Forvaltningsma l for hjort Flora Kommune

Transkript

1 Forvaltningsma l for hjort Flora Kommune Innhald: 1. Føremål lovverket og bakgrunn for utarbeiding av forvaltningsmål 1.1. Viltlova 1.2. Naturmangfaldlova 1.3. Lov om skogbruk 1.4. Strategi for forvaltning av hjortevilt 1.5. Forskrift om forvaltning av hjortevilt 1.6. Lov om skogbruk 2. Bestandsutvikling og status 2.1. Fellingsstatistikk Fellingsstatistikk Fordeling av avskytinga Fordeling av avskytinga siste 5 år 2.2. Sett Hjort Sett Hjort: bestandsutvikling - utmark: Sett Hjort pr. jegerdagsverk og pr. jegertime i utmark Sett Kolle pr. bukk Andel (%) felte dyr av sette dyr Sett hjort Bestandsstruktur og vektutvikling - resultat frå Overvakingsprogrammet Vektutvikling hjå kalvar og ungdyr Reproduksjonsemna i bestanden Årsaker til vektreduksjon 2.4. Skader på jordbruksareal, skog, hagar m.v Beiteskader på jordbruksareal Beiteskadar på skog Skadar i hagar m.v Påkøyringar 3. Organisering - valdstruktur 3.1. Dagens valdstruktur organisering 3.2. Hjorten sin områdebruk, resultat frå merkjeprosjektet Dyr merka i Flora kommune Dyr merka i andre kommunar med tilhald i Flora Hovudkonklusjonane frå Merkjeprosjektet

2 4. Forvaltningsmål og tiltak i planperioden 4.1 Hovudmål 4.2 Delmål Bestandsretta og grunneigarstyrt forvaltning av hjortebestandane Forvaltninga skal vere Kunnskapsbasert Redusere omfanget av arealbrukskonfliktar i høve andre interesser Stogge vektnedgang for kalvar Auke reproduksjonsemna i bestanden Legge til rette for eit årleg uttak på om lag 800 dyr 4.3 Tiltak for å nå måla: Bestandsretta og grunneigarstyrt forvaltning av hjortebestandane Forvaltninga skal vere Kunnskapsbasert Redusere omfanget av arealbrukskonfliktar i høve andre interesser Stogge vektnedgang for kalvar Auke reproduksjonsemna i bestanden Legge til rette for eit årleg uttak på om lag 800 dyr

3 1. Føremål - bakgrunn for utarbeiding av forvaltningsmål 1.1. Viltlova Viltlova (LOV nr. 38: Lov om jakt og fangst av vilt) og Naturmangfaldlova (LOV nr.100: Lov om forvaltning av naturens mangfold) gjev rammene for jakt og fangst av vilt og for forvaltning av vilt. Viltlova gjev regelverket for det meste i høve utøving av jakt, fangst og forvaltning av vilt. Ein del av dette er heimla direkte i lova, men og gjennom ei rekkje forskrifter til lova m.o.a.: - Forskrift om forvaltning av hjortevilt som særskilt omhandlar forvaltninga av hjorteviltet. Føremålsparagrafen i Viltlova seier: 1. (lovens formål) Viltet og viltets leveområder skal forvaltes i samsvar med naturmangfoldloven og slik at naturens produktivitet og artsrikdom bevares. Innenfor denne ramme kan viltproduksjonen høstes til gode for landbruksnæring og friluftsliv Naturmangfaldlova Naturmangfaldlova som er ei overordna lov i høve all arts og arealforvaltning gjev ikkje konkrete reglar for jakt, fangst og forvaltning av vilt anna enn i høve det som ein vanlegvis kallar «skadefellingsløyve». Dette vil sei uttak av vilt utanom reglar for vanleg jakt og fangst for å avverje skade på ulike interesser. Dette er heimla i: 17. alminnelige regler om annet uttak av vilt og lakseog innlandsfisk og i 18. annet uttak av vilt og lakse- og innlandsfisk etter vurdering av myndighetene. Prinsippa i Naturmangfaldlova skal likevel leggjast til grunn ved all forvaltning både av areal og einskildartar og føremålsparagrafen lyder slik: 1. (lovens formål) Lovens formål er at naturen med dens biologiske, landskapsmessige og geologiske mangfold og økologiske prosesser tas vare på ved bærekraftig bruk og vern, også slik at den gir grunnlag for menneskenes virksomhet, kultur, helse og trivsel, nå og i fremtiden, også som grunnlag for samisk kultur Lov om skogbruk (Skoglova) Også skoglova har bestemmelsar som kan legge føringar for forvaltninga av hjortevilt dersom hjorteviltbestandane medfører store skadar på skog jfr. Lova sin 9: 9. Førebyggjande tiltak Når det er fare for at større skogområde kan bli skadd av insekt- eller soppangrep skal kommunen setje i verk dei førebyggjande tiltak som er nødvendige. Dette kan mellom anna vere pålegg til skogeigarar. Dette gjeld også for skog og tre i område som er utanfor virkefeltet i 2. Departementet kan fastsetje nærare forskrifter om slike tiltak, og korleis utgiftene skal dekkjast. Kommunen sine kostnader i denne samanhengen er tvangsgrunnlag for utlegg. Der beiting av hjortevilt fører til vesentlege skadar på skog som er under forynging, eller der beitinga er ei vesentleg hindring for å overhalde plikta til å forynge skog etter 6 i denne lova, skal kommunen som viltorgan vurdere om det er behov for å regulere bestanden av hjortevilt slik at beitetrykket blir redusert.

