BUDSJETT 2018 ØKONOMIPLAN TEKSTDEL

Transkript

1 BUDSJETT 2018 ØKONOMIPLAN TEKSTDEL Oppdatert etter K-sak 085/ Punkta som er oppdatert er kapittel 3., kapittel 7.2 og 7.3, og kapittel 8.

2 Budsjett 2018, plan : Tekstdel 1. Innleiing rådmannen sine vurderingar Nøkkeltall framlegg budsjett 2018, økonomiplan ske oversikter Generelt Føresetnadar Utgangspunkt Folketalsutvikling Statsbudsjettet kommunen sine frie inntekter for Oppgåveendringar og ulike satsingar i Statsbudsjettet Andre store inntektspostar Lønn og pensjon Lånegjeld, renter og avdrag Kommunale takstar og inntekter frå tenester Risikovurdering av økonomiplan Tenester og einingar Ansvar 1000 Rådmannen Ansvar 1200 Lønn og personal Ansvar 1400 IKT Ansvar Ansvar 1600 Utvikling Ansvar 1700 Tenestetorget Skulane felles Ansvar 2101 Enge skule Ansvar 2105 Skånevik skule Barnehagane Ansvar 2201 Enge barnehage Ansvar 2203 Rygg barnehage Ansvar 2205 Skånevik barnehage Ansvar 2300 Kultur Ansvar Helse Ansvar 3600 NAV Etne Tiltak av tiltak Samla oversikt over driftstiltak Detaljar driftstiltak Investeringar Innsparingskatalog - alternative innsparingar Budsjett 2018, ØP Side 2

3 1. Innleiing rådmannen sine vurderingar Rådmannen sitt framlegg til årsbudsjett for 2018 og økonomiplan for tek utgangspunkt i vedteken økonomiplan, budsjettrevisjon og utviklinga skildra i tertialrapportane i 2017 og regjeringa sitt framlegg til statsbudsjett for Fjorårets budsjett hadde tre tydelege hovudambisjonar som er vidareført i årets budsjett og økonomiplan: Oppretthalda innsatsen og merksemd på å vidareutvikla Etne samfunnet slik at vidare vekst, utvikling og attraktivitet sikrast. Visa retning ut av dei driftsøkonomiske utfordringane kommunen har vore i dei siste åra og framleis er i ved å føreslå grep som gjer at Etne har berekraftig økonomistyring som gir handlingsrom. Fastsetja realistisk årsbudsjett på grunnlag av dei inntekter og utgifter som kommunen kan forventa i budsjettåret. I økonomiplanen for vedtok kommunestyret ei samla innsparing i drifta på om lag 27,5 millionar kr. Budsjettframlegget viser korleis innsparingane blir innfridd i 2018 og framover i økonomiplanperioden. I tillegg gjer den økonomiske situasjonen at framlegget inneheld nye innsparingskrav utover dei kommunestyret vedtok i fjor. Budsjettframlegget frå regjeringa gir konsekvensar for Etne i 2018 og resten av økonomiplanperioden. Når verknaden av statsbudsjettet kjem fram så kort tid før budsjettframlegget skal ferdigstillast blir budsjettprosessen svært krevjande. I skrivande stund er det heller ikkje klart om alle endringane i statsbudsjettframlegget frå kommuneproposisjonen blir vedteke i Stortinget. Framlegget har ikkje tatt omsyn til dei varsla endringane i eigedomskatten, spesielt i høve verk og bruk. Dersom framlegget til regjeringa blir vedteke, bør både administrasjon og formannskap allereie i vår setja seg saman og vurdera kva tiltak som bør setjast i verk. Budsjettframlegget for 2018 viser ein stram økonomisk situasjon der ein gjer ytterlegare grep for å korrigera driftsutgiftene til eit berekraftig nivå. Budsjettforslaget har ei investeringsramme på total 106,9 millionar kr i økonomiplanperioden og brutto driftsutgifter på om lag 340 millionar kr. Netto driftsresultat er det mest sentrale nøkkeltalet i kommunerekneskap og viser kva ein har igjen etter at alle drifts- og kapitalutgifter er dekka. For å ha ein sunn og berekraftig økonomi er det tilrådd å ha netto driftsresultat på 1,75 % av driftsinntektene. I budsjettet for 2018 er det lagt opp til eit positivt driftsresultat, men svakare enn det tilrådde nivået. Etter rådmannen sitt syn er eit positivt netto driftsresultat på 1,75 % naudsynt for at kommunen kan byggja opp ein minimumsbuffer mot endra brukarbehov som vil oppstå i løpet av budsjettåret og bidra til eigenfinansiering av naudsynte investeringar. For Etne betyr det at kommunen bør ha eit netto driftsresultat på om lag 6 millionar for å ha høgde for endra brukarbehov og handlingsrom til investeringar. planen som no blir vedteken markerer starten på eldrebølgja som for Etne sin del vil gjera seg gjeldane frå om lag Tida fram til då må nyttast til omstilling. Kommunestyret har vedteke dei store rammene for korleis eldreomsorga i framtida skal vera organisert. Den set store krav til leiing og organisering som både skal setja i verk ytterlegare nedtrekk på same tid som ein flyttar inn i nytt omsorgssenter. I satsinga ligg det store forventningar til fleire nivå i tenesteapparatet. For å få ei god og funksjonell drift av pleie- og omsorgstenesta i kommunen har kommunestyret godkjent nye tenestestandard tilpassa framtidig drift. Målet med moderniseringa i pleie og omsorg er at alle tenestemottakarane skal kunne leva ut fullverdige liv Budsjett 2018, ØP Side 3

