande vald og etablering av mindre hjortevald under 3000 daa i utgangspunktet ikkje får løyve til ekstra dyr etter søknad om fråvik frå minsteareal, jf. 7. Dette for å gjera det mindre attraktivt å vera eit småvald. 3.3 Bestandsplanbasert forvaltning Hjortejakta i Osterøy er pr. våren 2016 organisert i 38 vald. Dei aller fleste av desse valda er små og har ein årleg felling på under 10 dyr (kvart enkelt vald er nærmare skildra i vedlagte fakta arka). Valda må framover organiserast på ein meir hensiktsmessig måte som i større grad kan bidra til å oppfylle målsetningane i bestandsplanane. Det er mest hensiktsmessig at viltområda er organisert i større vald framfor mange små. Ein kan dermed lettare konsentrere jakta til områder som hjorten 7

9 opphelde seg og områder som det er mykje beiteskader, eller som ein av andre årsaker ynskjer ein mindre bestand. Det vil såleis vere naudsynt at talet på vald i kommunen blir redusert ved at mindre vald slår seg saman til større einingar. Eventuelle samanslåingar av vald bør oppnåas gjennom ein frivillig avtale mellom dei jaktrettshavarane i dei aktuelle valda. For å stimulere til større forvaltningseiningar bør 50% regelen prioriterast for vald med godkjende bestandsplanar. Ved å jakte etter bestandsplan kan grunneigarane i større grad påverke forvaltinga. Gjennom bestandsplanen legg grunneigarane føringar for korleis ein vil forvalte hjorten i eit område. Det vil vere rom for at ulike vald har noko ulike målsetjingar for bestanden i sitt område. For å kunne styre utviklinga i bestandane i samsvar med forvaltningsmåla er det viktig at ein størst mogleg del av tildelt kvote blir felt For vald utan godkjende bestandsplanar, skal avskytinga vere basert på målretta avskyting ved å fordele fellingskvoten på eit bestemt tal av definerte kjønns- og aldersgrupper. Bestandsplanar har ein klar fordel ved at dei gjev ein større fleksibilitet og presisjon i forvaltninga enn målretta avskyting og fordi rettigheitshavarane ideelt sett skal få ein meir aktiv forvaltarrolle Bestandsplanar innhald og prosess Innhald i ein bestandsplan 1. Målsetjing og tiltak Målsetjingane må vere i samsvar med kommunen sine overordna mål. Kva er målsetjinga med planen? Korleis skal ein oppnå denne målsetjing? Døme: Målsetjing: Å få fleire store bukkar. Tiltak: Skyte meir spissbukk, koller og kalv, frede alle bukkar med meir enn 4 taggar. Målsetjing: Redusere skade på innmark og skog. Tiltak: Uttak av leiarkoller med kalvar før trekket. 2. Bestandsutvikling Ei skildring av bestanden som er i valdet/bestandsplanområdet og eventuelle endringar i denne. Døme: Kva veit ein om endringar i bestanden? Er det særskilde trekkruter som hjorten nyttar? Er det områder som er særskilt attraktive for hjorten? 3. Plan for årleg avskyting Ein plan for kor mange dyr valdet/bestandsplanområdet skal felle, fordelt på kjønn og alder. Den avskytinga ein planlegg må vere i samsvar med målsetjinga og tiltaka. For eit bestandsplanområde må ein i tillegg ha ein plan for korleis dyra skal verte fordelt mellom valda. 4. Vurdering av førre plan Om valdet/bestandsplanområdet har hatt ein bestandsplan tidlegare bør ein vurdere korleis denne har verka. Døme: Har ein oppnådd målsetjingane? Kvifor har ein/ har ein ikkje oppnådd dei? Kva må ein gjere annleis for å unngå at dei same problema oppstår? Kva har fungert godt i førre planperiode? 5. Eigedomsliste og kart Liste over dei gards- og bruksnummera som inngår i valdet/bestandsplanområdet. Eit oversiktskart som viser grensene til valdet. 8

10 3.3.2 Andre tilhøve som er viktige for planarbeidet Grunneigarane som har jaktrett har ansvaret med å utarbeide bestandsplanen for valdet. Dei har og ansvar for å følgje opp målsetjingane i planen. Det er og viktig å utarbeide reglar som handterer at tettleiken med hjort kan variere i valdet, førebygge at hjorten gjer skade, vurdere tiltak for felle kvoten, fordeling av kjøt og organisering av jakta Tildeling av fellingsløyve med godkjende bestandsplanar Godkjente bestandsplanområder får tildelt samla fellingsløyve for heile planperioden jfr. 18. For bestandsplanområde blir fellingsløyve gjeve for kvart vald. Fellingsprosenten for Osterøy har de siste 10 åra vore på 76,4%. Dei siste fire årene, med unntak av 2015, har