BUDSJETT 2019 ØKONOMIPLAN TEKSTDEL

Transkript

1 BUDSJETT 2019 ØKONOMIPLAN TEKSTDEL K-sak 059/18 Etter rådmannen sitt framlegg er fylgjande oppdatert i dokumentet - Alle økonomiske oversikter i kapitel 3. - Strategiar og tiltak i kapittel 6.

2 Budsjett 2019, Økonomiplan : Tekstdel 1. Innleiing rådmannen sine vurderingar Nøkkeltall budsjett 2019, økonomiplan Økonomiske oversikter... 6 Hovudoversikt driftsbudsjettet... 6 Budsjettskjema 1A... 7 Budsjettskjema 1B... 7 Hovudoversikt investeringsbudsjettet... 8 Budsjettskjema 2A... 9 Budsjettskjema 2B Generelt Årsbudsjett og økonomiplan Handlingsprogrammet Føresetnadar Statsbudsjettet kommunen sine frie inntekter for Oppgåveendringar og ulike satsingar i Statsbudsjettet Andre store inntektspostar Lønn og pensjon Renter og avdrag Kommunale gebyr og takstar Mål og handlingsprogram Samfunnsutvikling Barn og unge Kultur og fritid Helse og omsorg Bustad og næring Beredskap Samferdsle og infrastruktur Politikk og organisering Økonomi Arealdisponering: Natur, miljø og klima Risikovurdering av økonomiplan Budsjett 2019, ØP Side 2

3 1. Innleiing rådmannen sine vurderingar Framlegg til årsbudsjett og økonomiplan byggjer vidare på styringssignal gitt i Etne si årsmelding for Framlegget til budsjett 2019 inneber eit netto driftsresultat på berre som svarar til 0,24 %. Målsetting for kommunen sitt netto driftsresultat er 1,75%. Etne ser ut til å få eit godt driftsresultat i 2018 blant anna grunna store utbetalingar frå havbruksfondet. Det ligg derimot ikkje føre signal om at dette vil skje i kommande år og budsjettet som vert lagt fram må seiast å vera eit stramt budsjett, med lite handlingsrom for uventa hendingar eller trong for styrking utover året. Det er ikkje lagt inn kutt i deler av tenesteområda eller heile tenesteområde i kommande år 2019.Det er derimot lagt opp til ein auke i inntektene ved bruk av eigedomsskatt. Rådmannen sitt framlegg 2018 var 4,25 promille, denne vart redusert fyrst i endeleg budsjettframlegg til 4,125 og så vidare redusert i løpet av året til 4,0 promille. Framlegget til rådmannen for 2019 inneber ein framlegg med 4,6 promille, som gir forventa inntekter på ca. 24,75 millionar. Etne har gjennomført bygging av nytt omsorgssenter i 2018 og er nå starta opp med bygging av ny brannstasjon Av større satsingar er kjøp av fylkeskommunen sin del av Skakke og sluttføra forhandlingar i arbeidet om ei framtidig satsing for Skakke. Desse tre store satsingane verkar inn på lånegjelda og pressar driftsutgiftene til kommunen i økonomiplanperioden. Bemanna omsorgsbustadar for eldre i begge bygdene våre har vore eit ynskje og ligg føre i plan for pleie- og omsorgstenestene. Slik fordelinga av ressursane nå ligg føre har rådmannen valt å ikkje endre fordeling av ressursar mellom dei store tenesteområda oppvekst og pleie- og omsorg og helse. Rådmannen vil og minna om behov for ubemanna/ bemanna omsorgsbustadar for brukarar innan rusomsorga og innan psykiatri må prioriterast innan kort tid. Ressursar til dette må prioriterast frå investering og opprusting av nye bygg med ei ramme på 4 millionar eks. mva. Rådmannen vil peika på at ein kan finna gevinstrealiseringar etter at ny organisering no har trått i kraft. Ein har implementert ny velferdsteknologi som skal bidra til at brukarane blir meir sjølvhjelpte brukarar både i institusjon og i heimane. Det ligg forventningar til at dei tilsette praktiserer kvardagsrehabilitering ved at bebuarane opplever å klare seg sjølv lengt mogleg i dei nye lokalitetane som er lagt godt til rette for det. Ei evaluering av bruk av dei samla ressursane i 2020 kan leggja til rette for at tenesta kan omprioritera ressursane sine og slik skapa rom for å bemanna omsorgsbustadane i begge bygdene våre. Frå 2020 ligg det ei politisk bestilling om å sjå på kjøkkendrifta ved dei to omsorgssentra noko som og kan bidra til å skapa eit nytt handlingsrom innom nåverande ramme. Budsjettet peikar på satsingar innan dei to store tenesteområda, oppvekstområde knytt til digital læring 3,1 million og implementering av velferdsteknologiteknologi innan pleie- og omsorg som innovative grep i budsjettet dette året og utover i økonomiplanperioden. Satsingar i investeringsbudsjett i 2019 peikar på opprusting av kommunale bygg 7 millionar eks. mva., rammeløyving veg, bru og kai med 7,5 millionar eks. mva. Det er behov for auke i hovudplan vatn 2 millionar, og midlar til pumpestasjonane Gjerde/ Etnesjøen og Prestabakken tilsvarande 2 millionar. Det vert ikkje lagt inn tiltak som fordrar strukturendringar i 2019, men det vil vera forventingar at dette vil skje i mindre og større grad utover i perioden. Den strukturendringa som kan gje mest Budsjett 2019, ØP Side 3

4 økonomisk utteljing vil vera å sjå på tiltak for å rigga ein felles ungdomsskule knytt til Skakke. Avklaring rundt Skakke er så langt uavklart og rådmannen har ikkje i denne økonomiplanperioden lagt inn slik strukturendring. Kommunen har gjort store strukturendringar i mange år og sit nå att med to skular, to kommunale barnehagar og ein sjukeheim. Utover dette er det ingen større strukturendringa rådmannen nå kan peike på. Strukturendringar er naudsynt som tiltak for å skaffa seg nytt handlingsrom, men rådmannen rår til at organisasjonen får tid til å stabilisera seg og får naudsynt handlingsrom til å implementera nye verktøy både innan oppvekst og pleie- og omsorg dette året. Rådmannen har tru på at dette vil være ein viktig suksessfaktor for å lukkas. Begge einingane har skifta ut leiinga og gjort større og mindre strukturendringar. Det er ikkje lagt inn nye stillingar verken i einingane knytt til tenesteproduksjon eller knytt til overordna leiing. Leiing er viktig. Overordna leiing har behov for å nytta seg av handlingrommet ved å gjera intern justering/omorganisering, men ein ser likevel at kompetanse og kapasitet på leiing og planlegging er knapp i møte med dei oppgåvene ein skal løysa. Det gjeld også i høve til nettverk og samhandling med omliggande kommunar, som har ein breiare organisasjon på toppleiarnivå enn det Etne har. Styrking i budsjettet er knytt til interkommunale samarbeid innan brann og redning, etablering av psykologstilling og samarbeid om PPT teneste. Etne som organisasjon treng å ha felles merksemd og forståing av verdiane sine Trygg, Raus og Engasjert, og at desse verdiane vert erkjent og støttar opp under både den politiske og administrative leiinga. Politiske målsettingar skal gjennomførast til beste for innbyggjarane og miljøet i eit stadig meir mangfaldig samfunn. Medarbeidarane treng stimulans og støtte slik at deira samla kompetanse vert brukt i oppgåveløysinga. Det trengs prioriteringsvilje og handlekraft slik at avgrensa ressursar kan brukast målretta og effektivt. Etne, Hilde Aartun Haraldseide Fungerande rådmann Budsjett 2019, ØP Side 4

5 2. Nøkkeltall budsjett 2019, økonomiplan Kva 2018 Endring Brukarbetalingar Andre salgs- og leigeinntekter Overføringar med krav til motytelse Rammetilskott Andre statlige overføringar Andre overføringar Skatt på inntekt og formue Eigedomsskatt Andre direkte og indirekte skattar Driftsinntekter Lønnsutgifter Sosiale utgifter Kjøp av varer og tenester som inngår i t Kjøp av tenester som erstattar t.produks Overføringar Sum driftsutgifter (C) Renteinntekter og utbytte Renteutgifter og låneomkostningar Avdrag på lån Netto driftsresultat (I) i % 0,32 % -0,08 % 0,24 % 0,29 % 0,32 % 0,36 % Sum bruk av avsetningar (J) Sum avsetningar (K) Udisponert botnlinje Lånegjeld Lånegjeld i % av driftsinntekter 79,96 % 0 81,68 % 79,48 % 77,21 % 74,91 % Eigedomsskatt bustad og fritid 4 4,6 4,6 4,6 4,6 Eigedomsskat andre Investeringar inkl. mva Kjøp av tenester som erstattar t.produksjon 17 % Overføringar 4 % Andre direkte og indirekte skattar; 1,15 % Eigedomsskatt; 7,14 % Brukarbetalingar; 2,85 % Andre salgs- og leigeinntekter; 6,74 % Overføringar med krav til motytelse; 7,30 % Kjøp av varer og tenester som inngår i t.produksjon 10 % Lønn- og sosiale utgifter 69 % Andre overføringar; 0,02 % Skatt på inntekt og formue; 29,13 % Rammetilskot; 43,59 % Utgifter Andre statlige overføringar; 2,10 % Inntekter Budsjett 2019, ØP Side 5

6 3. Økonomiske oversikter Hovudoversikt driftsbudsjettet Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Driftsinntekter Brukarbetalingar Andre salgs- og leigeinntekter Overføringar med krav til motytelse Rammetilskot Andre statlige overføringar Andre overføringar Skatt på inntekt og formue Eigedomsskatt Andre direkte og indirekte skattar Sum driftsinntekter (B) Driftsutgifter Lønnsutgifter Sosiale utgifter Kjøp av varer og tenester som inngår i t.produksjon Kjøp av tenester som erstattar t.produksjon Overføringar Avskrivningar Fordelte utgifter Sum driftsutgifter (C) Brutto driftsresultat (D = B - C) Finansinntekter Renteinntekter og utbytte Gevinst finansielle instrumenter (omløpsmidlar) Mottatte avdrag på utlån Sum eksterne finansinntekter (E) Finansutgifter Renteutgifter og låneomkostningar Tap finansielle instrument (omløpsmidler) Avdrag på lån Utlån Sum eksterne finansutgifter (F) Resultat eksterne finanstransaksjonar (G = E - F) Motpost avskrivningar Netto driftsresultat (I) i % 2,65 % 0,32 % -0,55 % 0,28 % 0,31 % 0,35 % Interne finanstransaksjonar Bruk av tidlegare års reknesk.m. mindreforbruk Bruk av disposisjonsfond Bruk av bundne fond Sum bruk av avsetningar (J) Overført til investeringsreknesk./-budsjett Dekking av tidlegare års reknesk.m. meirforbruk Avsetningar til disposisjonsfond Avsetningar til bundne fond Sum avsetningar (K) Årets rekneskapsmessige mindreforbruk Årets rekneskapsmessige meirforbruk Sum (L = I + J - K) Budsjett 2019, ØP Side 6

7 Budsjettskjema 1A Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Skatt på inntekt og formue Ordinært rammetilskott Skatt eigedom Andre direkte eller indirekte skattar Andre generelle statstilskott Sum frie disponible inntekter = Renteinntekter og utbytte Gevinst finansielle instrument (omløpsmidlar) Renteutg., provisjonar og andre finansutgifter Tap finansielle instrument (omløpsmidlar) Avdrag på lån Netto finansinntekter/-utgifter = Til dekking av tidlegare års rekneskapsmessig meirforbruk Til ubundne avsettingar Til bundne avsettingar Ikkje disponert netto driftsresultat Bruk av tidlegare års regnskapsmessige mindreforbruk Bruk av ubundne avsettingar Bruk av bundne avsettingar Netto avsettingar = Overført til investeringsbudsjettet Til fordeling drift = Sum fordelt til drift (frå skjema 1B) = Rekneskapsmessig meirforbruk/mindreforbruk = Budsjettskjema 1B Til fordeling drift (frå budsjettskjema 1A) Fordelt slik: Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett RÅDMANN LØNN OG PERSONAL IKT ØKONOMI UTVIKLING TENESTETORG ENGE SKULE RYGG SKULE SKÅNEVIK SKULE ENGE BARNEHAGE RYGG BARNEHAGE SKÅNEVIK BARNEHAGE KULTUR HELSE OG SOSIAL HS AVD.2 BISTAND OMSORG PLEIE- OG OMS.TENESTER, FELLES PLO AVD PLO AVD. 2A PLO AVD. 2B PLO AVD. HEIMETENESTE/PRAKTISK BIS NAV KOMMUNE DRIFT/VEDLIKEHALD RÅDMANN - FINANS Sum Diff: Budsjett 2019, ØP Side 7

8 Hovudoversikt investeringsbudsjettet Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Inntekter Salg av driftsmidlar og fast eigedom Andre salgsinntekter Overføringar med krav til motytelse Kompensasjon for meirverdiavgift Statlige overføringar Andre overføringar Renteinntekter og utbytte Sum inntekter (L) Utgifter Lønnsutgifter Sosiale utgifter Kjøp av varer og tenester som inngår i t.produksjon Kjøp av tenester som erstattar t.produksjon Overføringar Renteutgifter og omkostningar Fordelte utgifter Sum utgifter (M) Finanstransaksjoner Avdrag på lån Utlån Kjøp av aksjer og andelar Dekning av tidl. års udekka Avsettingar til ubundne investeringsfond Avsettingar til bundne fond Sum Finans- og finansieringstransaksjoner (N) Finansieringsbehov (O= M + N - L) Dekkast slik: Bruk av lån Mottatte avdrag på utlån Salg av aksjer og andelar Bruk av tidl. års udisponert Overføringer fra driftsregnsk./-budsjett Bruk av disposisjonsfond Bruk av ubundne investeringsfond Bruk av bundne fond Sum Finansiering (R) Udekka/udisponert (O+R) Budsjett 2019, ØP Side 8

9 Budsjettskjema 2A Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Investeringar i anleggsmidlar Kjøp av aksjer og andeler Utlån og forskutteringar Avdrag på lån Avsetningar Sum årets finansieringsbehov = Finansierast slik: Bruk av lånemidlar Inntekter frå sal av anleggsmidlar Tilskot til investeringar Kompensasjon for meirverdiavgift Mottekne avdrag på utlån og refusjonar Andre inntekter Sum ekstern finansiering = Overført frå driftsreknesk./-budsjettet Bruk av avsetningar Sum finansiering = Udekka/udisponert = Budsjettskjema 2B Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Til investeringar i anleggsmidlar (frå skjema 2A) Fordelt slik: Opprusting kommunale bygg Rammeløyving veg, bru og kai Ombygging eksisterande omsorggsenter Enge barnehage Digital læring skule Gravplassar Hovudplan vatn, auka ramme Pumpestasjon Gjerde/Etnesjøen Pumpestasjon Prestabekken Sum Budsjett 2019, ØP Side 9

10 4. Generelt Etter kommuneloven 44 skal kommunen utarbeide ein fireårig økonomiplan og eit årsbudsjett. Økonomiplanen etter kommuneloven 44 kan inngå i handlingsdelen. Etne kommune har vald å handsama handlingsdelen, økonomiplan og budsjett i ein og same planprosess og i eitt felles dokument. Årsbudsjettet utgjør første år i økonomiplanen. Årsbudsjett og økonomiplan Årsbudsjettet er ein bindande plan for bruken av kommunens midlar i budsjettåret, og viser kva ramme rammer kommunestyret har løyvd til kommunen sine einingar det kommande året. Økonomiplanen har eit 4. års perspektiv med årsbudsjettet som første år. Planen vert rullert årleg i samband med budsjettet. Handlingsprogrammet Etter plan- og bygningslova 11-1 skal kommuneplanen ha ein handlingsdel som angir korleis planen skal følgjast opp dei fire påfølgjande åra eller meir, og reviderast årlig. Handlingsprogrammet skal prioritere ressursar, arbeidsoppgåver og mål gjennom å konkretisere tiltak innafor kommunens økonomiske rammer dei neste fire årene. Programmet skal omfatte heile verksemda og gi ei realistisk oversikt over inntekter og utgifter i perioden. Vidare er planen å knyte målsettingane i kommuneplanen enda betre og systematisk inn i budsjett- og økonomiplan. Handlingsprogrammet skal sikre god samanheng mellom plan, virkemiddel og gjennomføring. Kommunen sitt årsbudsjett og økonomiplan utgjer handlingsprogrammet. Gjennom handlingsprogrammet skal kommunen realisere målsetjingar fastsett i kommuneplanen sin langsiktige del, planlegge nye tiltak og føre kontroll med kommunen sin tilgang og bruk av ressursar. Økonomiske konsekvensar knytt til mål og tiltak i kommunen sine andre planar, jamfør planstrategien vert og søkt innarbeidd i handlingsprogrammet for oppfølging. I tillegg kjem nokre måleindikator, men dette er arbeidd det vil bli jobba meir med i Budsjett 2019, ØP Side 10

11 5. Føresetnadar Budsjettet for 2019 og økonomiplanen for tek utgangspunkt i vedteken økonomiplan Tal for 2019, 2020 og 2020 og tala for 2021 er vidareført (med små endringar) til Tala for 2018 er m.a. oppdatert m.o.t. reelle endringar vedk. løn (sentrale forhandlingar 2018 og lokale forhandlingar hausten 2017 for kapittel 3 og 5), og vedtekne tillegg for fast tilsette. Dersom det ikkje er kjende endringar dei neste åra, er endringane i 2018 vidareført i økonomiplanperioden. På andre område, t.d. ulike større inntekter, er desse lagt inn med forventa endring i perioden. Andre føresetnader er gjort greier for i resten av kapittel 5. Utover dette ligg tala frå 2018 flatt i perioden, det er m.a.o. ikkje regulert for auke grunna lønnseller prisvekst. Rammefaktorane i kommuneproposisjonen og statsbudsjettet gir det viktigaste grunnlaget for å vurdere kommunen sin inntekter og utgifter for neste år. Statsbudsjettet kommunen sine frie inntekter for 2019 Frie inntekter for kommunane er definert som skatt (på inntekt og formue) og rammetilskot. Dei vert fordelt til kommunane gjennom inntektssystemet, og utgjer saman med momskompensasjonen om lag 80 % av dei samla inntektene i kommunesektoren. Desse inntektene kan kommunane disponere fritt. Formålet er å sette kommunane i stand til å yte eit likeverdig tenestetilbod til innbyggjarane sine. Rammene for kommunen blir kjent gjennom framlegg til nytt statsbudsjett kvar haust for eit år om gongen. Vekst Det er i Statsbudsjettet lagt opp til ein samla realvekst for kommunane frå 2018 til 2019 på om lag 2,6 mrd. eller 0,7 %. Veksten er rekna i høve det inntektsnivået for 2018 som vart lagt til grunn for revidert nasjonalbudsjett (RNB). Dette kjem i tillegg til ei prisjustering til 2019-kroner. Korleis dette slår ut for kommunane er omtala m.a. i Grønt Hefte. Når det gjeld skatteinntektene må kommunane likevel ta ei lokal vurdering utifrå eigne kunnskapar om lokale tilhøve. Stipulert vekst frå 2018 til 2019 varierer mellom kommunane. Samla for landet 2,9 % Samla for Hordaland 3,0 % For Etne kommune 3,7 % Det er lagt til grunn ein deflator (prisindikator) på 2,8 % der 3,25 % er pårekna lønsvekst (utgjer om lag 2/3 av indikatoren). Prisvekst på varer og tenester utgjer då knapt 2,0 %. Hovudårsakene til variasjon mellom kommunane er: Endring i fordeling av skjønstilskotet Endra kriteriedata og befolkning Endring i veksttilskot og distriktstilskot Størstedelen av veksten i dei frie inntektene for kommunane vil gå med til auka utgifter knytt til befolkningsutviklinga (demografikostnader). Det er særleg dei aller eldste og dei aller yngste aldersgruppene som trekkjer opp kommunane sine meirutgifter. Totalt utgjer denne veksten 1,6 mrd. for kommunane. I tillegg er det rekna med betydeleg auke i pensjonskostnadene og antyda at desse kostnadane for kommunane vil auke 650 millionar utover det som blir kompensert gjennom prisjusteringa av inntektene. Auken i pensjonskostnadene har samanheng med lønsutviklinga, låg rente, auka levealder og redusert amortiseringstid for premieavvik. I Budsjett 2019, ØP Side 11

12 tillegg er delar av veksten grunna i følgjande satsingsområder: mill. til tidleg innsats i skule mill. til auka satsing innan rusomsorg mill. til opptrappingsplan for habilitering og rehabilitering For å gjere tala samanliknbare, noko som er ein føresetnad for å kunne berekne veksten, blir dei frie inntektene for 2018 korrigerte for oppgåveendringar, regelendringar og innlemming av øyremerka tilskot. Dette gjeld m.a. nominell vidareføring av endringar frå tidlegare år og nye endringar frå Rammetilskotet består av eit standard innbyggjartilskot. Dette blir korrigert gjennom sakar med særskild fordeling, korreksjon for elever i statlege og private skular, utgiftsutjamning og inntektsgarantiordninga (INGAR). I tillegg kjem regionalpolitiske tilskot i form av Distriktstilskot Sør-Norge og Skjønstilskot. I framlegg til Statsbudsjett (Grønt Hefte) for 2018 er Etne kommune sine inntekter anslått slik: Oversikt frie inntekter Etne kommune 2019 Innbyggjartilskot før omfordeling kr per innb. * innb Utgiftsutjamning (fordeling etter kostnadsnøkkel) ((Utgiftsbehov per innb * behovsindeks Etne 1,1303) - utgiftsbehov per innb ) * folketal Etne Korreksjonsordningen for elever i statlige og private skoler Tilskot med særskilt fordeling (ikkje kostnadsnøkkel) Helsestasjon/skolehelsetjeneste Frivilligsentraler Inntektsgarantiordninga (INGAR) Trekk alle kommunar ca. 53,23 kr per innbyggjar * innb Sum omfordeling Innbyggjartilskot inkl. inntektsgarantiordning Distriktstilskot Sør-Norge (224 kr * innb ) Skjønnstilskot Sum regionalpolitiske tilskot Sum rammetilskot Skatteinntekter Inntektsutjamning Sum skatt- og inntektsutjamning Anslag frie inntekter Innbyggjartilskot før omfordeling Dette er i utgangspunktet eit likt beløp for alle innbyggjarane (per ) der det er tatt omsyn til nokre endringar som er felles for alle t.d. ulike oppgåver / korreksjonar i 2018 og løns- og prisvekst. Deretter skjer ei omfordeling mellom kommunane gjennom utgiftsutjamninga, saker med særskilt fordeling og inntektsgarantitilskotet. I 2019 er innbyggjartilskotet før omfordeling kr pr. person. For Etne kommune utgjer tilskot Utgiftsutjamning I tenesteytinga er det store skilnader i kostnaden mellom dei ulike kommunane. Dette skuldast mellom anna ein del strukturelle ulikskaper som kommunen ikkje sjølv kan påverka, som til dømes aldersfordeling og sosiale tilhøve i kommunen. Denne skilnaden skal kommunane i prinsippet få full kompensasjon for gjennom utgiftsutjamninga. Kompensasjon skjer gjennom ein kostnadsnøkkel (behovsindeks) som består av ulike kriterium med vekter. Gjennom denne nøkkelen og eit sett med kriteriedata blir kommunen sitt utgiftsbehov Budsjett 2019, ØP Side 12