4 1.4. Nasjonal strategi for forvaltning av hjortevilt Direktoratet for Naturforvaltning fastsette i 2009 strategi for forvaltning av hjortevilt (DN rapport ). Strategien freistar å synleggjere utfordringane ein vil møte i høve forvaltninga av hjorteviltartane i åra framover. Denne utgjer den overordna målsetjinga for korleis ein ynskjer forvaltninga framover som er uttrykt gjennom 5 konkrete mål : Forvaltninga skal sikre livskraftige og sunne hjorteviltbestandar, rikt biologisk mangfald og framtidig produksjon. Forvaltninga skal ha brei samfunnsmessig legitimitet. Forvaltninga skal sikre samarbeid og samhandling mellom lokale, regionale og nasjonale aktørar. Forvaltninga skal vere basert på høg kompetanse på alle nivå. Forvaltninga skal stimulere til auka kvalitet og mangfald av opplevingar, tenester og produkt Forskrift om forvaltning av hjortevilt I fylgje Forskrift om forvaltning av hjortevilt (FOR ) skal kommunane utarbeide mål for forvaltninga av elg, hjort og rådyr. 3. Mål for forvaltning av elg, hjort og rådyr «Kommunen skal vedta målsettinger for utviklingen av bestandene av elg, hjort, og rådyr der det er åpnet for jakt på arten(e). Målene skal blant annet ta hensyn til opplysninger om beitegrunnlag, bestandsutvikling, skader på jord- og skogbruk og omfanget av viltulykker på veg og bane» Dagens hjorteviltbestandar utgjer viktige og store ressursar både som grunnlag for rekreasjon gjennom jakt, andre naturopplevingar og som kjøtprodusentar. Desse ressursane gjev mange stader og etterkvart grunnlag for næringsmessig utnytting. Mange jegerar og grunneigarar ynskjer difor å ha tette hjorteviltbestandar. Samstundes påverkar hjorteviltet andre næringsinteresser som jord, skog og hagebruk der beiteskader av hjortevilt kan medføre økonomisk tap av betydeleg omfang. Skade i private hagar og på gravplassar, parkar o.l. kan og einskilde stader vere eit problem. I høve samferdsle er kollisjonar mellom køyrety, jernbane og hjortevilt mange stader er eit stort problem. Dette kan i mange tilfelle medføre alvorlege personskadar i dei verste tilfella med tap av menneskeliv. Slike kollisjonar har og oftast store økonomiske konsekvensar gjennom skade på køyrety, kostnader for helsevesenet og kostnader med ettersøk og avliving av skadde dyr. Store konsentrasjonar av hjortevilt påverkar og vegetasjonen i vesentleg grad noko som igjen kan få betydning for det biologiske mangfaldet. Dette gjeld både i høve til vegetasjonen og endra livsmiljø og levekår for andre viltartar og organismar. Forsking syner at effektar av hjorteviltbeiting kan vera både positive og negative avhengig av kva forvaltningsmål ein har for det biologisk mangfaldet. 1 i Forskrift om forvaltning av hjortevilt seier : «Formålet med denne forskriften er at forvaltningen av hjortevilt ivaretar bestandenes og leveområdenes produktivitet og mangfold. Det skal legges til rette for en lokal og bærekraftig forvaltning med sikte på nærings- og rekreasjonsmessig bruk av hjorteviltressursene. Forvaltningen skal videre sikre bestandsstørrelser som fører til at hjortevilt ikke forårsaker uakseptable skader og ulemper på andre samfunnsinteresser.» Kommunen har såleis ansvar for å ta omsyn til ei rekkje interesser når dei gjennom det kommunale målet skal legge føringar for hjorteforvaltninga. Dei kommunale måla skal vere konkrete og kunne etterprøvast.

