1 Bakgrunn. 1.1 Behovet for ny forskrift. 1.2 Samandrag

Transkript

1 Høyring av framlegg til ny lokal gebyrforskrift for private planar, byggje- og delesakshandsaming, oppmåling og eigarseksjonering, Ålesund kommune, Møre og Romsdal Ålesund kommune legg med dette framlegg til ny gebyrforskrift for private planar, byggje- og delesakshandsaming, oppmåling og eigarseksjonering ut på høyring. Frist for innsending av uttale er satt til 1. september Høyringssvar kan sendast eller til Postboks 1521, 6025 Ålesund. 1 Bakgrunn 1.1 Behovet for ny forskrift Kommunane Haram, Sandøy, Skodje, Ørskog og Ålesund vert slått saman til Ålesund kommune 1. januar For at nye Ålesund kommune skal kunna krevje gebyr for sjølvkosttenester må kommunen ha vedteke lokale forskrifter som fastset reglar for betaling mv. Kommunal- og moderniseringsdepartementet har gjeve kommunar som skal slå seg saman frist til 1. januar 2021 for å få nye forskrifter på plass. Viss den nye kommunen ikkje har vedteke og sett i kraft nye forskrifter før 1. januar 2020 vil dagens forskrifter i samanslåingskommunane framleis gjelde. Dette vil då skapa auka administrasjon og kommunestyret må vedta gebyrsatsar for 2020 basert på fem ulike forskrifter. Arbeidsgruppa tilrår kommunen at ny forskrift vert vedteke før nyttår med ikraftsetjing frå 1. januar Samandrag Intensjonen med arbeidet har vore å utarbeida eit forskriftsframlegg som er i tråd med gjeldande lover, forskrifter og relevante rundskriv/utsegn frå departement, fylkesmenn og Sivilombodsmannen. Det er lagt vekt på at forskrifta skal vere presis slik at fortolkingar og misforståingar vert redusert til eit minimum. Sjølvkostkravet for tenestene som denne forskrifta regulerer er strengare enn eksempelvis for VAR-sektoren. Det er ikkje tilstrekkeleg at sjølvkostprinsippet er følgt på overordna nivå, kommunen må òg dokumentere at sjølvkost er overhaldt ned på dei enkelte sakstypane. Dette inneber at forskrifta, på ein fleksibel måte, må klara å spegle ressursbruken til kommunen i dei enkelte sakene. Det strenge sjølvkostkravet gjev kommunestyret avgrensa moglegheit for å kryssubsidiere éin gebyrtype på rekning av ein annan, til dømes å la byggjesaksgebyret for einebustader vere vesentleg lågare enn gjennomsnittskostnaden medan gebyret for større bustadblokker er høgare enn respektiv gjennomsnittskostnad. Forskrifta vektlegg at søknader skal vere komplette før kommunen kan starte saksarbeidet. Det er ofte ei utfordring at byggjesøknader mv. har manglar. Dette skaper meirarbeid for kommunen og bidrar indirekte til høgare gebyr. Det er likevel ikkje forskriftas hensikt å straffe ikkje-informerte søkarar ol. Forskrifta utnyttar moglegheitene som lovverket gir for å krevje betaling undervegs i saksarbeidsprosessen. Dette sikrar at kommunen får betalt for utført arbeid sjølv om søknad eller forslag vert trekt. Forskrifta er delt inn i fem kapittel: Første kapittel dekker generelle føresegner som gjeld for alle tenestene, medrekna betaling, klage og føresegn om urimeleg gebyr. Andre kapittel omhandlar gebyr for private reguleringsplanar. Tredje kapittel omhandlar gebyr for byggje- og delesakshandsaming. Fjerde kapittel omhandlar gebyr for oppmålingsforretning. Femte og siste kapittel omhandlar gebyr for seksjoneringssaker.