4 i trygge omgjevnader på alle omsorgsnivå, samtidig som kommunen leverer pleie- og omsorgstenester av høg kvalitet. Pleie og omsorg må ha merksemd på rett person, på rett plass til rett tid. Etne kommune byggjer i desse dagar eit nytt omsorgssenter som skal opnast hausten Dette er ei stor og viktig satsing for heile kommunen. Etne vil få det mest moderne og funksjonelle omsorgssenteret på Haugalandet. Senteret vil ta i bruk moderne velferdsteknologi som vil tryggja og støtta brukarane slik at dei kan vera mest mogeleg sjølvhjulpne, lengst mogeleg. Dei neste åra må kommunen gjennomføra eit digitalt løft ved å ta i bruk ny teknologi for å utvikla dei kommunale tenestene når det gjeld kvalitet og effektivitet. I budsjettframlegget har rådmannen lagt tilrette for at kommunen kan starte ei stor satsing på digital læring i skulen, innføring av velferdsteknologi og ta del i digitale samarbeid med kommunane på Haugalandet og KS om vidareutvikling av IKT-tenester. Digital læring har fått stor merksemd i ny læreplan for skule. Bruk av digitale verktøy skal støtta opp under borna sine læreprosessar og vil vera ei viktig satsing i åra som kjem. Det skal lagast plan for denne satsinga der opplæring er heilt sentral. Opplæringa som er lagt inn vil gje ei brei opplæring av lærarar og elevar. Val av maskinvare og læringsplattform vert ein sentral del av prosessen. Satsinga inneber at alle elevane og lærarane får tilgang til si maskinvare, som kan brukast både på skulen og heime. Etne kommune har full barnehagedekning ved at alle som har rett til plass får tilbod. Prognosane viser at søknaden til barnehagane går ned ved at store barnekull går over til skulen. Dette vil føre til ledig kapasitet i barnehagane ved dagens struktur. Kommunestyret vedtok i fjor ei generell innsparing for barnehagane. I budsjettframlegget er Rygg barnehage foreslått lagt ned for å møte innsparingskrava i økonomiplanperioden. I budsjettframlegget har rådmannen lagt inn ein auke i pedagognormen i barnehagane i tråd med forslaget i Statsbudsjettet. Høge investeringar gjennom mange år har ført til at kommunen har større lånegjeld enn tilrådd nivå på under 70 % av brutto driftsinntekter. Utgifter til renter og avdrag belastar driftsbudsjettet og reduserer handlingsrommet. Den høge lånegjelda er ikkje berekraftig med veksten i driftsinntektene kommunen kan rekne med i komande økonomiplanperiode. I framlegget blir det foreslått grep for å redusere kommunen si totale lånegjeld frå om lag 80 % av brutto driftsinntekter i starten av økonomiplanperioden ned til om lag 74 % i Forutan bygging av ny brannstasjon i Etne i 2018 og opning av nytt omsorgssenter, er det i investeringsbudsjettet foreslått utviding av kyrkjegardar i kommunen og kjøp av fylkeskommunen sin seksjon i Skakke senteret. I tillegg er det lagt inn 10 millionar kr til oppgradering av kommunale bygg og 5 millionar kr til oppgradering av vegar og bruer i økonomiperioden. Rådmannen legg med dette fram eit stramt budsjett der merksemda i det store og heile har vore å balansera driftsutgiftene mot inntektene. Budsjettet gir lite rom for nye tiltak og handlingsrommet er stramt i heile økonomiplanperioden. Rådmannen meiner det er heilt naudsynt å arbeida mot å betre driftsresultatet for å kunne byggja opp ein minimumsbuffer mot endra brukarbehov som vil oppstå i løpet av budsjettåret og bidra til eigenfinansiering av naudsynte investeringar. Etne, Pål Nygård rådmann Budsjett 2018, ØP Side 4

5 2. Nøkkeltall framlegg budsjett 2018, økonomiplan Kva 2017 Endring Brukarbetalingar Andre salgs- og leigeinntekter Overføringar med krav til motytelse Rammetilskott Andre statlige overføringar Andre overføringar Skatt på inntekt og formue Eigedomsskatt Andre direkte og indirekte skattar Driftsinntekter Lønnsutgifter Sosiale utgifter Kjøp av varer og tenester som inngå Kjøp av tenester som erstattar t.prod Overføringar Avskrivningar Fordelte utgifter Driftsutgifter Renteinntekter og utbytte Renteutgifter og låneomkostningar Avdrag på lån Netto driftsresultat i % 0,23 % 0,06 % 0,29 % 0,50 % 0,64 % 0,65 % Udisponert botnlinje Lånegjeld Lånegjeld i % av driftsinntekter 76 % 4,00 % 80 % 78 % 76 % 74 % Eigedomsskatt bustad og fritid 4,25-4,25 4,25 4,25 4,25 Eigedomskatt andre Investeringar inkl. mva Kjøp av tenester som erstattar t.produksjon 15 % Overføringar 6 % Fordelte utgifter 0 % Eigedomsskatt 6 % Andre direkte og indirekte skattar 1 % Brukarbetalingar 3 % Andre salgs- og leigeinntekter 6 % Overføringar med krav til motytelse 8 % Kjøp av varer og tenester som inngår i t.produksjon 10 % Lønn- og sosiale utgifter 67 % Skatt på inntekt og formue 30 % Rammetilskott 41 % Utgifter Andre overføringar 0 % Andre statlige overføringar 5 % Inntekter Budsjett 2018, ØP Side 5

6 3. ske oversikter 3.1 Hovudoversikt driftsbudsjettet Hovudoversikt - driftsbudsjett Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Driftsinntekter Brukarbetalingar Andre salgs- og leigeinntekter Overføringar med krav til motytelse Rammetilskott Andre statlige overføringar Andre overføringar Skatt på inntekt og formue Eigedomsskatt Andre direkte og indirekte skattar Sum driftsinntekter (B) Driftsutgifter Lønnsutgifter Sosiale utgifter Kjøp av varer og tenester som inngår i t.produksjon Kjøp av tenester som erstattar t.produksjon Overføringar Avskrivningar Fordelte utgifter Sum driftsutgifter (C) Brutto driftsresultat (D = B - C) Finansinntekter Renteinntekter og utbytte Gevinst finansielle instrumenter (omløpsmidlar) Mottatte avdrag på utlån Sum eksterne finansinntekter (E) Finansutgifter Renteutgifter og låneomkostningar Tap finansielle instrument (omløpsmidler) Avdrag på lån Utlån Sum eksterne finansutgifter (F) Resultat eksterne finanstransaksjonar (G = E - F) Motpost avskrivningar Netto driftsresultat (I) i % 0,31 % 0,23 % 0,32 % 0,46 % 0,83 % 0,85 % Interne finanstransaksjonar Bruk av tidlegare års reknesk.m. mindreforbruk Bruk av disposisjonsfond Bruk av bundne fond Sum bruk av avsetningar (J) Overført til investeringsreknesk./-budsjett Dekking av tidlegare års reknesk.m. meirforbruk Avsetningar til disposisjonsfond Avsetningar til bundne fond Sum avsetningar (K) Årets rekneskapsmessige mindreforbruk Årets rekneskapsmessige meirforbruk Sum (L = I + J - K) Budsjett 2018, ØP Side 6

7 3.2 Budsjettskjema 1A Budsjettskjema 1A Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Skatt på inntekt og formue Ordinært rammetilskott Skatt eigedom Andre direkte eller indirekte skattar Andre generelle statstilskott Sum frie disponible inntekter = Renteinntekter og utbytte Gevinst finansielle instrument (omløpsmidlar) Renteutg., provisjonar og andre finansutgifter Tap finansielle instrument (omløpsmidlar) Avdrag på lån Netto finansinntekter/-utgifter = Til dekking av tidlegare års rekneskapsmessig meirforbruk Til ubundne avsettingar Til bundne avsettingar Ikkje disponert netto driftsresultat Bruk av tidlegare års regnskapsmessige mindreforbruk Bruk av ubundne avsettingar Bruk av bundne avsettingar Netto avsettingar = Overført til investeringsbudsjettet Til fordeling drift = Sum fordelt til drift (frå skjema 1B) = Rekneskapsmessig meirforbruk/mindreforbruk = Budsjettskjema 1B Budsjettskjema 1B Til fordeling drift (frå budsjettskjema 1A) Fordelt slik: Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett RÅDMANN LØNN OG PERSONAL IKT ØKONOMI UTVIKLING TENESTETORG ENGE SKULE RYGG SKULE SKÅNEVIK SKULE ENGE BARNEHAGE RYGG BARNEHAGE SKÅNEVIK BARNEHAGE KULTUR HELSE OG SOSIAL HS AVD.1 BISTAND OMSORG HS AVD.2 BISTAND OMSORG PLEIE- OG OMS.TENESTER, FELLES PLO AVD. 1 ETNE PLO AVD. 2 ETNE PLO AVD. SKÅNEVIK NAV KOMMUNE DRIFT/VEDLIKEHALD RÅDMANN - FINANS Sum Diff: Budsjett 2018, ØP Side 7