5 2. Bestandsutvikling og status 2.1. Fellingsstatistikk Fellingsstatistikk Hjortebestanden i Flora kommune har som for resten av vestlandet auka kraftig sidan 1980 talet. Som det går fram av tabellen nedanfor så har avskytinga auka jamt og trutt frå 279 felte dyr i 1989 til den førebelse toppen som var i 2008 med 772 felte dyr. Etter dette har talet felte dyr gått noko ned og i 2012 vart det felt 674 dyr. Ein hadde ein liknande nedgang i 2001 då talet felte dyr gjekk ned i frå 659 dyr i 2000 til 601 i Mange rekna då med at bestanden var i reduksjon, men som fellingstala syner så var det ikkje lenge før fellingstala igjen hadde passert 2001 nivå. Felte hjort Flora kommune Fordeling av avskytinga Tabellen på neste side syner tildeling, fordeling av avskyting og fellingsprosent for perioden 2000 til I størstedelen av denne perioden har det sjølv om det ikkje har vore noko formelt vedtak på det vore eit ynskje om å stogge bestandsveksten og å stabilisere bestanden. Frå ein kom i gong med bestandsplanar i 2003 har dei fleste planane hatt dette som eit av måla. Slik det kan sjå ut utifrå fellingstala har ein ikkje lukkast med dette kanskje før i Dersom ein ser tilbake til sist gong ein hadde nedgang i fellingstala i 2001 så vart tildelinga redusert etter nedgangen. Dette vart ikkje gjort etter den til dels kraftige nedgangen ein hadde frå 772 felte dyr i 2008 til 674 dyr i 2010 då ein faktisk auka tildelinga etter at fellingstala gjekk ned.

6 Etter dette har fellingstala flata ut, i 2011 vart det felt 679 dyr og i 2012 var talet 674 dyr og kanskje har ein no for fyrste gang på 20 år hatt ein reell nedgang i bestanden. Fellingsprosenten som lenge har vore høg i kommunen har på trass av utvida jakttid gått ned i frå 89 % i 2008 til 76 % i 2011 noko som og kan vere med å underbygge dette. År Tildelte Hannkalv Hokalv Hann 1½ år Hunn 1½ år Eldre hann Eldre hunn Sum % Fordeling av avskytinga siste 5 år Grafen nedanfor syner den gjennomsnittleg fordelinga av avskytinga siste 5 år fordelt på alder og kjønn i prosent. Dei blå søylene syner andel av totaluttaket medan dei raude er tilrådd andel av totaluttaket Avskyting 10 Målsetjing 5 0 Hannkalv Hokalv Hann 1½ år Hunn 1½ år Eldre hann Eldre hunn

7 For kalv så ligg ein over 20 % samla, men dette uttrykkjer minimum og det er berre positivt med ein høgare andel kalv enn 20 % av totaluttaket. Andelen kalv og ungdyr i uttaket har utgjort under 60 % av totaluttaket i lengre tid medan andelen eldre hodyr i same tidsperioden har lege godt over 20 %. Det er særskilt andelen 1,5 årige hodyr som har vore lågare enn ynskjeleg. Dette har vore med å svekka reproduksjonsemna i bestanden. Dersom ein ynskjer å oppretthalde eit høgt uttak utan å måtte auke totalbestanden vesentleg må ein snu på dette slik at kalv og ungdyr utgjer ein større del og eldre hodyr ein mindre del. Å halde eit bestandsnivå stabilt slik målet har vore i mange av bestandsplanane er ikkje enkelt for å ikkje sei umogeleg, det er langt enklare å redusere eller auke bestanden. Stabilisering krev særs gode styringsverkty og presis rapportering. Likevel vil ein måtte leve med mindre variasjonar då ein ofte vil kome litt på etterskot med å fange opp endringane. Ein reknar at om lag 95 % av hjorten døyr av ei kule. Jakta har såleis stor verknad på bestandsutvikling, men det vil likevel vere naturlege variasjonar grunna variasjonar i vertilhøve frå år til år som igjen påverkar beitekvalitet, vektutvikling og vinteroverleving fyrst og fremst for kalvar men og vaksne dyr. Dette kan medføre lokale bestandsendringar som ein ikkje lett fangar opp. Med gode styringsverkty vil ein kunne sjå endringane tidlegare og kunne korrigere avskytinga raskare. Sett Hjort registreringar er det verktyet ein i dag meiner er det beste ein har. Kor godt det er avheng av mengda og kvaliteten på registreringane. Men dette er heller ikkje eigna til å fange opp brå og lokale endringar, men meir å sjå trendar i bestandsutviklinga for større område over tid Sett Hjort Sidan 2003 har ein hatt innsamling av Sett Hjort data i kommunen. Dette går ut på at jegerane under jakta registrerar tidsforbruk og det dei ser og feller av hjort. Utifrå dette vert det rekna ut ulike indeksar som skal sei noko om bestandsutviklinga både i høve bestandsstorleik, kjønnsfordeling, reproduksjon og jakttrykk. Sett Hjort er meint å vere eit viktig verkty i bestandsforvaltninga og kvaliteten på dette aukar med auka datamengd/registreringar. Tilfeldige avvik og feilregistreringar vil og og gjere mindre utslag di større datamengd som ligg bak. Det er i underkant av 100 registrerte jaktfelt i kommunen og av desse så er det om lag 60 jaktfelt som leverar skjema. Grunna årlege variasjonar, tilfeldige avvik og at hjorten har store leveområde kan ikkje resultatet herifrå nyttast på små einingar som mindre vald og jaktfelt. Data vert registrert særskilt for innmark og utmark. Sett hjort data frå innmarksjakt syner seg å variere mykje einskilde år utan at det kan forklarast utifrå bestandsmessige tilhøve. Ein reknar difor at tala frå utmarksjakt gjev sikraste indikatorar på bestandsvariasjonar. Tabellen nedanfor syner utviklinga i Sett Hjort for utmarksjakt i perioden Sett Hjort: bestandsutvikling - utmark: År Sett hjort pr. jegerdagsverk 1,51 1,19 1,14 1,27 1,31 1,15 1,26 1,31 0,96 1,15 Sett hjort pr. jegertime 0,28 0,23 0,22 0,25 0,27 0,21 0,25 0,24 0,18 0,23 Antall felte dyr Sett kolle pr. bukk 2,49 2,03 2,63 1,69 2,42 1,93 2,11 2,01 1,77 1,67 Sett kalv pr. kolle 0,56 0,55 0,52 0,52 0,56 0,45 0,53 0,52 0,58 0,56 Sett spissbukk pr. bukk 0,41 0,42 0,39 0,42 0,38 0,39 0,30 0,27 0,32 0,35 % bukk felt av sette bukker 23,55 24,42 28,77 20,40 24,11 22,66 22,24 22,91 22,98 19,44 % koller felt av sette koller 9,61 13,52 11,97 14,08 9,13 12,48 12,04 9,71 14,75 9,05 % kalver felt av sette kalver 8,78 14,31 12,73 12,39 11,34 14,23 12,31 11,19 15,85 11,83 Antall skjema