2 Arbeidet med ny forskrift har halde fram sidan august i fjor og det er halde fire møte kor heile arbeidsgruppa har vore representert. I tillegg har ulike interne arbeidsgrupper møttest jamleg. 1.3 Sjølvkosttenestene og heimel for å ta gebyr Private planar og byggje-/delesakshandsaming Plan- og bygningslova 33-1 gir kommunar heimel til å ta gebyr for handsaming av private planforslag og byggje-/delesaker: «[ ] kommunestyret kan gi forskrift om gebyr til kommunen for behandling av søknad om tillatelse [ ] som det etter denne lov eller forskrift påhviler kommunen å utføre, herunder behandling av private planforslag. [ ]. Gebyret kan ikke være høyere enn de nødvendige kostnadene kommunen har med slike saker.» Oppmålingsforretning og matrikkelføring Matrikkellova 32 gir kommunar heimel til å ta gebyr for oppmålingsforretning og matrikkelføring: «Kommunen kan ta gebyr for oppmålingsforretning, matrikkelføring, utferding av matrikkelbrev og anna arbeid etter lova her etter regulativ fastsett av kommunestyret sjølv. [ ] Gebyra kan i sum ikkje vere høgare enn nødvendige kostnader styresmakta har med slikt arbeid.» Eigarseksjonslova 15 gir kommunar heimel til å ta gebyr for seksjoneringssaker: «Kommunen kan fastsette et seksjoneringsgebyr for å behandle seksjoneringssøknaden. Gebyret kan ikke være høyere enn de nødvendige kostnadene kommunen har med slike saker.» Rettleiing og klagesaksarbeid etter forvaltingslova Arbeidsgruppa vil gjere høyringsinstansane merksam på at rettleiing etter forvaltingslova 11 skal vere kostnadsfritt for brukarane og ressursane som vert brukt til dette skal dekkast over kommunekassen og ikkje vert finansiert med gebyrinntekter. i Heller ikkje arbeid med klagesakshandsaming etter forvaltingslova 28 kan inngå i gebyrgrunnlaget. ii Nødvendige kostnader Alle lovavgjerdene over angir at kostnadene ikkje kan overstiga nødvendige kostnader. I den nye kommunelova står det i 15-1 Beregning av selvkost at «Hvis det er fastsatt i lov at kommunale eller fylkeskommunale gebyrer ikke skal være større enn kostnadene ved å yte tjenesten, skal selvkost beregnes i samsvar med andre til fjerde ledd.» Omgrepet «nødvendige kostnader» er med andre ord ei sjølvkostavgrensing. 1.4 Sjølvkostprinsippet Sjølvkostprinsippet inneber at kostnadene kommunen har med tenestene kan dekkast inn gjennom dei gebyra som brukarane betaler. Kommunen har ikkje høve til å tena pengar på sjølvkostområda. Kva som skal reknast som gebyrgrunnlag er fastsett i ny kommunelov kapittel 15 og i ny forskrift om berekning av sjølvkost 1. Gebyrgrunnlaget består mellom anna av direkte og indirekte henførbare driftsutgifter og kalkulatoriske kapitalkostnader, avskrivingar og renter. Over- eller underskot i det enkelte år skal høvesvis avsetjast til eller trekkast frå bundne driftsfond. Avsett overskot frå det enkelte år vert tilbakeført til brukarane av tenesta i form av lågare gebyr i løpet av ein femårsperiode. Tilsvarande vil underskot til framføring dekkast inn over gebyra i løpet av ein femårsperiode 2. Sjølvkostfinansierte tenester skal ikkje brukast til å finansiera andre delar av kommuneforvaltinga. 1 Forskrifta trer i kraft 1. januar 2020 og erstattar «Retningslinjer for beregning av selvkost for kommunale betalingstjenester (H-3/14)» 2 I ny forskrift om berekning av sjølvkost er det foreslått at tilgangen til å framføre underskot skal opphøyra for gebyr etter plan- og bygningslova, matrikkellova og eigarseksjonslova. Forskriftsforslaget er på høyring til august 2019.