8 3.4 Hovudoversikt investeringsbudsjettet Hovudoversikt - investeringsbudsjett Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Inntekter Salg av driftsmidlar og fast eigedom Andre salgsinntekter Overføringar med krav til motytelse Kompensasjon for meirverdiavgift Statlige overføringar Andre overføringar Renteinntekter og utbytte Sum inntekter (L) Utgifter Lønnsutgifter Sosiale utgifter Kjøp av varer og tenester som inngår i t.produksjon Kjøp av tenester som erstattar t.produksjon Overføringar Renteutgifter og omkostningar Fordelte utgifter Sum utgifter (M) Finanstransaksjoner Avdrag på lån Utlån Kjøp av aksjer og andelar Dekning av tidl. års udekka Avsettingar til ubundne investeringsfond Avsettingar til bundne fond Sum Finans- og finansieringstransaksjoner (N) Finansieringsbehov (O= M + N - L) Dekkast slik: Bruk av lån Mottatte avdrag på utlån Salg av aksjer og andelar Bruk av tidl. års udisponert Overføringer fra driftsregnsk./-budsjett Bruk av disposisjonsfond Bruk av ubundne investeringsfond Bruk av bundne fond Sum Finansiering (R) Udekka/udisponert (O+R) Budsjett 2018, ØP Side 8

9 3.5 Budsjettskjema 2A Budsjettskjema 2A Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Investeringar i anleggsmidlar Kjøp av aksjer og andeler Utlån og forskutteringar Avdrag på lån Avsetningar Sum årets finansieringsbehov = Finansierast slik: Bruk av lånemidlar Inntekter frå sal av anleggsmidlar Tilskot til investeringar Kompensasjon for meirverdiavgift Mottekne avdrag på utlån og refusjonar Andre inntekter Sum ekstern finansiering = Overført frå driftsreknesk./-budsjettet Bruk av avsetningar Sum finansiering = Udekka/udisponert = Budsjettskjema 2B Budsjettskjema 2B Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Til investeringar i anleggsmidlar (frå skjema 2A) Fordelt slik: Opprustning kom.bygn Nytt etne omsorgssenter Oppgraderingsplan vegar og bruar Ombygging eksisterande omsorggsenter Kjøp seksjon Skakke Kjøp bilar D/V Digital læring skule Gravplassar Sum Budsjett 2018, ØP Side 9

10 4. Generelt Heimel Etter plan- og bygningslova 11-1 skal kommuneplanen ha ein handlingsdel som angir korleis planen skal følgjes opp dei fire påfølgjande åra eller meir, og reviderast årlig. Etter kommuneloven 44 skal kommunen utarbeide ein fireårig økonomiplan og eit årsbudsjett. planen etter kommuneloven 44 kan inngå i handlingsdelen, og Etne kommune har difor vald å handsama handlingsdelen, økonomiplan og budsjett i ein og same planprosess og i eitt felles dokument. Årsbudsjettet utgjør første år i økonomiplanen. Handlingsprogrammet skal prioritere ressursar, arbeidsoppgåver og mål gjennom å konkretisere tiltak innafor kommunens økonomiske rammer dei neste fire årene. Programmet skal omfatte heile verksemda og gi ei realistisk oversikt over inntekter og utgifter i perioden. Årsbudsjettet er ein bindande plan for bruken av kommunens midlar i budsjettåret. Vidare er planen å knyte målsettingane i kommuneplanen enda betre og systematisk inn i budsjett- og økonomiplan. Budsjett 2018, ØP Side 10

11 Befolkningsendring Folketal Føresetnadar 5.1 Utgangspunkt Budsjettet for 2018 og økonomiplanen for tek utgangspunkt i vedteken økonomiplan Tal for 2018, 2019 og 2020 og tala for 2020 er vidareført (med små endringar) til Tala for 2018 er m.a. oppdatert m.o.t. reelle endringar vedk. løn (m.a. lokale forhandlingar hausten 2016, sentrale forhandlingar 2017 og lokale forhandlingar hausten 2017 for kapittel 4 og 5), og vedtekne tillegg for fast tilsette. Dersom det ikkje er kjende endringar dei neste åra, er endringane i 2017 vidareført i økonomiplanperioden. På andre område, t.d. ulike større inntekter, er desse lagt inn med forventa endring i perioden. Andre føresetnader er gjort greier for i resten av kapittel Folketalsutvikling Kommunen sine inntekter og omfanget av tenester det er behov for avheng på ulike måtar av talet på innbyggjarar i kommunen, aldersfordelinga mellom desse og ulike demografiske og geografiske omstende. Tal pr (4 123 innbyggjarar) vert lagt til grunn for utrekning av rammetilskotet i Statsbudsjettet for Skatt- og inntektsutjamninga vil bli fordelt med bakgrunn i folketalet per Oversikta nedanfor viser talet på innbyggjarar i Etne kommune pr frå 1965 til og med Folkemengde Nettoinnflytting Fødselsoverskot -60 I frå slutten av 80 talet og til byrjinga av 90-talet gjekk folketalet nedover stort sett grunna utflytting. På 90-tallet bremsa utflyttinga opp, og ein fekk en del år med store fødselsoverskot rundt år 2000 som gav litt vekst. Etter ein ny nedgang frå 2002 til 2008, har kommunen hatt ein relativt jamn auke som no ser ut til å stoppe litt opp. Folketalet var Folketalet var 4 135, som truleg det høgste sidan Etne og Skånevik kommunar blei slått saman i Historisk sett er også veksten dei siste åra større enn tidlegare, og ein må tilbake til slutten av 70-tallet for finne ein liknande vekst. Figuren viser også at netto innflytting historisk har mest å seie for utvikla i folketalet. Budsjett 2018, ØP Side 11

12 Årsaker til folketalsutviklinga Utvikling folketal År Tal Netto innfl. Netto innfl. Tal Vekst i % Fødselsoverskot Utland Inn-land Utland Innland Utland vekst Etne Landet Innflytting Utflytting Folke- Fødde Daude Innland ,75 1, ,43 1, ,94 1, ,42 1, ,11 1, ,07 0, ,71 0, Utg. kvartal 1. kv kv Sum ,29 0,37 Sum frå SSB gjev ut kvartalsvise tal for folketalsutviklinga etter type endring. Tabellen ovanfor viser endringane i løpet av året for fødselsoverskot, netto innflytting inn- og utland og folketilvekst for dei 5 siste åra og for 1.halvår Så langt i år er det ein reduksjon i folketalet på 12 personar (same periode i fjor hadde ein auke på 3 personar). Det er eit fødselsoverskot på -3 personar (+3 i 2016), netto innflytting i frå utlandet er på 4 (+13 i 2016) personar, og netto flytting innanlands er -13 personar (-13 i 2016). Innflyttinga frå utlandet ser ut til å ha stagnert noko. Det er folketalet som vert lagt til grunn for utrekning av rammetilskotet i Statsbudsjettet for SSB publiserer tal pr november. Folketal delt på ulike aldersgrupper: Alderssamansetninga har betyding for utforminga og behova for ulike tenester. Etne har relativt sett ein eldre befolkning enn landssnittet, men samstundes er det no også ein relativt større del i barnehage- og skulealder. Budsjett 2018, ØP Side 12