13 berekna. Indeksen brukast til å berekne kommunen sitt trekk eller tillegg i utgiftsutjamninga. T.d. skal kriteriet «Innbyggjarar 2-5 år» fange opp variasjon i kommunenes utgifter til bla. barnehage, barnevern og helsetenester. Kriteriet er gitt ei vekt som seier noko om kor stor del av utgiftsbehovet som er knytt til kriteriet. Det bereknes ein indeks for kriteriet som viser korleis kommunen ligg i høve til landsgjennomsnittet ved å sjå på kor stor del av Etne sin befolkning som er 2-5 år Utgiftsutjamninga 2019 Kriterie Vekt Tal Etne samanlikna med landet. Indeksen for kriteriet multipliserast med vekta til kriteriet. Summen av alle kriterienes delsum utgjør kommunens samla behovsindeks som er vist i figuren nedanfor. For Etne kommune er indeksen 1,1303 i 2019 (1,1226 i 2018). Det vil seie at det er berekna at kommunen er om lag 13,03 % dyrare å drive enn landssnittet, og blir difor kompensert med 27,875 millionar for dette. Etne si utrekninga kjem fram av modellen nedanfor. Indeks Etne Pst. utslag Beløp i heile kr per innb. Beløp totalt i Endring frå år 0, ,2136 0,12 % år 0, ,0219 0,31 % år 0, ,0549 1,44 % år 0, ,0692 0,16 % år 0, ,9272-0,75 % år 0, ,0741 0,41 % år 0, ,2572 1,95 % over 90 år 0, ,8251 3,16 % Basistillegg 0,0188 0,7717 3,0825 3,92 % Sone 0, ,7012 1,72 % Nabo 0, ,6026 0,61 % Landbrukskriterium 0,0020 0,0034 4,4492 0,69 % Innvandrere 6-15 år ekskl Skandinavia 0, ,8392-0,11 % Flyktningar utan integreringstilskot 0, ,2245-0,65 % Dødligheit 0, ,9870-0,06 % Barn 0-15 med enslige forsørgere 0, ,6620-0,61 % Låginntekt 0, ,6602-0,38 % Uføre år 0, ,9894-0,01 % Opphopningsindeks 0,0095 0,0337 0,2296-0,73 % Urbanitetskriterium - Alieneboande år 0, ,7695-0,45 % PU over 16 år 0, ,4380 2,12 % Ikkje-gifte 67 år og over 0, ,1225 0,55 % Barn 1 år utan kontantstøtte 0, ,1488 0,25 % Innbyggjarar med høgare utdanning 0, ,6662-0,63 % Sum 1,0000 1, ,03 % Korreksjon for statlege elevar Nokre kommunar har elever i statlege og private grunnskoler. Desse elevene har ikkje kommunane utgiftar for. Trekkordninga inneberer at kommunar med slike elevar blir trekt eit gitt beløp per elev. Summen av trekk frå kommunar med slike elevar Budsjett 2019, ØP Side 13

14 fordelast ut igjen til alle landets kommunar etter kommunenes del av berekna utgiftsbehov (kostnadsnøkkelen). Etne kommune har ingen slike elevar, og tek difor berre i mot sin del av trekket frå andre kommunar, totalt 1,877 millionar. Saker med særskilt fordeling Innafor innbyggjartilskotet fins det midlar som ikkje blir fordelte etter dei andre kriteria i inntektssystemet, men der det blir gjort ei særskilt fordeling. Midlane blir her fordelt utifrå ulike data frå kommunane, må ikkje forvekslast med øyremerka tilskot og er altså frie inntekter. For 2019 vil Etne kommune få fordelt til Helsestasjon og skulehelseteneste, og til frivilligsentralar, totalt 1,147 mill. Inntektsgarantitilskot (INGAR) Tilskotet skal sikre at ingen kommunar får ei utvikling i rammeoverføringa som ligg meir enn 400 kr pr. innbyggjar (tidlegare 300 kr) under landsveksten pr. innbyggjar, frå det eine året til det neste. Ordninga omfattar systemendringar, innlemming av øyremerka tilskot i rammeoverføring, endringar i Distriktstilskot Sør-Norge, befolkningsnedgang og endringar i kriteriedata, men vil ikkje omfatte endringar i skatteinntektene, inntektsutjamninga, skjønstilskot og veksttilskot. Endring i tilskot gitt etter særskilt fordeling (tilskot gitt til spesielle formål eller i ein tidsavgrensa periode) kjem heller ikkje inn under ordninga. Veksten for landet i 2018 er kr per innbyggjar, som gir ei vekstgrense på 715 kr per innbyggjar. Etne kommune sin vekst per innbyggjar er kr og dermed over vekstgrensa. Alle kommunane er med og finansierar ordninga, slik at Etne kommune fyrst blir trekt litt over 53,23 kr per innbyggjar. Etne kommune blir trekt i Distriktstilskot Sør-Norge Tilskotet blir gitt for å ivareta busettingsmønsteret og mangfaldet i kommunar som ligg eit stykke frå bykommunane og som slit med særskilte distrikts-utfordringar. Tilskotet blir gitt til kommunar med gjennomsnittlig skatteinntekt dei siste tre åra som er lågare enn 120 pst. av landsgjennomsnittet og har under innbyggjarar eller ein distriktsindeks på 46 eller lågare. Distriktsindeksen, som er eit uttrykk for graden av distrikts-utfordringar i ein kommune. Indeksen byggjer på indikatorar om sentralitet, reiseavstand, befolkningstettleik, befolkningsstruktur og - utvikling, status for arbeidsmarknaden og inntektsnivå. Tilskotet blir rekna ut frå talet på innbyggjarar per 1. januar 2018 og distriktsindeksen for Sats per kommune Over eller lik Sats per innbyggjar Under innbyggjarar i kommunen Sats per kommune Distriktsindeks (1000 kr) (kroner) (1000 kr) Over I 2018 hadde Etne kommune for fyrste gong ein indeks over 46 og fekk ikkje tilskot. I 2019 er indeksen redusert frå 46,7 til 45,0 og kommunen får difor 1,162 mill. Endringa i indeksen skuldast at vekst i sysselsettinga siste ti år er redusert noko. På sikt vil truleg indeksen for folketal bli redusert, då den no har tatt omsyn til dei 10 åra med best vekst i kommunen si historie. Skjønstilskot Tilskotet fordelast av Fylkesmannen i Hordland. Det skal kompensere kommunane for spesielle lokale tilhøve som ikkje vert fanga opp i den faste delen av inntektssystemet. Tilskotet for 2019 er uendra i høve 2018 på 3,5 millionar. Fylkesmannen skriv at kommunen har frå og med 2004 vore plassert i sone for høgaste arbeidsgivaravgift. Kompensasjon for høgare avgift er blitt trappa ned årleg frå 2015 (før nedtrappinga utgjorde det 3,6 millionar). Fylkesmannen skriv at samla tilskot ikkje redusert, sjølv om den delen som er knytt til arbeidsgivaravgift blir noko redusert utan at dette er talfesta. Budsjett 2019, ØP Side 14

15 Fylkesmannen har elles trekt fram fylgjande: - Distriktstilskotet for Sør-Noreg til kommunen vart redusert mykje frå 2014 til 2015 som følgje av omlegginga av ordninga, og bortfall i Kommunen har i dei siste åra teke imot flyktningar og har etablert tenestetilbod til denne gruppa. Eit endra arbeidsmarknad gjer det meir krevjande å få flyktningar ut i arbeid. Det har vore ei betydeleg auke i sosialhjelpa til flyktningar i den siste tida. - Kommunen gjennomfører store investeringar. Hausten 2018 vil det nye omsorgssenteret stå klart. Det fører til ein stor auke i lånegjelda. - Trafikksikring er krevjande i kommunen og det er viktig å ha brannberedskap til tunnelane på E134 langs Åkrafjorden. - Kommunen viser til at planprosessane er særleg krevjande. I kommunen er det både dyrka jord, verna vassdrag og mange kulturminne. - Kommunen har utvida eigedomsskatten frå verk og bruk til faste eigedomar i heile kommunen frå og med Skatteinntekter (inkl. inntektsutjamninga): Verken kommunen sine skatteinntekter eller inntektsutjamninga vert bestemt i statsbudsjettet. Skatteinntektene vert berre oppgitt som anslag, og må vurderast opp mot lokale tilhøve. Det er spesielt folketalet som gir utslag. Pårekna skatteauke for kommunane frå 2017 til 2018 vart i RNB (Revidert nasjonalbudsjett) justert til 1 %. Denne er i framlegg til statsbudsjett justert opp til 2,4 %. I framlegg til statsbudsjett blir pårekna nominell skatteauke frå 2018 til 2019 sett til 1,8 %. Veksten tar høgde for 1,3% vekst i sysselsettinga og 3,25 % lønnsvekst. Skatteøyret (personlege skattytarar) for kommunane vert redusert frå 11,80 % til 11,55 %. Det er lagt opp til at skattedelen av kommunane sine samla inntekter skal vere om lag 40 prosent også for Skatteinntektene varierer mykje mellom kommunane og blir jamna noko ut gjennom inntektsutjamninga. Inntektsutjamninga blir rekna i høve landsgjennomsnittet for skatt slik at den samla skatteutviklinga for kommunane i landet vil ha stor innverknad på kvar kommune si inntektsutjamning. Kommunar med skatteinntekter under landsgjennomsnittet i 2019 blir kompensert for 60 % av differansen mellom eigen skatteinngang og landsgjennomsnittet, medan kommunar med skatteinntekter over landsgjennomsnittet blir trekt for 60 % av differansen. Vidare blir kommunar med skatteinntekter på under 90 % av landsgjennomsnittet kompensert med 35 % av differansen mellom eigne skatteinntekter og 90 % av landsgjennomsnittet. Denne kompensasjonen blir finansiert ved at kvar kommune blir trekt med eit likt beløp pr. innbyggjar. Dette er ei løpande utjamning som blir utbetalt ti gonger i året etter kvart som tala frå skatteinngangen for kommunane ligg føre, siste gong i februar året etter. Dei endelege skatteinntektene (skatt og inntektsutjamning) for 2019 er difor ikkje kjent før i februar Både KS og Fylkesmannen minner om at den einskilde kommune må justere påslaget for skatteauke utifrå eiga vurdering og lokale tilhøve knytt til skatteutviklinga i eigen kommune sett opp mot skatteutviklinga i landet totalt. Folketalsutviklinga fram til vil påverke inntektsutjamninga i rammeoverføringa. Avvik i utviklinga frå landssnitt vil gje dårlegare forklaringskraft i modellen. I Grønt hefte (GH) frå KRD (kommunal- og regionaldepartementet) byggjer dei prognosen på kommunen sin skattinngong i 2018 som er framskriven i tråd med veksten på det samla skatteanslaget for landet basert på innbyggjartal per Etter dette ligg Etne på 82,7 % av landsgjennomsnittet før inntektsutjamning Budsjett 2019, ØP Side 15

16 og 94,3 % etter. I KS sin modellen vil Etne liggje på 83,6 % av landsgjennomsnittet før inntektsutjamninga og 94,5 % etter. Skatteinngangen i september 2017 visar at Etne ligg på 84,5% før utjamninga og 94,4 % etter inntektsutjamninga. For Etne kommune som er ein skattesvak kommune, er det soleis skatteinngangen for landet som er mest interessant då ein normalt hamnar på ca. 94,5 % av landssnittet. Framlegg til Statsbudsjett samanlikna med noverande økonomiplan Oversikta nedanfor er laga på bakgrunn av signala i Statsbudsjettet utifrå brev frå Fylkesmannen, tal og omtale i Grønt hefte og modellar frå KS. Tala er samanlikna med vedtatt ØP 18-21, tal for 2018 som er likt med Frie inntekter Beregningsmodell basert på K-sak 85/17 Vedtak Grønt Hefte Grønt Hefte KS Endring Grønt Hefte Stortinget Statsb Statsb (4-1) Skatt i % av landet 82,70 % 83,60 % Deflator 2,6 % 2,6 % 2,6 % 2,8 % 2,8 % Rammetilskot Innb.tilskot inkl.utg.utj.o.a Innbyggertilskudd (likt beløp pr innb) Utgiftsutjevningen Overgangsordning - INGAR Saker særskilt fordelt Ordinært skjønn Distriktstilskot Sør-Norge Budsjettvedtak Stortinget - endringer RNB - endringer i rammetilskot Sum rammetilsk.ekskl.innt.utj Innt.utjamn Sum rammetilskot Sum skatteinntekter Sum frie inntekter Vekst i kr Vekst i % 3,4 % 3,2 % Kolonne 1 og 2 viser høvesvis budsjettet i 2018 slik det ble vedtatt av kommunestyret i fjor og korleis det blei etter endeleg vedtak av Statsbudsjettet i Stortinget. Kolonne 3 viser korleis Etne kommune sine frie inntekter for 2018 vert stipulert i framlegg til statsbudsjett for Det går fram av modellen at det vert berekna ein lågare skatteinngang i 2018 no enn det som blei lagt til grunn i budsjettarbeidet i fjor. Kolonne 4 er tala frå Grønt hefte (Statsbudsjett 2019) som er innarbeidd i rådmannen sitt framlegg. Det er vist kva endringa framlegget gir. Det er endringa lengst til høgre som viser den faktisk budsjetterte veksten. Kolonne 5 viser KS sin alternative modell, som stipulerer noko lågare inntekter til kommunen i Oppgåveendringar og ulike satsingar i Statsbudsjettet Ved pålegg om nye eller utvida oppgåver for kommunesektoren, avvikling av oppgåver eller regelendringar som har økonomiske konsekvensar, skal kommunesektoren kompenserast eller trekkast i frie inntekter på grunnlag av berekna endring i økonomisk belastning. Desse er lista opp i figuren nedanfor, med konsekvens for Etne kommune. I tillegg er det ulike ordningar med Budsjett 2019, ØP Side 16

17 særskild tilskot eller kompenasjonar som kan vere aktuelle for kommunen. Ein del av punkta er også omtala nærare med tekst. Oversikt over tillegg og trekk i oppgåverkorrigert vekst Alle tal i Anslag på frie inntekter 2018 Tillegg Trekk Bustadsosial kompetansetilskot, opptrapping Justering for auka elevtall statlege/private skular Innlemming bustadsosiale tilskot, ASD 8-56 Auka makspris barnehage, endring 2019 Forsøk med statleg finansiering av omsorgstenesta 0-19 Auka makspris barnehage, heilårseffekt statsbudsjettet 2018 Gratis kjernetid barnehage - heilårseffekt statsbudsjettet Helsestasjon- og skulehelsetenesta (ny fordeling) Gratis kjernetid barnehage - heilårseffekt RNB Frivilligsentraler (ny fordeling) Gratis kjerntid barnehage 2-åringar 39 Utskrivingsklare pasienter psykisk helsevern og TSB 157 Takstoppgjør 85 Samla justering Korrigerte frie inntekter Kjelde: Tabell 2-5 bakgrunnstal frå FmHo Oppvekst: 1. Tidleg innsats i skulen og lærarnorm I Statsbudsjettet er det framlegg om å styrka arbeidet med tidleg innsats i skulen gjennom ei styrking i dei frie midlane på 200 mill. i Midlane blir fordelte mellom kommunane etter delkostnadsnøkkelen for barnehage. Berekna del til Etne kommune er etter desse Sidan 2015 er det løyvt betydelege øyremerka midlar som har sikra fleire lærarar i grunnskulen. Hausten 2018 blei lærarnorma i grunnskolen innført, og totalt blei det løyvt 1,4 mrd. i I 2019 føreslår regjeringa å vidareføra den øyremerka løyvinga til fleire lærarårsverk med mill. kroner 2. Barnehage Regjeringa føreslår å utvida dagens ordning med gratis kjernetid for 3-, 4- og 5-åringer til også å omfatta 2-åringar. Det blir lagt inn kr 45,7 mill. i rammetilskotet for Maksimal foreldrebetaling aukar med ytterlegare kr 50 per månad frå 1.august Det blir trekt ut kr 65,8 mill. frå rammetilskotet i Helse- og omsorg 1. Toppfinansieringsordninga for ressurskrevjande tenester Ordninga er for personar under 67 år og det er ikkje signalisert endringar i målgruppa. Kompensasjonsgraden for netto utgifter er foreslått vidareført på 80 %. Innslagsnivået på kr 1,320 mill. (auka frå 1,235 mill.). Dette inneberer ei innstramming då påslaget er større enn pårekna lønnsvekst (50 000). Då staten driv etter kontantprinsippet og kommunane etter anordningsprinsippet, vert endringane i statsbudsjettet for 2019 for ordninga gjort gjeldande for tilskotet til kommunane for Tilskot gjennom rammeoverføringa for psykisk utviklingshemma (16 år og eldre) blir trekt frå i berekningsgrunnlaget, det same gjeld ev. øyremerka tilskot. 2. Investeringstilskot til sjukeheimsplassar (55 %) og omsorgsbustader (45 %) Målgruppe for ordninga er personar med behov for heildøgns helse- og omsorgstenester, uavhengig av alder, diagnose og funksjonshemming. For 2019 er det framlegg om å gi tilsegn om tilskot for 1500 nye einingar med heildøgns omsorg, fordelt mellom omsorgsbustader og sjukeheimsplassar. Tilskotet kan gå til bygging, kjøp eller utbetring. Budsjett 2019, ØP Side 17

18 Stortinget har vedteke ei gradvis endring ( ) i investeringstilskotet slik at det berre blir gitt tilskot til investeringar som aukar det samla talet på plassar i kommunen. Det blir lagt opp til ei gradvis omlegging slik at det i 2019 vil vere 50 prosent av tilskota som blir reserverte plassar som gir netto vekst i kommunen. F 4. Helsestasjon- og skulehelsetenesta 877,4 millionar i rammetilskotet er grunna med behov for styrking av helsestasjons- og skulehelsetenesta. Dette er ei vidareføring frå 2018 med priskompensasjon. Midlane inngår i rammetilskotet til kommunane, men er særskilt fordelt basert på talet innbyggjarar i alderen 0-19 år. Alle kommunar får minimum Etne sin del er stipulert til Opptrappingsplan rus Det er ein opptrappingsplan med auka løyvingar til rusområdet i Satsinga kjem i hovudsak ved at ein del av veksten i dei frie inntektene er grunngitt med satsinga på rusomsorg. For 2019 er det lagt opp til ei ytterlegare opptrapping av rammetilskotet med 200 mill. Midlane blir fordelt etter delkostnadsnøkkel for sosialhjelp i inntektssystemet. Berekna del til Etne kommune er etter denne Opptrappingsplan for habilitering og rehabilitering Stortinget har vedteke ein opptrappingsplan for habilitering og rehabilitering for åra Neste år er 100 mill. av veksten i dei frie inntektene grunngitt med denne opptrappingsplanen. Midlane blir fordelte etter delkostnadsnøkkelen for helse i inntektssystemet. Berekna del til Etne kommune er etter denne Dagtilbod demente Kommunane vil frå 01. januar 2020 få plikt til å tilby dagaktivitetstilbod til heimebuande per-sonar med demens. Det er lagt opp til utbygging av tilbodet fram mot år Tilskotsordninga til dagaktivitetstilbod for personar med demens blir vidareført i Ved etablering av nye plassar i 2019, svarar tilskotet til om lag 50 prosent av pårekna kostnad. 8. Psykolog Frå 1. januar 2020 er det lovfesta at alle kommunar skal ha psykologkompetanse. Fram til denne plikta trer i kraft vil kommunar som rekrutterer psykologar kunne ta imot eit årleg øyremerka tilskot per psykologårsverk. Ramma er foreslått auke med kr 50 mill. for 2019, som svarer til 125 nye psykologstillingar. 9. Utskrivingsklare pasientar I 2012 blei det innført kommunal betaling for utskrivingsklare pasientar i somatiske døgnavdelingar som kommunen ikkje kunne ta i mot. I 2019 vert 185 mill. overført frå regionale helseføretak til kommuneramma for at denne plikta også skal gjelde utskrivingsklare pasientar i psykisk helsevern og tverrfagleg spesialisert behandling av rusavhengige (TSB). Det vil vere opphalds-kommunen som får plikt til å betala for utskrivingsklare pasientar. Etne sin del av dette utgjere Andre: 1. Frivilligsentralar Ansvaret for tilskot til frivilligsentralar blei frå overført til kommunane, og innlemma i kommunane sitt rammetilskot. Det blir lagt opp til at tilskot blir fordelt særskilt innafor rammetilskotet i ein overgangsperiode på fire år.. Fordelinga av tilskot for 2019 vil byggje på Kulturdepartementet si fordeling av det øyremerka tilskotet i 2016, og er auka med 7,4 millionar utover priskompensasjon. For Etne kommune utgjere dette i Andre store inntektspostar Budsjett 2019, ØP Side 18