fellingsprosenten vore rundt 80%. Det er ein målsetning at denne høge fellingsprosenten blir oppretthalde. Planområde får tildelt kvote etter følgjande kriteria: 1. Kommunale målsetjingar 2. Storleiken på valdet 3. Fellingsprosent 4. Bestandsvurderingar (Sett-Hjort, teljingar osb.) 5. Beiteskadar Kommunen sitt ansvar i hjorteviltforvaltninga Kommunen sitt hovudansvar i hjorteviltforvaltninga er kanskje å gje råd og rettleiing til grunneigarane om korleis dei kan gå fram for å organisere seg og utarbeide ein bestandsplan. Men ein sentral oppgåve er å handsame søknadar om godkjenning av vald og bestandsplanar. Med lovendringar i 2012 vart det innført strengare reglar for jakt etter bestandsplan. Det er kome krav om at valdet/bestandsplanområdet må ha eit areal på minimum 20 gongar kommunen sitt minsteareal for å jakte etter bestandsplan. Samtidig blei det stramma inn litt i vilkåra for tildelingar som fråvik for regel om minsteareal. Det blei også presisert at om eit vald/bestandsplanområde avvik meir enn 10% frå sin eigen plan for årleg avskyting har kommunen grunn til å trekke godkjenninga av planen. Desse reglane er ei klar innskjerping av lovverket. På den andre sida må ein sjå desse reglane i forhold til intensjonane i lovverket. Ein bestandsplan skal i utgangspunktet gjelde for ein heil bestand. Det vil seie for heile hjortebestanden sitt leveområde. Hjorten i Osterøy kommune 9

11 Statistikk 3.1 Fellingsstatistikk Hjortebestanden i Osterøy kommune har som for resten av Vestlandet auka kraftig sidan 1980 talet. Som det går fram av tabellen nedanfor så har avskytinga auka jamt og trutt frå 76 felte dyr i 1990 til 422 felte dyr i Etter dette har talet felte dyr gått noko ned slik at det blei felt 420 i 2011, 401 i 2013 og 392 i Dei blå serie syner total felte hjort for Raud serie viser felte hanndyr i same periode Hjort felt tot. Hanndyr Hodyr Utviklingstrend Felte hjort Figur 1 I 2011 vart det felt 422 dyr og i 2015 var talet 367 dyr. Det er no rimeleg å tru at ein har ein reell nedgang i bestanden. Fellingsprosenten som lenge har vore høg i kommunen har på trass av utvida jakttid gått ned i frå 85 % i toppåret 2011 til 74 % i 2015 er med på å underbygge dette. 3.2 Fordeling av avskytinga Tabellen under syner den fordelinga av avskytinga etter 2006 fordelt på alder og kjønn og fellingsprosent. Tabell 2 År Tildelt totalt Hannkalv Ho kalv 1 ½ å hanndyr 1 ½ år hodyr Eldre bukkar Eldre koller Felt totalt , , , , , ,4 Felling % 10

12 , , , ,0 I dei seinare åra har avskytinga av ho- og hanndyr nærma seg 50 % av kvar. Tidlegare vart det nok prosentvis felt mange fleire vaksne hanndyr enn i dag - sjølv om det kanskje ikkje viser att i statistikken. Ei slik avskyting vil naturleg nok bidra til vekst, lite gamle hanndyr og ei skeiv kjønnssamansetjing i hjortestamma slik som ein har sett. Andelen av kalv i uttaket har og vist ein aukande tendens, opp til rundt 30%. Fjorårskoller og koller kan vere vanskeleg å skilje og det er nok ein del feilrapportering av desse dyra. Det kan ligge fleire fjorårskoller i kolleinnmeldinga og koller i smådyrkategorien. Gledeleg nok har prosentvis uttak av vaksne dyr (bukk/kolle) gått sterkt ned og uttaket av kalv/ungdyr sterkt opp. I 2015 blei det felt 39 % vaksne dyr og 61 % ungdyr/kalv. 3.3 Indikatorar i hjorteviltforvaltninga Hjorteviltforvaltninga skal vere kunnskapsbasert. I samband med utarbeiding og gjennomføring av bestandsplanar i privat regi er det derfor ein føresetnad at dei mål og virkemidlar som blir utforma, er basert på eksisterande kunnskap. Dette gjelder både kunnskap om hjorteviltbestandane, leveområdet og korleis hjorteviltet påverkar andre samfunnsinteresser lokalt. Nokre av dagens viktigaste kunnskapskjelder i samband med planlegging av bestandsutvikling er: Fellingsstatistikk Bestandsstruktur (kjønns- og aldersfordeling) Slaktevekter Kjeveanalysar Sett hjort registreringar Statistikk, irregulær avgang Vårteljing Sett Hjort: Dette går ut på at jegerane under jakta registrerar tidsforbruk og det dei ser og feller av hjort. Utifrå dette vert det rekna ut ulike indeksar som skal sei noko om bestandsutviklinga både i høve bestandsstorleik, kjønnsfordeling, reproduksjon og jakttrykk. Sett Hjort er meint å vere eit viktig verkty i bestandsforvaltninga