8 Sett Hjort pr. jegerdagsverk og pr. jegertime i utmark Indeksen for Sett Hjort pr. jegerdagsverk og pr. jegertime skal utrykkje endringar i bestandstettleiken. Sjølv om dei til dels samsvarar nokolunde bra vil Sett Hjort pr. jegertime vere meir presis enn pr. jegerdagsverk dersom rapporteringa er utført korrekt. Sett hjort pr. jegerdagsverk Lineær (Sett hjort pr. jegerdagsverk) Sett hjort pr. jegertime Lineær (Sett hjort pr. jegertime) 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0, ,29 0,27 0,25 0,23 0,21 0,19 0,17 0,15 Desse indeksane har variert noko frå år til år utan at ein trur bestanden har variert tilsvarande. Vertilhøva under jakta vil truleg kunne medverke på talet observasjonar slik at det ved mykje dårleg ver vert færre observasjonar. Dette kan truleg vere med å forklare den låge indeksen for 2011 då det denne hausten var mykje dårleg ver. Vertilhøve vil og påvirke korleis dyra brukar terrenget, tidspunkt for lauvfall og snø vil kunne påvirke kor mykje av dyra i terrenget ein ser. Sett Hjort er difor ikkje presist nok til å kunne utrykkje bestandsendringaar frå år til år, men må sjåast i eit litt lengre perspektiv. Den lineære trendkurva for både sett Hjort pr dagsverk og pr. time tilseier ein svak nedgong i bestandstettleik Sett Kolle pr. bukk Sett kolle pr. bukk skal gje uttrykk for kjønnsfordelinga i bestanden denne har og variert noko, men trenden er tydeleg og gjev utrykk for at skeivfordelinga ein har hatt med for lite vaksne hanndyr i bestanden er i betring. Ein reknar at når indeksen her er under 1,5 kolle pr bukk så har ein tilstrekkelig eldre bukk i bestanden.

9 2.2.4 Andel (%) felte dyr av sette dyr 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 % bukker felt av sette bukker % koller felt av sette koller % kalver felt av sette kalver Lineær (% bukker felt av sette bukker) Lineær (% koller felt av sette koller) Dette gjev uttrykk for jakttrykket på dei ulike kategoriane, men kan og gje indikasjonar på bestandstettleik om indeksane aukar eller minkar vesentleg over tid. Som ein ser så er det langt større sjanse for ein bukk som vert sett å bli felt enn det er for koller og kalvar. Andelen felt av sett kolle og kalv var i 2011 vesentleg høgre enn året før og etter. Dette kan truleg knytast til at indeksane for Sett Hjort pr. jegerdagsverk/time dette året var låge som nemnt ovanfor. Desse indeksane gjekk i 2012 merkbart ned att. Trendlina både for sett bukk og kolle/kalv syner ein svakt synkande tendens som kan indikere lågare jakttrykk, d.v.s. at ein feller færre av dei dyra ein ser. Når ein ser dette i lag med indeksane for sett hjort og fellingstala for dei siste åra vil ein tolke dette til at bestandsnivået er rimelig stabilt på eit nivå noko lågare enn det ein hadde kring Sett hjort Datamengda varierer noko frå år til år og heng ikkje direkte saman med tal skjema då datamengda pr skjema varierer noko. Tabellen under syner totalt registrert datamengd dei ulike åra er det året ein har størst tal jergerdagsverk registrert, medan det er i 2012 det er observert flest dyr. År Antall jegerdagsverk Spissbukk Bukk Kolle Kalv Ukjent Sum sette hjort