19 Med unnatak av utrekning av statleg rammetilskot, renter og nokre få postar til, er utrekna inntekter for 2018 vidareført flatt i økonomiplanperioden (2018-tal) med mindre sikre signal seier noko anna. Dette gjeld også for utgiftspostane (vil bli omtala seinare). Unnatak frå denne hovudregelen vil bli omtala særskilt. Eigedomsskatt Eigedomsskatten er den største inntektsposten kommunen sjølv rår over. Det er budsjettert med ein skattesats på 4,6 for eigedomsskatt på hus og fritidseigedom i heile økonomiplanperioden. Eigedomskatt på verk og bruk og næring er vidareført med 7. Ei endring på 1 utgjør ca. 3,68 millionar (utanom verk og bruk og næring). Objekt Sats Skatt Næring + næringstomt Tidlegere verk og bruk av dette kraftanlegg Bustad med formuegrunnlag 4, Bustad 4, Landbruk bustad 4, Fritidsbustad 4, Tomt bustad 4, Tomt fritid 4, Til saman Det er knytt usikkerheit til re-taksering av verk og bruk. Det er sagt at kommunen skal få kompensert nedgangen fullt ut, men endeleg resultat av dette vert ikkje kjent før våren Nedjustering av skatten og kompensasjonen skal fasast inn over 7 år. Eigedomsskatt frå kraftanlegg er vidareført. Her har det vore ein kraftig reduksjon dei siste åra. Det er varsla at kommunen skal få tilsendt skattegrunnlag i midten av november. Grunnrenteskatten er i statsbudsjett foreslått auka, dette vil isolert sett gje lågare skatt frå kraftanlegg. Dei høge straumprisane i 2018 vil på sikt gje høgare grunnlag. Formuegrunnlag for bustadar i 2019 blir også kjent i løpet av november. I budsjettframlegget er nivået for 2018 vidareført flatt. I statsbudsjettet er det foreslått maksimal differensiert skattesats på 5 promille frå Det er foreslått obligatorisk bruk av formuegrunnlag, som Etne kommune allereie brukar. I tillegg er reduksjonsfaktoren for formuegrunnlag foreslått auka frå 20 til 30 %. Viss det blir vedtatt får det konsekvens for skattegrunnlaget i 2020, som då vil bli justert ned og gi mindre inntekter gitt same skattesats. I K-sak blei det vedtatt at eventuelle konsekvensar ved innføring av botnfrådrag skulle leggjast fram, seinast i samband med budsjett Kommunestyret kan vedta eit botnfrådrag som gjeld berre for bustad- og fritidseigedommar. Botnfrådraget skal vere eit fast kronebeløp, og det same for bustad og fritidseigedommar. Frådraget gjeld ikkje reine næringseigedommar og ubygd tomtegrunn. Bruken av botnfrådrag er knytt til sjølvstendige bu-einingar, og kommunen må ta stilling til definisjonen av denne. Bakgrunnen for at bruken av botnfrådrag er knytt til bu-einingar er for å oppnå likehandsaming mellom fritidsbustadar og heilårsbustadar, og mellom ulike bustad- og eigarformer. Botnfrådrag gjeld uavhengig av om det dreier seg fritidsbustad, einebustad, tomannsbustadar, leilegheiter i burettslag, eigarseksjonssameiger, eller anna. Det vil alltid vere grensetilfelle, og kommunen kan velje å utarbeide retningslinjer for dette. Dette kan gjerast av både administrativt og politisk. Uavhengig av retningslinjer kan skattytar som meiner han skulle hatt (fleire) botnfrådrag klage på dette etter vanlege klagereglar for eigedomsskatt. Den økonomiske konsekvensen kan stipulerast slik. Det er per i dag objekt som kan få botnfrådrag. Det finnes fleire eigedommar som inneheld meir en ein bu- Budsjett 2019, ØP Side 19

20 eining. Har eigedommen fleire bu-einingar vil det bli gitt fleire botnfrådrag. Av desse vil er det ein rekke bu-einingar som er registret i matrikkelen med fleire bueiningar. Det er per i dag ikkje mogleg å ta ut eksakte rapportar på dette, men det er anslått at dette kan gjelde ca. 150 ekstra. Totale talet vert då Viss det blir lagt inn eit botnfrådrag på vil då skattegrunnlaget gå ned 227 millionar. Det utgjere då per promille eigedomsskatt. Det vil seie at ved ein differensiert skattesats på 4 promille vil inntektstapet bli om lag for kommunen viss det blir innført eit botnfrådrag på Viss ein innførar botnfrådrag kan ein ikkje auke skattesatsen same år ein eventuelt tek den bort igjen. Den ordinære fristen for å skrive ut eigedomsskaten er før 1. mars i skatteåret. Det fyrste året med botnfrådrag er fristen 1. april, fordi det er venta at kommunen vil bruke meir tid på å etablere eigne register. Konsesjonskraft Kommunen har 20,1 GWh konsesjonskraft. 13 GWh vert seld flytande kvart år, medan ein sel 7,1 til fastpris for eit år av gongen. I tillegg er det forventa ei auke på 2,5 GWh knytt til Eikemo-overføringa. NVE har gjort vedtak om ei auke på ca. 1,3 GWh som er klaga på. Det er usikkert kva tid endeleg avgjerd er klar. Det er lagt inn ei auke på 1,3 GWh ekstra frå Alle prisar kr pr. MWh OED-pris (Kjøp) Innleveringsavgift pr. md Salspris variabel 13 GWh Salspris fastpris 7,1 GWh Etter fleire år med låge kraftprisar har nivåa løfta seg veldig i Kommunen selde 13 GWh for 2019 tidleg i haust, då prisane var veldig høge. Sal konsesjonskraft til fastpris er difor budsjettert med 440 NOK per MWh i 2019, og dette er ein sikker inntekt som gir ein stor auke i budsjett for Nivåa framover er vanskeleg å spå, men det er foreslått ei generell auke på 40 NOK i høve til førre økonomplan. Flytande pris er lagt inn med 280 NOK i 2019, og denne prisen er vidareført for både fast og flytande i 2020 til Viss ein ser på dei siste åra er dette eit anslag i det øvre sjiktet. Det er lagt til grunn ein OED-pris pr. MWh på 114,20 for kjøp av krafta. Renteinntekter Det er budsjettert med ein gjennomsnittleg likvid behaldning på 100 millionar, med ei gjennomsnittleg rente på ca. 1,48 %. Saldo Rente Budsjett Driftskonto ,40 % Plassering ,60 % Sum ,48 % Andre gen. statstilskot / rente- og avdragskompensasjonar Tilskota gjeld R/A-kompensasjon (rente og avdrag) for grunnskulereforma (L-97), R- komp. for opprusting av skular og R/Akomp. for utbygging av sjukeheimsplassar og omsorgsbustader. Det er budsjettert med ei rente på 1,7 % i 2019, 1,9 % i 2020, 2,1 % i 2021 og 2,3 % i Samla forventa inntekter er ca. 1,2 millionar årleg. Forventa inntekter Forventa utgift - kjøp Netto inntekt Lønn og pensjon Lønsutgifter Statsbudsjettet legg til grunn lønnsvekst 3,25 % frå 2018 til 19. Etne kommune sitt lønnsbudsjett er basert på faktisk lønn på Budsjett 2019, ØP Side 20

21 dei tilsette per 29. sep. Desse tala inkluderer ikkje resultatet av lokale lønnstingingar denne hausten. Budsjettet for variabel lønn er i stor grad vidareført med ein auke på 3 %. Venta lønnsvekst i løpet av 2019 er budsjettert som ein sentral lønnspott hjå rådmannen, med tanke på å bli fordelt på einingane etter faktisk vekst. Den sentrale lønnsposten har blitt redusert dei siste åra, både av rådmannen og gjennom politiske vedtak. Potten, som for 2019 er på vel 4,3 millionar, skal dekke lønnsvekst og seniorpolitiske tiltak. Pensjon og sosiale utgifter Pensjon består av 3 storleikar; pensjonspremie, netto pensjonskostnad og premieavvik. Den betalte premien har tyding for likviditeten. Netto pensjonskostnad (utrekna av aktuarar etter føresetnader ved Departement og Finanstilsyn) skal utgiftsførast i rekneskapen og har direkte tyding i driftsbudsjettet. Årets premieavvik (differansen mellom betalt premie og netto pensjonskostnad) skal fordelast (amortiserast) og utgiftsførast i påfølgjande år. Høge premieavvik, som medfører at det samla premieavviket aukar, gjer at likviditeten svekkast. Premieavvik er pengar som er betalt til forsikringsselskapet, men ennå ikkje rekneskapsført som kostnad. Amortiseringstida for tidlegare års premieavvik har vore 15 og 10 år. Frå og med premieavviket for 2014 er det endra til 7 år. Etne kommune har avsett midlar på disposisjonsfond øyremerka premieavvik. Premieavviket for dei respektive år vert påverka av ei eventuell tilbakeføring av overskot frå KLP når rekneskapen der for året før er klart. Som arbeidsgjevardel er det budsjettert med 17,0 % til KLP og 12,5 % til SPK. Arbeidsgjevaravgifta i vår sone (1A) er 14,1 % (10,6 % opp til eit grunnbeløp på ). Sjukefråvær og refusjon sjukelønn For fleire år sidan hadde kommunen ein gjennomgang av stipulert behov for sjukevikar, og la inn budsjettmidlar for lønn til vikarane. Sidan kommunen får refundert for sjukefråvær utover arbeidsgjevarperioden, er det budsjettert med refundert sjukelønn svarande til 80 % av budsjettert lønn til vikarane. Sjukefråvær og bruk av vikarar varierer mellom einingane. Dei som har mykje fråvær og har hatt meirinntekt m.o.t. ref. sjukelønn, har kunna sjå auka vikarutgifter opp mot auka inntekter. Det er generelt budsjetterte med lågt sjukefråvær og dermed låge refusjonar. Renter og avdrag Konsekvensane av foreslått investeringsbudsjett er innarbeidd i budsjettframlegget, sjå også vurderingane om lånegjeld i kapittel 9. Rentenivået er framleis lågt og har vore det over lengre tid no. Norges Bank sette opp renta tidleg hausten 2018, og det er forventa at den vil gå opp framover. Norges Bank peikar på ein jamn vekst opp mot 2 % i Det er knytt stor usikkerheit til dette, og det er lagt til grunn ein noko lågare rente i økonomiplanen. Utanom avtalar om fast rente er det budsjettert med ei rente på 1,9 % i 2019, 2,1 % i 2020, 2,3 % i 2021 og 2,5 % i Dette er noko over forventa rente i 2019, men under i resten av økonomiplanperioden. Det er lagt til grunn om lag 30 års avdragstid på eksisterande lånegjeld. Ny lånegjeld er lagt inn med 40 års avdragstid. Renter og avdrag utgjere ca. 4,65 % av kommunen sine utgiftar i 2019, stigande til Budsjett 2019, ØP Side 21

22 5,07 % i I rekneskapen for 2017 utgjorde dei 3,86 % av utgiftene. Kommunale gebyr og takstar Takstane for kommunale tenester er oppgitt i Taksthefte for 2019 som handsamast som eiga sak parallelt med budsjettet. Alle endringane som ein konsekvens av dette, inkludert VAR-områda, er innarbeidd i budsjettframlegget. Dersom ikkje anna er oppgitt er det lagt inn ein generell auke i takstane på 2,8 % som svarar til deflatoren i Statsbudsjettet. Husleiger bustader og skulebygg Husleigene vert auka med 3,4 % i samsvar med auken i konsumprisindeksen frå til Nye priser har verknad frå Foreldrebetaling barnehage Etne kommune legg til grunn regjeringa sitt framlegg til maksimalsats i barnehagane. Den aukar frå per md. i 2018 til 2 990/3 040 frå 1. jan./1. aug Prisane for 4, 3 og 2 dagar er forslått auka med 2,8 %, som svarar til pårekna lønnsvekst i statsbudsjettet. Prisen på mat er forslått auka med 2,8 % i samsvar med pris- og kostnadsvekst i kommunane etter same dokument. Skulefritidsordning (SFO), Kulturskulen og Vaksenopplæring Framlegg om prisvekst på 2,8 %, det same som pårekna lønnsvekst. Helse- og omsorgstenester Satsane vert justert i samsvar med maksimalpris i forskrift om eigedel for helseog omsorgstenester. Dei vert oppdatert i tråd med venta årleg rundskriv frå departementet. Påslag 2,8 % for tryggleiksalarmar og bringing pr. middag. Reduksjon for mat frå til per md. for bebuarane ved omsorgssenteret i Skånevik. Kommunen følgjer dei til ei kvar tid gjeldande føringane for satsar for økonomisk sosialhjelp. Vatn og avlaup Frå 2018 til 19 er det framlegg om ein samla gebyrauke på rundt 4 % for å dekka kommunen sine kostnader på områda vatn og avlaup. Gebyr for vatn aukar med 11 %, medan gebyr for avlaup vert redusert med 10 %. I perioden 2017 til 2022 aukar gebyra samla med kr 2 390, frå i 2017 til i 22. Noko som svarar til ein gjennomsnittleg årleg gebyrauke på 5 %. Renovasjon og slam Etter konkursen i RenoNorden vert renovasjon drifta i HIM-regi også i heile 2019, men våren 19 skal styret avgjera om det tenesta skal konkurranseutsetjast. HIM har sett opp budsjett 2019 for renovasjon med forventa underskot på nær 2,9 mill. Underskotet skal dekkast inn av opparbeida overskot på sjølvkostfond. Generelt er prisane på renovasjon sett opp med 3 %. For slam er det forventa noko høgare kostnader og satsane er stort sett regulert med 4,6 %. Unntaket er bomturar. Her er prisen uendra eller sett ein del ned, for ikkje å påføra abonnentane meir kostnader enn nødvendig ved krevjande tømmeoperasjonar. Feiing og branntilsyn Kostnadsbiletet for feiing og branntilsyn gjer at det er behov for å auka prisen til 2017 nivå. Dvs. med 12 %. Plan- og bygningslov mfl. Det er eit generelt påslag på 2,8 % for gebyr etter matrikkellov og plan- og bygningslov. Gebyr for byggje- og anleggssaker, ref. 3.2 under PBL i takstheftet, aukast likevel med 10 %, sett vekk i frå dispensasjonsøknadar etter 3.2 B og C som er tilrådd auka med 20 %. Det vert vurdert som naudsynt med større grad brukarfinansiering av 3.2 tenestene. Sal og skjenking av alkoholhaldig drikk Budsjett 2019, ØP Side 22

23 Gebyr i samsvar med forskrift. Elles 2,8 % auke. 6. Mål og handlingsprogram I budsjett 2019 og økonomiplan 2019 til 22 er tekstdokumentet omarbeidd og tilpassa ny kommuneplan og dei 10 overskrifta der. Tanken bak dette er å knytte arbeidet tettare opp mot kommuneplanen og handlingsdelen. Det er difor i større grad og lagt inn tiltak som ikkje inneberer endring av den økonomiske ramma. Det har og vore jobba med eit talfesting av fleire indikatorar for å konkretisere måla i kommuneplan betre, men av ulike grunnar ei ikkje dette arbeide sluttført innan fristen for budsjettframlegget. Rådmannen har som mål å få på dette på plass i løpet av 2019, og vil truleg legge det fram som forslag i samband med 1. tertialrapport. 1. Samfunnsutvikling Overordna mål frå kommuneplanen: «Etne kommune er ein god kommune å bu i med satsing på barn og unge, folkehelse og gode bumiljø». God og aktiv tettstadsutvikling i Etne og Skånevik er sentralt i den vidare utviklinga av kommunen. Gjennom merksemd på fortetting, småbyutvikling, gode bumiljø, aktivitet og møteplassar vil ein samarbeide med lokalsamfunn næringsliv og andre om ei god utvikling i tettstadene våre. I budsjett for 2018 blei fylgjande vedtatt: «Samla plan for arealbehov/utnytting må snarast setjast i gang. Det er mange planar for arealbruk som konsekvens av ferdigstilling av Etne omsorgssenter. Ei ev realisering av framlegg frå Hordaland fylkeskommune om å la Etne kommune overta Etne vidaregåande skule sin seksjon i Skakke opnar for nye løysingar. Så snart dette er avklart må ein setje i gang ein prosess rundt ei best mogeleg utnytting av tilgjengeleg areal i kommunal eige i Etnesjøen området. Både faglege og økonomiske vurderingar skal vektleggjast i prioriteringane. Prosessen må og vurdere leigeavtalar og om det er høve for å løyse leigebehov innan kommunalt areal.» Etne kommune har fått eit formelt tilbod om å overta Hordland fylkeskommune sin seksjon i Skakkesenteret frå etter vedtak i Fylkeskommunen i oktober. Dette gir kommunen tilgang på flotte lokalar og moglegheiter til nye løysingar. Ein tek sikte på å få lagt fram sak som legg plan for bruken av denne til politisk handsaming i februar neste år. Det vil bli ei veldig viktig sak som vil verke truleg vil verke inn på fleire tenestar i kommunen, og legge føringane på behovet for investeringar framover i økonomiplanperioden. Samstundes er kommunen i forhandlingar med Skakke SA for å sjå korleis ein kan løyse dei økonomiske utfordringane selskapet har. Dette er ei utfordrande sak, som har vore vanskeleg å ta høgde for i budsjettet. Viss kommunen skal bidra krev det i sak til kommunestyret, og det er Budsjett 2019, ØP Side 23

24 ved budsjettframlegget usikkert om dette vil skje før eller etter nyttår. Skakkesenteret er eit kulturhus som fyllar mange funksjonar og er ein viktig institusjon for lokalsamfunnet. Strategiar og tiltak 1.1 Leggje fram sak med plan for arealutnytting av kommunale bygg i Etnesjøen-området og vurdering av leigeavtalar Oppfølging av vedtak i K-sak 085/ Utvikle inkluderande og kreative lokalmiljøtiltak i Etne kommune I budsjettet for 2018 blei det lagt inn eit punkt om «Inkluderande og kreative lokalmiljøtiltak i Etne kommune». 2 millionar kr. av utbetalinga frå "Grøn konsesjon til Marine Harvest" vert sett av til "Inkluderande og kreative lokalmiljøtiltak i Etne kommune". Retningsliner vert utarbeidd innan april Ramma for lån til Etne omsorgssenter vert utvida med 2 mill. kr. Kostnaden med renter og avdrag vert innarbeid i driftsbudsjettet.» Det er knytt utfordringar til innretninga på tiltaket slik det er skissert, og retningslinjer har ikkje blitt utarbeidd. Midlane som er sett av er kommunen sine investeringsmidlar. Det er store avgrensingar i kva midlane kan brukast til, tiltaka må vere over og i kommunalt eige. For å få større bredde i kva kommunen kan gje støtte til, ville der vore ein fordel om midlane blei henta frå eit disposisjonsfond. Rådmannen foreslår difor at det blir fremja ei sak om dette i Formalisere samarbeidet med Etne Frivilligsentral Etne Frvilligsentral er ein viktig bidragsyter og samarbeidspartnar for kommunen. Frå 2017 har kommunen fått fullt ansvar for finansiering av frivilligsentralar, etter at det statlege tilskotet blei innlemma i kommunen sitt rammetilskot. Kommunen vil opprette dialog med Frivilligsentralen for å formalisere samarbeidet i ein samarbeidsavtale, og slik ei føreseieleg drift av denne. I dette arbeidet kan ein og sjå på høve til ein felles frivilligpolitikk. Frivilligsentralen har spelt inn eit ynskjer om eit auka driftstilskot frå kommunen på Etter særskilt fordeling i rammetilskotet er beløpet kommunen får til frivilligsentralar for Kommunen gir i dag tilskot på , og dette er vidareført i Rådmannen vil ta ein ny vurdering i budsjettet for 2020, når ein truleg har fått på plass ein samarbeidsavtale. Vedtekne endringar/nye pkt. i K-sak 059/18: Etne kommunestyre ber Rådmannen om at ein arbeider fram til ei løysing om saka kring Skakke SA si framtid saman med Skakke. Løysinga vart lagt fram for kommunestyre innan våren Hald Etne kommune rein. Etne kommune skal i samarbeid med lag og organisasjonar og innbyggjarar ta del i Hold Norge rent arbeidet. Rådmannen peikar ut ein koordinator. Folkehelsekonferanse. Etne kommune skal arrangere ein Folkehelsekonferanse våren Budsjett 2019, ØP Side 24

25 2. Barn og unge Overordna mål frå kommuneplanen: «Barn er framtida og vår viktigaste investering. Me gjer barn og unge budde på livet ved å sikra kunnskap og god helse. Oppvekstvilkåra skal vera prega av trivsel, tryggleik, ambisjonar, aktivitet og skapa gode barndomsminne.» Barnehage Det er 2 offentlege og 1 privat barnehage (Småfolk barnehage AS) i kommunen. Alle barnehagane er ei pedagogisk verksemd som vert driven etter «Lov om barnehagen», «Rammeplan» og «Årsplan for barnehage». Dei kommunale barnehagane har opningstid på 9,5 timar pr. dag. Småfolk har opningstid på 10,25 timar pr. dag. Barnehagane nyttar same bemanningsnorm der ein reknar 1 vaksen pr. 3 born under 3 år, og 1 vaksen pr. 6 born over 3 år. Dette er i samsvar med vedteken sentrale norm Enge; 91 Småfolk; Rygg; 17 Skånevik; Tabellen viser at det i perioden har vore ein auke i tal born i barnehagane frå 184 til og 2012 var to store barnekull i Etne kommune. Deretter har det vore ein reduksjon. Etter søknadsfristen for hausten 2018 ( ) fekk alle søkjarar plass, men ikkje etter første alternativ. Enge barnehage har ventelister. Men det er plass i Småfolk barnehage. Opptaket i 2018 viser ein ytterlegare reduksjon i barnetalet i barnehagane samla. Etter ein topp i 2015 har det vore nedgang i tal born i Skånevik barnehage. Opptaket i 2018 viser ein ytterlegare nedgang. Rygg barnehage vart lagt ned frå august Ved hovudopptaket 2018, fekk alle born som går i Rygg barnehage plass i den barnehagen dei ynskte. Enge barnehage har ikkje plass til alle som har søkt Enge. Etne kommune må difor utvida tal plassar i Budsjett 2019, ØP Side 25

26 Småfolk barnehage noko. Alle som har søkt ved hovudopptaket, får såleis plass i Det er likevel noko høgare enn eit «normalt» årskull. Ved hovudopptaket i 2017 var det 28 søknader. Ved hovudopptaket 2018 var det 45 nye søknader. I 2018 er det 62 born som skal byrja på skulen. Dette er 17 færre enn ved skulestart i Etter hovudopptaket 2018 er det følgjande ledige plassar ut frå areal: Enge barnehage: Ikkje plass til fleire born. Har ledig einskilddagar Skånevik barnehage: 24 storbarnsplassar inkludert brakka. Dette er 5 fleire enn i Det er ved full utnytting av arealet med 24 born på stor avdeling og 12 born på Liten avdeling. Praksis viser at det vert opplevt uroleg og ein del støy når ein har 24 born per avdeling. Småfolk barnehage: Frå hausten 2018 er det plass innafor dagens godkjenning, men det kan bli aktuelt behov for utvide talet på godkjente plassar frå for at alle søkjarane skal få plass. SSB si framskriving av fødselstal viser om lag 50 born per år som historisk svarar til eit «normalt» årskull i Etne. Likevel vil det kunna vera variasjonar. Desse vil det vera vanskeleg å spå om. Ved to kommunale og ein privat barnehage vil det vera rom for å «ta fødselstoppar». Vidare framover viser framskrivinga i frå SSB at talet barn 0-5 år frå 2018 og 20 år framover truleg vil liggje mellom born. Elevtal på skulen viser til dels store variasjonar på fødselstal. Men over tid ligg elevtala på skulane på +/- 500 elevar. Totalt 18 born i barnehagane har eit anna morsmål enn norsk, samisk, svensk, dansk og engelsk (2 i Skånevik barnehage, 6 i Enge barnehage, 10 i Småfolk barnehage). Dette er 1 færre enn i Vera saman Alle barnehagane har sidan 2014 vore med i prosjektet «Vere saman» gjennom Haugalandsløftet. Prosjektet har handla om kompetanseutvikling i barnehagen. Kjerneinnhaldet er autoritative vaksne, relasjonsbygging, kommunikasjon, tidleg innsats, handtering av utfordrande åtferd, implementering og organisasjonsutvikling. Begge barnehagane er no Løvebarnehagar. Vera saman har vore dei kommunale barnehagane sitt store satsingsområde i Haugalandsløftet. Arbeidet vert vidareført i Ny Rammeplan August 2017 blei det innført ny rammeplan. Barnehagane har starta arbeidet med å implementera den nye rammeplanen. Nokre nye grep som er tatt i ny rammeplan er tydelegare plikt for barnehagen i høve styrking av: Mangfaldsperspektivet Helseperspektivet Språkarbeidet Overgangar til, innad i og frå barnehagen til skule/sfo Den digitale praksisen i barnehagen Bemanningsnorm August 2018 vart det innført bemanningsnorm i barnehagane med overgangstid til august Norma er lik norma Etne kommune har brukt 3 årsverk pr. 9 born under 3 år og/eller 3 årsverk pr. 18 born over 3 år. I praksis er det det deler av dagen der det ikkje er 3 vaksne pr. 9/18 born. Pedagogane har 4 timar førebuingstid for veka. Denne tida er delvis kompensert. I tillegg kjem pausetid og diverse møtetid. Borna kan vera i barnehagen i 9,5 time pr. dag medan dei vaksne har 7,5 timars arbeidsdag. Det er spelt inn tiltak om ein gradvis auke i bemanninga slik at ein i slutten av økonomiplanperioden kjem opp mot norma den tida borna er i barnehagen. Pedagognorm Det er innført ført pedagognorm der det skal vera eitt pedagogårsverk pr. 7 born under tre år og 14 born over tre år. Eitt barn over norma utløyser eit nytt pedagogårsverk. Norma har ført til at del tilsette med pedagogisk utdanning har auka frå om lag 33% til 44%. Men det utfordrar også Budsjett 2019, ØP Side 26