og kvaliteten på dette aukar med auka datamengd/registreringar. Tilfeldige avvik og feilregistreringar vil og gjere mindre utslag di større datamengd som ligg bak. Av dei over 100 jaktfelt i kommunen leverte 70 jaktfelt skjema i 2015 mot 76 i Grunna årlege variasjonar, tilfeldige avvik og at hjorten har store leveområde kan ikkje resultatet herifrå nyttast på små einingar som mindre vald og jaktfelt. Data vert registrert særskilt for innmark og utmark. Sett hjort data frå innmarksjakt syner seg å variere mykje einskilde år utan at det kan forklarast utifrå bestandsmessige tilhøve. Ein reknar difor at tala frå utmarksjakt gjev sikraste indikatorar på bestandsvariasjonar. Diverre har vi ikkje sett hjort registreringa blitt gjort systematisk i Osterøy kommune. Men har resultat for dei tre siste åra. Tabellen nedanfor syner utviklinga i Sett Hjort for perioden Talgrunnlaget er for lite og usikre for å trekke bastante konklusjonar. 11

13 Sett Hjort: bestandsutvikling - utmark: Tabell 3 År Sett hjort pr. jegerdagsverk 1,7 2,1 1,8 Sett hjort pr. jegertime 0,41 0,59 0,48 Sett kolle pr. bukk 1,81 1,69 2,12 Sett kalv pr. kolle 0,64 0,69 0,64 Sett spissbukk pr. bukk 0,91 1,14 1,01 % bukk felt av sette bukkar 21,15 12,86 19,14 % koller felt av sette koller 13,25 11,61 10,87 % kalvar felt av sette kalvar 13,30 11,09 11,42 Antall jegerdagar Jaktfelt som har levert skjema Sett hjort pr. jegerdagsverk Indeksen for Sett Hjort pr. jegerdagsverk og pr. jegertime skal utrykkje endringar i bestandstettleiken. Sjølv om dei til dels samsvarar bra vil Sett Hjort pr. jegertime vere meir presis enn pr. jegerdagsverk dersom rapporteringa er utført korrekt. Desse indeksane kan nok variere noko frå år til år utan at ein trur bestanden varierer tilsvarande. Vêrtilhøva under jakta vil truleg og kunne medverke på talet observasjonar, slik at det ved mykje dårleg ver vert færre observasjonar. Vêrtilhøve vil og påverke korleis dyra brukar terrenget, tidspunkt for lauvfall og snø vil kunne påverke kor mykje av dyra i terrenget ein ser. Sett Hjort er difor ikkje presist nok til å kunne utrykkje bestandsendringar frå år til år, men må sjåast i eit litt lengre perspektiv. Den lineære trendkurva for både sett Hjort pr. dagsverk og pr. time tilseier ein svak nedgang i bestandstettleik. Sett kolle pr. bukk Sett kolle pr. bukk skal gje uttrykk for kjønnsfordelinga i bestanden denne har og variert noko, men trenden er tydeleg og gjev utrykk for at skeivfordelinga ein har hatt med for lite vaksne hanndyr i bestanden er i betring. Ein reknar at når indeksen er under 1,5 kolle pr. bukk så har ein tilstrekkelig eldre bukk i bestanden. Sett kalv pr. kolle Fortel korleis noko om tilveksten (reproduksjonen) er området. Denne avheng av kondisjonen og aldersfordelinga blant dei vaksne hodyra i bestanden. I dei fleste tilfella vil det vera ynskjeleg med høg og stabil produksjon av kalvar i bestanden. Viktigaste kriteriet til å få til det er høg gjennomsnittsalder hjå dei vaksne dyra i bestanden. Beste måten å sikre dette på er at kalv og ungdyr utgjer ein stor del av jaktuttaket og vaksne dyr ein tilsvarande mindre del. 12

14 Andel (%) felte dyr av sette dyr Dette gjev uttrykk for jakttrykket på dei ulike kategoriane, men kan og gje indikasjonar på bestandstettleik om indeksane aukar eller minkar vesentleg over tid. Om indeksane endrar seg vesentleg over tid kan det vera med på å underbyggje t.d. auke eller reduksjon i indeksane for bestandstettleik. Som ein ser så er det langt større sjanse for ein bukk som vert sett å bli felt enn det er for koller og kalvar. Sett hjort Tala i tabellen under syner kor mange dyr i dei ulike kategoriane som er observert under ordinær jakt. Tala i tabellen til høgre syner i % av kjend kjønn og alder (av kjende observasjonar). Tabell 4 År År Tal jegerdagsverk % % % Spissbukk Spissbukk Bukk Bukk Kolle Kolle Kalv Kalv Ukjent Sum % Sum sett hjort Vårteljing Metoden for bruk av vårteljing går ut på å telje dei dyra som viser seg på innmarka på våren, fordelt på alder og kjønn. Teljinga går føre seg ved at ein eller fleire personar frå jaktfelta køyrer langs ei bestemt rute på natta og registrerer dyra dei ser ved hjelp av kikkert og lys. Innsamlinga av data er ikkje nasjonal og går ikkje etter ein felles