3 1.5 Sjølvkost i den enkelte saka Kommunal- og regionaldepartementet vurderer i forarbeida 3 til gjeldande plan- og bygningslov at «Etter departementets mening må selvkostprinsippet relatere seg til kostnadene ved den enkelte sak, selv om det benyttes standardsatser med utgangspunkt i gjennomsnittsbetraktninger. Det vil kunne medføre urimelige utslag om en tiltakshaver i for stor grad kunne gebyrlegges ut over det arbeidet tiltaket medfører.» Sjølvkostprinsippet er også behandla i ein høgsterettsdom inntatt i Rt s Saka gjaldt fastsetjing av gebyr for ei delingsforretning (oppmåling), men retten la til grunn at dei same synspunkta gjorde seg gjeldande som for gebyrfastsetjing etter plan- og bygningslova. Det synest føresett i dommen at sjølvkostprinsippet ikkje berre krev at den enkelte sektoren vert driven utan overskot, men at sjølvkost òg skal strevast etter i den enkelte saka. 4 Utsegnene inneber at gebyrinntektene for tenestene som denne forskrifta regulerer ikkje skal vere større enn dei samla kostnadene, samstundes som sjølvkost skal strevast etter i den enkelte saka. 1.6 Rekneskapsføring av gebyrgrunnlag Private planforslag Gebyrgrunnlaget for private planforslag vil i hovudsak bestå av driftsutgifter som er regnskapsført på KOSTRA-funksjon 301 Plansaksarbeid. Her regnskapsførast utgiftene til arbeid med kommuneplan, arealplan, og dessutan offentlege og private detaljreguleringsplanar. Det er berre arbeid med private innsendte planar fram til planforslaget vert fremma som kan finansierast gjennom gebyra. Arbeid med overordna og offentlege planar kan ikkje finansierast med gebyrinntekter Byggje- og delesakshandsaming Gebyrgrunnlaget for byggje- og delesaker vil i hovudsak bestå av driftsutgifter som er regnskapsført på KOSTRA-funksjon 302 Byggesaksbehandling og Eierseksjonering. Her regnskapsførast utgiftene til byggje- og delesakshandsaming, seksjoneringssaker og sakshandsaming av utsleppsløyve etter forureiningslova. Det er berre arbeid knytt til byggje- og delesakshandsaming som kan finansierast av byggje-/delesaksgebyra. og utsleppsløyve er eigne sjølvstendige gebyrkalkylar Oppmålingsforretning Gebyrgrunnlaget for oppmålingsforretning vil i hovudsak bestå av driftsutgifter som er regnskapsført på KOSTRA-funksjon 303 Kart og oppmåling. Her regnskapsførast utgiftene til kartgrunnlaget til kommunen, adresseforvalting, matrikkelføring og oppmålingsforretning. Det er berre arbeid knytt til matrikkelføring og oppmålingsforretning som kan finansierast av oppmålingsgebyra. Drift av kommunen sitt kartgrunnlag og adresseforvalting kan ikkje finansierast med gebyrinntekter Gebyrgrunnlaget for seksjoneringssaker vil i hovudsak bestå av driftsutgifter som er regnskapsført på KOSTRA-funksjon 302 Byggesaksbehandling og Eierseksjonering. Det er berre sakshandsaming etter lov om eigarseksjonar som kan finansierast av seksjoneringsgebyret. 3 Ot.prp. nr. 45, side Sivilombudsmannen Sak 2007/1890

4 1.6.5 Tilråding Arbeidsgruppa tilrår Ålesund kommune å nytte fire-siffera teneste i internkontoplanen og at denne er kopla mot KOSTRAfunksjon. Då vil kommunen kunne dokumentere det overordna gebyrgrunnlaget for dei fire gebyrkalkylane som forskrifta omhandlar på ein god måte. Døme på ein formålstenleg kontoplan: KOSTRA-funksjon Teneste (forslag til intern kontoplan) Skildring 301 Plansaksarbeid 3010 Kommunale planar (ikkje sjølvkost) Kommune-, område, arealplan mv. Subsidiering av gebyr. 301 Plansaksarbeid 3011 Private planar (sjølvkost) Private detaljreguleringsplanar fram til ev. fremming av planforslag. Pbl Klagesaksarbeid, fristoversitting, rettleiing etter forvaltingslova 3020 Forvaltingsoppgåver (ikkje sjølvkost) 11, subsidiering av gebyr. Byggje- og delesakshandsaming etter pbl Byggje- og delesak (sjølvkost) Matrikkelføring av byggjesaker. Sakshandsaming etter lov om eigarseksjonar (sjølvkost) Matrikkelføring av seksjoneringssaker. Sakshandsaming og kontroll av utsleppsløyve etter 3023 Kommunale kontrollgebyr (sjølvkost) forureiningslova. 303 Kart og oppmåling 3030 Kart- og adresseforvalting (ikkje sjølvkost) Kart- og geodetisk grunnlag. Adresseforvalting. Eigedomsopplysningar. Subsidiering av gebyrtypar. 