27 bemanningsnorma når fleire tilsette (pedagogane) har kortare tid med borna. Skule Det er to skular i Etne kommune, Enge skule og Skånevik skule. Elevtalet varierer litt år om anna. Årskulla ligg på om lag 50 elevar (pluss/minus). elevtalet på barnesteget er i år det høgaste i perioden medan elevtalet på ungdomssteget er det lågaste i perioden. For barnesteget skuldast det høge barnetal som har kome over frå barnehagen. Fjorårets 10. klasse var på 73 elevar. Det er hovudårsaka til elevnedgangen på ungdomssteget. Det er redusert elevtal i SFO dette året. Utvikling elevtal Klassesteg Sum SFO Lekse- Skule Sum Sum alle trinn hjelp Enge Skånevik Sum 18/ Sum 17/ Sum 16/ Sum 15/ Sum 14/ Sum 13/ Sum 12/ Ei viktig satsing i 2019 vert innføring av digitale verktøy. Det planlagt grundig opplæring av lærarane og elevane. Ein må også sjå det i samanheng med fagfornyinga. Dette vert eit pedagogisk utviklingsarbeid som må utviklast over tid. Digital læring skule Etne kommune har vedteke å satsa på 1:1 (eitt digitalt verktøy pr elev). Då vil elevane kunna nytta digitale verktøy når dei og klassen har behov for det og ikkje måtta venta til det er ledige digitale verktøy. Elevane vil også kunna nytta dei digitale verktøya til leksearbeid heime. I tillegg til at Etne kommune må kjøpa inn nok digitale verktøy, må ein også satsa på grundig opplæring av både lærarar og elevar. 1:1 digitale verktøy vil føra til nye måtar å undervisa og læra på. I den nye læreplanen, som skal koma, er djupnelæring / samskapt læring eit sentralt omgrep. Digitale verktøy og arbeidsmåtar vil vera viktig i arbeidet med å innføra den nye læreplanen. Karmøy kommune, som har innført 1:1 ipad ved dei fleste skulane, nemner at det har ført til store positive endringar innan klasseleiing, vurdering for læring og nye varierte måtar å læra på. Vidare har det ført til eit tettare samarbeid mellom lærarane. Det har også utvikla delingskulturen både i skulane og mellom skular. For å få til ei slik satsing er opplæring heilt sentralt. Opplæringa som er lagt inn i tiltaket, går på brei opplæring både av lærarar og elevar. Etne kommune nyttar digitale verktøy i første lese- og skriveopplæring og oppfølging vidare oppover på småskulesteget. Slik det er pr. i dag, er det vanskeleg å følgja opp i klasse slik opplæringskravet ligg føre. Pr i dag er det éin pc/nettbrett pr. 4 elevar på Enge skule og éin pc/nettbrett pr. 2 elevar på Skånevik. På begge skulane treng ein utskifting og oppjustering av tal maskinar for å oppfylla krava i opplæringslova til digital dugleik. Kommunen har budsjettert med midlar til 1:1 (éi maskin til kvar elev) frå Skuleeigar og skulane har starta prosessen korleis ein på beste måte skal nytta digitale verktøy. Ein har også vore på skulebesøk i Odda og på Karmøy. I løpet av november 2018 vil Etne kommune avgjera kva type verktøy ein skal bruka Fagfornyinga Arbeidet med fagfornyinga er i gang. Overordna del av læreplanverket er vedteken og kan takast i bruk. Etne kommune har byrja arbeidet med å setja Budsjett 2019, ØP Side 27

28 seg inn i overordna del. Nye fagplanar ligg ute med høyringsfrist 14. november. Sentralt i fagfornyinga er djupnelæring, tverrfaglege tema og kjerneelement i fag. Skulane har starta arbeidet med å setja seg inn i planane. Heile læreplanverket skal gjelda frå I tida framover vil ein prioritera arbeidet med å setja seg inn det nye læreplanverket. Nye læreplanar vil kunna føra til at læreverka skulane har må fornyast. I lys av 1:1 digitale verktøy vil ein også vurdera digitale læreverk. Lærarnorm Frå hausten 2018 vart det innført lærarnorm på skulenivå. Det skal i snitt ikkje vera fleire enn 16 elevar pr. lærarårsverk i klasse og ikkje fleire enn 21 elevar i klasse og klasse. Skånevik skule er godt innafor norma. Enge skule er ein innafor norma i klasse. For klasse er det litt meir usikkert. Pr (teljedato) er Enge på grensa til å oppfylla norma med 16,1 elevar. Kalkulatoren til Udir seier likevel at det ikkje er krav om auke i lærarårsverk. Driftsutgifter til grunnskulen er over Hordaland og landet, men om lag som kommunane i vår gruppe (gruppe 1). I 2014 med overgang til gruppe 1, er driftsutgiftene høgare enn kommunegruppa. I prosent av netto driftsutgifter i alt brukar Etne om lag det same som gruppe 1, men meir enn dei andre gruppene. Etne har hatt ein nedgang frå 27,9% i 2012 til 23,5% i Tala i pkt. 3 viser at Etne kommune har redusert driftsutgiftene pr. innbyggjar 6-15 år frå 2016 til 2017 og ligg no under kommunegruppe 1. Linje 12 viser auke i netto driftsutgifter til SFO, men likevel ein god del lågare enn dei andre gruppene. Del timar til spesialundervisning har gått ned siste skuleår, medan talet på assistentårsverk til spesialundervisning har auka marginalt. Dei tre siste åra viser reduksjon i talet på elevar som får spesialundervisning. Det er ytterlegare reduksjon i 18/19. Det vil seia at fleire elevar får opplæringa si innan ordinær opplæring. Etne er no på om lag same nivå med spesialundervisning som kommunegruppe 1, men framleis noko høgare enn landssnittet. På fem år har del elevar med vedtak om spesialundervisning gått frå 14% til 8,9%. I årsmeldinga for 2017 hadde ein som mål for 2018/19 reduksjon til i underkant av 9%. Ein vil vidare arbeida for at endå fleire elevar skal få undersvisninga i inn ordinær undervisning. For å oppnå det er ein avhengig av å få behalda ressursane. Elevar som vert «logga ut», vil framleis ha behov for ekstra støtte. PPT (Pedagogisk-psykologisk teneste) Vindafjord kommune er vertskommune for felles PPT for Etne og Vindafjord kommunar. PPT fungerer som sakkunnig organ knytt til opplæring heimla i barnehagelova kap. 5 V A, 19 og opplæringslova 5.1. PP-tenesta har oppgåvene knytt til 14 barnehagar, 11 skular og vaksenopplæring på grunnskuleområdet med spesialpedagogiske behov. Tenesta skal hjelpe barnehage og skule i arbeidet med kompetanseutvikling og organisasjonsutvikling for å leggje opplæringa betre til rette for elevar med særlege behov. Som første prioritet skal dei sørgje for at det blir utarbeidd sakkunnig vurdering der lova krev det. Det er 7,2 årsverk knytt til tenesta. Kvar barnehage og skule har ein fast kontaktperson. Dei tilsette har kontorstad på Rådhuset i Vindafjord. Målet for både Etne og Vindafjord kommunar er at utviklinga av tal barn/unge med sakkunnig vurdering skal følgja nasjonalt nivå. Etne og Vindafjord kommune er på eit lågt nivå i barnehage. For skule er Vindafjord komen under nasjonalt nivå, medan Etne kommune er på veg mot dette målet. Budsjettauke i tråd med innspel frå Vindafjord kommune er innarbeidd i budsjettframlegget. Auken er ca (10 %), som i all hovudsak skuldast høgare lønnsutgifter fordi tenesta dei siste åra har styrka kompetansenivået. MOT-arbeidet MOT er ein ideell organisasjon, stifta i 1994 av norske toppidrettsutøvarar. MOT sin visjon er å gje barn og unge og alle rundt dei eit verktøy til å skapa eit varmare og Budsjett 2019, ØP Side 28

29 tryggare oppvekstmiljø. Etne kommune har vore ein MOT-kommune sidan kommunestyret gjorde eit samrøystes K- vedtak om slik deltaking i MOT Etne består av to deler. «Lokalsamfunn med MOT» som gjeld lokalsamfunnet vårt og grunnmodulen «Robust ungdom 12-16» som rettar seg mot skulane. MOT er godt etablert på Enge skule og Skånevik skule. Det er utdanna MOT-coachar på begge skulane. MOT sitt program blir gjennomført på ein god måte på skulane der elevane er innom 12 ulike økter frå klasse med hovudvekt på klasse. Sidan oppstarten av MOT i Etne kommune, har ein til no utdanna over 60 slike ungdommar. I 2017 endra MOT sentralt på deler av programma sine. Ein har fjerna modellen med Lokalsamfunn med MOT til å bli «Kommunen som samfunnsbyggjer». Frå 2019 vil Etne kommune gå over til berre å ha avtale med MOT på grunnmodulen «Robust ungdom 12-16», så sant ein ikkje konverterar avtalen ein har i dag frå «Lokalsamfunn med MOT» over til «Kommunen som samfunnsbyggjar». Før nyttår kostar denne ,- årleg, medan etter nyttår vil kostnaden være ,- årleg over ein 5-årsperiode. I denne modulen ligg det mellom anna eit årleg foredrag med ein kjend forelesar som t.d. Rune Bratseth og Alte Vårvik med fleire inkludert i denne prisen. Dette vil kunne sikre eit system for å halde merksemd på MOT ut i lokalsamfunnet på ein enkel måte, samt at det vil vere veldig positivt for dei tilsette i kommunen. I tillegg til å endra rammene rundt lokalsamfunnet har og skuledelen fått ein forsterka del som eit tillegg til grunnmodellen. Denne er kalla «Skulen som samfunnsbyggjar». Programmet har mellom anna som mål å: Forsterke unge rollemodellar og vaksne si felles forståing for kor viktig det er å skape ein kultur der alle er inkluderte. Styrke rektor, skulepersonalet, unge rollemodellar og foreldre/føresette, trenarar og leiarar som samfunnsbyggjarar. Styrkje ein skule og eit lokalsamfunn der alle blir sett på ein positiv måte. Forsterke ein felles verdiplattform i skulen. Ved å gå inn på denne modellen trur ein at ein vil få spreidd MOT sin filosofi på ein betre måte ved at forankringa ligg hos rektor og leiinga ved den einskilde skulen. Ein vil få ei felles verdiplattform for heile skulen klasse der MOT ikkje berre ligg til U- trinnet og dei som jobbar direkte med MOT. Etne kommune har per i dag tilsett MOTkoordinator i 6,4%-stilling som har ansvar for å sjå til at MOT-programma blir løyste på ein god måte på skulane og å jobbe ut mot forankring elles i lokalsamfunnet. Ved å omdisponere desse midlane og leggje eit større ansvar over på skulane, meiner ein at ein vil kunne få eit større utbytte av pengane både på den einskilde skulen, men òg ut i lokalsamfunnet. Forankringa til MOT vil bli forsterka, og ein vil kunne treffe betre der det skal treffe, nemleg på borna og ungdommane våre. Skulane våre står overfor ein spennande periode med nye læreplanar som skal rullerast inn. Som ein del av dei nye læreplanane vil det vere ei særleg merksemd på folkehelse og livsmeistring. I ny overordna del av læreplanane står det medan anna: «Alle mennesker må kunne gjøre ansvarlige livsvalg som bidrar til livskvalitet og en god fremtid. Temaet folkehelse og livsmestring skal bidra til at elevene utvikler kompetanse som fremmer elevenes helse og gjør dem i stand til å håndtere ulike utfordringer i livet. Elevene skal lære å mestre hverdagen og få støtte til å oppleve livet som meningsfylt». MOT sitt program treff rett inn i dette. Det at skulane har ei felles verdiplattform ved å nytte seg av MOT-programmet, vil føre til at ein forsikrar seg om at arbeidet vert gjort på ein god måte, og at kommunen kan vise til å ha eit system for arbeidet. Bli Z betre tverrfagleg innsats (BTI) I K-sak 041/17 vedtok Etne kommune å nytta BTI som modell for tverrfagleg/tverretatleg samarbeid. Prosjektperioden er tenkt over 6 år. Etne kommune samarbeider med 10 kommunar i Sunnhordland og på Haugalandet i dette arbeidet. Budsjett 2019, ØP Side 29

30 Etne kommune har laga ein nettressurs til hjelp i dette arbeidet og kjøpt inn verktøyet «Stafettloggen». Nettressursen finn ein på heimesida til kommunen. Etne kommune har døypt om modellen til Bli Z alle skal bli sett. Enge barnehage, Skånevik skule og helsestasjonen har vore pilotar. I 2019 skal alle som arbeider med born og unge og familiane deira med i implementeringa av Bli Z. Inkluderande barnehage- og skulemiljø (IBS) Fylkesmannen i Hordaland har valt ut FOSkommunane til å delta i dette landsomfattande prosjektet. Sjølv om det sentralt og lokalt har vore arbeidd målretta for å få ned talet på elevar som opplever mobbing i skulen, har tala vore stabile over tid. Sentrale styresmakter har difor sett i gang dette prosjektet. Sjølve oppstarten for barnehagar og skular var på ein planleggingsdag 16. mars Prosjektperioden går over to år. Barnehagar og skular har hatt prosessar på å finna område ein er gode på og område ein bør utvikla seg på. Ut frå dette har dei plukka ut 3 område dei skal utvikla seg på i prosjektperioden. Målet er at alle born og elevar skal oppleva eit inkluderande og godt læringsmiljø. Etne kommune har laga ein kommunal plan for arbeidet med Inkluderande barnehageog skulemiljø. Skulehelsetenesta vs auke sosiallærartenesta Skulehelsetenesta har fått tilført ekstra ressursar og er no tre dagar/veke på Enge skule og to dagar/veke på Skånevik skule. Dette er ein viktig ressurs som er tilført skulane. Det bør vera naturleg å sjå denne i samanheng med sosiallærartenesta på skulane. Det er viktig med eit nært samarbeid mellom skulane og skulehelsetenesta korleis ressursen skal nyttast best mogeleg. Helsestasjonen og skulehelsetenesta Styrking av skulehelsetenesta og helsestasjon i 2017 har vore positiv, og ein fekk tildelt tilskotsmidlar frå helsedirektoratet til ytterlegare styrking av helsestasjon i Ein har mellombels styrka opp rammene for helsesøster, jordmor og fysioterapeut med midlane. Enge og Skånevik skular har helsesøster til stades ved skulen fleire dagar i veka, og ein er meir synlege i skulekvardagen til elevane. Helsestasjon er òg ei sentral teneste inn mot Bli Z-satsinga (BTI-Betre tverrfagleg innsats) i kommunen. Barnevern Vindafjord er vertskommune for Etne Vindafjord barnevernsteneste. Barnevernstenesta er ansvarleg for sakshandsaming, gje hjelpetiltak og leggje fram forslag til tvangsvedtak til Fylkesnemnda for barnevern og sosiale saker. Tenesta omfattar også heildøger akuttberedskap saman med Sveio kommune, Tysvær kommune og Etne kommune. Tysvær er vertskommune for VEST barnevernsvakt. Barnevernstenesta har hatt og opplever framleis ustabilitet i personalgruppa. Dei omfattande tiltaka for å sikre stabilitet har vore verknadsfulle, men har enno ikkje gitt ønska effekt. Samstundes har tenesteproduksjonen auka kraftig og overforbruket er på veg ned på einskilde område. Fylkesmannen var på tilsyn i oktober 2018 og peikar på at tenesta har utfordringar med å halda tidsfristar og lukka avvik jf. desse. Vertskommunen har difor i 2019 lagt inn ein ny stillingsressurs for å styrka denne tenesta. Slik stoda er, vil denne styrkinga vera retta mot avvik knytt til auka saker i Vindafjord. Det vert signalisert frå Vindafjord at Etne sin ressurs inn i dette arbeidet kan halda fram i Prognose Meldingar Ferdigstilte undersøkingar Barn med hjelpetiltak Barn med tvangstiltak i og utanfor heimen På nasjonalt plan står ein overfor store endringar på dette feltet. Ein har mykje ny Budsjett 2019, ØP Side 30

31 kunnskap om kva som kan vere gode tenester i heimen, det er varsla ny lov og ei anna fordeling av oppgåver mellom kommune og stat. Tenesta har sett ein stor auke i innkomne saker. Så langt tenesta kan sjå, er grunnen at det har blitt ein høgare bevisstheit i andre tenester og familiane sjølve på kva ein kan og bør få hjelp til, og ikkje at oppvekstvilkåra generelt har blitt dårlegare. Budsjettauke i tråd med lønns- og prisvekst er innarbeidd i budsjettframlegget. SLT (Samordning av lokale rus og kriminalitetsførebyggjande tiltak) Etne kommune er vertsskapskommune for felles SLT-koordinator (1 årsverk - med Etne 1/3 del og Vindafjord 2/3 stilling. Ny politikontakt: Dette året har kommunen fått ny politikontakt som arbeider med koordinering opp mot politiet knytt mot tenestene våre slik SLT koordinator arbeider med koordinering oppimot kommunen. SLT og politikontakt har starta arbeida med å finna rollene sine og etablera eit nytt samarbeid med utspring i endringar av politireforma. Ein ventar at dette arbeidet skal visa att i det førebyggjande arbeidet i kommunen. Denne omlegginga set også høge krav til kommunen ved å sjå behov og melda inn tiltak slik at Etne sine behov kjem med i politiet sine budsjettprioriteringar. Etne kommune må truleg gjera om stillinga om felles SLT koordinator då Vindafjord har eit Kommunestyrevedtak (089/17) som gjer signal om at ordninga med SLT skal avviklast etter Etne sin ressurs må då vurderast jf. ny politisk sak. Vindafjord skal i denne samanhengen leggja fram ei politisk sak om korleis ein skal oppretthalda funksjonane etter at ordninga vert avvikla. Der dei vil ha merksemd på vaksne som gode rollemodellar i det rusførebyggjande arbeidet i samarbeid med skule, helse, friviljuge lag og organisasjonar og andre aktuelle instansar. Gå gjennom avtale med Etne kommune og vurdera ei styrking av koordinatorrolla inn mot nærliggjande tema som til dømes folkehelsearbeid. Strategiar og tiltak 2.1 Digital læring Skule Sum drift Sum investering Tiltaket er ei vidareføring av tiltak frå budsjettframlegget i Det er lagt inn 2,5 millionar eks. mva. til investering i nettbrett/pc til alle elevar i skulane. Det er i tillegg lagt inn til lisensar årleg, og ramma for IKT-utstyr til skulane er auka med årleg frå I 2019 er det lagt in til opplæring. Det ligg og inne eks. mva. til oppstart av tiltaket i Ubrukte midlar her vil bli overført til Mange nye digitale verktøy vil krevja noko vedlikehald. Vidare må pærene til Smart Board skiftast ut med jamne mellomrom. På sikt kan ein vurdera å redusera budsjetta til lærebøker, men dette er for usikkert til å leggja inn i økonomiplanen alt no. 2.2 Rehabilitering av Enge barnehage Sum investering Budsjett 2019, ØP Side 31

32 Lokala som Naturbarnehagen brukar inne er lite eigna. Barnehagen er bygd for 5 avdelingar med allrommet til felles bruk. Allrommet vart frå 2002 teke i bruk som ei midlertidig løysing for Naturavdelinga. Årsaka var at det var større søknad enn plassar i Enge barnehage. Dette har blitt permanent. Med denne utvidinga vart også personalgruppa større. Garderobeforholda for personalet er dårlege. Alt går føre seg i det store rommet + hemsen. Det gjer at det vert høgt støynivå. Både born og vaksne kjenner ubehag p.g.a. høgt lyd-nivå. Det er vanskeleg å lesa for borna, spela og gjere andre rolege aktivitetar samstundes som det vert leika rolleleik. Born og vaksne har i lang tid vore plaga av støyen og det stressar personalet. Det har kome avviksmeldingar og fleire born klagar på lyden heime. I tillegg er det mykje trakk gjennom garderoben og avdelinga deira. Ein må gå gjennom for å komma til kontor, arbeidsrom og pauserom. I tillegg til at det må gjerast noko akustisk, er det stort behov for meir areal. Det er ikkje rom for å utvida arealet slik bygget er no. Etne kommune har bede Omega utgreia naudsynte utbetringar. For å utvida arealet og få fleire rom, vert planlagt å byggja eit etasjeskilje i rommet slik at ein får utvida arealet i høgda. I tillegg bør kjøkkenet og garderoben rehabiliterast. Kostnad er rekna til Viser vidare til sak om framtidig drift av Enge barnehage. Garderobetilhøva er små. Avdelinga manglar grovgarderobe. Ei evt. utviding av garderobeplass vil bli handsama i nemnde sak. Tilhøva slik dei er no, fører til ubehag for born og vaksne. Allrommet har fungert som ei mellombels løysing sidan Ei utbetring er naudsynt for at Enge barnehage skal halda fram som 6-avdelingsbarnehage. Sjølv med 6 avdelingar har Enge barnehage ventelister kvart år. Det er vil bli fremja ei eiga sak knytt til tiltaket. Det er innarbeidd 3 millionar eks. mva. i investeringsbudsjettet for Styrarressurs Enge barnehage Sum drift Enge barnehage er ein barnehage med ca. 100 barn og 22,7 årsverk fordelt på 30 tilsette. Eitt av årsverka er styrarstillinga. Det er vanleg at barnehagar med slik storleik har assisterande styrar. Særavtale «SFS 2201 barnehager, skolefritidsordninger og skole» seier m.a.: I store barnehager bør det opprettes stilling som assisterende styrer. Arbeidsmengda er for stor til å klare å gjere i ei 100% stilling. Dvs. det er vanskeleg å få gjort alle oppgåvene som høyrer til stillinga. Dei oppgåvene som gjerne ikkje vert gjort, er det som går på utvikling og nytenking. Dette er negativt i ei tid der utviklinga går fort og me vil gjerne vere ein barnehage i utvikling og av god kvalitet. Dersom me har ein assisterande styrar i 60% stilling, vil det merkast positivt både for styrar, andre tilsette og ikkje minst brukarane; barn og foreldre. Inneverande halvår prøver me ut ei ordning med at tidlegare styrar i Rygg barnehage er assisterande styrar i ei 40% stilling. Detter har vore ei positiv ordning som bør gjerast permanent og aukast til 60% stilling. Assisterande styrar kan sjåast i samanheng med personalressursen i Skånevik barnehage og såleis dekkast innanfor barnehage.. Årleg kostnad med 60% assisterande styrar vil vera ca Inndekning skjer ved omprioritering av personalressursar ved Skånevik barnehage, som har meir ressursar enn det er behov for i dag. Budsjett 2019, ØP Side 32