metode. Vårteljinga er organiserast lokalt, og kommunane har eigne retningsliner for teljinga. Fram til og med år 2012 blei vårteljinga utført 2 dagar i april, alt etter når våren kom. Ei rekkje vêrtilhøve vil påverke resultatet og dette må det takast høgde for når data vert brukt. For eksempel vil seint snøfall verke negativt på teljinga. Det same vil gylling, då dette vil få hjorten til å halde seg vekke frå bøane ei stund. Hjorten si åtferd gjer dessutan at bukken sjeldnare vert observert på vårteljingane enn koller og kalvar. Resultata må difor tolkast med forsiktigheit. Likevel gjev vårteljingane ein indikator for vinterdødelegheita og ein meir langsiktig utvikling i bestanden. Det har blitt gjennomført vårteljing i Osterøy kommune sidan Ein skal vera forsiktig med å bruke desse tala når det er fleire faktorar som kan påverke resultat, tildøme vêrtilhøve, om det er spreidd møkk like før teljingane, og kva tidspunkt våren kjem på. Men om ein ser på desse tala i saman med sett hjort og fellingsresultat så kan dei visa indikasjonar på utviklinga i hjortestamma. 13

15 Tal hjort 450,00 400,00 350,00 300,00 250,00 200,00 Tal hjort Utviklingstrend Bestandstettleik og struktur Bestandsstorleik og kondisjon I Norge er det mest vanleg å nytte endringar i jaktuttak og tal hjort sett pr. jegerdagsverk (observasjonsrata) som mål på endringar i bestandtettleiken. Av desse er endringar i observasjonsrata det mest presise målet på endringar i tettleik, då denne er uavhengig av jaktkvote og i tillegg vert avpassa i høve til innsatsen (tal jegerdagsverk). Ein føresetnad er at talet på observasjonar (> 500) og talet på jaktdagsverk er relativt høgt (> 1000). Jaktuttaket gjev dessutan ofte eit forsinka spegelbilete av bestandstettleiken fordi det er jakta som skaper bestandsendringane. Det tyder på at jaktuttaket vil for bli høgt i eitt til to år etter at bestanden har teke til å sige (det er difor bestanden sig) og tilsvarande for bli lågt i eitt til to år etter at bestanden har teke til å auke (det er difor bestanden aukar). Ein annan måte å få eit grovt mål på vinterbestanden (VB) er å nytte følgjande formelen: VB = JU/KA- NDR/(1-KA), kor JU er jaktuttaket, KA er den observerte kalveandelen og NDR er den naturlege døds raten i bestanden. Sistnemnde er i snitt ikring 5-10 % i norske bestander, men kan vere høgare i områder med høg trafikkbelasting og rovdyrpredasjon. VB vil gje eit rimeleg estimat på vinterbestanden så lenge bestanden ved estimeringstidpunktet er relativt stabil (sett hjort pr. jegerdagsverk endrar seg lite mellom år) og andelen kalv som vert observert ikkje avvik mykje frå andelen kalv som vert felt. For å redusere tilfeldig påverking bør JU og NDR vere snittet frå dei siste tre åra. JU 367 KA 0,25 VB 367 ((0,25-0,10)/(1-0,25)) NDR 0,10 VB = 1835 Hjortebestanden bør generelt ikkje overstige bæreevne for leveområdet. Eit område si bæreevne blir bestemt blant anna av beitetilbod og andre faktorar som tilgang på skjul og ly plassar, omfanget av beiteskadar og talet på trafikkpåkjørslar. Overstiger bestanden bæreevna vil dette resultere i høgare konkurranse om tilgjengelege næringsressursar, og individa i bestanden kan få dårlegare kondisjon. Beiteskadar og andre konfliktar med menneskelige interesser vil i en slik situasjon auka dersom hjortebestanden ikkje blir redusert. 14

16 Gjennom over beiting kan hjorten ha en negativ verknad på det biologiske mangfaldet, ved at mindre beitesterke planteartar fort blir utbeita. Auka innmarksbeiting er også ein negativ konsekvens av store hjortebestandar. Beiting på innmark utgjer et betydelig økonomisk tap for aktive gardsbruk i Osterøy kommune Kjønn og aldersstruktur i hjortestamma Kjønn I dei seinare åra har avskytinga av ho- og hanndyr nærma seg 50 % av kvar kjønn (figur 3). Tidlegare var det prosentvis felt mange fleire hanndyr enn i dag. Fleire år på slutten av 80 talet og i på 90-talet blei det felt over 60 % hanndyr. Ei slik avskyting vil naturleg nok bidra til vekst, lite gamle hanndyr og ei skeiv kjønnssamansetjing i hjortestamma. Dei siste åra har ein forsøkt å retta opp i denne skeive kjønnsfordelinga og ein har ein del år hatt eit overvekt av felte hodyr. Denne nådde ein topp i 2011 med 62% hodyr. 