13 Aldarssamansetning i % samanlikna med landet Etne Landet Etne Landet Etne Landet 0-2 3,73 % 3,51 % 0,21 % 3,51 % 3,45 % 0,06 % 3,46 % 3,42 % 0,04 % 3-5 4,36 % 3,72 % 0,64 % 4,41 % 3,65 % 0,76 % 4,41 % 3,55 % 0,85 % ,62 % 12,05 % 0,58 % 12,69 % 12,05 % 0,64 % 12,69 % 12,04 % 0,65 % ,95 % 5,08 % -0,13 % 5,14 % 5,04 % 0,10 % 5,14 % 5,00 % 0,14 % ,87 % 6,66 % -0,79 % 5,67 % 6,58 % -0,90 % 5,67 % 6,53 % -0,85 % ,06 % 54,98 % -2,92 % 52,26 % 54,96 % -2,70 % 52,26 % 54,89 % -2,62 % ,77 % 9,72 % 1,05 % 11,01 % 10,06 % 0,95 % 11,01 % 10,36 % 0,64 % ,07 % 3,43 % 0,65 % 3,85 % 3,38 % 0,47 % 3,85 % 3,35 % 0,49 % ,56 % 0,84 % 0,72 % 1,46 % 0,84 % 0,62 % 1,46 % 0,85 % 0,61 % Sum 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % Av andre moment som er interessante i vurderinga av tenestetilbodet i kommunen er fordelinga mellom innbyggjarane i grunnkretsane i kommunen. Oversikt over fordelinga mellom grunnkretsane: Folkemengd pr område Område Endring siste år Endring siste 5 år Befolkningsframskriving: Både SSB og Hordaland Fylkeskommune har fleire modellar for å framskrive folketalet. Modellane sprikar veldig som figuren nendafor visar, og dette gjeld også hovudalternativa. Endring siste 10 år Enge Skånevik Rygg Sørstranda Sævareid Fjæra Grønstad Uoppgitt Totalt SSB Høy nasjonal vekst (HHMH) SSB Hovudalternativet (MMMM) SSB Låg nettoinnvandring (MMML) SSB Låg nasjonal vekst (LLML) HFK Høgalternativ SSB - Ingen nettoinnvandring (MMM0) HFK Hovudalternativ HFK Lågalternativ SBB opererer med ulike scenario for folketalsutviklinga, siste prognose er frå Hovudalternativet til SBB (MMMM) legg til grunn middels utvikling på faktorane fruktbarheit, levealder, innanlands flytting (mobilitet) og innvandring. Tabellen nedanfor sumerar opp eit slikt Budsjett 2018, ØP Side 13

14 scenario for Etne med fokus på endring i aldersgruppene innafor økonomiplanperioden (16-20) og eit perspektiv fram mot Tala gir uttrykk for at barn i barnehagealder er på topp no og vil gå ned med ca. 30 barn i økonomiplanperioden, for så å auke litt etter denne å så ligge relativt stabilt framover. Barn i skulealder får ein topp rundt Ungdomsskulealder når ein topp rundt same tid og vil halde seg relativt stabilt etter det. Samanlikna med framskrivinga frå 2014 er befolkningstala noko lågare, men det ligg framleis til grunn ei stor auke blant dei eldre. I dei eldste aldersgruppene ligg toppen langt fram i tid, og det ligg an til ein stor auke. Om lag 75 % av befolkningsveksten ligg i aldersgruppene 67+ fram mot Framskriven folkemengde etter alder Alder Endring Endring Sum SSB-modell: Middels nasjonal vekst (Alternativ MMMM). Tal per juni Neste publisering juni 2018 I Hordaland fylkeskommune sin hovudmodell vert det stipulert ei avtakande befolking i kommunen fram mot 2040, ned mot nivåa kommunen hadde på midten av 2000-tallet. Her vert det spådd nedgang i befolkninga under 50 år, og ei auke i den eldre befolkninga, spesielt dei over 67 år. Budsjett 2018, ØP Side 14

15 Framskriven folkemengde etter alder (Hordaland fylkeskommune, hovudalternativ Alder Endring Endring gion år år år år år år år år år år år år år Sum Viss ein ser nærare på trenden dei siste åra, har hovudårsaka til folketilveksten vore ei netto innflytting frå utlandet. Effekten har sidan 2010 vore tydeleg avtakande frå om lag 50 per år til 5 per år netto. Tilflyttinga frå utlandet er antakeleg i stor grad knytt til arbeidsinnvandring, og har vore avgjerande for at innbyggartalet ikkje har hatt nedgang i kommunen dei siste åra. Trenden for fødselsoveskot er svakt redusert frå ca. 10 per år til ca. 4 per år. Mottak av flyktningar vil også kunne påverke folketalsutviklinga. Netto innandslands innflytting varierar veldig frå år til år, men ligg i snitt på ca. 4 minus. På bakgrunn i desse trendane kan ein argumentere for at Hordaland fylkeskommune sin modell treff best Fødslsoverskot Innflytting innland Innflytting utland Lineær (Fødslsoverskot) Lineær (Innflytting innland) Lineær (Innflytting utland) Budsjett 2018, ØP Side 15

16 5.3 Statsbudsjettet kommunen sine frie inntekter for 2018 Frie inntekter for kommunane er definert som skatt (på inntekt og formue) og rammetilskot. Dei vert fordelt til kommunane gjennom inntektssystemet, og utgjer saman med momskompensasjonen om lag 80 % av dei samla inntektene i kommunesektoren. Desse inntektene skal kommunane kunne disponere fritt utan andre bindingar frå staten enn det som føl av lovar og forskrifter. Formålet er å sette kommunane i stand til å yte eit likeverdig tenestetilbod til innbyggjarane sine. Rammene for kommunen blir kjent gjennom framlegg til nytt statsbudsjett kvar haust for eit år om gongen. Vekst Det er i Statsbudsjettet lagt opp til ein realvekst for kommunane frå 2017 til 2018 på om lag 3,6 mrd. Veksten er rekna i høve det inntektsnivået for 2017 som vart lagt til grunn for revidert nasjonalbudsjett (RNB). Dette kjem i tillegg til ei prisjustering til 2018-kroner. Korleis dette slår ut for kommunane er omtala m.a. i Grønt Hefte. Når det gjeld skatteinntektene må kommunane likevel ta ei lokal vurdering utifrå eigne kunnskapar om lokale tilhøve. Veksten frå 2017 til 2018 varierer mellom kommunane. Samla for landet 2,6 % Samla for Hordaland 2,7 % For Etne kommune 2,1 % Det er lagt til grunn ein deflator (prisindikator) på 2,6 % der 3,0 % er pårekna lønsvekst (utgjer om lag 2/3 av indikatoren). Prisvekst på varer og tenester utgjer då knapt 1,9 %. Vekst for Etne kommune utover oppgåvekorrigering og lønns- og prisstigning er etter dette på negativ med 0,5 %. Hovudårsakene til variasjon mellom kommunane er: Verknad av endringar i inntektssystemet Endring i fordeling av skjønstilskotet Endra kriteriedata og befolkning (SSB, Kostra-tal m.fl.) Endring i veksttilskot og distriktstilskot Størstedelen av veksten i dei frie inntektene for kommunane vil gå med til auka utgifter knytt til befolkningsutviklinga (demografikostnader). Det er særleg dei aller eldste og dei aller yngste aldersgruppene som trekkjer opp kommunane sine meirutgifter. Totalt utgjer denne veksten 2,2 mrd. for kommunane. I tillegg er det rekna med betydeleg auke i pensjonskostnadene og antyda at desse kostnadane for kommunane vil auke med om lag 300 millionar utover det som blir kompensert gjennom prisjusteringa av inntektene. Auken i pensjonskostnadene har samanheng med lønsutviklinga, låg rente, auka levealder og redusert amortiseringstid for premieavvik. I tillegg er delar av veksten grunna i følgjande satsingsområder: mill. til tidleg innsats i barnehage og skule mill. til auka satsing innan rusomsorg mill. til førebyggjande tiltak for barn, unge og familiar. Oppgåvekorrigering For å gjere tala samanliknbare, noko som er ein føresetnad for å kunne berekne veksten, blir dei frie inntektene for 2017 korrigerte for oppgåveendringar, regelendringar og innlemming av øyremerka tilskot. Dette gjeld m.a. nominell vidareføring av endringar frå tidlegare år og nye endringar frå Anslag på frie inntekter 2018 Budsjett 2018, ØP Side 16