33 2.5 Redusert brukarbetaling Skånevik barnehage Sum drift Lågare tal på barn i Skånevik barnehage gjere at budsjettet må justerast ned. Basert på det ein veit per i dag må talet justerast ned for Det er lagt ein noko mindre justering i 2020 og 201, då ein håpar at barnetalet skal ta seg opp igjen. 2.6 Fremje politisk sak om vidare drift om SLT-koordinator under føresetnad at Vindafjord går ut av ordninga frå 2020 SLT-stillinga i Etne utgjer 33% stilling og kan om mogleg nyttast som del av ein annan stilling knytt til førebyggjande arbeid om SLT-samarbeidet med Vindafjord ikkje vert vidareført etter 2019.Vindafjord har signalisert at dei kunne vera interessert i å samarbeida om folkehelsearbeid. Etne kommune har ingen definert stillingsressurs som føl opp folkehelsearbeidet, noko som fram til no har vore lagt på helseleiar å ha oppfølgingsansvar for. 2.7 Ny satsing på MOT-arbeidet I budsjettframlegget ligg det om lag sentralt til MOT-arbeidet, i tillegg til ressursar i skulane. Mesteparten er knytt opp til ei koordinatorstilling på ca. 10 %. Det er foreslått at desse ressursane blir brukt til å auke kontingent-grunnlaget frå MOT (ca ), og at det vert sett av midlar til skulering og samlingar (ca ). Ansvaret for koordinatorarbeidet blir lagt over på skulane. Det vil ikkje føre til meirarbeid på skulane anna enn at rektor i større grad må forplikte seg til arbeidet rundt MOT. Målet er at dette vil gje skulane betre skulemiljø, betre folkehelse hos den einskilde, betre samarbeid heim/skule og såleis også kanskje betre læringsutbyte. 2.8 Digital læring barnehage I den nye rammeplanen (gjeldande frå ) har den digitale praksisen i barnehagen fått sentral plass. Den digitale praksisen skal m.a. bidra til leik, kreativitet og læring. Bruk av digitale verktøy skal støtta opp under borna sine læreprosessar og bidra til å oppfylla rammeplanen sine føringar for eit rikt og allsidig læringsmiljø for all born. Under fagområda er digitale verktøy sidestilt med andre verktøy og arbeidsmåtar ein nyttar i barnehagen. Barnehagane har ikkje digitale verktøy til å oppfylla krava rammeplanen seier om den digitale praksisen i barnehagen. Rammeplanen stiller også ein del krav til kva kunnskap personalet skal ha. Det vil difor vera behov for ein del opplæring. Det vil vera naturleg å sjå denne opplæringa i samanheng med opplæringa som skal skje i skulen. Totalkostnad for tiltaket er kostnadsrekna til om lag kr ,- Ein vil sjå kostandene i samanheng med fond IKT oppvekst og satsinga på skule, og vurdere om det kan bli nok restmidlar her. Det er ikkje lagt inn ekstra rammer til barnehage, men det er sett av ein del midlar på fond til IKT innan Oppvekst etter rekneskapsavslutninga for 2017 som alternativt kan dekke tiltaket. Det vil vera midlar her til å kjøpa Ipad til kvar av pedagogane + ein Ipad til kvar avdeling. Truleg kan opplæringa også takast innan dette fondet. I 2020 bør det kjøpast inn ytterlegare 1 ipad til kvar avdeling (10 avdelingar). I tillegg må det kjøpast inn lerret og prosjektorar til kvar avdeling. Det bør lagast ein plan for nyinvestering kvart fjerde år. Vedtekne endringar/nye pkt. i K-sak 059/18: 2.9 Haugaland skole og arbeidsliv Haugaland skole og arbeidsliv er eit tilbod innan yrkes og utdanningsrettleiing som ungdomsskuleelevane i Etne kommune er med på. Dei organiserer m.a. hospitering i vidaregåande skule, i arbeidslivet og messer. Etne kommune har i fleire år vore med utan å Budsjett 2019, ØP Side 33

34 betale. Etne kommune søker Hordaland fylkeskommune om refusjon av utgiftene. Sum drift Handicaptoalett Enge skule Sum drift Inndekning frå disposisjonsfond Fliser symjehall Sum drift Inndekning frå disposisjonsfond Arbeidspultar lærarar Enge skule. Sum drift Inndekning frå disposisjonsfond. Arkiv GDPR Sum drift Inndekning frå disposisjonsfond. Budsjett 2019, ØP Side 34

35 3. Kultur og fritid Overordna mål frå kommuneplanen: «Etne kommune skal halda på posisjonen som kulturkommunen i regionen. Kultur-, idrett- og fritidstilbod skal vera breitt og variert med ulike grader av samspel, kreativitet og sjølvdisiplin. Dette skal skje i samarbeid med frivillige lag og organisasjonar.» Eit viktig, overordna arbeid for kommunen i 2019 er å halda fram arbeidet med kommunedelplanar for kultur, for idrett, friluftsliv/fysisk aktivitet og for kulturminne. Arbeidet blei starta i Det er eit omfattande og tidkrevjande arbeid som involverer mange aktørar, og dei frivillige organisasjonane har ei sentral rolle. Kulturskulen Har minkande elevtal dei siste par åra, noko som også er ein nasjonal trend. Det må vera eit mål å få auka aktiviteten og auka breidda i kulturskuletilbodet framover. Etne skulekorps har svært god aktivitet og kjøper meir timar av kulturskulen til opplæring i år. Det er ingen aktivitet i Skånevik skulekorps. Ved oppstart skuleåret 2018/19 har kulturskulen til saman 2,28 årsverk fordelt på 7 lærarar. Samanlikna med andre kommunar i regionen ligg Etne midt på treet m.o.t. elevbetaling for enkelttimar, men er på pristoppen når det gjeld gruppetimar. Eit viktig arbeid framover blir arbeidet med å laga ein rammeplan for kulturskulen i Etne Kommune. Biblioteket Etne kommune ligg på fylkestoppen m.o.t. besøk og utlån, sjølv om det har vore nedgang i perioden etter nedlegginga av Etne VGS. Sjukefråvær og diverse vikarløysingar har vore utfordringar over lengre tid, men ny biblioteksjef er tilsett frå august Biblioteket har også mista stillingsressurs og driftstilskot som følgje av nedlegginga av Etne VGS. Enge skule bidrar med ekstra skulebibliotekartenester inneverande skuleår. «Meirope bibliotek» er ei relativt ny ordning som breier seg raskt og er komen for å bli. Vindafjord har vedteke oppstart i Det er naturleg at Etne også startar med dette samstundes. Biblioteka er aktive med å skipa til arrangement. Det er nettopp starta opp språk-kafé på Etne Bibliotek og det er planlagt arrangement/markering av 220 årsjubileum for Skånevik bibliotek. Kyrkja og andre trussamfunn Fellesrådet er eit sjølvstendig organ, og har ansvar for bygging, drift og vedlikehald av kyrkjer og kyrkjegardar. Rådet har også personalansvar for alle kyrkjeleg tilsette utanom sokneprestane, som er statleg tilsette. Kommunen si oppgåve er å setja fellesrådet økonomisk i stand til å gjennomføra dei oppgåvene som her er nemnde, jf. 15 i kyrkjelova. Fellesrådet har ikkje hatt justering for løns- og prisvekst dei siste åra, og såleis har dette vore ei innsparing. Det er heller ikkje funne rom for dette i budsjettframlegget for Kyrkja melder at det er naudsynt med meir stillingsressurs til organist. Stillingsressursen ein har no er ikkje i samsvar med behovet for oppgåver/aktivitetar som skal utførast. Reparasjon av tårnet i Skånevik kyrkje har vore forseinka, men vil bli utført no i haust. Pengar til arbeidet er løyvd tidlegare. Arbeid/prosjektering av utviding av gravplassar i kommunen er i gang. Skånevik kyrkjegard blir prioritert fyrst. Arbeid med vedlikehald av kyrkjer og gravplassar blir delvis gjort på dugnad og innafor det ordinære budsjettet. Etne har mange og gamle kyrkjer av stor kulturhistorisk verdi. Det er stort behov for brannsikring og oppgradering av el-anlegg / oppvarming. Andre kulturføremål Det frivillige lagsarbeidet er ein umåteleg viktig bærebjelke i lokalsamfunnet. Dei kommunale løyvingane til dette arbeidet har vore omtrent uendra i mange år. Det er viktig å stimulera den tradisjonelt sterke dugnadsånda, så ein bør vurdera om det ikkje no er tid for ein auke i løyvingane til det frivillige lagsarbeidet. Frivilligsentralen er viktig der er det stor aktivitet og mange Budsjett 2019, ØP Side 35

36 som er med på å laga positive tiltak for innbyggarar i alle aldrar. Kulturkontoret og idrettsrådet skal i haust arrangera eit ope informasjonsmøte for aktuelle lag/organisasjonar om spelemiddelordninga med fagperson frå Fylkeskommunen. Det er viktig med kunnskap om spelemiddelordninga. Det kan skapa muligheiter for å laga gode anlegg for meir aktivitet og auka trivsel. Innan friluftsliv er det gjort lite i kommunal regi. Friluftsrådet er ein svært viktig samarbeidspartnar. Kontigenten for medlemsskap vil truleg auka, men kommunen får mykje igjen for samarbeidet med Friluftsrådet Vest. Me har ein munnleg avtale om synfaring av områda i Etne. Føremålet må vera å sjå kor det eventuelt trengst oppgraderingar. Arbeidet med å oppretta eit lokalhistorisk arkiv er i gang. Programvarelisens er kjøpt og det har vore folk på kurs/opplæring, så det er viktig at dette arbeidet held fram. Likeeins trengst det ei avklaring på det vidare arbeidet med å fullføra Etnesoga, men det er ikkje funne rom for dette i rådmannen sitt budsjettframlegg. Det er viktig å halda på løyvingane til DKS/DKSS tiltak for å sikra kunst- /kulturopplevingar med profesjonelle utøvarar. Ekstra viktig er det i ein kommune som Etne, som ligg eit stykke frå dei store kulturinstitusjonane. Strategiar og tiltak 3.1 Meirope bibliotek» - sjølvbetening utanom ordinær opningstid Sum drift Meirope bibliotek er ei ordning som stadig fleire bibliotek har tatt i bruk, blant anna skal Vindafjord innføra meirope bibliotek ved opninga av nytt bygg i I Tysvær er dette alt i bruk. Ordninga går ut på at lånarane over 15 år skriv under på ein avtale og deretter kan komme seg inn i biblioteket utanfor ordinære opningstider. Automat med sjølvbetening for lån og innlevering finst alt på biblioteket i Etne. Bibliotekplanen for dei komande åra er ikkje skriven enno, men det vil vere vanskeleg å forsvare at biblioteket ikkje skal vere meirope på slutten av planperioden når så mykje allereie ligg til rette for det. Summen i tiltaket gjeld meirope-tilgang via døra inne i Skakke-senteret og meirope-tidene vil dermed følja opningstidene på Skakke-senteret. Det vil likevel per i dag tilsvara 48 timar meirope i veka, men avgrensa til kinotidene i ferien og berre 5 timar meirope i helgene. Ved å bruka døra som går direkte frå biblioteket og ut, vil ein kunne ha meir meirope i helgene og feriane, men dette vil også kosta meir. Sidan meiropeavtalane berre gjeld lånarar over 15 år, er det viktig å understreke at ein ikkje bør innskrenke dei ordinære opningstidene i samband med at ein innfører meirope. Då vil dei under 15 år få eit dårlegare tilbod enn dei har i dag. Det er viktig å understreke at meirope bibliotek ikkje er ei erstatning for betjente opningstider, og at det fører til meir arbeid for dei tilsette gjennom auka bruk av biblioteket. Summen inkluderer både teknisk løysing og installasjon. Utstyret blir levert med 2 års garanti, og frå det tredje året bør det teiknast frivillig, årleg teknisk serviceavtale til kr. 3.2 Auka kontingent Friluftsrådet Vest Budsjett 2019, ØP Side 36

37 Sum drift Årsmøtet i Friluftsrådet Vest har gjort vedtak om å auka medlemskontingenten med kr 5 per innbyggjar i medlemskommunane frå Denne auken kjem i tillegg til den årlege auken basert på den kommunale deflatoren. Ny kontingent blir då 22,81 per innbyggjar, og auken for 2019 er på 5,47 som svarar til ein auke på over 30 %. Friluftsrådet Vest sine oppgåver er aukande innan alle delar av verksemda. Friluftsrådet har løyst mange viktige saker for medlemskommunane med sikring og kjøp av nye friluftsområde som i neste omgang er tilrettelagde med turvegar, servicebygg, toalett, brygger, badeplassar, infotavler, stiar skilt m.m. I 2006 forvalta Friluftsrådet 66 friluftsområde, i 2018 har dei ansvar for 110 offentlege friluftsområde i regionen. Dei har tatt på seg stadig fleire område og oppgåver for medlems-kommunane. Rådet har vore flinke til å bruka dei søknadsordningane som har vore tilgjengelege. Ein aukande del av inntekter/tilskot kjem frå andre bidragsytarar enn frå medlemskommunane. Medlemskontingenten utgjorde i 2017 mindre enn 20 % av omsetninga. For 10 år sidan utgjorde kontingenten 30-35% av omsetninga. I Etne kommune har Friluftsrådet Vest ansvar for åtte område: Osnes, Honsvika, Sandvik, Taraldsøy, Peparen, Postvegen (Etne-Skånevik), Østebøhammaren og Markhus. I samsvar med vedtektene må årsmøtevedtak om auke av medlemskontingenten utover indeksregulering, godkjennast av samlege medlemskommunar/eigarkommunar. Friluftsrådet Vest bad først om godkjenning med seks vekers frist i brev datert 6. juni, men har etter oppmoding utsett fristen til budsjettbehandlinga i desember. Dersom auken blir vedteken, blir kontingenten for 2019 om lag kr Utvida ramme kyrkjegard Skånevik Sum investering Det er trong for utviding av gravplassen i Skånevik. I budsjett 2018 er det sett av 2 mill kr til eit prosjekt for utviding av gravplassen. Etne kommune saman med Fellesrådet har ved hjelp at ekstern hjelp fått utarbeida forprosjekt for utviding kyrkjegard Skånevik i fleire alternativ. Ved full utbygging av gravplassen og for å utnytte heile det regulerte arealet er det også behov for å legge om Åsheimsvegen. Full utbygging slik Fellesrådet har gått inn for er i forprosjektet kostnadsrekna til 5,9 mill kr. Omlegging av Åsheimsvegen er stipulert til 3 mill kr. På grunn av den stramme økonomien i kommunen rår rådmanne til at ein går for det billegaste alternativet, utbygging på kommunal festa grunn med utbyggingskostnad kalkulert til 1,8 mill kr. Denne utbygginga vil venteleg dekke behovet 10 år fram i tid. Det er alt brukt midlar til forprosjektet og i det vidare arbeidet trengst det også ekstern hjelp til detaljprosjektering og rådmannen rår difor til at det også vert sett av 1 mill kr på investeringsbudsjettet for Vedtekne endringar/nye pkt. i K-sak 059/18: 3.4 Kulturbudsjett, auke i tilskot til frivillige lag-og organisasjonar Sum drift Budsjett 2019, ØP Side 37

38 3.5 Fjæra kyrkje, vasstilførsel Sum drift Dekkjast av disp. Fond. 3.6 Elektrisk anlegg,gjerde, Grindheim og Stødle kyrkjer Sum drift Dekkjast av disp. Fond. 3.7 Gjestgjevargarden driftstilskot Sum drift Spelemidlar: Etne kommune skal leggje til rette for ei ordning der kommunen forskotterer spelemidlar til godkjende søknadar. Kommunestyret ber rådmannen leggje fram ei sak der konsekvensar og rutinar er utgreidd. Budsjett 2019, ØP Side 38

39 4. Helse og omsorg Overordna mål frå kommuneplanen: «Me skal vektleggja førebygging og folkehelse, det er eit mål at den einskilde skal ta vare på eiga helse. Det offentlege tenestetilbodet skal sikra eit likeverdige tilbod i alle livsfasar.» Jordmortenesta Det er varsla endringar innan barselomsorga, og ein forventar at ein i løpet av 2020 må gje tenester til «barselkvinner» i eigen kommune. I dei nasjonalfaglige retningslinjene for barselomsorga(2014), «Nytt liv og trygg barseltid for familien», peikar ein på at kommunen bør ha eit tilbod til kvinner som reiser heim kort tid etter fødsel. Retningslinjene seier at ein skal ha eit heimebesøk av jordmor maksimalt 3 dagar etter heimkomst. Dette behovet vil ein ikkje kunne møte med 20% stilling som jordmor, slik kommunen har i dag. Tilskotsmidlar for 2018 har gjort det mogleg å styrke jordmortenesta med 40% mellombels stilling, og ein har no tilbod om heimebesøk frå jordmor innan dei 3 første dagane etter fødsel. Kommunen må vere budd på at behovet for styrking av jordmorteneste kjem. Det er ingen progresjon i interkommunalt samarbeid knytt til jordmortenesta. Viser til tiltak i budsjett. Fysio- og ergoterapi Frå januar 2018 var det ikkje lenger nødvendig med tilvising frå lege, manuellterapeut eller kiropraktor for å få stønad til fysioterapi. Ventelista hjå fysioterapeut er redusert jf Ein vil satsa meir på førebyggjande tilbod og gruppetilbod i Kommunen har allereie på plass ergoterapeut i tenesta og treng derfor ikkje planlegge for å få på plass denne kompetansen innan 2020, jf. lovfesting av kompetanse i kommunane. Psykisk helse- og rustenesta Oppfølging og implementering av plan for psykisk helse og rus Rekruttering av psykolog jf tiltak, vert eit prioritert område i Miljøarbeidstenesta/avlastning Ein kjenner til fleire brukarar som har varsla at det er eit auka behov for helse- og omsorgstenester. Det er ikkje kartlagt kor stort behovet vil bli, og me kan derfor ikkje på dette tidspunktet seie noko om storleiken av dei lovpålagte tenester som må setjast i verk. Tenesta har gjennomført eit arbeidsmiljøprosjekt i 2018 i samarbeid med arbeidslivsenteret som har hatt god effekt. Tenesta har lagt til rette for bruk av mobilomsorg og ein vil implementere verktøyet medio Heildøgns helse- og omsorgstilbod Etne kommune kjøper helse- og omsorgstenester til nokre få av dei ressurskrevjande brukarane som kommunen har. Tenesta si faglege vurdering er at ein ikkje kan handtere dei utfordringane som desse personane har av ulike årsaker som mellom kompetansekrav og lokalisering av tenestetilbod. Ein vil i 2019 halda fram å kjøpe tenester. Kommunen har 1 BPA-ordning. Det er ikkje kjent at det vil komme nye søknader. BPAordninga sine tenestetimar vil vera regulert av behovet til brukar. Det vil seie at kostnad for kommunen vil variere ut frå behov. Det er behov for heildøgnstilbod for brukarar med psykisk helse og rusutfordringar. Det er eit behov som kan melde seg kva dag som helst. Tenesta har meldt at det i nær framtid vil vera behov. Alternativ til bemanna omsorgsbustad er å etablere døgntilbod i heimen, noko som er svært ressurskrevjande. Lækjartenesta Det har sidan samhandlingsreforma vore aukande belastning på fastlegeordninga jf. behandling og oppfølging av pasientar i heimkommunen. Nye teknologiske nyvinningar gjer òg at ein nå kan behandle Budsjett 2019, ØP Side 39