70,0 % 60,0 % hanndyr hodyr 50,0 % 40,0 % 30,0 % Figur 3 Alder Delen av kalv i uttaket har vist ein aukande tendens, opp til rundt 25 %, men gikk ned siste år. Det same gjeld kolleuttaket (Tabell 2). Prosentvis uttak av vaksne dyr (bukk/kolle) og kalv/ungdyr har nærma seg tilrådd uttak (40/60). I 2015 blei det felt 38,7 % vaksne dyr og 61,3 % ungdyr/kalv. 70,0 % 60,0 % 50,0 % 40,0 % Eldre Kalv 30,0 % Figur 4 Men kronhjorten blir fortsett sett på som det gjævaste jakttrofeet blant hjortejegerane. Dette har ført til at eldre hannar i mange områder er blitt alt for hardt utnytta. Det er derimot viktig å behalde bukkar som reproduktivt er på topp, då desse er gode avlsdyr. 15

17 Store, eldre bukkar i bestanden fører til at brunsten kjem tidlegare. Dermed tidligare paring og tidlegare fødslar. Hodyr som føder tidlig på våren har tilgang på næringsrikt, friskt beite i dieperioden, og kan gje kalven den mjølka den treng for å oppnå god kondisjon. Ettersom kalven blir født tidligare på våren, har den også ein lengre periode til disposisjon til å bygge opp næringsreservar slik at den blir betre rusta til vinteren. Det er derfor eit mål å auka delen av eldre bukkar i bestanden. Dette forvaltningsmålet kan nås ved å auka det totale jaktuttaket, samtidig som uttaket av yngre bukkar blir halden på eit moderat nivå, og eldre bukkar heilt eller delvis blir freda. Hovudtyngda av jaktuttaket blir dermed lagt da på kalvar og koller i alle alderstrinn (Knutsen et. al. 2003). Teoretiske modellar har vist at ein kjønnsfordeling som er svært skeiv kan påverka den «genetiske drifta» og føre til et tap av biologisk mangfald (DN-rapport ). Ut frå at ein ynskjer seg ein reduksjon i hjortebestandane er det derimot fornuftig med ein noko høgare uttak av hodyr enn hanndyr. Skal ein nå målsetjinga om ein reduksjon i hjortebestanden er det naudsynt med uttak av ein del kalv. På denne måten blir vinterbestanden halde nede og konkurransen om dei knappe vinterbeiteresursane blir mindre. For å sikre uttak av ein tilstrekkeleg høg del kalv, bør kalv være ein eigen avskytnings-kategori i bestandsplanen og ikkje slåas saman med ungdyr. Ein minimum av kalv i jaktuttaket bør ligge på rundt 20-30% (Knutsen et. al 2003). «Sett-Hjort» registreringer er et viktig informasjonsverktøy for å sjå endringar i alders og kjønnssamansetning i bestanden over tid. For å få så god informasjon om bestanden som mogleg, er det avgjerande at jegerane følgjer opp «sett-hjort» registreringen under hjortejakta Reproduksjonsemna i bestanden Ein kan rekne med at ein del av 1,5 årige hodyr tek kalv. Kor stor del veit ein ikkje sikkert. Ein del hodyr med særs låg vekt/dårleg kondisjon tek heller ikkje kalv som 2,5 åringar. Ungdyra utgjer ein stor del av bestanden og dette påverkar såleis den totale produksjonsemna i bestanden negativt då ein må ha fleire dyr for å produsere ei viss mengde kalvar samanlikna med ein bestand der ein større del av hodyra produserer kalv Årsaker og verknadane av vektreduksjon Når det gjeld kalvevektene så er det ikkje berre bestandstettleiken som verkar inn, men kalvingstidspunktet kan og vere avgjerande for vektutviklinga til kalvane. Relativ tidleg kalving vert rekna som ein stor fordel då kalvane får med seg meir av den produktive tida tidleg på sumaren med høgt proteininnhald i vegetasjonen. Ein aukande bestandstettleik fører til auka belastning på sommar- og vinterbeita, som igjen fører til vektreduksjon. Reduserte vekter fører til redusert produktivitet hos yngre dyr. Forsking viser at halvparten av års kollene blir drektig dersom slaktevekta er 50 kilo. Nokre av desse kollene blir verande små. Og det er slik at små koller føder større del med hokalv enn større koller. Små koller er derfor med på å forsterke den allereie skeive kjønns-samansetninga. 16