17 Rammetilskotet består av eit standard innbyggjartilskot. Dette blir korrigert gjennom sakar med særskild fordeling, korreksjon for elever i statlege og private skular, utgiftsutjamning og inntektsgarantiordninga (INGAR). I tillegg kjem regionalpolitiske tilskot i form av Distriktstilskot Sør-Norge og Skjønstilskot. I framlegg til Statsbudsjett (Grønt Hefte) for 2018 er Etne kommune sine inntekter anslått slik: Oversikt frie inntekter Etne kommune, basert på Grønt Hefte 2018 (Statsbudsjettet ) Innbyggjartilskot før omfordeling kr per innb. * innb Utgiftsutjamning (fordeling etter kostnadsnøkkel) ((Utgiftsbehov per innb * behovsindeks Etne 1,1226) - utgiftsbehov per innb ) * folketal Etne Korreksjonsordningen for elever i statlige og private skoler Tilskot med særskilt fordeling (ikkje kostnadsnøkkel) Helsestasjon/skolehelsetjeneste Frivilligsentraler Inntektsgarantiordninga (INGAR) Trekk alle kommunar ca. 71 kr per innbyggjar * innb Sum omfordeling Innbyggjartilskot inkl. inntektsgarantiordning Distriktstilskot Sør-Norge 0 Skjønnstilskot Sum regionalpolitiske tilskot Sum rammetilskot Skatteinntekter 'Inntektsutjamning Sum skatt- og inntektsutjamning Anslag frie inntekter Innbyggjartilskot før omfordeling Dette er i utgangspunktet eit likt beløp for alle innbyggjarane (per ) der det er tatt omsyn til nokre endringar som er felles for alle t.d. ulike oppgåver / korreksjonar i 2017 og løns- og prisvekst. Deretter skjer ei omfordeling mellom kommunane gjennom utgiftsutjamninga, saker med særskilt fordeling og inntektsgarantitilskotet. I 2018 er innbyggjartilskotet før omfordeling kr pr. person. For Etne kommune utgjer tilskot Utgiftsutjamning I tenesteytinga er det store skilnader i kostnaden mellom dei ulike kommunane. Dette skuldast mellom anna ein del strukturelle ulikskaper som kommunen ikkje sjølv kan påverka, som til dømes aldersfordeling og sosiale tilhøve i kommunen. Denne skilnaden skal kommunane i prinsippet få full kompensasjon for gjennom utgiftsutjamninga. Kompensasjon skjer gjennom ein kostnadsnøkkel (behovsindeks) som består av ulike kriterium med vekter. Gjennom denne nøkkelen og eit sett med kriteriedata blir kommunen sitt utgiftsbehov berekna. Indeksen brukast til å berekne kommunen sitt trekk eller tillegg i utgiftsutjamninga. T.d. skal kriteriet «Innbyggjarar 2-5 år» fange opp variasjon i kommunenes utgifter til bla. barnehage, barnevern og helsetenester. Kriteriet er gitt ei vekt som seier noko om kor stor del av utgiftsbehovet som er knytt til kriteriet. Det bereknes ein indeks for kriteriet som viser korleis kommunen ligg i høve til landsgjennomsnittet ved å sjå på kor stor del av Etne sin befolkning som er 2-5 år samanlikna med landet. Indeksen for kriteriet multipliserast med vekta til kriteriet. Budsjett 2018, ØP Side 17

18 Summen av alle kriterienes delsum utgjør kommunens samla behovsindeks som er vist i figuren nedanfor. For Etne kommune er indeksen 1,1226 i 2018 (1,1105 i 2017). Det vil seie at det er berekna at kommunen er om lag 12,26 % dyrare å drive enn landssnittet, og blir difor kompensert med 25,352 millionar for dette. Etne si utrekninga kjem fram av modellen nedanfor. Utgiftsutjamninga for 2018 Kriterie Vekt Tal Etne Indeks Etne Beløp i heile kr per innb. Beløp i totalt (i 1 000) Endring totalt frå 2017 (i 1000) 0-1 år 0, , år 0, , år 0, , år 0, , år 0, , år 0, , år 0, , over 90 år 0, , Basistillegg 0, , Sone 0, , Nabo 0, , Landbrukskriterium 0, , Innvandrere 6-15 år ekskl Skandinavia 0, , Flyktninger uten integreringstilskudd 0, , Dødlighet 0, , Barn 0-15 med enslige forsørgere 0, , Lavinntekt 0, , Uføre år 0, , Opphopningsindeks 0, , Aleneboende år 0, , PU over 16 år 0, , Ikke-gifte 67 år og over 0, , Barn 1 år uten kontantstøtte 0, , Innbyggere med høyere utdanning 0, , Sum 1,0000 1, Korreksjon for statlege elevar Nokre kommunar har elever i statlege og private grunnskoler. Desse elevene har ikkje kommunane utgiftar for. Trekkordninga inneberer at kommunar med slike elevar blir trekt eit gitt beløp per elev. Summen av trekk frå kommunar med slike elevar fordelast ut igjen til alle landets kommunar etter kommunenes del av berekna utgiftsbehov (kostnadsnøkkelen). Etne kommune har ingen slike elevar, og tek difor berre i mot sin del av trekket frå andre kommunar, totalt 1,624 million. Saker med særskilt fordeling Innafor innbyggjartilskotet fins det midlar som ikkje blir fordelte etter dei andre kriteria i inntektssystemet, men der det blir gjort ei særskilt fordeling. Midlane blir her fordelt utifrå ulike data frå kommunane, må ikkje forvekslast med øyremerka tilskot og er altså frie inntekter. For 2018 vil Etne kommune få fordelt til Helsestasjon og skulehelseteneste, og til frivilligsentralar, totalt 1,027 mill. Inntektsgarantitilskot (INGAR) Budsjett 2018, ØP Side 18