40 fleire lokalt. Dette fører til auka oppgåver både for legar og hjelpepersonell. Samarbeidsutvalet for legane, og hjelpepersonell ved legekontora, har meldt inn behov for auka ressursar knytt til hjelpepersonell og auke av fastlegeheimlar over fleire år. I 2017 vart det tilført 20% stilling til hjelpepersonell ved justering innan eining Helse si ramme. Dette viser seg å ikkje vera nok for å kunne handtere dei oppgåver som ligg føre ved legekontora. Ein har brot på fastlegeforskrifta 21 mellom anna ved at ein ikkje klarer å handtere mottak av henvendingar slik fastlegeforskrifta seier. For å kunne handtere 80% av telefonhenvendingar innan 2 min, så er det behov for å styrke hjelpepersonalressursane slik at ein kan auke opp telefontid for hjelpepersonell. Skal ein auke opp telefontid utan å styrke hjelpepersonalressurs, så vil det gå utover andre oppgåver som er viktige ved eit legekontor. Nokre av desse utfordringane kunne vore løyst ved samordning av kontor i Etne og Skånevik. Dette kan ein få til i større lokale for tenesta. Ei ny utfordring ved legekontora er rekruttering av fastlegar. Det har vore få søkjarar til to ledige fastlegeheimlar, og ingen har vore interessert i å gå inn i heimelen med økonomisk samarbeidsavtale med kommunen. Det har vore krav om fastlønn, og ein har vald å gjera slik avtale, dette vil truleg skje også med den andre ledige heimelen. Lokalitetar for helse-tenestane Psykisk helse og rus flytta i 2016 mellombels frå Etne helsesenter og inn i «gamle legekontoret/prestekontoret», for å kunne tilsette miljøterapeut rus og «arbeidsleiar for personar med langvarige og samansette behov». Det er utført vernerunde i huset som viser at det er behov for ei ny lokalisering i eit betre bygg. Det skal jobbast fram eit forslag til plassering/lokalisering til kommunestyret innan februar Dagsenter ynskjer meir eigna lokal. Ein treng kontorplass og arbeidsstasjon til dei tilsette i lokala til dagsenteret. Legekontora er slitte og det er behov for endring av lokala, spesielt i Etne. Det er mangel på rom til pasienthandsaming, og lite tilfredsstillande venteplass ved laboratorium. Dårleg ventilasjon og vanskelege arbeidsforhold i resepsjonen. Vedtak om mellombels flytting av helsestasjon har ført til fleire moglegheiter for kontorløysing ved Etne legekontor. Utstyr knytt til data og medisinsk undersøking er oppgradert siste år. Helsestasjon flyttar inn i mellombels lokale i det fråflytta omsorgssenteret. Fysioterapitenesta har behov for nye kontorlokale i Etne, då dei no er lokalisert i gamle Etne omsorgssenter. Gode lokale i Skånevik omsorgssenter. Friskliv - læring om mestring Ressursen knytt til frisklivstilbodet (som omfattar førebyggjande og helsefremmande tenester og det å læra å leva med ulike helseutfordringar) vart prioritert ut av budsjettet i Eining helse har difor laga ein modell slik at ein fremjar frisklivstilbod gjennom ordinære tenester. Dette er naudsynt for å overhalde tenesteavtale 2, 6 og 10 som Etne kommune har med Helse Fonna. Kvardagsrehabilitering Kap 4.2 «Etne kommune satsar på heimebaserte tenester ved å nytte kvardagsrehabilitering og velferdsteknologi. Det er eit mål at flest mogleg bur lengst mogleg heime i eigen heim.» Kvardagsrehabilitering er eit samarbeidsprosjekt mellom eining helse og pleie- og omsorg. Ein starta implementeringsprosess for dei tilsette i pleie og omsorg i Opptrappingsplan for habilitering og rehabilitering viser at satsinga på kvardagsrehabilitering er i tråd med denne. Det er behov for ytterlegare satsing for å nå målgruppa og ein vil i 2019 få etablert Førebyggande heimebesøk for eldre og gjere ei evaluering av kvardagsrehabilitering innan desember Nytt omsorgssenter og ny driftsform i pleie og omsorg Eitt nytt og framtidsretta omsorgssenter i Etne er tatt i bruk frå 22.oktober. Frå same Budsjett 2019, ØP Side 40

41 dato omorganiserte ein pleie og omsorgstenesta frå integrerte tenester til ei heimeteneste for heile kommunen med base i Etne og Skånevik. På dei 3 institusjonsavdelingane ved Etne Omsorgssenter, er det no fast bemanning inne. Ein har redusert institusjonsplassane i kommunen ytterlegare med 4 plasser. No har ein totalt 30 institusjonsplasser, mot 44 for få år sidan. Skånevik omsorgssenter er delvis bygd om, og består no av 6 bemanna omsorgsbustadar i 1.etg og 8 omsorgsbustadane i 2.etg. Bustadane i 2.etg har stått ledige til no, grunna at det ikkje vore kvalifiserte søkjarar men vart opna med at ein brukar flyttar inn. Tenesta i Skånevik er no heimebasert teneste. Reduksjon av institusjonsplasser har ført til auka press i heimetenesta. Ein har og utfordringar med å kunne tilby korttids og rehabiliteringsopphald. Konsekvensen av dette kan fort bli liggedøgn på sjukehus. Det er store positive forventningar knytt til denne store satsinga som nå er gjort innan pleie- og omsorg. Omliggjande kommunar er interesserte i å sjå og læra av Etne og dette kan me nytta til beste for godt omdømmearbeid for tenesta og for kommunen. Det er på same tid ein krevjande prosess me nå står føre, då me på same tid som me flyttar inn i nytt omsorgssenter implementerer nye arbeidsmåtar og tek i bruk ny teknologi i ein ny organisasjon. Eining pleie- og omsorg har fått ny leiing. Det er krevjande å implementere ein ny organisasjonsform. Eininga treng tid til å syrgja over det trygge som ein hadde på same tid akseptera og sjå fram mot å jobba i endra avdeling og å få nye arbeidskollega. Ein ser det naudsynt å ha større merksemd på leiing og å leggja til rette for eit godt arbeidsmiljø og styrkja fellesskapet i året som kjem. Satsinga gjer det mogleg for oss å ha ambisjonar om å auka både kvalitet og betra ressursbruken innom denne tenesta i åra som kjem. Prosjekt velferdsteknologi Det vart tilsett prosjektleiar i 60% stilling i 2018 og 30% i 2019 for å sikra implementering av velferdsteknologi og nye rutinar tileigna ny drift. Etter 1 vekes drift i nytt omsorgssenter, har det gått bra. Pasientar og tilsette byrjar bli trygge på teknologien, men det er mange rutinar som framleis må på plass. Nattevaktene er dei første som kjem til å ta i bruk Room-mate - anonymisert fjerntilsyn, slik at dei endrar sine rutinar på natt, frå å gå 3 faste tilsyn, til å sjå til pasienten etter behov via room mate eller via sensorteknologi. Dermed kan dei væra hjå dei sjukaste pasientane som treng at det er nokon fysisk hjå dei. Målet med velferdsteknologien er blant anna at pas skal bli meir trygg, få sova betre, kunne bevega seg friare. Når ein no får velferdsteknologien implementert i institusjon skal ein deretter kople den opp mot brukar i heimen, for så å spare tid på køyring knytt til tilsyni heimen.. Mobil omsorg Mobil omsorg trygge pasientane og bidreg til å styrka kvaliteten på tenesta. No har tilsette med seg Ipad ute i heimetenesta, og har dermed tilgang til viktig informasjon om dei pasientane dei går til, nettopp for å sikre ei betre kvalitet på tenesta. Praktisk bistand (heimehjelp) Praktisk bistand er ei teneste som vert utfordra i ny organisasjon, då ein ikkje har makta å redusera vedtak på denne tenesta frå 3 til 1 årsverk. Det vil seia at ein har ein tilsett i heile kommunen får å gje hjelp til alle dei som treng praktisk bistand ( = heimehjelp). Dette er utfordrande når kommunen ønskjer at deira innbyggarar skal få kunne bu heime lengst mogleg. Kompetanse Det har vore store utfordringar å få nye sjukepleiarar til kommunen. Pleie- og omsorg har mange mindre deltidsstillingar og helger som til ei kvar tid står ledige grunna mangel på kvalifiserte vikarar som kan tre inn ved permisjonar av ulik art og ved sjukdom. Ein har sett i verk stimuleringstiltak for dei faste tilsette under ferieavviklinga. Det vert fremma ei politisk sak om rekruttering. Godt arbeidsmiljø vil ha stor merksemd i tida som kjem. Økonomiske utfordringar Budsjett 2019, ØP Side 41

42 Det er ei stor utfordring med meirforbruk innan PLO. Ein ser det som naudsynt å følgja opp budsjettet i eininga svært tett for om mogleg setja inn tiltak på eit tidlegare tidspunkt for å halda ramma. Pasientar som blir skrivne ut til kommunen frå sjukehus, treng avansert medisinsk behandling. Det har vore store utfordringar å få nye sjukepleiarar til kommunen. Mange med deltidsstillingar arbeider utover eigen stilling og dei meg høge stillingar tek også på seg ekstra vakter under press. Dette utløyser overtid og tærer på kreftene til dei tilsette. For å bøte på dette har ein brukt vikarbyrå for å kunne avvikle ferie og i anna høve når situasjonen har vore pressa. Pleie- og omsorg har mange mindre deltidsstillingar og helger som til eikvar tid står ledige, grunna mangel på kvalifiserte vikarar som kan tre inn ved permisjonar av ulik art og ved sjukdom. Felles sakshandsaming for Helse og Pleie- og omsorg Det er behov for planlegging og utvikling av bestillar-kontor felles med Pleie- og omsorg og eining Helse for å auka kompetanse og betra kvalitet på sakshandsaming. Strategiar og tiltak 4.1 Fjerning av innsparingskrav PLO Sum drift PLO skulle i høve «Sparepakke 1» ha ei nedbemanning på om lag 4 årsverk innan I økonomiplanen for 2019 ligg det ei uspesifisert innsparing på 1,5 millionar, og 2 millionar årleg vidare. Dette vedtaket blei annullert i K-011/18: «Ny organisering innan pleie - og omsorg skal frå september 2018 ha ei bemanning tilsvarande alternativ 0.Totalt 69,02 årsverk. Økonomiske konsekvensar for 2018 vert handsama i 1. tertialrapport. Bemanning 2. etasje i Skånevik Omsorgssenter 2,46 årsverk vert omdisponert til 1 årsverk dagsenter Skånevik Omsorgssenter og 1,5 årsverk Etne Omsorgssenter, dagtilbod for menneske med demens. Ein oppmodar om å invitera til samarbeid med Etne Frivilligsentral kring dagtilbod. Ressursane blir omdisponert grunna endra behov. Dersom behov for bemanna omsorgsplass i 2. etasje i Skånevik Omsorgssenter skal ein yta denne tenesta, og økonomisk konsekvens skal innarbeidast i etterfølgjande tertialrapport/budsjett. Det skal ikkje nyttast korte vakter i PLO eininga. Økonomisk konsekvens skal takast med i budsjett for Det må vidare vera ei målsetting å redusera bruken av ufrivillig deltid og skapa ein heiltidskultur. Kvardagsrehabilitering skal vurderast i samband med budsjett 2020 Omsorgsbustadane i Etne skal evaluerast og vurderast i samband med budsjett 2019 med tanke på bemanning 1 på dag og 1 på kveld. Organiseringa av PLO skal evaluerast innan to år frå opning av nye Etne Omsorgssenter.» Overgangen frå korte til lange vakter er berekna til 2,92 årsverk. Med bakgrunn i dagens belegg vil reduksjonen i sjukeheimsplassar frå september 2018 truleg gje behov for å tilføre midlar til bemanna omsorgsbustader i Skånevik. På grunn av vedtak om innføring av lange vakter betyr det ein auke på 0,3 årsverk til 2,76. Det betyr at PLO, basert på det ein veit i dag, vil ha behov for 74,7 årsverk frå september ,02 åv. grunnbemanning + 2,92 åv. konsekvensen overgang frå korte til lange vaktar (minimum 7 timar) + 2,76 åv. ved behov til bemanna omsorgsbustad i Skånevik. = 74,7 åv. Anslag behov årsverk september 2018 Budsjett 2019, ØP Side 42

43 Bemanning er innarbeidd i lønnsbudsjettet, men innsparingskravet må tas bort. I tillegg til dette sparekravet er det foreslått å nulle ut restane av innsparingskravet frå budsjett 2017, der PLO ikkje fekk innfridd si realitetsorientering. Dette utgjere ca Bemanna 10 omsorgsbustadar Etne omsorgssenter Sum drift Etter avklaring av vedtak i K sak 011/18 skal dei 10 omsorgsbustadane i det nye Etne omsorgssenter vurderast i samband med budsjett Kapasiteten på sjukeheimsplassar er frå redusert i frå 34 til 30. Ein har i dag tilbod om bemanna omsorgsbustader i Skånevik, og både faglege og politiske føringar har vore at ein og ønskjer å kunne tilby dette omsorgsnivået både i Etne og Skånevik, slik at innbyggarande skal få kunna bu nærast mogleg sin heimstad og familie. Det var og eit mål i PLO sin heilskapelege plan, men let seg ikkje gjennomføra i 2018, grunna auka kostnad. Om me kan tilby bemanna omsorgsbustader også i det nye omsorgssenteret og, vil det dempa presset på institusjonsplasser i kommunen. Ved å bemanna opp desse tilrettelagte omsorgsbustadane, som har gode funksjonelle bad, gode fysiske fasilitetar, samt kan få gode individuelt tilpassa velferdsteknologiske løysingar, så kan meir hjelpetrengande personar, klare å fungere godt her. På denne måten kan ein førebygga behovet for heildøgns institusjonsplasser. Det vil og gje tryggleik ved å vera i same bygg som institusjonspasientane er. Planen var at kortids-/rehabiliteringsavdelinga skulle ha 10 korttidsplasser, men når ein flytter den er der 10 pasientar der med langtidsplass. Her vil me fort få liggedøgn ved sjukehuset. Det kostar i dag kr kr. Pr døgn. Ein vil heller ikkje kunne tilby rulleringsopphold, avlastingsopphald for slitne pårørande, rehabiliteringsopphald til kommunen sine innbyggjarar. For å gjennomføre tiltak er det trong for 2,76 årsverk med helsefagarbeider, for å få til ein turnus med 1 tilsett på dag og 1 tilsett på kveld året rundt. I K-sak 011/18 vart det og vedtatt at tilsette ikkje skulle ha kortare vakter enn 7 timar per vakt. Kostnaden for personell inklusivt sosiale utgifter, ferievikar og sjukevikar, vert då årleg ca. kr Rådmannen finn ikkje rom for tiltaket før i 2019, og ser tiltaket i samanheng med tiltak Innsparing ny org. og nytt bygg Sum drift Tiltaket må sjåast i samanheng med 4.2. I samband med ny driftsform og nytt omsorgssenter med den nyaste velferdsteknologien bør det være mogleg å hente ut gevinstar på sikt. Dette ved reduksjon i pleiefaktor som i dag er om lag 0, Tilpassing av driftsutgifter og driftsinntekter i Pleie og omsorg Sum drift Budsjett 2019, ØP Side 43

44 Det er i tillegg lagt inn ekstra kostnader til drift av bygget, jf. tiltak 9.4. Det er budsjettert med 8 av 10 plassar i dei omsorgsbustadane i Etne frå 2019, og full belegg i I Skånevik er det budsjettert med leigeinntekter på plassar. Praktisk bistand er redusert noko ned. I institusjon er det lagt til grunn inntekter tilsvarande 2 rehab-plassar, 5 korttidsplassar og 23 langtidsplassar. I høve budsjett 2018 gir dette ein auke på På sikt vil fleire plassar truleg være korttid, dette vil gje nokre i lågare inntekt. Inntekter frå matombering er redusert ned Det er lagt inn totalt i auke driftskostnader, der mesteparten gjeld drift av velferdsteknologi. Det er uklart kva straumutgifter ein vil ha i nytt bygg. Bygget er større, men meir energieffektivt. I tillegg vil ein truleg spara noko på lågare nettleige ved overgang til BKK. Det er ikkje foreslått endringar her. 4.5 Fastlønna lege Sum drift Med bakgrunn i rekrutteringsutfordringar knytt til fastlegeordninga, har kommunen vore nøydd til å rekruttere fastlege som har hatt krav om kommunal tilsetting. Det inngått avtale med ny lege om fastlønn og 30 % av inntekter frå eigenandeler og refusjonar frå Helfo. Også i nabokommunane Vindafjord og Sauda er det gjort liknande tilsettingar den siste tida. Kommunen har h enda ein ledig fastlegeheimel som det skal rekrutterast inn i, og ein kan forvente at det kan bli behov for same rekrutteringstiltak i den heimelen òg. Då kan summen i tiltaket doblast. Få rekruttert legar til å jobbe i Etne som er spesielt positivt for innbyggarane våre. Mindre forbruk av vikarlegar som vil gi ein økonomisk vinning og kontinuitet i tenesta. Det kan bli utfordringar knytt til at det vil vera to tilsettingsforhold hos legane på legekontora. Både kommunalt tilsette og privatpraktiserande legar. Det vil bli behov for noko ressursar knytt til leiing, då ein i dag har helseleiar som næraste leiar både for hjelpepersonalet og kommunalt tilsette legar. Kommunalt tilsett lege betyr at ein som kommune i større grad kan styre legetenesta og ikkje berre hjelpepersonalet. Det kan vera at fleire av dei andre legane ønskjer fastlønnsordning, då me har fleire legar som er unge og i etableringsfasen. Dette vil føre til eit auka kostnadsbilete for tenesta. Då må ein i så fall sjå på alle dei økonomiske samarbeidsavtalene som blei etablert i 2013 og gjeld i 10 år. Ein skal vera merksam på at kostnaden på dette tiltaket er netto og består av fastlønn minus 70% av helfo-refusjonar. Det vil seie at det er lagt inn ei stipulert inntekt som ein ikkje kan vera heilt sikker på at vil stemme. Det er ikkje mogleg å finne rom til å dekke kostnad innanfor ramma. Samlokalisering av legetenesta i kommunen kan vera eit tiltak som vil kunne vera med å dekke kostnaden. Det bør i tilfelle vurderast mot dei konsekvensar det vil medføre for innbyggarane i kommunen. 4.6 Journalsystem helsestasjon Sum drift Helsestasjon- og skulehelsetenesta har vore pilot for helsestasjonsmodul i journalsystemet System X i snart fire år. Det er to pilotar i Noreg og det er samanliknbare utfordringar. Dei siste to åra har det ikkje vore utvikling i piloten, og ein ser at det er for mange svake punkt. Hove Budsjett 2019, ØP Side 44

45 medical/system X melder at dei har utfordringar med kapasitet, og at ein ikkje ser at det vil bli ein snarleg forbetring/utvilling. Dette er ikkje eit forsvarleg journalsystem i dag jf. forskrift om leiing- og kvalitetsforbetring i helse og omsorgstenesta journalføringsplikta i helsepersonell-lova. Rapportering frå journalsystemet fungerer ikkje tilfredsstillande og det er meldt avvik. Eit nytt system vil gje meir effektiv bruk av personal som i dag må gjere dobbeltarbeid når ein journalfører, og ein vil kunne hente ut statistikk for tenesta. Det er lagt inn ekstra kostnader ved oppstart til kjøp av lisens og opplæring, og årleg i lisensar % stilling som psykolog Sum drift Det er lovkrav om psykolog i kommunane frå Kommuneplanen peikar mellom anna på at ein skal styrkje helsetilbodet til personar med psykiske lidingar, og byggja opp eit godt fagleg tilbod til rusavhengige. Etne og Vindafjord kommune har gått saman om å søkje om tilskotsmidlar for etablering psykologteneste interkommunalt frå 2018/2019. Kommunane søkjer om tilskotsmidlar for ein 100 % stilling som skal delast 40/60 mellom kommunane Etne og Vindafjord. Den største delen av psykologstillinga er tenkt brukt inn mot rettleiing av tilsette i helsestasjon og psykisk helse- og rustenenesta. På den måten tenker me at flest mogleg av dei innbyggarane som har behov vil få ein auka kompetanse hos dei som utøver støttesamtalar/behandling hos i dag. Kommunane har fått tilsegn om samla i tilskot i 2018, som vil bli søkt overført til Det vil vera fornuftig starte opp stillinga i 2019 med tilskotsmidlar, då ein likevel skal ha psykolog på plass i kommunen i Ein vil få sjekke ut og evaluere organiseringsmodell og behov før den lovpålagte oppstarten. Rekrutteringsprosessen vil starte frå januar Mogleg oppstart våren Det er tatt utgangspunkt i ei stipulert lønnskostnad på kr 1 mill. inkludert sosiale utgifter. Det er lagt inn utgifter på årleg i frå 2020, med tilsvarande auke i rammetilskot. 4.8 Utarbeide rehabiliteringsplan og plan for fysio- og ergoterapi skal utarbeidast i Rehabiliteringsplan og plan for fysio- og ergoterapi skal utarbeidast i Eining Helse har hovudansvar for å involvera tilsette innan både helse og pleie- og omsorg inn i dette planarbeidet.. Dei private fysioterapeutane skal involverast og kommuneoverlegen vil ha ei sentral rolle i dette planarbeidet. 4.9 Etablere dagtilbod for personar med demens Innan 2020 vil det vera eit lovfesta krav der kommunen har plikt til å tilby tilrettelagt dagaktivitetstilbod for personar med demens. Ny organisasjon har lagt rammer for etablering av tilbod. Utarbeiding av plan og implementering av tilbodet skal gjennomførast i Evaluere kvardagsrehabilitering Ein har hatt heimebesøk for å kartlegge om søkjar til helse- og omsorgstenester er i målgruppa til kvardagsrehailitering. Det er behov for ytterlegare satsing for å komme i kontakt med målgruppa framover. Tiltaket må evaluerast innan desember 2019 få etablert førebyggande heimebesøk for eldre og gjere ei evaluering av kvardagsrehabilitering innan desember Det ligg ikkje inne ekstra midlar til dette. Budsjett 2019, ØP Side 45

46 4.11 Vurdere ØH-plassar i samarbeid med Vindafjord kommune Etne kommune har inngått avtale om å etablera ØH plassar i Haugesund. For heile 2017 var det 28 liggedøgn til og med april 2018 var det ikkje liggedøgn frå Etne kommune. I 2019 vil ein vurdera om det er fagleg forsvarleg å etablera ØH senger i Vindafjord kommune, i Ølen, dette med bakgrunn i dagens rekrutterings-utfordringar når det gjeld sjukepleiarar. Ein har eit pågåande og tett samarbeid med Vindafjord kommune om framtidig tilbod Vurdere kjøkkendrifta ved Skånevik omsorgssenter I pkt i K-sak 08/17 blei det vedtatt at kjøkkendrifta ved Skånevik omsorgssenter skal fram mot budsjettarbeidet 2020 vurderast overført til Etne omsorgssenter, eventuelt driftast av privat aktør. Tiltaket må følgjast opp i Vedtekne endringar/nye pkt. i K-sak 059/18: 4.13 Praktisk bistand 1 stilling Sum drift Bufellesskap tiltak varmeanlegget Sum drift Inndekning frå disposisjonsfond Bemanna 10 omsorgsplasser i Etne Sum drift Inndekning frå disposisjonsfond. Det skal utgreiast ei sak om ståa og behov for styrking av ressursane ved legekontoret i Etne/Skånevik. Denne saka skal leggjast fram for kommunestyret innan mars Evaluering av den heilskaplege planen for PLO blir gjennomført og lagt fram for kommunestyre før desember Budsjett 2019, ØP Side 46