18 Når det gjeld tidspunktet for paring, som avgjer kor tid kalvinga skjer, så reknar ein med at eldre bukkar spelar ei rolle då brøleaktiviteten kan vere med å framskunde kor tid kollene går i brunst. Vaksne hanndyr har lenge vore overutnytta og det har no i ein del år vore eit ynskje å auke andelen eldre bukk i bestanden. Dei siste 5 åra har andelen vaksne hanndyr i uttaket vore redusert til omlag 12 % medan det tidlegare låg godt over 25 %. Det maksimale som blir tilrådd å ta ut av vaksne hanndyr, dersom ein skal ha ei balansert kjønns og aldersfordeling i bestanden, er 20%. Sett kolle pr. bukk som gjev uttrykk for andelen eldre hanndyr i bestanden har variert noko, men trenden tilseier at det no er meir vaksne hanndyr i bestanden enn for nokre år sidan. I 2015 var den 2,12 koller pr. bukk. Ein reknar at når den er på 1,5 så er det tilstrekkelig bukk i bestanden. Det kan tyde på at det er for lite bukk i bestanden. 3.5 Skader på jordbruksareal, skog, hagar m.v Beiteskader på jordbruksareal Beiteskader på innmark femner om beiting i åker og på eng, beiting på tre, grønsaker og frukttre, og i den seinare tid også gras i rundballar. Hjorten beiter selektivt og føretrekk og vel kvalitet framfor kvantitet. Dette betyr at den føretrekk å beite på utvalte planter som ofte har høgt proteininnhald. Gras er en viktig næringskjelde for hjorten. Når snøen smelter vandrar gjerne hjorten etter, slik får den tilgang til nye plantespirer over en lengre periode, noe som gjev ein energi messig gevinst. Om vinteren et den meir blåbærlyng, røsslyng og gjerne bark, knoppar og kvist av rogn, osp og ulike vierarter. Det er funne at elg og hjort har 32 prosent av same beiteval om vinteren. Når hjorten beiter på eng, kan det i avlingstapet i verste fall utgjere opp til %, og i tillegg til avlingstapet blir også kvaliteten redusert ved at det beste graset, raigras og særleg timotei, blir beita bort, mens andelen av engsvingel, som er ein gras-sort med lågare kvalitet, aukar. Skadeomfanget på avlingstap avhenger også om kor mykje hjorten oppheld seg i området, beitetrykket, og når i sesongen det blir beita. Beiting frå hjort på jordbruksareal og skog kan medføre økonomiske tap for brukarane av betydeleg omfang. Omfanget av dette avheng av det lokale beitepresset, avlingstype og alder på skogen. I Osterøy kommune består jordbruksproduksjonen i hovudsak av gras til husdyrfôr. Særskilt der hjorten beitar på innmarksareala gjennom heile vekstsesongen kan avlingstapet verte stort. Innmarksareala utgjer mange stader viktige beiteområder for hjorten særskilt vår og haust. Beitepresset er oftast størst i typisk vinterbeitområde der det står mykje dyr frå hausten av og til vårtrekket startar gjerne rundt 1 mai. I slike område med lite snø der hjorten kjem til enga gjennom vinteren kan tapet bli særskilt stort då den beitar graset så hardt nedåt at mykje av det beste graset går ut. Dette vert erstatta av meir beitesterke artar med lågare fôrverdi og produksjon noko som 17

19 medfører at enga må fornyast oftare om ein skal oppretthalde ein høg fôrproduksjon. I slike område kan det dersom det og vert beita gjennom vekstsesongen vere snakk om eit avlingstap på opptil 40 % av totalavlinga. Forureining av hausta fôr med hjorteavføring som vert med i fôret under haustinga kan og vere eit problem der hjorten beitar på innmark om sumaren. Effektiv førebygging av beiteskadar på innmark føreset kunnskap både om vegetasjon og dyr i utsette områder. Ein må fortsette med å sette i verk tiltak. Slike tiltak må femner både fysiske stengsel for hjortens tilgang til innmark og bestandsregulering i utsette områder. For å avgrense skadane på jordbruksareal der hjorten beitar gjennom heile sumaren har det vore gjeve ein del skadefellingsløyve i hovudsak på koller og kalvar på ettersumaren tidleg haust før trekkdyra kjem. Utover hausten vil det ofte vere mykje dyr på innmarka i vinterbeiteområda, og her er det lite ein kan gjere for å avverje skadane anna enn å gjerde inn jordbruksareala Beiteskadar på skog På Vestlandet kan hjorten gjere betydelige skader på barskogen, særleg gran. Grana blir først og fremst skada av barkgnaging på i alderen år. Skaden sluttar så snart trea utviklar skorpebark. Ein kjenner ikkje den næringsfysiologiske årsaka til barkgnaginga. Det er særlig tre på høg bonitet med tynn bark som er utsett, barkgnaginga aukar ut over vinteren. Det største økonomiske tapet på Osterøy kjem nok av borkgnag på planta gran i hogstklasse 3 og 4. Dette borkgnaget fører med seg råteproblem som kan spreie seg i heile stammen frå beitesåret. Undersøkingar tyder på at skadeproblematikken er størst i nærleiken av innmark, i snøvintrar, og dersom det er lite alternativ mat i gran-plantingane. Eit anna problem er feieskader