303 Kart og oppmåling 3031 Oppmåling (sjølvkost) Oppmålingsforretning etter matrikkellova 32. Matrikkelføring av oppmålingsforretning. Tabell 1 - Tilråding til ny internkontoplan for KOSTRA-funksjon 301, 302 og Framlegg til ny gebyrforskrift Ein stor del av oppgåva med å utarbeida ny gebyrforskrift har vore å finna formålstenlege prinsipp og innrettingar for gebyrfråsegnene. Vidare har arbeidet bestått av å identifisere kostnadsdrivarar i sakshandsamingsprosessen, og knytte økonomiske variablar til dette. Dette vert gjort for at det skal bli betre samsvar mellom den faktiske ressursbruket til kommunen og gebyret som vert fakturert tiltakshavar. 2.1 Kapittel 1 - Generelle føresegner Første kapittel omhandlar føresegner for betalingsplikt, tidspunkt for gebyrfastsetjing og fakturering, kostnadsdekning av sakkyndig bistand, urimeleg gebyr, klage, avslag, og dessutan tilbaketrekking av søknad. Det er i 1-5 opna opp for at kommunestyret kan delegere vedtaksautoritet for om eit gebyr skal sjåast på som urimeleg, til relevant administrativt nivå. I utgangspunktet er det kommunestyret som skal avgjere slike spørsmål. I 1-6 vert det understreka at det ikkje er høve til å klage på gebyrfastsetjinga. Bakgrunnen for dette er at gebyr som følgjer av ei lokal forskrift ikkje er å sjå på som eit enkeltvedtak sidan gebyra følgjer mekanisk av regulativet/forskrifta. Derimot er det klagetilgang på avslag på ein søknad om gebyrreduksjon etter 1-5 Urimeleg gebyr. Dersom søkar får avslag på sin søknad eller liknande avgjer 1-7 at fullt gebyr jamvel må betalast. I 1-9 vises definisjonar og forklaringar av fagtermar. 2.2 Kapittel 2 Private planar (reguleringsplanar) Sakshandsamingsgebyret for private planforslag er todelt. Forslagsstillar skal betale etter arealet til planen samt for maksimalt godkjent bruksareal. Dei to gebyrtypane er delt inn i arealintervall. Gebyr for frittliggjande småhusbusetnad med inntil to bustadeiningar er tenkt unntatt gebyret for bruksareal. Arbeidsgruppa trur at dette vil gjere forskrifta godt tilpassa by og land. Gebyr for arealet til planen er tenkt å setjast lågt nok til å gjere det attraktivt å regulere marginale og mindre einebustadsområder i dagens landkommunar, samstundes som det samla gebyret vil dekkje kommunens arbeidsmengde med små og komplekse planar med høg grad av utnytting. Det skal betalast eit gebyrtillegg dersom planforslaget ikkje er i samsvar med overordna planar mv. For oppstartsmøte skal det betalast eit gebyr per møte. For planar med konsekvensutgreiing er det valt eit fast tilleggsgebyr per planforslag. Dersom eit planforslag trekkjast tilbake må forslagsstillar betale ein del av samla gebyr avhengig av kor langt i arbeidet kommunen har kome. Kapitelet avsluttast med føresegner om mindre endringar og utfylling av eksisterande reguleringsplanar.

5 2.3 Kapittel 3 Byggje- og delesakshandsaming Gebyrføresegnene for byggje- og delesakshandsaming er utarbeid med utgangspunkt i gjeldande gebyrregulativ for Ålesund kommune. Sivilombodsmannen 5 kritiserte for nokre år sidan Kristiansand kommunes gebyrforskrift der byggjesaksgebyret er berekna som ein lineær funksjon av bruksareal eller mengd bueiningar, utan eit øvre tak. Sivilombodsmannen etterlyste ein tryggingsventil i form av ei øvre avgrensing som fangar opp tilfelle der lineære satsar kan gje ulovleg høgt gebyr når bruksarealet er høgt. I forskriftsforslaget vert byggjesaksgebyra for tiltak som krev verksemd med ansvarsrett berekna etter tiltakets samla bruksareal med eigne satsar i seks intervall. Høgste intervall er frå til og med kvadratmeter. Den øvre grensa er sett for at saker med stort areal ikkje skal få berekna eit tilsvarande stort og potensielt ulovleg gebyr. Bestemminga gjeld både for tiltak på bustadbygg og på næringsbygg. For tiltak som tiltakshavar sjølv kan utføre skal det betalast eit gebyr per tiltak inndelt i fire arealintervall. Eit døme på eit slikt tiltak er ein frittliggjande garasje på inntil 70 m 2 bruksareal. For tiltak der det ikkje er mogeleg å nytta bruksareal skal det betalast eit gebyr per tiltak inndelt i fira typar. Eit døme på slike tiltak er endring av fasade. I forskriftsforslaget har òg føresegner om endringssøknad, tilbaketrekking av søknad, tilsyn og timepris. Føresegnene om heissaker er innarbeida i 3-7 Gebyr for tiltak der bruksareal ikkje kan nyttast. 