10 2.2. Bestandsstruktur og vektutvikling - resultat frå Overvakingsprogrammet I takt med auken i bestandstettleiken har slaktevektene på dyra gått ned. Flora kommune har vore med i Overvakingsprogrammet for hjort med innsamling av kjevar og ovariar samt data om vekt m.v. frå felte dyr sidan Dei 2 grafane nedanfor over vektutviklinga hjå kalvar og 1,5 årige dyr syner vektreduksjonen tydeleg. Vektnedgangen forplantar seg vidare oppover i årsklassane og er tilsvarande for eldre dyr Vektutvikling hjå kalvar og ungdyr Reproduksjonsemna i bestanden Reproduksjonsemna i bestanden/ane har og gått ned i takt med vektreduksjonen då andelen 1,5 årige hodyr som kjem i brunst og får fram kalvar som 2 åringar er sterkt redusert. Dette er direkte vekt/kondisjonsavhengig og ein reknar at 1,5 årige hodyr her må vere over 40 kg før det er nokon stor sjanse for at dei går i brunst og tek kalv. Dess høgre vekt dess større sjanse for at dei kjem i brunst fyrste året. For Sogn og Fjordane samla er andelen 1,5 årige koller som tek kalv redusert frå ca 69 % når Overvakingsprogrammet starta i 1992 til ca 31 % i dag noko som utgjer ein reduksjon på 55 %. For Flora kommune er det no under 20 % av 1,5 årige hodyr som tek kalv. Ein del hodyr med særs låg vekt/dårleg kondisjon tek heller ikkje kalv som 2,5 åringar. Ungdyra utgjer ein stor del av bestanden og dette påverkar såleis den totale produksjonsemna i bestanden negativt då ein må ha fleire dyr for å produsere ei viss mengde kalvar samanlikna med ein bestand der ein større del av hodyra produserer kalv Årsaker til vektreduksjon I høve kalvevektene så er det ikkje berre bestandstettleiken som spelar inn, men kalvingstidspunktet kan og vere avgjerande for vektutviklinga til kalvane. Tidleg kalving vert rekna som ein stor fordel då kalvane får med seg meir av den produktive tida tidleg på sumaren med høgt proteininnhald i vegetasjonen. Når det gjeld tidspunktet for paring som avgjer kor tid kalvinga skjer så reknar ein at eldre bukkar spelar ei rolle då brøleaktiviteten kan vere med å framskunde kor tid kollene går i brunst. Vaksne hanndyr var lenge overbeskatta og det har no i ein del år vore eit ynskje å auke andelen eldre bukk i bestanden. Dei siste 6-7 åra har andelen vaksne hanndyr i uttaket vore redusert til kring 20 % medan det tidlegare låg godt over 25 %. Ein del har oppfatta det slik at ein ved denne reduksjonen har «spart» hanndyr og har forventa ein kraftig auke i andelen eldre hanndyr. Men 20 % er det maksimale som er tilrådd å ta ut av vaksne hanndyr dersom ein skal ha ei balansert kjønns og aldersfordeling i bestanden. Reduksjonen har nok no etter kvart hatt effekt, men dersom ein raskt ynskjer meir hanndyr i bestanden må nok andelen hanndyr i uttaket reduserast langt meir.