som oppstår når hjortedyra feiar horna under brunstperioden. Dette fører til at bark blir av flenga, og at greiner eller i enkelte tilfelle kan heile toppen av treet, bli sund av horna. Borkgnaging på gran medfører ofte roteskadar i områda med gnag og rotstokken ver øydelagt som sagtømmer. Trea vert og svekka av råteangrepet noko som ofte kan medfører stammebrekk. Skotbeitinga på ungskog i hogstklasse 2 medfører sterkt redusert vekst og ved gjenteken hard skotbeiting kan det medføre at trea døyr. På furu kan borkgnag og vere eit problem i hogstklasse 2 då det kan medføre at nedste delen av treet vert øydelagt. Også når det gjeld skadar på skog er det vinterbeitelokalitetane som er mest utsett, og ein del stader er det vanskeleg å få etablert ny skog med brukande tettleik og kvalitet. Det er ikkje gjort systematiske kartlegging av beiteskadar på skog. Men i enkelte område med tett hjortebestand er skadane betydelege Skadar i hagar m.v. I periodar av året då beitetilbodet i utmarka er dårlegast (primært vinter og vår), kan hjorten sin søk etter mat resultere i besøk i hagar o.l. Slikt kan ofte resultere både i stor irritasjon hjå grunneigarane men også auka trafikkfare i dei aktuelle områda. Hagehjort er eit spesialtilfelle som har mange fellestrekk med konflikten mellom hjort og jordbruksinteresser og på tiltakssida gjeld difor mykje av det same som ved vern av ulike jord- og hagebruksproduksjonar. 18

20 3.5.4 Felling av vilt som gjer skade. Dersom hjortevilt gjer vesentleg skade på skog eller innmark kan grunneigar søke om skadefellingsløyve. Dette kan vere skade på frukttre, innmark og skogbruk. Når, eller fortrinnsvis før, disse skadane fører til et økonomisk tap må det i enkelte tilfelle gjerast tiltak for å redusere eller forhindre skadane. I første omgang må det gjerast førebyggande og avverjande tiltak, som for eksempel auka uttak av arten gjennom ordinær jakt. Dette kan for eksempel skje gjennom regulering av minsteareal (inntil 50 % fråvik av minstearealet, jf. forskrift om forvaltning av hjortevilt 9) og andre førebyggande tiltak som er relevante og rimelege for den aktuelle saka. Naturmangfaldlova 18 a) er heimelsgrunnlaget for felling av skadegjerande hjortevilt «Kongen kan ved forskrift eller enkeltvedtak tillate uttak av vilt og lakse- og innlandsfisk a) for å beskytte naturleg førekomande planter, dyr og økosystem,» Kommunen kan gje løyve til uttak av hjortevilt for å avverje skade på avling, husdyr, tamrein, skog eller annan eigedom. Hjort som blir felt som skadedyr fell utanfor den ordinære jaktkvoten og til-fell automatisk viltfondet. Sjølve fellinga av skadegjerande vilt er det kommunen som tar seg av. Med dei nye jakttidene for hjort som blei innført i 2012 og redusert bestand, vil trongen skadefellingsløyve forhåpentlegvis bli redusert, og vere aktuelt i heilt spesielle tilfelle. Det er fleire tiltak ein kan nytte for å førebygge skade, men kanskje ikkje alle vil vere like veleigna overalt. Ein kan til dømes: 1. Felle flest mogleg av dei dyra ein kan ta ut i ordinær jakt i område der hjorten gjer skade. Valda bør prioritere dette ved ei intern fordeling av fellingskvota. 2. Gjerde inne rundballar. 3. Opprette og vedlikehalde beite/viltåker som er særskilt tilrettelagt for hjorten. Ein kan søke støtte frå kommunen sitt viltfond til tiltak som førebygg skade på landbruksnæringa, men viltfondet kan ikkje verte nytta til å gje erstatning for påført skade. 3.6 Påkøyringar Kollisjonar mellom køyrety og hjort har i lengre tid vore eit problem på einskilde vegstrekningar i kommunen Den mest belasta vegstrekninga ligg i eit viktig vinterbeitområde der det står mykje dyr gjennom vinteren. Dyra kryssar vegen morgon og kveld til og frå beiteområda. Som det går fram av tabellen nedanfor er oktober den månaden med desidert flest påkøyringar. Dyra er då tilbake i vinterbeiteområda. Osterøy kommune har i lengre tid registrert ulykkes punkta med ei målsetjing om at det skal vera eit godt grunnlag for å sette i verk effektive tiltak som kan redusere talet påkøyringar. 19