19 Tilskotet skal sikre at ingen kommunar får ei utvikling i rammeoverføringa som ligg meir enn 400 kr pr. innbyggjar (tidlegare 300 kr) under landsveksten pr. innbyggjar, frå det eine året til det neste. Ordninga omfattar systemendringar, innlemming av øyremerka tilskot i rammeoverføring, endringar i Distriktstilskot Sør-Norge, befolkningsnedgang og endringar i kriteriedata, men vil ikkje omfatte endringar i skatteinntektene, inntektsutjamninga, skjønstilskot og veksttilskot. Endring i tilskot gitt etter særskilt fordeling (tilskot gitt til spesielle formål eller i ein tidsavgrensa periode) kjem heller ikkje inn under ordninga. Veksten for landet i 2018 er 704 kr per innbyggjar, som gir ei vekstgrense på 304 kr per innbyggjar. Etne kommune sin vekst per innbyggjar er 663 kr og dermend over vekstgrensa. Alle kommunane er med å finanserar ordninga, slik at Etne kommune fyrst blir trekt litt over 71 kr per innbyggjar. Etne kommune blir trekt i Distriktstilskot Sør-Norge Tilskotet blir gitt for å ivareta busettingsmønsteret og mangfaldet i kommunar som ligg eit stykke frå bykommunane og som slit med særskilte distrikts-utfordringar. Tilskotet blir gitt for å betre inntektsnivået i kommunar med gjennomsnittlig skatteinntekt dei siste tre åra som er lågare enn 120 pst. av landsgjennomsnittet, ha under innbyggjarar eller ein distriktsindeks på 46 eller lågare, og ikkje ta imot distriktstilskot Nord-Norge. Tildeling av distriktstilskot Sør-Noreg tek utgangspunkt i distriktsindeksen, som er eit uttrykk for graden av distrikts-utfordringar i ein kommune. Indeksen byggjer på indikatorar om sentralitet, reiseavstand, befolkningstettleik, befolkningsstruktur og -utvikling, status for arbeidsmarknaden og inntektsnivå. Tilskotet blir rekna ut frå talet på innbyggjarar per 1. januar 2017 og distriktsindeksen for Etne fekk ein betydeleg reduksjon i distriktsindeksen frå 35 til 45 frå 2014 til Dette gav ein stor reduksjon i tilskotet frå 5,442 mill. i 2014 til 1,129 mill. i I 2016 var tilskotet 1,167 mill. Tilskotet har endra innretning frå 2016 til 2017, der ein mindre del av tilskotet blir gitt per kommune og meir per innbyggjar. Satsane for 2018 er vidareført i 2018 utan priskompensasjon. Distrikstilskot 2018 Over eller lik Under innbyggjarar i kommunen Sats per kommune I 2018 har Etne kommune ein indeks på 47 og får difor ikkje dette tilskotet. Sats per innbyggjar Sats per kommune Distriktsindeks (1000 kr) (kroner) (1000 kr) Over Skjønstilskot Tilskotet fordelast av Fylkesmannen i Hordland. Det skal kompensere kommunane for spesielle lokale tilhøve som ikkje vert fanga opp i den faste delen av inntektssystemet. Tilskotet for 2018 er på 3,5 millionar (mot 3,6 millionar i 2017). Fylkesmannen skriv at kommunen har frå og med 2004 vore plassert i sone for høgaste arbeidsgivaravgift. Kompensasjon for høgare avgift er blitt trappa ned årleg frå 2015 (før nedtrappinga utgjorde det 3,6 millionar). Kompensasjon for høgare avgift blir også trappa ned for Så vidt ein kan sjå er det årsaka til reduksjonen på Fylkesmannen har elles trekt fram fylgjande: - Distriktstilskotet for Sør-Noreg til kommunen vart redusert mykje frå 2014 til 2015 som følgje av omlegginga av ordninga, og bortfall i Utfordringar med fleire framandspråklege barn i skular og barnehagar. Ein strammare arbeidsmarknad gjer det meir krevjande å få flyktningane ut i arbeid. - Kommunen har eit omfattande investeringsprogram for dei neste åra, med nytt omsorgssenter og ombygging av eksisterande omsorgssenter som dei største investeringane. - Trafikksikring er krevjande i kommunen og det er viktig å ha brannberedskap til tunnelane på E134 langs Åkrafjorden. Budsjett 2018, ØP Side 19

20 Skatteinntekter (inkl. Inntektsutjamninga): Pårekna skatteauke for kommunane frå 2016 til 2017 vart i RNB (Revidert nasjonalbudsjett) justert til 1 %. Denne er i framlegg til statsbudsjett justert opp til 3,3 %. I framlegg til statsbudsjett blir pårekna nominell skatteauke frå 2017 til 2018 sett til 2,4 %. Veksten tar høgde for 1,1% vekst i sysselsettinga og 3 % lønnsvekst. Skatteøyret (personlege skattytarar) for kommunane vert uendra 11,80 %. Det er lagt opp til at skattedelen av kommunane sine samla inntekter skal vere om lag 40 prosent også for Skatteinntektene varierer mykje mellom kommunane og blir jamna noko ut gjennom inntektsutjamninga. Skatteinntektene har dei siste åra vore inntekts- og formuesskatt for personlege skatteytarar og naturressursskatt frå kraftføretaka. Dei endelege skatteinntektene (skatt og inntektsutjamning) for 2018 er ikkje kjent før i februar Kommunar med skatteinntekter under landsgjennomsnittet i 2018 blir kompensert for 60 % av differansen mellom eigen skatteinngang og landsgjennomsnittet, medan kommunar med skatteinntekter over landsgjennomsnittet blir trekt for 60 % av differansen. Vidare blir kommunar med skatteinntekter på under 90 % av landsgjennomsnittet kompensert med 35 % av differansen mellom eigne skatteinntekter og 90 % av landsgjennomsnittet. Denne kompensasjonen blir finansiert ved at kvar kommune blir trekt med eit likt beløp pr. innbyggjar. Dette er ei løpande utjamning som blir utbetalt ti gonger i året etter kvart som tala frå skatteinngangen for kommunane ligg føre, siste gong i februar året etter. Inntektsutjamninga blir rekna i høve landsgjennomsnittet for skatt slik at den samla skatteutviklinga for kommunane i landet vil ha stor innverknad på kvar kommune si inntektsutjamning. Både KS og Fylkesmannen minner om at den einskilde kommune må justere påslaget for skatteauke utifrå eiga vurdering og lokale tilhøve knytt til skatteutviklinga i eigen kommune sett opp mot skatteutviklinga i landet totalt. Det er også viktig å hugse på at folketalsutviklinga fram til vil påverke inntektsutjamninga i rammeoverføringa. Avvik i utviklinga frå landssnitt vil gje dårlegare forklaringskraft i modellen. I Grønt hefte (GH) frå KRD (kommunal- og regionaldepartementet) byggjer dei prognosen på kommunen sin skattinngong i 2017 som er framskriven i tråd med veksten på det samla skatteanslaget for landet basert på innbyggjartal per Etter dette ligg Etne på 85,1 % av landsgjennomsnittet før inntektsutjamning og 94,5 % etter. I KS sin modellen vil Etne liggje på 85,3 % av landsgjennomsnittet før inntektsutjamninga og 94,5 % etter. Skatteinngangen i september 2017 visar at Etne ligg på 84,5% før utjamninga og 94,5 % etter inntektsutjamninga. For Etne kommune som er ein skattesvak kommune, er det soleis skatteinngangen for landet som er mest interessant då ein normalt hamnar på ca. 94,5 % av landssnittet. Signal i Framlegg til Statsbudsjett samanlikna med ØP Oversikta nedanfor er laga på bakgrunn av signala i Statsbudsjettet utifrå brev frå Fylkesmannen, tal og omtale i Grønt hefte og modellar og skriv frå KS. Tala er samanlikna med Vedtatt ØP 17-20, tal for Budsjett 2018, ØP Side 20