47 5. Bustad og næring Overordna mål frå kommuneplanen: «Me har eit mangfald i næringsliv og busetjing, som me ynskjer vidareutvikla på ein berekraftig måte. Me skal leggja til rette for busetjing og næringsverksemd i kommunen.» Folketal Kommunen sine inntekter og omfanget av tenester det er behov for avheng på ulike måtar av talet på innbyggjarar i kommunen, aldersfordelinga mellom desse og ulike demografiske og geografiske omstende. Tal pr (4 123 innbyggjarar) vert lagt til grunn for utrekning av rammetilskotet i Statsbudsjettet for Skatt- og inntektsutjamninga vil bli fordelt med bakgrunn i folketalet per Oversikta nedanfor viser talet på innbyggjarar i Etne kommune pr frå 1965 til og med Folketal I frå slutten av 80 talet og til byrjinga av 90- talet gjekk folketalet nedover stort sett grunna utflytting. På 90-tallet bremsa utflyttinga opp, og ein fekk en del år med store fødselsoverskot rundt år 2000 som gav litt vekst. Etter ein ny nedgang frå 2002 til 2008, har kommunen hatt ein relativt jamn auke til Folketalet var 4 135, som er det høgste registrerte sidan Etne og Skånevik kommunar blei slått saman i I 2017 var det ein markant reduksjon i folketalet på heile 53 personar. Berre i 1988 (-60) og 1992 (-58) har det vore større reduksjon i folketalet i kommunen frå eit år til eit anna sidan Etne og Skånevik kommunar blei slått saman i SSB gjev ut kvartalsvise tal for folketalsutviklinga etter type endring. Tabellen ovanfor viser endringane i løpet av året for fødselsoverskot, netto innflytting inn- og utland og folketilvekst for dei 5 siste åra og for 1.halvår Så langt i år er det ei auke i folketalet på 10 personar (same periode i fjor hadde ein nedgang på 12 personar). I perioden er det eit fødselsoverskot på 11 personar (-3 i 2017), netto innflytting i frå utlandet er på -1 personar (+4 i 2017), og netto flytting innanlands er 0 personar (-13 i 2017). Tala frå 1. halvår indikerer at trenden med netto utflytting til utlandet held fram. Fødselstala so langt indikerer eit normalt årskull. Det er relativt få registrerte dødsfall so langt. Innflytting innanlands er den variabelen som har variert mest dei siste åra, der snitttrenden er negativ med ca. 10 personar. Landet samla sett har vekst med litt over personar samla, der ca er netto innflytting til landet. Budsjett 2019, ØP Side 47

48 Utvikling folketal År Tal Netto innfl. Netto innfl. Tal Vekst i % Fødselsoverskot Utland Inn-land Utland Innland Utland vekst Etne Landet Innflytting Utflytting Folke- Fødde Daude Innland ,94 1, ,42 1, ,11 1, ,07 0, ,71 0, ,28 0, Inng. Utg. Kvartal kvartal 1. kv ,24 0,14 2. kv ,24 0,32 SUM Sum frå Det er folketalet som vert lagt til grunn for utrekning av rammetilskotet i Statsbudsjettet for Alderssamansetninga har betyding for utforminga og behova for ulike tenester. Etne har relativt sett ein eldre befolkning enn landssnittet, men samstundes er det no også ein relativt større del i barnehage- og skulealder Aldarssamansetning i % Alder Etne Landet Diff ,87 % 3,35 % 0,52 % 3-5 3,75 % 3,50 % 0,25 % ,13 % 12,04 % 1,09 % ,31 % 4,92 % 0,39 % ,09 % 6,47 % -1,37 % ,87 % 54,88 % -3,00 % ,44 % 10,64 % 0,79 % ,07 % 3,36 % 0,70 % ,47 % 0,84 % 0,63 % Budsjett 2019, ØP Side 48

49 Folkemengd pr område Endring sidan Område Enge Skånevik Rygg Sørstranda Sævareid Fjæra Grønstad Uoppgitt Totalt Fordelinga mellom innbyggjarane i grunnkretsane i kommunen. Tala viser at også i Etne kommune har det vore ein tendens til at folketalet stig mest i dei sentrumsnære områda. Mesteparten av veksten dei 10 siste åra er knytt til Enge. Befolkningsframskriving Både SSB (2018) og Hordaland Fylkeskommune (2016) har fleire modellar for å framskrive folketalet. Modellane sprikar naturleg nok veldig avhengig av korleis ein trur fødselstal, levealder, innvandring frå utlandet og innanlands mobilitet vil utvikle seg. SBB opererer med ulike scenario for folketalsutviklinga, siste prognose er frå Hovudalternativet til SBB (MMMM) legg til grunn middels utvikling på faktorane fruktbarheit, levealder, innanlands flytting (mobilitet) og innvandring. Tala gir uttrykk for at barn i barnehagealder er på topp no og vil gå ned med ca. 38 barn i økonomiplanperioden, for så å auke litt etter denne å så ligge relativt stabilt framover. Barn i skulealder får ein topp rundt 2025, før den går ned under nivået i dag rundt Det ligg ein marginal auke i den største aldersgruppa 16 til 66 år. Den stor auke ligg i aldersgruppa over 67 år, og det er forventa ein vekst her på ca. 70 personar i Økonomiplanperioden. I Hordaland fylkeskommune sin hovudmodell vert det stipulert ei avtakande befolkning i kommunen fram mot 2040, ned mot nivåa kommunen hadde på midten av 2000-tallet. Her vert det spådd nedgang i befolkninga under 50 år, og ei auke i den eldre befolkninga, spesielt dei over 67 år. Budsjett 2019, ØP Side 49

50 år + og eldre 2022: år. 2022: år. 2022: : år 2022: : -35 Næring Det er budsjettert med vel i konsesjonsavgifter i Desse vert sett av på eit næringsfond. Ein del av midlane frå næringsfondet går med til satsingar innan reiseliv og interkommunalt næringsarbeid gjennom Destinasjons Haugesund & Haugalandet, Haugaland Vekst IKS og Samarbeidsrådet for Sunnhordland. Etne kommune tilbyr etablerer-rettleiing til næringslivet gjennom kjøp av teneste. Det er lagt opp til at denne ordninga held fram innafor ei ramme på , som bli dekt inn frå næringsfondet. Det er positivt at Medvind Næringshage har planar om å etablera ein avdeling i Etne. Næringslivet i Etne består av mange bedrifter som er i rett målgruppe for å være del av Næringshageprogrammet. Etne kommune ser fram til samarbeidet om etablering av Medvind i Etne. Sysselsetting og fråfall frå arbeidslivet Arbeidsledigheita i Etne kommune er låg, og har vore relativt stabil mellom 1,4 og 2 % dei siste åra. Ledigheita gjekk marginalt ned frå 2016 til 2017, frå 2 til 1,8 %. Det svarar til høvesvis 45 og 40 heilt arbeidsledige. Frå 2017 til 2018 har det vært ein nedgang frå 1,8% til 1.2% som tilsvara 25 personar heilt arbeidsledige. 5 4, 5 4 3, 5 3 2, 5 2 1, 5 1 0, 5 0 Likevel går delen personar som fell ut av arbeidslivet opp. Nå er nærare 22% av befolkninga i yrkesaktiv alder utanfor arbeidslivet. Det er ein auke frå 18.6%. Det er venta at talet vil å auke ytterlegare når fleire fell utanfor arbeidslivet grunna manglande arbeid og teknologi/ automasjon Budsjett 2019, ØP Side 50

51 tar fleire og fleire jobbar. Dette kan få konsekvensar for fleire tenester i kommunen. Slik som arbeidsrette/ aktivitetstilbod, helsetenester osv. i framtida. Delen uføre har vore stabilt rundt 8,5% sida Delen på arbeidsavklaringspengar, har auka frå 3,66% i 2010 til 5,3% ved utgangen av Me har ikkje nye tall for 2017 eller 2018 endå. Samtidig har delen sjukemeldte auka frå 4,3 i 2010 til 4,9% i Dette er stabilt for 2018, til tross for at ein NAV har oppretta eit eige sjukefråværsteam som jobbar for heile Sunnhordland og sjukefråveret elles i Hordaland går ned. Ein jobbar i prosjektet å finne ut kva som gjere dette. I 2018 har kommunen fått på plass ein stilling som arbeidsleiar knytt opp mot aktivitetsplikteten. Planen er å opparbeide ein «Base» kor ein jobbar ut frå tilgjengelege oppdrag, innrapporterte oppdrag frå andre einingar og oppdrag frå utanforståande kan vurderast. Dette har vært suksessfullt og ein har mykje oppdrag og ein får mykje gode tilbakemeldingar.. Ein ser også store endringar i brukarar som er plikta til å delta. Fleire av desse har flytta og fått arbeid andre plassar, andre har ein gjennom dette tiltaket fått nok informasjon gjennom arbeidsleiars observasjon ikkje har vært avdekka tidlegare omkring deira helsesituasjon osv. Dette er også lovpålagt og med resultat så langt vil kommunen spara pengar på å oppretthalde denne stillinga. Sosialhjelp Utbetalingar til sosialhjelp i Etne kommune har auka dei siste åra, og vil truleg også auka ytterlegare i åra framover. Auken har bakgrunn både i strengare vilkår for statlege ytingar, og at stadig fleire fell utanfor ordinært arbeidsliv. Til tross for dette har sosialhjelps utbetalingane for ordinære personar i Etne ikkje auka i Mottak av flyktningar har naturleg nok også ført til større utbetalingar. Det er spesielt denne delen som ein tidlegare har meldt vil føra til auke på budsjettet for sosialhjelp, då det er fleire flyktningar som går ut av introduksjonsordninga utan å ha arbeid å gå til. Dette førar til aukar i sosialhjelpsbudsjettet. Det vil derimot ikkje auke så mykje som tidlegare er skissert. Samtidig er det viktig å anerkjenna at flyktningar representera ordinære innbyggarar i Norge relativt likt i forhold til sjukdom, uføre, arbeidsløyse osv. I Etne er dette talet ca 22% av alle i arbeidsfør alder. Dei fleste ordinære har statlege ytingar, då dei har opptent rettighetar i forhold til dette. Flyktningar har derimot i liten grad ikkje opptent seg slike rettighetar og vil i stor grad gå på sosial hjelp. Når dei i tillegg har kulturelle forskjellar, språkutfordringar og manglande kompetanse innanfor dei områda arbeidsmarknaden krev, er det ikkje urimeleg å forventa at det vil væra et større anslag av flyktningane i arbeidsfør alder som står utanfor arbeidslivet enn ordinære norske personar. Flyktningar Kommunen fekk ikkje oppmoding frå IMDI om å ta i mot flyktningar i 2018, og det er ingen signal om dette vil bli aktuelt for 2019 eller Kommunen har teke imot sju personar på familiegjenforening så langt i Det vert ikkje venta at det kjem fleire. Det er også vanskeleg å seie noko om korleis situasjonen i verda vil endra seg, og den overordna politikken på området. Kommunen har bygd opp ei apparat i høve til forventa mottak. Den signaliserte stoppen i nye flyktningar til kommunen gir utfordringar for dimensjoneringa av tenesta framover. Kommunen er forplikta ovanfor dei flyktningane ein har tatt imot, om å sikra ei forsvarleg teneste så lenge dei er innbyggarar av Etne kommune. Dette gjer at statlege overføringar mest sannsynleg ikkje vil vera nok for sikra desse tenestene. Kommunen har sett av noko midlar på eiga fond til dette, men vil på langt nær dekka dei faste utgiftene som ligg i budsjetta når inntektene frå 2019 vil gå dramatisk ned. Per dags dato har ein fleire tiltak inne for at flest mogleg skal kunna skaffa seg arbeid. Ein har lykkast godt med dette så langt. Slik at det stipulerte overforbruket for 2018 på nærar 1.6 millionar, per dags dato har blitt redusert til et stipulert overforbruk på kroner. Budsjett 2019, ØP Side 51

52 Samstundes er det urimeleg å forventa at alle flyktningar busett i Etne kommune skaffar seg arbeid, eller flyttar. Det er derimot rimeleg å forventa at ein del vil væra buande i kommunen og søkjer sosialhjelp. Det er naturleg at flyktningar iallfall representera den ordinære befolkninga, kor 22% av befolkninga i yrkesaktiv alder er utanfor arbeidslivet. Strategiar og tiltak 5.1 Overtaking Prestalia og Fitja bustadfelt Etne kommune har inngått utbyggingsavtale med Mortveit Eigedom og utbygging av Prestalia bustadfelt og med Etne tomteselskap om utbygging av Fitja bustadfelt. Utbyggingsavtalane legg opp til kommunal overtaking av begge desse bustadfelta i løpet av nær framtid. Det fører i praksis til at det vert kommunal drift av veg og va-anlegg i felta bortsett frå Prestalia der Skånevik vassverk drifter det som har med vatn å gjere. Det er ikkje funne rom til auka ramme for drift av veg. Ved ferdigstilling av dess bustadfelta vert det tilgang til mange nye fine bustadtomter i kommunen. 5.2 Reduksjon gebyrinntekter byggesak Sum drift Innan byggesak har det vore ein markant nedgang i gebyrinntektene i 2018, som ein og såg tendensen til i Det er mindre omfang saker, men meir kompliserte sakar. Mindre inntekter gir utfordringar med å halde budsjett. Dette kan løysast ved å ta ned utgiftene, auke gebyrgrunnlaget eller justere ned forventa inntekter. I 1. tertialrapport 2018 blei inntekta tatt ned Det er i taksthefte foreslått å auke gebyrnivået noko for å komme nærare sjølvkost, det er foreslått 10 % generell auke og 20 % for handsaming av dispensasjonssaker. Dette vil truleg gje noko meirinntekter, men det er likevel foreslått ein reduksjon på for 2019 og utover økonomiplanperioden. 5.3 Reduksjon mottak av flyktningar justering av kommunalt tenestilbod I 2019 går samla inntekter knytt til mottak av flyktningar ned med ca. 9 millionar. Det er og vil bli ei utfordring å oppretthalde eit godt nok tenesteapparat til å kvalifisere flyktningane til arbeidsmarknaden, samtidig som inntektene stupar. Ein har førebels justert driftsbudsjettet 4 millionar ned, men det er utfordrande å justere ytterlegare ned på kort sikt. Det er difor lagt inn eit reservert innsparingskrav på ca. 5 millionar på Ansvar Det må jobbast gjennom heile 2019 for å sjå korleis dette kan innfris. Inntektene vil bli justert ytterlegare ned utover i perioden, men ein har førebels ikkje justert budsjetta for dette. Delar av dette må truleg dekkast ved bruk av fond flyktningar, der ein har opparbeidd seg midlar dei siste åra. Fondet før utgongen av året er ca. 2,8 millionar. Det er uklart kva resultatet i 2018 blir, der utviklinga har vore positiv utover etter eit varsla meirforbruk på 1,6 millionar i 1. tertial. 5.4 Auka tilskot til Destinasjon Haugesund & Haugalandet AS Sum drift Budsjett 2019, ØP Side 52

53 I F-047/18 vedtok Etne kommune å auke driftstilskotet til Destinasjon Haugesund & Haugalandet AS for 2018 med kr Inndekning frå næringsfondet. Det blei då vedteken at tilskot for 2019 vil bli handsama i samband med budsjettet for Rådmannen viser til argumentasjon i saka og meiner DHH er ein viktig aktør for marknadsføring av regionen og for vidareutvikling av reiselivsnæringa. Det er innarbeidd ein auke i tilskotet på vel i 2019 med inndekning frå næringsfondet. 5.4 Startlån for vidare utlån og tilskot Det er foreslått ei ramme på utlån på 2 millionar kvart år i økonomiplanperioden. Kommunen har fleire millionar på bok som gjeld startlån, på grunn av mindre utlån enn venta og kundar si forserte nedbetaling av eldre lån, så det er ikkje naudsynt med nytt låneopptak i Likeins vert disponible tilskotsmidlar til etablering i, og tilpassing av, bustad vurdert som tilstrekkelege kommande år. Administrasjonen vil i løpet av 2019 leggje fram ei sak om evaluering av kommunen sine retningslinjer for startlån. Behovet følgjer av endra sentrale føringar. Status primo er samla uteståande restgjeld 19,942 mill. på dei 82 vidareformidla startlåna. Vedtekne endringar/nye pkt. i K-sak 059/18: Det skal leggjast fram ei sak for næringsstyret der ein belyser ulike modellar for vidare utvikling av næringsarbeidet i Etne kommune. Sommar Etne kommunestyre ber rådmannen om at det innan desember 2019 blir førebudd ei sak om kva som blir brukt av næringsfondet. Saka skal belysa kva ein kan redusera/kutta på og kva konsekvens det evt. vil påføra Etne kommune. Budsjett 2019, ØP Side 53

54 6. Beredskap Overordna mål frå kommuneplanen: «Tryggleik, framkomst og gode rutinar er nøkkelomgrep for beredskap.» Etablering og drift av Haugaland Brann og redning IKS Haugaland brann og redning IKS (HBR) består av kommunane Bokn, Etne, Karmøy, Suldal, Sveio, Tysvær, Utsira og Vindafjord. Haugesund har trekt seg frå samarbeidet og det har ført til ekstra utfordringar i samband med etablering av IKS-et. Frå overtok HBR det formelle ansvar for brann og beredskap for kommunane. Alle mannskaper, køyretøy og utstyr er overført frå kommunane til IKS-et. Av praktiske grunnar har kommunane ansvar for utbetaling av lønn og betaling av løypande utgifter ut Etne brannstasjon vert ferdigstilt og teke i bruk første kvartal HBR har utarbeida ein minimum standard for brannstasjonar og det fører truleg til at Skånevik brannstasjon Bygg Veg Vatn Avlaup på sikt må utvidast. Etne stasjon som er under bygging stettar krava. Driftsvakt Kommunen har ei eiga vaktordning med 6 tilsette som nyttar eigen bil med tilrettelagt utstyr, eiga tlf. og styringssystem på Ipad. Typiske hendvendingar er vasslekkasje, driftsproblem vassproduksjon, tett kloakk, driftsproblem kloakk på pumpestasjon og silanlegg. I tillegg kjem innbrotsalarmer, ras, sikringsbrot, trevelt, flaum og skade på kommunal eigedom og utstyr m.m. Utrykkingar gjeld berre hendingar som ikkje kan venta til neste dag. Førebyggande er viktig og effekt av tiltak visar igjen spesielt innan vatn. Tiltak i hovudplan og førebyggande prosjekt på vatn visar positiv effekt på driftssikkerheit, og vasslekkasjar er så godt som halvert. Auken i bygg skuldast at ein har fått betre system for registreringar i 2018, tala tidlegare år er underrapporterte Strategiar og tiltak 6.1 Auka budsjett Haugaland brann og redning IKS Sum drift Budsjett 2019, ØP Side 54

55 2019 er første år kor HBR har budsjett for heile si verksemd. Haugesund kommune, ein av dei opphavlege eigarane, gjekk ut av selskapet rett før oppstart. Dei har i utgangspunktet ein oppseiingsperiode på to år, der dei skal ta sin del av dei økonomiske forpliktingane ved HBR. Styret i HBR har i møte 22. oktober vedtatt innstilling til budsjett. Budsjettet blir endeleg vedtatt i representantskapsmøte 23. november. Forslaget inneberer ei brutto kostnadsauke for Etne kommune på om lag I budsjettframlegget er lagt inn noko auke i driftsutgiftene, men ikkje like mykje som det som er spelt inn i frå styret til Haugaland brann og redning. Der er føresett leigeinntekter på brannstasjonen på minimum Avhengig av vedtak i representantskapet kan det bli naudsynt å justere denne posten opp I etableringsfasen vil det vere ekstra utgifter til leiing, styre osv. Det har vore ei krevjande oppstartsperiode for selskapet, og det er behov for vidare dialog mellom selskapet og eigarane for å få eit sikrare bilete av dei økonomiske føresetnadane. Uavhengig av kva tall som blir lagt inn i budsjettet, er det truleg at budsjetta må endras. Kommunen må ta stilling til om ein vel å legge inn noko buffer eller vil satsa på at det blir semje om at utgiftene skal ned. Samla budsjett for HBR vil verke inn på tenestetilbodet og den samla beredskapen på Haugalandet. Når det gjeld feietenesta er det lagt opp til at kva einskild kommune bestemmer og krevjar inn feie- og tilsynsgebyr for sin kommune, og HBR gjennomfører arbeidet for kommunane. Når det gjeld feiing er det sendt over eit grunnlag på frå HBR, dette er om lag over Det er lagt inn ei gebyrauke på 10 %, for at feietenesta skal drivast etter sjølvkost. Budsjett 2019, ØP Side 55

56 7. Samferdsle og infrastruktur Overordna mål frå kommuneplanen: «Me arbeider for å sikra at det er fleire måtar å koma seg fram på.» Vegar Kommunen har ansvar for om lag 70 km kommunal veg, 40 bruer, ca. 20 km overvassleidning. Godt og jamleg tilsyn og vedlikehald førebygger, og ein unngår dei store hendingane. Slik det er i dag går mesteparten av vedlikehaldsmidlane til å dekke kostnader for vintervedlikehald. Dette går ut over generelt vedlikehald, grøfting, vedlikehald av stikkrennar og kummar. Det er behov for utbetringar mange plassar, spesielt på Kvammen, veg sentrums kai, Børkjenes og Åsheimsvegen. Kaiar Etne kommune har 9 kaiar (Årvika, Sentrumskaien i etne, Tongane, Skånevik, Nesvågen, Eikemo, Fjæra, viskjer og Markus). I følgje hamne- og farvannsloven skal eigar av kaien sørgje for at: «hamneog transporttenester i hamen blir dekket på ein sikker og effektiv måte.» Dei kommunale kaiane som blir brukt til varetransport er i akseptabel stand. Når det gjeld persontransport ligg den einaste kommunale kai til dette formålet i Skånevik. Pr. i dag er transporten sikker, men kaiens tilstand er blitt vere dei siste åra. Det er tidligare sett av 7,5 millionar i økonomiplan til utbetring og oppgradering til Skånevik, Eikemo og Etne. Etter utgifter til inspeksjonar og planarbeid står det p.t igjen ca. 6,9 millionar På grunn av hurtigbåtterminalen er kaia i Skånevik særdeles viktig for lokalsamfunnet og det er vedtatt å nytte desse restmidlane til oppgradering av Skånevik kai. Kommunen arbeider no med eit anbod for å engasjere eit konsulentfirma som skal få. Truleg vert jobben lyst ut som totalenterprise. Per i dag er det usikkert om den økonomisk ramma vil halde. For å vurdere den beste løysinga gis det oppdrag til detaljprosjektering. Minianbodskonkurranse til konsulentfirma er utarbeidet og blir snarleg lyst ut. Konsulent får ansvar for utarbeide anbodspapir, prosjektleiing og rekneskap. Det blir vurdert om ein treng grunnundersøkning, t.d. grunnboring for å finne beste løysning. Truleg blir det lyst ut som totalentreprise. Arbeidet med reguleringsplan for båthamn for dei fastbuande på Eikemo er i gang og ein tek sikte på at planen vert godkjend i løpet av våren Så snart planen er godkjend kan ein gå i gang med detaljprosjektering og utlysing av anbod for bygging. Før bygging kan starte må finansiering vere avklara jf. k-sak 14/18. Vatn og avlaup Kommunen har 8 vassforsyningsanlegg og 16 km vassledning. Innanavlaup har kommunen 38 km spillvatnsledning, 17 pumpestasjoner og 2 silanlegg. Etne kommune har vedteken en hovudplan for vatn for perioden I grove trekk er om lag halvparten av planen er gjennomført. Prosjekt 2018 Bufellesskapet Silda Kambe Silda Lekkasjer: Holmavegen Kambe Kambe Silda Stadionvegen Feil dimensjonert leidning skapte utfordringar med ureint vatn Fitjafeltet HP vatn Pågåande prosjekt utskifting av 3 kummar for betre kontroll ved lekkasjar, reduksjonsventil montert for å justere trykk. HP Vatn. Bytte hovudleidning. Pga privat prosjekt ble det besluttet å leggja ned vann, kloakk og overvannleidning. Pågåande prosjekt. 18m3/t, hull i anboring på hovudledning 7m3/t, stikkledning blindrør 5m3/t, hull i bakkekran 13m3/t, boltar i flens rusta, heile koblinga bytta 7m3/t, T kryss i leidning til brannstasjon fra Enge Budsjett 2019, ØP Side 56