21 Tabell 5 År Påkjørt av bil Felt ulovlig Felt som skadedyr Sykdom, skade eller andre årsaker Fallvilt fordelt på type. Sum Tabell 6 Månad/år Sum Hjortepåkjørslar fordelt på månad. Det er særleg periodane på hausten, når det første snøfallet kjem som er utsatt og på ettervinteren når dyra trekker ned mot innmark for å finne mat og dermed kryssar vegane, at det er mest påkjørslar. Samanstøytane ender med forskjellige utfall. I tilfelle dyra blir drepen på staden, er det Vegvesenet som grunneigar som får kostnadene ved å fjerne desse. Dersom dyra ikkje blir drepe på staden er det kommunen sin plikt etter viltloven å gjennomføre ettersøk for å slå fast om dyret er skada og må avlivast. Dersom åtferdene ser normal ut blir dyret friskmeldt. I en del tilfelle blir ikkje dyret funnet, og da må ein forut sette at det har kome frå saman støyta utan alvorlege skadar. Utgifter i samband med ettersøk av trafikkskadd vilt er ein stor post for det kommunale viltfondet. Uttak av hjort med låge slaktevekter Hjorten er blitt klart redusert i storleik og vekt dei siste åra. Dette har nok samanheng med auka bestandstettheit og konkurranse mellom individa om dei mest næringsrike og vekstfremjande beita. Med aukande bestandstettheit og næringskonkurranse utgjer små og svakt utvikla individ ein stadig større del av bestandane. Dermed aukar og sjansane for at små individ parar seg med kvarandre, noko som over tid forsterkar utviklinga i retning av fleire og mindre dyr i bestandene. Når jegerane får sjansen til å selektere på storleik innan kjønns- og aldersgrupper vil dei gjerne skyte store individ. Dette vil ha uheldige følgjer for bestanden sin utvikling på sikt. Det er derfor ynskjeleg 20

22 med tiltak som får jegerar til å ta ut små og dårleg utvikla individ i større grad enn tilfellet er i dag. Med bestandsplanbasert forvaltning og samarbeid innan vald er dette mogleg. Forslag til ordning for auka felling av små og svake individ av hjort. Døme: Medlemmer i et vald kan einast om å sette av eksempelvis 5-8 % av årets kvote til ein bufferkvote som kompensasjon for små og svake dyr som blir felt (dyr med låg kondisjon). Dyr med låg kondisjon er uvanlig små dyr i en bestemt kategori og gjeld berre kalvar og 1-års dyr. "bufferkvoten kan også nyttast til å førebygge lokale problem og kompensere beiteskade. Etter 1. november blir "bufferkvoten fordelt på vanleg måte. Dyr med låg kondisjon skal rapporterast på ordinært måte. Sjuke eller skadde dyr som kan etter avtale overlatast til kommunen under visning til human avliving (går ikkje av kvoten), - eller kan takast av «bufferkvoten». 4. Organisering valdstruktur 4.3 Organisering og valdstruktur Valda må organiserast på ein hensiktsmessig måte som bidreg til å oppfylle målsetningane i bestandsplanane. Det er mest hensiktsmessig dersom viltområda er organisert i store vald framfor mange små. Ein kan dermed lettare konsentrere jakta til områder som hjorten opphelde seg og områder som det er mykje beiteskader, eller som ein av andre årsaker ynskjer ein mindre bestand. Hjortejakta i Osterøy er pr. våren 2016 organisert i 38 vald. Mange av desse valda er små og har ein årleg avskytning på under 10 dyr (kvart enkelt vald er nærmare skildra i vedlagte fakta arka). Det kan vere hensiktsmessig at talet på vald i kommunen blir redusert ved at mindre vald slår seg saman til større einingar. Eventuelle samanslåingar av vald bør oppnåas gjennom ein frivillig avtale mellom dei jaktrettshavarane i dei aktuelle valda. Men for å stimulere til større forvaltningseiningar bør 50% regelen prioriterast for vald med godkjende bestandsplanar. For å kunne styre utviklinga i bestandane i samsvar med forvaltningsmåla er det viktig at ein størst mogleg del av tildelt kvote blir felt. Fellingsprosenten for Osterøy har de siste 7 åra vore på 79,8%. For 2015 falt den med 6% til 74%. Det er ein målsetning at fellingsprosenten er min. 80%. For vald som er for små til at det er hensiktsmessig med eigne bestandsplanar, skal avskytinga vere basert på målretta avskyting ved å fordele fellingskvoten på eit bestemt tal av definerte kjønns- og aldersgrupper. Bestandsplanar har ein klar fordel ved at dei gjev ein større fleksibilitet og presisjon i forvaltninga enn målretta avskyting og fordi rettigheitshavarane ideelt sett skal få ein meir aktiv forvaltarrolle. 4.4 Hjorten sin områdebruk, resultat frå Merkjeprosjektet I perioden vart det gjennomført eit større merkjeprosjekt for hjort i Hordaland og Sogn. 21