Det grå riket. Politikaropplæringa i Fjell Knut Helge Olsen Fagleiar samfunnsplan

Transkript

1 Det grå riket Politikaropplæringa i Fjell Knut Helge Olsen Fagleiar samfunnsplan

2 Som den lange øyrekken utenfor Norhordalands fastland, Strilelandet, danner en geografisk verden for seg, utgjør beboerene, strilene, med sitt særegne vesen og egne levesett et rike for seg. Sett frå en høyde gir deres land et uutslettelig inntrykk av ensomheten og tungsindighetens gru. Det er et armt land. Bare sjeldan ser man en grøn busk, mens torvmyr og lyngsletter veksler J. S. Welhaven (1842)

3 Tematisk innhald: 1. Det geografiske området 2. Trekk ved utviklinga av samfunnet 3. Trekk ved utviklinga av organisasjonen

4 Tematisk tidsline: år 130 år 41 år Reformasjonen Fjeld prestegjeld Sotrabrua Christian III av Danmark Norge vedtek å leggje Luthers lære til grunn for den Offentlege trua Formannskapslovane blir sanksjonert av Carl Johan konge av Sverige Norge Ved kongeleg resolusjon frå 29. Desember vart Fjell eige prestegjeld (dagens geografiske inndeling)

5

6 Kysten Stavanger Bergen med Sotra (st. Oloffs holm) skildra i 1584 av Lucas Janzoon Waghenaer Lillesotra (Wage stroom) Bjorøy Sotra (S. Oloffs holm)

7 Samfunn: Folket livnærte seg i hovudsak gjennom primærnæringane. Noko av livsopphaldet ble finansiert gjennom handel med Bergen og med skip som skulle til eller frå Bergen. Folket skildra som enfoldige, udanna og grove. Katolske normer sterkt institusjonalisert, og prega religiøs praksis. Framleis rådande i skildringane av samfunnet på 1790 talet (Bygdesoga s ).

8 Folkesetnad Straume gard eigedommar/30 innbyggjarar Nytt hushald Førenamn Etternamn Hushaldstill. Alder Sivilstand Yrke * Halvor Hendrichs Huusbonde 56 Gift 1ste g Bruger gaard og fiskerie Johanne Olsdtr Hans kone 41 1ste gang Christie Halvorsdtr Hans datter 3 Mons Nielsen Hans tienere 28 Ugift Ane Larsdtr Hans tienere 21 Ugift Ole Jensen Hans sviger fader 71 Enke m 1ste g Inderste Bothilde Stephensdtr Hans foster datter 10 Ugift * Niels Andersen Huusbonde 51 Gift 2dn g Bruger gaard og fiskerie Kari Eliasdtr Hans kone 42 1ste gang Ane Andersdtr Hans tienere 24 Ugift Willum Olsen Hans tienere 19 Ugift Ane Michelsdtr Hans tienere 14 Ugift * Ole Nielsen Huusbonde 40 Gift 1ste g Bruger gaard og fiskerie Mette Nielsdtr Hans kone 37 1ste gang Marthe Olsdtr Hans børn 15 Ugift Brithe Olsdtr Hans børn 12 Ugift Bothilde Olsdtr Hans børn 8 Rasmus Olsen Hans børn 6 Ane Olsdtr Hans børn 1 Marthe Olsdtr Hans moder 80 Enke 1ste g Niels Rasmus Hans tienere 24 Ugift Guri Nielsdtr Hans tienere 19 Ugift * Endre Nielsen Huusbonde 36 Gift 1ste g Bruger gaard og fiskerie Astrid Nielsdtr Hans kone 32 1ste gang Niels Endresen Hans søn 2 Niels Jensen Hans fader 66 Gift 1ste g Inderste Synneve Endresdtr Dennes kone 64 1ste gang Michel Nielsen Hans broder 24 Ugift Christie Nielsdtr Hans søster 21 Ugift Mons Andersen Hans tieneste dreng 10 Ugift Kjelde: win/webcens.exe?slag=visbase&sidenr=223&filnamn=f &gardpostnr=91

9 Utviklinga i folketal

10 Organisasjon Reformasjonen førte til at kyrkja med embetsverk og eigedom blei lagt under kongen. Embetsverket i praksis vedtaksmynde i alle overordna vedtak knytt til samfunnsutviklinga. Sokneprest, fut, rettsskrivar og lensmann. Bygdetinget vart styrt av embetsmennene. Frå 1687 lovfesta fattigforsorg med eigen forstandar for fattigkassa. Helsestellet ble teken hand om ved hjelp av overtru. Hjelpekoner, runeristing og påkalling av hjelpande norner. Folk hadde og stor tru på alkoholens lækjande kraft. Koppar, tuberkulose, tyfus og kolera herja jamleg Norge fikk sin første skolelov med fagene kristendom, lesing, skriving og regning. 4. november 1749 fikk vi dei to første lærerne, sogneprest Giertsen, og kapellan Nyegaard.