11 Sett kolle pr. bukk som gjev uttrykk for andelen eldre hanndyr i bestanden har variert noko, men trenden tilseier at det no er meir vaksne hanndyr i bestanden enn for nokre år sidan. I 2011 var denne 1,77 kolle pr bukk og ein reknar at når denne er på 1,5 så er det tilstrekkelig bukk i bestanden Skader på jordbruksareal, skog, hagar m.v Beiteskader på jordbruksareal Beiting frå hjort på jordbruksareal og skog kan medføre økonomiske tap for brukarane av betydeleg omfang. Omfanget av dette avheng av det lokale beitepresset, avlingstype og alder på skogen. Det økonomsike tapet er størst i meir intensive jordbruksproduksjonar som frukt og frilandsgrønnsaker. I Flora kommune består jordbruksproduksjonen i hovudsak av gras til husdyrfor der tapet pr arealeining er noko mindre, men også her kan beiting av hjort medføre betydelege tap. Særskilt der hjorten beitar på innmarksareala gjennom heile vekstsesongen kan avlingstapet verte stort. Innmarksareala utgjer mange stader viktige beiteområder for hjorten særskilt vår og haust. Beitepresset er oftast størst i typisk vinterbeitområde der det står mykje dyr frå hausten av og til vårtrekket startar i byrjinga av mai. I slike område med lite snø der hjorten kjem til enga gjennom vinteren kan tapet bli særskilt stort då den beitar graset så hardt nedåt at mykje av det beste graset går ut. Dette vert erstatta av meir beitesterke artar med lågare forverdi og produksjon noko som medfører at enga må fornyast oftare om ein skal oppretthalde ein høg forprduksjon. I slike område kan det dersom det og vert beita gjennom vekstsesongen vere snakk om eit avlingstap på opptil 40 % av totalavlinga. Forureining av hausta for med hjorteavføring som vert med i foret under haustinga kan og vere eit problem der hjorten beitar på innmark om sumaren. For å avgrense skadane på jordbruksareal der hjorten beitar gjennom heile sumaren har det vore gjeve ein del skadefellingsløyve i hovudsak på koller og kalvar på ettersumaren tidleg haust før trekkdyra kjem. Utover hausten vil det ofte vere mykje dyr på innmarka i vinterbeiteområda, og her er det lite ein kan gjere for å avverge skadane anna enn å gjerde inn jordbruksareala Beiteskadar på skog For skog er det i hovudsak 2 typar skader som kan medføre større økonomisk tap for skogeigaren. Dette gjeld borkgnaging på produksjonsskog (hogstklasse 3 og 4) av gran og knopp/skotbeiting på ungskog (hogstklase 2) av gran og furu. Borkgnaging på gran medfører ofte roteskadar i områda med gnag og rotstokken ver øydelagt som sagtømmer. Trea vert og svekka av råteangrepet noko som ofte kan medfører stammebrekk. Skotbeitinga på ungskog i hogsklasse 2 medfører sterkt redusert vekst og ved gjenteken hard skotbeiting kan det medføre at trea døyr. På furu kan borkgnag og vere eit problem i hogstklasse 2 då det kan medføre at nedste delen av treet vert øydelagt. Også i høve skadar på skog er det vinterbeitelokalitetane som er mest utsett, og ein del stader er det vanskeleg å få etablert ny skog med brukande tettleik og kvalitet. I Flora kommune er med einskilde unntak eldre furuskog dominerande i dei viktigaste vinterbeitområda. Dette er truleg medvirkande til at ein ikkje har meir skogskadar av hjort enn ein har. Det det er yngre granskog i desse områda er det imidlertid betydelege skadar. Mange stader er det og vankeleg å få opp forynging av furu Skadar i hagar m.v. Fleire stader i kommunen er det og problem med hjort som gjer skade i hagar. Særskilt i bustad områda kring Florø frå Brandsøy og vestover. Her har det og vore omfattande plager på gravplassane, og no er både gravplassen i Brandsøy og Florø inngjerda mot hjort. Dette er den einaste måten ein vil klare å halde hjorten vekke på då dette er vinterlokalitetar og nye dyr kjem til om ein tek ut nokre. For å redusere skadeomfanget her har det jamleg vore teke ut dyr i frå området anten ved skadefellingsløyver til einskild grunneigarar, eller av kommunen på eige initiativ. Det har og vore fanga inn og flytta ein god del dyr i samarbeid med Norsk Hjortesenter på Svanøy. Dette synest som den minst konfliktfylte måten å ta ut dyr herifrå på.

12 2.5. Påkøyringar Kollisjonar mellom køyrety og hjort har i lengre tid vore eit problem på einskilde vegstrekningar i kommunen. Hovudtyngda av påkøyringane skjer på strekninga Grov Florø på Rv 5 der strekninga Brandsøy Florø er den mest belasta. Det skjer og påkøyringar på andre vegstrekningar i kommunen men dette er meir «tilfeldig» og det er få andre stader der det er ulykkespunkt med jamlege påkøyringar. Den mest belasta vegstrekninga ligg i eit viktig vinterbeitområde der det står mykje dyr gjennom vinteren. Mange stader her forflyttar dyra seg morgon og kveld til og frå beiteområder der dei kryssar vegen. Som det går fram av tabellen nedanfor er oktober den månaden med desidert flest påkøyringar. Dyra er då tilbake i vinterbeiteområda og samstundes verkar truleg brunsten til større aktivitet blant dyra. Som ein ser så heng talet påkøyringar truleg saman med bestandsstorleiken då talet påkøyringar varierar mykje godt i samsvar med fellingsstatistikken og Sett Hjort pr. jegertime. For 2009 var talet påkøyringar særs høgt. Det var då langt fleire påkøyringar i januar enn vanleg. Ein har ikkje noko god forklaring på dette, men det kan vere vær og snøtilhøve (lite snø?)som har medført større aktivitet blant dyra. År/mnd Sum Sum Snitt 1,9 2,6 2,0 2,4 1,3 0,3 0,8 1,1 3,4 7,2 4,6 2,3 29,8 Flora kommune har i lengre tid kartlagt ulykkespunkta og arbeidd mot Vegvesenet for å freiste å få til tiltak som kan redusere talet påkøyringar. Vegvesenet har dei siste åra utvida ryddebeltet ved nokre av dei mest belasta ulukkespunkta i Brandsøy. Utan at ein har talmateriale som stadfestar det så har dette truleg hatt effekt. Base/industriområdet på Botnaneset har dei siste åra vorte utvida austover i eit område der det tidlegare var ein del påkøyringar. Alt arealet nedom Rv 5 her er no industriareal og nokre tidlegare ulykkes punkt er med dette fjerna. Alle melde påkøyringar vert no registrert i Hjorteviltregisteret.