21 Frie inntekter Beregningsmodell basert på K-sak 82/16 K-sak 82/16 Grønt Hefte Endring frå Endring frå Grønt Hefte * Statsb Statsb til 2018 ØP17-20 i 18 Deflator 2,5 % 2,6 % Rammetilskot Innb.tilskot inkl.utg.utj.o.a Innbyggertilskudd (likt beløp pr innb) Utgiftsutjevningen Overgangsordning - INGAR Saker særskilt ford Ordinært skjønn Distriktstilskot Sør-Norge Sum rammetilsk.ekskl.innt.utj Innt.utjamn Sum rammetilskot Skatteinntekter Skatt på inntekt og formue Naturressursskatt Sum skatteinntekter Sum frie inntekter Vekst i % 2,2 % 2,6 % NB! Veksten i tabellen er ikkje oppgåve-korrigert, men viser rein vekst frå førre ØP. Kolonne 1 og 2 viser høvesvis budsjettet i 2017 og 2018 slik det ble vedtatt av kommunestyret i fjor. Kolonne 3 er tala frå Grønt hefte som er innarbeidd i rådmannen sitt framlegg. Det er vist kva endringa framlegget gir. Det er endringa lengst til høgre som viser den faktisk budsjetterte veksten. Kommunane bør vurdere skatteanslaget opp mot lokale tilhøve knytt til skatteutviklinga. Det er spesielt folketalet som gir utslag. Verken kommunen sine skatteinntekter eller inntektsutjamninga vert bestemt i statsbudsjettet. 5.4 Oppgåveendringar og ulike satsingar i Statsbudsjettet Ved pålegg om nye eller utvida oppgåver for kommunesektoren, avvikling av oppgåver eller regelendringar som har økonomiske konsekvensar, skal kommunesektoren kompenserast eller trekkast i frie inntekter på grunnlag av berekna endring i økonomisk belastning. Desse er lista opp i figuren nedanfor, med konsekvens for Etne kommune. I tillegg er det ulike ordningar med særskild tilskot eller kompenasjonar som kan vere aktuelle for kommunen. Ein del av punkta er også omtala nærare med tekst. Budsjett 2018, ØP Side 21

22 Oversikt tillegg og trekk i oppgåvekorrigert vekst Alle tal i Anslag på frie inntekter 2016 (2016-kr) Justering for: Tillegg Trekk Innlemming boligsosialt kompetansetilskot Innlemming Helsenett, nu finansieringsmodell (Frå KMD til HOD Innlemming boligsosiale tilskot Auka elevtall for statlege/private skular Tilskot til fleire barnehagelærar (Innlemming RNB Servicehundar 2017) Auka kommunale barnehageutfiter pga botidskrav kontantstøtte Reduserte komm. Utgifter som fylgje av auka kontantstøtte Auka inntektsgrense gratis kjernetid Auka makspris i barnehagen Samla justering Tidleg innats, overgang barnehage - skule 17 Ansvar for vigslar til kommunane 3-14 Frivlligsentraler Helsestasjon- og skulehelsetenesta Anslag korrigerte frie inntekter 2017 (2017-kr) Kjelde: Tabell 3-k bakgrunnstall frå FmHo Barnehagar og skule: 1. Tidleg innsats i skulen I Statsbudsjettet er det framlegg om å styrka arbeidet med tidleg innsats i barnehage og i skulen gjennom ei styrking i dei frie midlane på 200 mill. i Halvpartan av desse midlane blir fordelte mellom kommunane etter delkostnadsnøkkelen for barnehage, og den andre halvparten blir fordelte etter delkostnadsnøkkelen for grunnskule. Berekna del til Etne kommune er etter desse for barnehage og for grunnskule. 2. Barnehage Stortinget vedtok i revidert nasjonalbudsjett for 2017 at det øyremerkte tilskotet til fleire barnehagelærarar på 172,2 mill. blei overført til rammetilskotet. Heilårsverknad av denne innlemminga i rammetilskotet utgjer for 2018 med priskompensasjon 247,2 mill. Det er lagt opp til auka foreldrebetaling i barnehage med kr 110 per månad. Rammetilskotet blir på denne bakgrunn redusert med 301,5 mill. Helse- og omsorgstenester: 1. Barnevern 200 mill. av veksten i dei frie inntektene er grunngitt med førebyggande tiltak for barn, unge og familiar. Målsetjinga er at kommunane skal kunne ta eit større ansvar på barnevernsområdet, i lys av barnevernsreforma. Midlane blir fordelte mellom kommunane etter den samla kostnadsnøkkelen. Berekna del til Etne kommune er etter denne Toppfinansieringsordninga for ressurskrevjande tenester Ordninga er for personar under 67 år og det er ikkje signalisert endringar i målgruppa. Kompensasjonsgraden for netto utgifter er foreslått vidareført på 80 %. Innslagsnivået på kr (auka frå ). Dette inneberer ei innstramming då påslaget er større enn pårekna lønnsvekst (50 000). Då staten driv etter kontantprinsippet og kommunane etter anordningsprinsippet, vert endringane i statsbudsjettet for 2018 for ordninga gjort gjeldande for tilskotet til kommunane for Tilskot gjennom rammeoverføringa for psykisk Budsjett 2018, ØP Side 22

23 utviklingshemma (16 år og eldre) blir trekt frå i berekningsgrunnlaget, det same gjeld ev. øyremerka tilskot. 3. Investeringstilskot til sjukeheimsplassar (55 %) og omsorgsbustader (45 %) Målgruppe for ordninga er personar med behov for heildøgns helse- og omsorgstenester, uavhengig av alder, diagnose og funksjonshemming. For 2018 er det framlegg om å gi tilsegn om tilskot for 1800 nye einingar med heildøgns omsorg, fordelt mellom omsorgsbustader og sjukeheimsplassar. Tilskotet kan gå til bygging, kjøp eller utbetring. I 2017 er tilskotssats 55 prosent av godkjent investeringsgrunnlag for sjukeheimsplassar og 45 prosent av godkjent investeringsgrunnlag for omsorgsbustader. Det er lagt opp til dei same tilskotssatsane i 2018 som i Stortinget har vedteke ei gradvis endring ( ) i investeringstilskotet slik at det berre blir gitt tilskot til investeringar som aukar det samla talet på plassar i kommunen. Det blir lagt opp til ei gradvis omlegging slik at det i 2018 vil vere 40 prosent av tilskota som blir reserverte plassar som gir netto vekst i kommunen. For 2019 vil 60 prosent av tilskota bli reservert plassar som gir netto vekst o.s.v. 4. Helsestasjon- og skulehelsetenesta 753,5 millionar i rammetilskotet er grunna med behov for styrking av helsestasjons- og skulehelsetenesta. Midlane inngår i rammetilskotet til kommunane, men er særskilt fordelt basert på talet innbyggjarar i alderen 0-19 år. Alle kommunar får minimum Etne sin del er stipulert til Opptrappignsplan rus Det er ein opptrappingsplan med auka løyvingar til rusområdet i Satsinga kjem i hovudsak ved at ein del av veksten i dei frie inntektene er grunngitt med satsinga på rusomsorg. I 2016 og 2017 var denne opptrappinga gjennom rammetilskotet på til saman 700 mill. For 2018 er det lagt opp til ei ytterlegare opptrapping av rammetilskotet med 300 mill. Midlane blir fordelt etter delkostnadsnøkkel for sosialhjelp i inntektssystemet. Berekna del til Etne kommune er etter denne Dagtilbod demente Kommunane vil frå 01. januar 2020 få plikt til å tilby dagaktivitetstilbod til heimebuande per-sonar med demens. Det er lagt opp til utbygging av tilbodet fram mot år Tilskotsordninga til dagaktivitetstilbod for personar med demens blir vidareført. Det er framlegg om å leggja til rette for 350 nye plassar i Andre: 1. Frivilligsentralar Ansvaret for tilskot til frivilligsentralar blei frå overført til kommunane, og innlemma i kommunane sitt rammetilskot. Det blir lagt opp til at tilskot blir fordelt særskilt innafor rammetilskotet i ein overgangsperiode på fire år. Fordelinga av tilskot for 2017 vil byggje på Kulturdepartementet si fordeling av det øyremerka tilskotet i 2016, og er auke med 15 millionar utover priskompensasjon. For Etne kommune utgjere dette i Tiltakspakke for auka sysselsetjing Budsjett 2018, ØP Side 23