57 Silda barnehage. 5m3/t Pågåande prosjekt å montere flowmålarar/flowmeter, eit måleinstrument for måling av volum og hastigheit for gjennomstrauming av vatn. Alle flowmålarar er lagt inn i VA-sentralen med alarm for høg flow. Eit viktig tiltak for å halde kontroll på forbruk, få alarmar og lettare finna lekkasjar på vassleidningsnettet og er ein viktig prioritering. Alle nye kummer blir brannkummer som gir styrka beredskap ved brann. Vidare er det fokus på å oppdatere kartverk, kurs i Gisline Va og arbeidsverktøy som nettbrett med Va-felt og GPS målar. Investeringar i betre utstyr gjer det enklare og handtere hendingar raskt som lekkasjesøk. Forsyningssikkerheita vatn er betydelig styrka. Kommunen har no eigen tilsett med maskinførarkurs, og det gir mindre utgiftar da ein ikkje trong å leiga eksterne fagfolk men utførar gravearbeid i eigen regi. Hovudplan kloakk: Kommunen har gode erfaringar frå hovudplan vatn, og det bør snart setjast i gang arbeid for ein tilsvarande plan for kloakk. Planarbeidet vil truleg koste ca års periode med foreløpig ramme på ca Planen vil leggja til grunn ein grov kalkyle øve behov og tiltak, og så vil prosjektplanlegging i hovudplan tilpasses etterhvert. I eit 10 års perspektiv vil ein t.d. sjå for seg ei ramme på 10 millionar. Dette vil verke inn på gebyrnivåa framover. Det er fleire ting som en bør ha i fokus i en hovudplan. Framandvatn (overvatn/regn) er eit aukande problem. 1 mm nedbør er det same som 1 liter vann per m2. Når ein parkeringsplass på 100 m2 er knytt til kloakknettet, og det regner 30 mm, blir det ført 3000 liter vatn til behandlingsanlegget. Til samanlikning har eit vanleg bustadhus med 4 personar eit forbruk på ca liter per dag. Mykje framandvatn i kloakknett er veldig uheldig. I verste fall er ledningsnettet underdimensjonert, og ekstrem nedbør førar til tilbakeslag i bustadhusa. Generelt aukar straum-utgiftar pga behandling av overvatn, både i pumpestasjonar og behandlingsanlegga. Kartlegging av feil knytningar og rutinar for handtering bør vera ein del av hovudplan. Plan må også omhandla alle pumpestasjonar, både med fokus på kapasitet og HMS. Rutinar bør utarbeidast, som til dømes. krav på fettavskiller. Strategiar og tiltak 7.1 Rammeløyving veg, bru og kai Sum investering Det er lagt inn ei rammeløyving som gjeld veg, bru og kai som det det må prioriterast innan, jf. tiltak 7.5 og 7.8 og ei eventuell omlegging av Åsheimsvegen i samband med utviding av gravplassar i Skånevik. 7.2 Investeringar innan vatn Sum investering I budsjettframlegget er det lagt inn ei auke ramme for gjennomføring av tiltak frå hovudplan vatn på 2 millionar i I 2019 vil ein jobbe vidare med Etnesjøen vassverk, med nytt anlegg og dagstank/magasin og vassleidning Holmavegen. Budsjett 2019, ØP Side 57

58 7.3 Investeringar innan kloakk Sum investering I budsjettframlegget er det lagt inn ei auke ramme for gjennomføring av tiltak innan kloakk. Det er sett av 1, 4 millionar til ny pumpestasjon ved Prestabekken og til kloakkhandtering ved Gjerde. Begge prosjekt bleia opphavleg starta opp i 2009, men stoppa igjen fordi prosjekter for å auke forsyningssikkerheita for drikkevatn blei prioritert. 7.4 Opprusting Skånevik kai. Gjennomførast innafor tidlegare avsett ramme for opprusting av kaiar. Det må eventuelt fremjast sak viss denne ramma ikkje er stor nok. 7.5 Gjennomføre reguleringsplan for Båthamn Tysse, og avklare vidare framdrift. Detaljprosjektering, anbod og politisk sak for avklaring av finansiering. Eventuell finansiering må i fyrste omgang vurderast innafor nye ramme for veg, bruar og kai. 7.6 Utbetre Åsheimsvegen Det er trong for utbetring av eit punkt som er i ferd med å rase ut. Dersom dette punktet ikkje vert utbetra snarast kan ein frykte at området kollapsar i samband med transport til Valdra kraftverk som startar bygging i løpet av vinteren. Det er stipulert ein kostnad på ca Dekkast innafor avsett ramme på veg, bru og kai. 7.7 Ferdigstille trafikksikringsplan Arbeid med oppdatering av trafikksikringsplanen starta opp i 2017 og ein reknar med at den kan vedtakast politisk i Planen vil danne grunnlag for framtidige prioriteringar for trafikksikringsarbeidt og søknadar om trafikksikringsmidlar. 7.8 Fotgjengarovergang ved Etne nye omsorgssenter Prix Etter at ny G/S-veg frå Etne senter og opp til Moe og forlenging av fortau ved Etne omsorgssenter er realisert har det blitt stor auke i fotgjengarar som kryssar E134 på dette punktet. Dette gjeld skuleelevar, oppsitjarar i området og etter at nytt omsorgssenter er teke i bruk vil dette også generere trafikk over her. I reguleringsplanen for Holmen er det vist kryssing på dette punktet. Statens vegvesen har ikkje midlar til å gjennomføre prosjektet og ber Etne kommune ta kostnaden ev. forskottere. Kommunen må difor saman med Statens vegvesen samarbeide om prøve å få dette prosjektet finansierast av Haugalandspakken i samband med fortau ned mot sentrum på nordsida av E134. Eventuelt må det fremjast ei politisk sak om kommunalt bidrag/forskotering. 7.9 Fremje sak om utarbeiding av houvdplan kloakk Vedtekne endringar/nye pkt. i K-sak 059/18: Samferdsle og infrastruktur: Kommunestyret bed om at trafikksikringsplanen vert lagt fram til politisk handsaming innan februar Ein oppdatert trafikksikringsplan er eit viktig dokument for å kunne prioritere tiltak på dei kommunale vegane. Rådet for menneske med nedsett funksjonsevne forventar at tidlegare budsjettert fortau til Tongane vert fullført i løpet av Budsjett 2019, ØP Side 58

59 8. Politikk og organisering Overordna mål frå kommuneplanen: «Etne kommune skal vera ein god og attraktiv arbeidsgjevar, der ein gjennom sams haldningar arbeider til beste for heile kommunen.» Politisk nivå I Etne kommune sit det 21 representantar i kommunestyret, og det er 3 komitear med 7 medlem kvar; Formannskapet, Komité Drift og Komité Forvaltning. Kontrollutvalet har 5 medlemmer. I K-sak 034/18 blei det sett ned ei prosjektgruppe som skal evaluere gjeldande politisk organisering med tilhøyrande reglement. Gruppa vurderer sjølv kva områder som er aktuelle for endringar, og ber rådmannen fremja sak(ar) der det kan vere aktuelt. Sak om tal på medlemar i kommunestyret må handsamast innan Endringar i strukturen eller reduksjon i tal kommunestyremedlemmer kan gje noko innsparing, men det er budsjettert fullt ut med noverande organisering i heile økonomiplan-perioden. Kostnaden ved ein komité per i dag er ca til komité-leiar og i godtgjersle. Utgifter til bevertning og tapt arbeidsforteneste kjem i tillegg. Eit kommunestyre-medlem som deltek på 6 møter kostar om lag kr. I budsjettet for 2018 blei det vedtatt at kommunestyre-møte skal overførast med lyd og bilete over internett. I 1. tertialrapport blei det løyvd kr til dette, og dette skal vere på plass innan utgongen av 2018 viss alt går etter planen. Val 2019 Det er kommune- og fylkestingsval den 09. september Det er ingen store endringar i gjennomføringa av valet, men det vert lagt opp til sentral oppteljing i staden for teljing ute i vallokala. Kurs og opplæring for valansvarlege har vore ein stor utgiftspost med obligatoriske kurs i Oslo. Det kan komma ei endring på dette med webbaserte kurs. Dette er ikkje heilt avklara enno. Det er ikkje budsjettert med ekstra utgifter til administrasjonen for gjennomføring av valet. Det vil vere behov for å gjennomføre opplæring av det nye kommunestyret. I tillegg må det vurderast innkjøp av nye nettbrett eller liknande. Administrativ organisering Etne kommune er organisert etter ein 2- nivåmodell, med 10 einingar og 5 støtteeiningar som rapporterer direkte til rådmannsnivået som består av rådmann og kommunalsjef. Støtteeiningane og Drift og vedlikehald rapporterer direkte til rådmannen, dei andre einingane rapporterer til kommunalsjefen. Organiseringa inneber at det meste av ansvaret for drift er delegert til einingsleiarane. Det er likevel noko unnatak frå ein rein 2-nivå, då Pleie og omsorg har 3 avdelingsleiarar og Helse har 1 avdelingsleiar og Enge skule endrar si organisering til å få ein assistent rektor og 2 avdelingsleiarar. Pleie og omsorg har gjennomført ny organisering av tenestene i 2018, og Enge skule held på med ein gjennomgang av sin organisering. Rådmannen har tidlegare fått fullmakt til å sjå på innføring av fleire kommunalsjefar for å styrke det strategiske arbeidet. Det er behov for å fullføre dette arbeidet. Kommunen har ein liten og sårbar administrasjon. Sjukefråvær Oversikta viser legemeldt og eigenmeldt fråvær og inkluderer ikkje fråvær ved barn og/eller barnepassers sjukdom. 1.kv Eigenmelding 1.4 (1-8dg) (4.1) Sjukmelding 1.1 (1-16dg) (1.0) Sjukmelding 4.0 ( >16dg) (5.9) Totalt 6.5 (7.9) 2.kv (0.7) 0.7 (0.7) 3.6 (5.2) 5.0 (6.5) 3.kv (0.5) 0.6 (0.5) 4.2 (4.4) 5.3 (5.5) Budsjett 2019, ØP Side 59

60 Det har vore ei positiv utvikling i sjukefråvøret så langt i Einingane i Etne kommune er ulike, både i storleik og profesjon. Arbeidsmiljøutvalet (AMU) har difor vedtatt differensierte måltal for sjukefråvær for einingane slik at det skal vera realistisk for einingane og faktisk nå måla. AMU vil årleg vurdere og eventuelt revidere måltala. Rekruttering Budsjett-midlar til lærlingar er vidareført på same nivå som i 2018, det vil seie inntil 4 lærlingar innan oppvekst og 4 lærlingar innan helse og omsorg. Midlane svara til ca. to årsverk i kvar sektor. I tillegg har IKT lærling. Når det gjeld rekruttering til stillingar er det spesielt innan sjukepleiar i pleie- og omsorg det er store utfordringar. Rådmannen har drøfta utfordringane med aktuelle arbeidstakarorganisasjonar og vil førebu ei sak til Administrasjonsutvalet der ein vil vurdere ulike rekrutteringstiltak. Arkiv Det er sett i gong arbeid med arkiv som skal deponerast til depot i perioden Interkommunalt Arkiv (IKAH) har vore på synfaring vil gje oss eit overslag over kva dette vil koste oss då det ikkje er kapasitet til å gjera dette med eigne ressursar. Ny bevarings- og kassasjonsplan må utarbeidast etter ny arkivforskrift. Strategisk plan for informasjonstryggleik må på plass. Felles sak- og arkivsystem i samarbeid med dei andre kommunane på Haugalandet er under utarbeiding og kjem sannsynleg vis på plass i løpet av Dette vil medføra ein del kostnadar. Strategiar og tiltak 8.1 Auka budsjett til kontroll og revisjon Sum drift Kontrollutvalet har eit lovpålagt ansvar for å utarbeide budsjettframlegg for kontroll- og tilsynsarbeidet i kommunen. Sidan kontrollutvalet er direkte underlagt kommunestyret, skal kontrollutvalet sitt budsjettvedtak i følgje forskrifta leggjast fram for kommunestyret samstundes som kommunen samla budsjett for 2019 vert vedteke. Heile saka er vedlagt. Kommunestyret må setje av tilstrekkelege ressursar til kontrollutvalet sitt arbeid, mellom anna til rekneskapsrevisjon, forvaltningsrevisjon og selskapskontroll. Det er fyrst og fremst potten til forvaltningsrevisjonsprosjekt/selskapskontrollar som Kommunestyret kan ta stilling til. For å oppnå gode resultat av forvaltningsrevisjonsprosjekt/selskapskontrollar, og at dei er nyttige for kommunen, vert det kravd at dei økonomiske ressursane er tilstrekkelege. Samla budsjettframlegg er ca I høve dagens budsjett har Kontrollutvalet spelt inn ei auke på (ex. godtgjersle som blir lagt inn lønnsbudsjettet). Dei store postane er til revisjon, inkludert opptil 250 timar til forvaltningsrevisjon og til Kontrollutvalssekreteriatet. 8.2 Fullføre gjennomgang politisk organisering og reglement I K-sak 034/18 blei det sett ned ei prosjektgruppe som skal evaluere gjeldande politisk organisering med tilhøyrande reglement. Gruppa vurderer sjølv kva områder som er aktuelle for endringar, og ber rådmannen fremja sak(ar) der det kan vere aktuelt. Sak om tal på medlemar i Kommunestyret må handsamast innan Sak om som gjeld reglement og godtgjersle vil eventuelt kommune i Budsjett 2019, ØP Side 60

61 8.3 Gjennomføre Kommune- og fylkestingsval Sum drift Det er lagt inn ein ekstra pott innan politisk styring i samband med valet til hausten Det vil kunne komme kostnadar til etterlønn ordførar, nye nettbrett og opplæring. Kostnadsbilete er avhengig av valresultatet og om det eventuelt blir endringar i den politiske organiseringa 8.4 Oppfølging av GDPR (General Data Protection Regulation) I samband med oppfølging av ny personvernlov er det behov for ekstra ressursar i administrasjonen. Arbeidet er stipulert til ein person i 50 % stilling i eit halvt år. Bakgrunnen for tiltaket er ny lov om personvern som trådde i kraft , der kommunen dessverre ikkje har fått alt på plass. Kommunen er pliktig til å dokumentere korleis ein handsamar personopplysningar. Dette må gjerast i heile organisasjonen og er ein omfattande prosess. Organisasjonen har ikkje kapasitet til å driva innføringa av dette arbeidet med noverande personalressursar. Det er kjøpt inn nytt system for kartlegging og oppbevaring av personvernopplysningar. Det hastar med å få dette arbeidet på plass og ein har eit mål om juli Datatilsynet varslar tilsyn i kommunar. Dersom me ikkje har kome langt nok i prosessen ved eit ev. tilsyn, vil Datatilsynet kunna gje bøter. Tiltaket gjennomførast innafor ramma, eventuelt ved bruk av fond avsett til organisasjonsutvikling av rådmannen. Vedtekne endringar/nye pkt. i K-sak 059/18: 8.4 Nynorskåret i Etne kommune. Kommunestyret ynskjer at 2019 skal vera eit år med ekstra fokus på kvalitet i bruken av nynorsk. Etne kommune er ein nynorskkommune. Kommunen skal kommunisera på ein måte som er klar og tydeleg. Tekstane me skriv, skal vera lette å forstå og dei skal vera skrivne på nynorsk. Etne kommune nyttar ulike kanalar til å informere innbyggjarane. Det er sjølvsagt at ein nyttar god nynorsk på digitale medier, nettsider, Facebook og på SMS- varsling frå alle deler av den kommunale verksemda. Ein oppmodar om å nytte LNK og medlemstilboda deira til hjelp i arbeidet. Det vert ikkje noko lønnsauke for politikarane i Kommunestyret legg til grunn ein samla innsparing på kr ,- Etne Kommune skal arbeide for at det blir montert teleslynger i kommunestyresal / formannskapssal og resepsjon i Tinghuset slik det vart vedteken i budsjett for Det må også vera eit mål at alle offentlige bygg har teleslynge Etne kommunestyre ber Rådmannen om at det blir førebudd ei sak som skal syna kva innsparingspotensial som ligg ved å fjerna generell betalt matpause for alle tilsette i Etne kommune. Det skal lagast ei oversikt som syner kva dei ulike einingane kan spara på dette, samt synleggjera ev. konsekvensar som kan oppstå. Kommunestyret ber om at dette er gjort før ein startar med budsjettarbeidet hausten Budsjett 2019, ØP Side 61

62 9. Økonomi Overordna mål frå kommuneplanen: «Me skal ha ei berekraftig økonomistyring som gir handlingsrom.» Indikator Mål Resultat 2017 Budsjett 2019 Netto driftsresultat i % av brutto driftsinntekter 1,75 % 2,65 % 0,24 % Fondsmidlar i % av brutto driftsinntekter 10 % 11,40 % 13,60 % Netto lånegjeld i % av brutto driftsinntekter 70 % 74 % 81,66 % Netto driftsresultat 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% -1,00% -2,00% -3,00% -4,00% tert ØP 2019 ØP 2020 ØP 2021 ØP 2022 Rekneskap Mål Budsjett I budsjettframlegget er det budsjettert med eit svakt netto driftsresultat. Kommunen har ei marginal drift, og har komme dårleg ut av omleggingar i inntektssystemet dei siste åra. Fyrst Distriktstilskot Sør-Norge som blei redusert frå 5 millionar, og seinare omlegginga knytt til kommunereforma. Resultat dei siste åra har blitt betre enn frykta fordi ein har hatt god hjelp frå høgare skatteinngang for landet og positivt avvik innan finans.. I 2018 vil ekstra utbetaling frå Havbruksfondet gjere at resultatet blir betre enn vente. Justert budsjett etter 2. tertial er 1,78 %. Dette viser tydelege utfordringane til kommunen, der ein i praksis nesten manglar eit utbetaling frå havbruksfondet for å oppnå eit budsjett som ligg innafor det anbefalte nivået. I rådmannen sitt framlegg er det behov for å auke inntekta eller redusere utgiftene samla med over 5 millionar for å få eit netto driftsresultat på 1,75 %. Lånegjeld Etter store investeringar dei siste åra er det lagt opp til eit meir moderat investeringsprogram dei neste åra. Kommunen har fått tilsegn om tilskot frå Husbanken på om lag 68 millionar til det nye omsorgssenteret, det er budsjettert med full tilbakebetaling av dette før årsslutt. Berekna lånegjeld ved slutten av året er etter dette 276,5 millionar. Investeringsprogrammet i økonomiplanen er relativt moderat med brutto investeringar på rett under 50 millionar. På denne måten vil ein kunne få lånegjelda ned mot 70 % av driftsinntektene slik det er sett mål om i kommuneplanen. Det er budsjettert med ei Budsjett 2019, ØP Side 62

63 Lånegjeld i millionar Renteutgifter og avdrag (i millionar) Ubunde kapitalfond 4 % Mva.komp. 16 % Refuasjonar (HFK) 26 % Bruk av lån 54 % svak auke i lånegjelda på ca. 6 millionar frå 2018 til 2019, og så ein årleg reduksjon på ca. 8 millionar i resten av økonomiplanperioden. Tiltak som gjeld digital læring i skule er finansiert ved bruk av kapitalfond, jf. vedtak i budsjett Det er føresett utbetaling av 15 millionar som kommunane har forskottert til Hordaland fylkeskommune i 2021, som kan brukast til ombygging av det gamle omsorgssenteret. Resten er finansiert via mva. komp og lån. Figuren nedanfor viser utviklinga i lånegjelda frå 2016 og ut økonomiplanperioden. Forskoteringa ved opplåninga av tilskot ligg inne i tall for 2017, men er heldt utanfor i tall for Dette føresett at tilskot vert betalt ut før ,90 5,28 5,26 7,74 8,77 9,04 9, ,7 9,5 9,3 9,8 9,8 9,9 9, Avdrag Renter Lånegjeld 0 Frie fondsmidlar Kommunen hadde ved utgongen av 2017 ca. 41,3 millionar på disposisjonsfond. I løpet av 2018 er det forventa at fondet vert styrka med ca. XX, gitt at resultatet for 2018 blir som 2. tertialrapport visar og alle midlane vert sett av på fond. I budsjettframlegget er det lagt opp til i praksis netto ingen bruk av fond (både avsetting og bruk er litt over ). Dermed kan ein stipulerer fondsmidlar ved slutten av 2019 til ca. 13,6 %. I praksis vil truleg talet bli noko lågare. Budsjett 2019, ØP Side 63

64 Kommunal eigedom og vedlikehald Vedlikehald av kommunal eigedom har vore nedprioritert over mange år. Drift og vedlikehalds-eininga har fått redusert ramma si med 1 million i 2018, og framover. og ein har ein utfordrande og krevjande drift, samtidig som ein grunna innsparingskrav har måtte redusere bemanning. Innsparingsvedtaket førar til dårligare kapasitet og økonomi til vedlikehaldstiltak på kommunal eigedom. Betydelig meir areal og oppgåver skal ivaretakast framover, spesielt med tanke på det nye omsorgssenteret. Kommunen har og ein del areal som ikkje er i bruk, men som krev tilsyn. Prosessen rundt sal av kommunale bygg må halde fram inn i Mykje utstyr er gamalt og slitt og dette førar til oftare hendingar og behov for kostnads krevjande reperasjonar som må utførast. I mange tilfelle slit med å få tak i delar når det ikkje lengre vert tilgjenge på marknaden da det er utgått vare. Samfunnsdelen pkt. 9.2 i kommuneplan seier at me skal redusera etterslep på vedlikehald. Dei siste åra har det vore satsa ein del på nye bygg, men kommunen har framleis ein stor bygningsmasse som er gammal. Me så strame driftsbudsjett som kommunen har no er det utfordrande å finne midlar til å prioritere vedlikehald. Slik situasjonen er no sprekk budsjettet fort når det kjem hendingar som kostar litt meir. Det er behov for å satsa meir på bygg framover, både med ein heilskapleg vedlikehaldsplan og FDV system på kommunal eigedom. Vedlikehaldsplanen må utførast av eksterne fagfolk som kan vurdera vedlikehaldsbehov og kostnadar av kommunale bygg, i ein samla oversikt med tiltak og behov i prioritert rekkjefølgje. Det er førebels ikkje funne rom for dette, men det er lagt inn midlar til FDV-system som ein start for å få oversikt og betre system innan bygg. For å løyse det prekære behovet for ein ekstra buffer til vedlikehald foreslår rådmannen at det vert oppretta eit fond for vedlikehald. Fondet kan disponerast av rådmannen til større vedlikehaldstiltak som må gjennomførast. Strategiar og tiltak Budsjett 2019, ØP Side 64