13 3. Organisering valdstruktur 3.1. Dagens valdstruktur og organisering Det er i dag 37 vald i kommunen. Av desse er det 4 større vald med godkjent bestandsplan. Desse har tilsaman nærare 70 % av dei tildelte fellingsløyva. Av desse er Norddalsfjord storvald som strekkjer seg frå Florø/Saga og austover t.o.m. Grøndalen det største med eit godkjent areal på nærare 160 km2. Storleiken på dei 3 andre valda med bestandsplan er frå 40 til 105 km2. Resten av valda har ein storleik som varierar frå om lag 1 11 km Hjorten sin områdebruk, resultat frå Merkjeprosjektet I perioden vart det gjennomført eit større merkjeprosjekt for hjort i Sunnfjord og Sogn. Hovudmålet for prosjektet var å auke kunnskapen om hjorten sin områdebruk gjennom året for å kunne drive ei bestands messig og målretta forvaltning. Det var i alt 125 dyr som vart fanga inn og sett på GPS halsband. Desse lagra kontinuerlig dyra sine posisjonar og GPS halsbanda vart tekne av dyra når dei var tilbake på vinterbeitelokaliteten. Deretter vart data om dyra sine posisjonar og bevegelsar gjennom året henta ut. Ein del av dei siste halsbanda som vart nytta sendte posisjonsdata via mobilnettet slik at ein fekk inn posisjonsdata fortløpande når dyra var i område med mobildekning Dyr merka i Flora kommune I Flora kommune vart det i alt merka 9 dyr, 4 koller og ein bukk på Bjørnset og 3 koller i Mekevika samt ei kolle på Stavøya. Sendaren på bukken fungerte ikkje, og ei av kollene frå Bjørnset kom ikkje attende. Kolla på Stavøya vart peila i området på ettersumaren, men ein lukkast ikkje å få tak i klaven frå denne. Det er såleis 6 dyr frå Flora kommune ein har data frå, og alle desse var innom Gloppen kommune på sumarbeite. Ei av kollene var og innom Naustdal kommune i delar av sumaren. Kartet nedanfor syner bevegelsane til dei merka dyra i kommunen frå dei vart merka på vinterbeite til dei var attende der vinteren etter. Kart henta frå: Meisingset, EL., Brekkum, Ø., Loe, LE., Lande, U., Rivrud, IM., & Mysterud, A. Bioforsk Rapport 7 (98) 2012,

14 Hodyra hjå hjorten held ofte saman i familiegrupper med fleire generasjonar og ein reknar at ei merka kolle såleis representerar ofte fleire dyr som har eit mykje godt tilsvarande trekkmønster. Hovudtrekka for ei slik familiegruppe vil vere likt og dei vil vere samla på vinterlokalitetane. I sumarområda der dei og oftast kalvar vil dei fordele seg over større område. I høve dei merka dyra i Flora kommune kan det sjå ut som ein har merka fleire dyr frå same familiegruppe då mange av dyra har myke godt likt trekkmønster Dyr merka i andre kommunar med tilhald i Flora Av dyr som vart merka på vinterlokalitet i andre kommunar så er det fleire som har sumarbeite i Flora kommune. Her kan nemnast: Ei kolle merka på Gryta i Naustdal har sumarbeite i inste Storebotn i Norddalsfjord. Denne var og på sørsida av Førdefjorden og innom både Førde og Gaular kommune i brunstperioden. Ei anna kolle merka på Gryta hadde sumarbeite i området Søråsen på Løkkebø og var og innom Solheim i Hyen. Ei kolle merka på Kvellestad hadde og liknande trekkmønster men stod for det meste på Solheim i Hyen. Ei kolle merka på vinterbeite ved sentrum i Askvoll hadde sumarbeite i Steindalen. Frå merkeprosjektet i Nordfjord som var avslutta nokre år tidlegare veit ein og at ei kolle med vintertilhald på Hope i Hyen hadde sumarbeite i Steindalen. Det er såleis heilt tydeleg at kommunegrensene ikkje er noko hjorten bryr seg om og at ein må samarbeide over kommunegrensene om ein skal kunne drive ei bestandsretta forvaltning. Dyr merka i Naustdal der 3 av dei har vore innom Flora kommune Kart henta frå: Meisingset, EL., Brekkum, Ø., Loe, LE., Lande, U., Rivrud, IM., & Mysterud, A. Bioforsk Rapport 7 (98) 2012,

15 Dyr merka i Askvoll der eit har sommartilhald i Steindalen Kart henta frå: Meisingset, EL., Brekkum, Ø., Loe, LE., Lande, U., Rivrud, IM., & Mysterud, A. Bioforsk Rapport 7 (98) 2012, Det er ingen stader det er merka så mange dyr at ein kan sei noko eksakt om ulike bestandar sine avgrensingar og trekkmønster. Som ein ser så er det og i stor grad overlapping/kryssing av leveområda og trekkvegar frå dyr frå ulike område/bestandar og noko eksakt avgrensing finns kanskje heller ikkje. Det vil likevel vere slik at einskilde område i større grad «heng saman» i høve hovudtyngda av hjorten sin områdebruk enn andre. På bakgrunn av data frå alle dei merka dyra har Merkjeprosjektet freista å få fram meir generelle retningsliner for storleik på leveområde, områdebruk gjennom året m.v Hovudkonklusjonane frå Merkjeprosjektet 60 % av hjorten vart klassifisert som trekkdyr dvs ulike leveområde sommar og vinter Trekkdyra forflytta seg i gjsn 18 km mellom sommar og vinterområde Ingen klare skilnader i høve andelen trekkdyr mellom kyst og innland Arealet for årsleveområdet varirerar frå km2 og er i gjsn. 84 km2 Bukkane har langt større leveområde enn kollene. 100 km2 vil fange heile leveområdet til 80 % av kollene i ein bestand Ein hjort brukar i gjennomsnitt 2 kommunar gjennom året. Ein gjennomsnitts kommune fangar 90 % av ein bestand Geografiske tilhøve som dalføre/fjellkjedar og fjordsystem spelar og inn på avgrensing av leveområda. Utifrå dette vil det tilsei at det berre er 2 vald i kommunen (Nordalsfjord og Eikefjord) som har ein storleik som tilseier at dei kan snakke om bestandsforvaltning.