24 I 2016 og 2017 blei dfet gitt øyremerka tilskot for kommunar på Sør- og Vestlandet med høg arbeidsløyse. Etne fekk ikkje noko tilskot her. Ordninga er avvikla i Andre store inntektspostar Med unnatak av utrekning av statleg rammetilskot, renter og nokre få postar til, vil utrekna inntekter for 2018 bli vidareført flatt i økonomiplanperioden (2018-tal) med mindre sikre signal seier noko anna. Dette gjeld også for utgiftspostane (vil bli omtala seinare). Unnatak frå denne hovudregelen vil bli omtala særskilt. 1. Eigedomsskatt Det er budsjettert uendra skattesats på 4,25 for eigedomsskatt på hus og fritidseigedom. Eigedomskatt på verk og bruk og næring ligg inne med 7. Ei endring på 1 utgjør ca. 3,4 millionar (utanom verk og bruk og næring). 2. Sal av konsesjonskraft Kommunen har 20,1 GWh konsesjonskraft.13 Gwh vert seld flytande kvart år, medan ein sel 7,1 til fastpris for eit år av gongen. I tillegg er det forventa ei auke på 2,5 GWh knytt til Eikemo-overføringa. NVE har gjort vedtak om ei auke på ca. 1,3 GWh som er klaga på. Det er budsjettert med 1,3 GWh ekstra frå Sal konsesjonskraft til fastpris er budsjettert med 275 NOK per MWh i Flytande pris er 240 NOK. Det er lagt til grunn 240 NOK for både fast og flytande i 2019 til Det er lagt til grunn ein OED-pris pr MWh på 114,20 for kjøp av krafta. 3. Renteinntekter Det er budsjettert med ein gjennomsnittleg likvid behaldning på 85 millionar, med ein gjennomsnittleg rente på ca. 1,35 %. 4. Andre gen. statstilskot / rente- og avdragskompensasjonar Tilskota gjeld R/A-kompensasjon (rente og avdrag) for grunnskulereforma (L-97), R- komp. for opprusting av skular og R/A-komp. for utbygging av sjukeheimsplassar og omsorgsbustader. Det er budsjettert med ei rente på 1,7 % i 2017, 1,9 % i 2018, 2,1 % i 2019 og 2,3 % i Lønn og pensjon Lønsutgifter Framlegg til Statsbudsjett legg til grunn ein prisindikator (deflator) på 2,6 %, der 3,0 % er pårekna lønsvekst (utgjer om lag 2/3). Me har også dette året hatt ein grundig gjennomgang med alle einingsleiarane for å kvalitetssikra at alle stillingane som skal vere med no er på plass, og at dei rette beløpa ligg inne. Lønsbudsjettet for fast løn er oppdatert i høve lokale forhandlingar (hausten 2016 og delvis hausten 2017) og sentrale forhandlingar våren Pensjon og sosiale utgifter Pensjon består av 3 storleikar; pensjonspremie, netto pensjonskostnad og premieavvik. Den betalte premien har tyding for likviditeten. Netto pensjonskostnad (utrekna av aktuarar etter føresetnader ved Departement og Finanstilsyn) skal utgiftsførast i rekneskapen og har direkte tyding i driftsbudsjettet. Årets premieavvik (differansen mellom betalt premie og netto pensjonskostnad) skal fordelast (amortiserast) og utgiftsførast i påfølgjande år. Høge premieavvik, som medfører at det samla Budsjett 2018, ØP Side 24

25 premieavviket aukar, gjer at likviditeten svekkast. Premieavvik er pengar som er betalt til forsikringsselskapet, men ennå ikkje rekneskapsført som kostnad. Amortiseringstida for tidlegare års premieavvik har vore 15 og 10 år. Frå og med premieavviket for 2014 er det endra til 7 år. Etne kommune har avsett midlar på disposisjonsfond øyremerka premieavvik. Premieavviket for dei respektive år vert påverka av ei eventuell tilbakeføring av overskot frå KLP når rekneskapen der for året før er klart. Den betalte premien til KLP aukar igjen mykje frå 2016 til 17 (nær 3 mill.), som den også gjorde frå 15 til 16. For 2018 og 19 er det venta innbetaling til KLP om lag på nivå med 2017 (vel 23 mill.). Vår del av budsjetterte årlege innbetalingar til SPK viser ein auke med årleg framover (frå ca. 4,1 mill. i 2017). Som arbeidsgjevardel har me budsjettert med 17,0 % til KLP og 12,5 % til SPK. Arbeidsgjevaravgifta i vår sone (1A) er 14,1 % (10,6 % opp til eit grunnbeløp på ). Sjukefråvær og refusjon sjukelønn For fleire år sidan hadde kommunen ein gjennomgang av stipulert behov for sjukevikar, og la inn budsjettmidlar for lønn til vikarane. Då ein får refundert for sjukefråvær utover arbeidsgjevarperioden, budsjetterte ein også med stipulerte inntekter. Etter endra lengde på arbeidsgjevarperioden, er budsjettert ref. sjukelønn sett til 80 % av budsjettert lønn til vikarane. Sjukefråvær og bruk av vikarar varierer mellom einingane. Dei som har mykje fråvær og har hatt meirinntekt m.o.t. ref. sjukelønn, har kunna sjå auka vikarutgifter opp mot auka inntekter. Det er generelt budsjetterte med lågt sjukefråvær. 5.7 Lånegjeld, renter og avdrag Det er lagt opp til store investeringar i økonomiplanperioden, totalt 106,9 mill. inkludert mva. Ein har fått tilsegn om tilskot til Husbanken til det nye omsorgsenteret, det er budsjettert med full tilbakebetaling av dette hausten Det føresett at kommunen tar i bruk heile senteret. Renteutgiftene av forskotteringa er rekna inn i ramma for utbyggingsprosjektet. Tilskotet,som vert forskuttert via lån, utgjer ca. 20 millionar i 2018 Investeringsprogrammet i økonomiplanen er noko redusert og det er lagt til grunn ein høgare grad av eigenfinansiering (bruk av fond) for å forsøk å få lånegjelda ned mot 70 % av driftsinntektene slik det er sett mål om i kommuneplanen. Det er budsjettert med ei auke i lånegjelda på ca. 20 millionar frå 2017 til 2018, og så ein årleg reduksjon på ca. 8 millionar i resten av økonomiplanperioden. Momskomp ensasjon 19 % Tilskot 18 % Refuasjonar (HFK) 14 % Ubunde kapitalfond 13 % Bruk av lån 36 % Budsjett 2018, ØP Side 25