11

12 Norsk amtskart frå 1841 (NGO) Fjeld Prestegjeld

13 Samfunn: Fiskeri, jordbruk og handel framleis viktigaste næringar fram mot Peder H. Lie og Hans I. Lie kostar ein makrellkuttar i Dei dreiv dorgefiske i Nordsjøen. Første fiskebåt som kunne lasta meir enn 2000 hl sild kjøpt av Hans O. Vindenes i Frå 1905 starta industrialiseringa for alvor med opprettinga av Knarrevik Olje og Fodermelfabrik. Seinare kom den Norske Superfosfatfrabrik (1916), Knarevik sildoljefabrikk a/s (1932). I 1935 kjøpte jacob Kjøde det som var igjen av superfosfatfabrikken og A/S Norwegian Talc, avd. Knarrevikanlegget så dagens ljos. Det var kornmølle i drift på Kolltveit fram til 1912, eid og drifta av Anders Larsen. Han hadde også landhandel, bakeri og dreiv med sildesalting. Mølla blei seinare til a/s Sartor Canninng Co, og Bergenhus Canning CO a/s.

14 Utviklinga i folketal

15 Nokre milepælar i tenesteutviklinga Første postopneri i Fjell på Fjell gard Første jordmor tilsett i Fjell kommune (Kristi Knutsdotter Fjeld) Fjell eige lensmannsdistrikt Første skulestove bygd på Angeltveit 1908 Ulukkestrygd for fiskarar sete i verk 810 medlemer frå fjell første året 1911 Sjuketrygd innført 1913 Første telefonstasjon i Fjell på Fjell gard 1916 Første kraftstasjon ferdig bygd i Skålevik Første kommunale forliksråd Fjell kommunale arbeidsledighetskomitè 1938 Første privatpraktiserande lækjar i Fjell på Brattholmen (Palmer Johannes Hilde) 1939 Første realskule starta i Fjell på Fjell gard

16

17 Samfunn: Nokre utvalte milepæler på 70 talet 1971 Sotrabrua opna for trafikk 11. desember. Kosta 40 mill. kroner Coast Center Base på Ågotnes kjem i drift 1978 Sartor senter opnar 16. november.

18 Digitalt plankart 2011 Fjell kommune

19 Transformasjon

20 Endringar i folkemengde Folkemengde Levendefødte Døde Fødselsoverskudd Innflyttinger Utflyttinger Nettoinnflytting Folketilvekst Folkemengde

21 Endringar i folkesetnaden

22 Eit lite poeng om mobilitet Frå 1990 til 2011 flytta personar til Fjell kommune Frå 1990 til 2011 flytta personar frå Fjell kommune Netto tilflytting er 3412 på 20 år! 85% av tilflyttinga går vekk i utflytting.

23 Kven flyttar? Halvparten av utflyttarane er mellom 18 og 30 år

24 Flest par og einslege med eit barn flyttar men like mange familiar som einslege flyttar!

25 Høgt utdanna er overrepresenterte blant flyttarane

26 Kor tilfreds er du med den staden der du bur? Nordre Fjell Indre Fjell Søre/Ytre Fjell Litlesotra/Bjorøy Svært tilfreds 59 % 71 % 65 % 68 % Ganske tilfreds 37 % 27 % 32 % 29 % Mindre tilfreds 2 % 2 % 2 % 2 % Ikke tilfreds 1 % 0 % 0 % 1 % Ikke sikker 1 % 0 % 1 % 0 % Antall spurte

27 Kva er alle mindre tilfreds med eller ikkje tilfreds med? Innbyggjarar Utflyttarar Utelivstilbod 68% 77% Kollektivtilbod generelt i kommunen 47% 51% Sosiale møteplassar i nærmiljøet 46% 42% Sosiale møteplassar i kommunen 40% 43% Nærheit til kollektivtilbod 34% 41% Kulturtilbod 34% 37% Bustadmarknad og tilgang på tomter i kommunen 31% 23% Utdanningsmoglegheiter i kommunen 24% 27% Fritidstilbod 23% 32%

28 Kva er alle ganske tilfreds med eller svært tilfreds med? Innbyggjarar Utflyttarar Eigen bustad 93% 83% Naboskapet ved bustaden 90% 87% Butikkar og shopping 89% 86% Oppvekstvilkår for unge i kommunen 80% 51% Utforming av bustadområdet der du bur 75% 78% Fritidstilbod 65% 60%

29 Vakkert og ensomt?

30 Endringar i driftsutgifter over 127 år Driftsutgifter

31 I 1883 var utgiftene knytt til drift av fattigvesenet, skulevesenet, kyrkja og heradskassen I dag er det skule, omsorg, barnevern, helse og sosiale tenester som i all hovudsak er utgiftene i budsjettet.

32 Takk for meg