16 4. Forvaltningsmål og tiltak i planperioden 4.1 Hovudmål Hjorten er ein viktig utmarksressurs i Flora kommune. Bestandane skal forvaltast slik at det sikrar grunnlaget for ei langsiktig og stabil hausting av hjort som ein ressurs for jakt, naturopplevingar (rekreasjon), matproduksjon og næringsutvikling. Dette utan at konfliktnivået i høve andre nærings og samfunnsinteresser vert for stort. 4.2 Delmål Bestandsretta og grunneigarstyrt forvaltning av hjortebestandane Forvaltninga av hjort i kommunen skal gjerast ved bestandsplanar for vald eller bestandsplanområde avgrensa mest mogleg i samsvar med dei ulike bestandane sine leveområde Forvaltninga skal vere Kunnskapsbasert Redusere omfanget av arealbrukskonfliktar i høve andre interesser: o Skadar på jordbruksareal/avlingar og skog o Påkøyringar/kollisjonar mellom hjort og køyrety o Skadar i hagar, parkar og gravplassar Stogge vektnedgang for kalvar Auke reproduksjonsemna i bestanden Legge til rette for eit årleg uttak på om lag 800 dyr 4.3 Tiltak: Bestandsretta og grunneigarstyrt forvaltning av hjortebestandane Kommunen tek del i prosjektet Forvaltning av hjortebestand Dette har som hovudmål å avgrense ulike bestandar sine leveområde og å få til ei organisering av grunneigarane mest mogleg i samsvar med dette uavhengig av kommune og fylkesgrenser. Vald som vel å stå utanfor bestandsplansamarbeid får tildelt fellingsløyve i samsvar med gjennomsnittleg areal og fordeling som tilgrensande/kringliggjande vald/bestandsplanområde med godkjend bestandsplan Forvaltninga skal vere Kunnskapsbasert Flora kommune tek del i Overvakingsprogrammet for hjortevilt med innsamling av kjevar frå felte dyr. Ein bør få inn kjevar med naudsynt informasjon frå minst 90 % av dei felte dyra. Alle vald/jaktfelt skal registrere Sett Hjort data. Dette kan om naudsynt påleggjast dersom det ikkje vert gjort friviljug. Nyttiggjere seg kunnskap om hjorten sin områdebruk m.v. avdekka gjennom merkjeprosjekta samt søkje å bidra til å få enno meir kunnskap ut av dei data som er samla inn gjennom dette/desse Redusere omfanget av arealbrukskonfliktar i høve andre interesser: Registrere alle rapporterte påkøyringar i Hjorteviltregisteret. Samarbeid med vegmyndigheitene for om mogleg å få sett i verk tiltak på utsette strekningar. Leggje til rette for uttak av "stasjonære" dyr i frå bustadområde og jordbruksareal på våren og forsommaren når vårtrekket er over og på ettersumaren/hausten før hausttrekket er i gong.

17 4.3.4 Stogge vektnedgang for kalvar Andelen eldre bukk skal utgjere maksimalt 20 % av det samla jaktuttaket årleg. Andelen kalv og ungdyr skal utgjere minst 60 % av det samla jaktuttaket årleg Auke reproduksjonsemna i bestanden Andelen kalv og ungdyr skal utgjere minst 60 % av det samla jaktuttaket. Andelen eldre hodyr skal utgjere maksimalt 20 % av det samla jaktuttaket årleg Legge til rette for eit årleg uttak på om lag 800 dyr Andelen kalv skal utgjere minimum 25 % og kalv og ungdyr til saman skal utgjere minst 60 % av det samla jaktuttaket. Andelen eldre hodyr skal utgjere maksimalt 20 % av det samla jaktuttaket årleg. Lik fordeling av jaktuttaket mellom kjønn for vaksne dyr (1,5 år og eldre). Gradvis auke av det årlege jaktutaket frå dagens om lag 675 dyr/år til 800 dyr/år. Kor raskt ein kan auke det årlege jaktuttaket avheng av kor høg andel kalv og ungdyr og låg andel eldre hodyr ein oppnår dei einskilde åra. Sett Hjort må nyttast for å korrigere tildeling/totaluttak.