2.4 Kapittel 4 Oppmåling Sakshandsamingsgebyra for oppmålingsforretning av ny grunneigedom og festegrunn er delt inn i to intervall: inntil 250 m 2 og frå 251 til m 2. For areal større enn m 2 skal gebyra bereknast etter kommunens timebruk. I til er det gebyrføresegner for oppmålingsforretningar som ikkje gjeld ny grunneigedom eller festegrunn, som til dømes oppmålingsforretning av uteareal på eigarseksjon. Det vert gjeve rabatt om oppmålinga omfattar tomter som grensar til kvarandre. Ved avbrote forretning skal rekvirent betala ein tredel av samla gebyr. Arbeidsgruppa meiner at forslaget vil gje gebyr som dekkjer kostnadene til kommunen sin sakshandsaminga samstundes som gebyra ikkje vert ulovleg høge. 2.5 Kapittel 5 vart ein sjølvkostteneste frå 2018 av. Før dette kunne kommunen berre få dekt inntil fem gonger statens rettsgebyr per søknad. Føresegnene for seksjoneringsgebyr er lagt opp som einingsgebyr for dei ulike formane for seksjonering. For oppretting av eigarseksjon er gebyret i 5-3 berekna per søknad for to til fire seksjonar eller fem til ti seksjonar. Utover ti seksjonar kjem det eit tillegg per seksjon avgrensa til tre gonger gebyret for fem til ti seksjonar. Det skiljast ikkje mellom seksjonering av nybygg og eksisterande bygg. Arbeidsgruppa foreslår at einingsgebyr for endring av eigarseksjonar i seksjonert sameige setjast noko høgare enn gebyret for oppretting av fem til ti eigarseksjonar. Einingsgebyret for endring av tilleggsdel i seksjonert sameige bør settast vesentleg lågare enn for endring av eigarseksjonar. Det er eit eige sakshandsamingsgebyr for å slette seksjonar på ein eigedom, samt eit for synfaring. Ved avbrote sak skal søkjar betala ein tredel av samla gebyr. 5 Sivilombudsmannen Sak 2015/947 Byggesaksgebyrforskrift uten bestemmelse om adgang til å fravike de standardiserte satsene

6 3 Berekning av gebyrsatsane Alle dei fire tenestene opererer med eigne timesatsar som kan nyttast der dette er aktuelt. Timesatsen kjem fram ved å dividere gebyrgrunnlaget til tenesta med samla mengde timar sakshandsaming. Dette vil veksle frå gebyrteneste til gebyrteneste. I fastsetjing av gebyrgrunnlaget må det gjerast ei vurdering av alle aktivitetar som ikkje vert finansierte med gebyrinntekter, eksempelvis oppgåver etter forvaltingslova. Gebyrgrunnlaget inneheld både lønnsutgifter og kjøp av varer og tenester. Berekninga av timesatsen tar utgangspunkt i den delen av tenestas årsverk som reelt sett går med til sakshandsaming, det vil seie, produksjonen. Det er ei rekkje relevante aktivitetar og oppgåver som ikkje kan fakturerast direkte. Faktureringsgrad vert mellom anna redusert av tida saksarbeidar bruker på fagleg oppdatering, rapportering og administrasjon. Under illustrerast berekninga av ein timesats som dekkjer sjølvkost: Timesats = gebyrgrunnlag/mengde timar sakshandsaming For å berekne gebyrsatsane multipliserast timesatsen til tenesta med arbeidsmengda som kommunen i gjennomsnitt bruker på den enkelte saktypen. Gebyrsatsar vil bereknast med utgangspunkt i budsjett for 2020 og ønska dekningsgrad for kvart av gebyrområda. Dei konkrete satsane vil derfor ikkje vere klar før budsjettarbeidet er sluttført og budsjettsaka er lagt fram. 4 Arbeidsgruppa Forslag til ny gebyrforskrift er utarbeidd av ei arbeidsgruppe beståande av representantar frå Haram, Sandøy, Skodje, Ørskog og Ålesund kommunar. EnviDan Momentum AS har vore sparringspartnar. Målsettinga med arbeidet har vore å laga ei forskrift som er rettferdig, tydeleg og fleksibel. Rettferdig: Gebyra skal spegle dei ulike kostnadsnivåa til brukargruppene på best mogleg måte. Tydeleg: Forskrifta skal vere lett å lese og handheve med klart og forståeleg språk utan uklare, eller vanskelege, formuleringar. Fleksibel: Forskrifta viser til årlege kommunestyrevedtak for storleiken på gebyra. Nye Ålesund kommune ser fram til høyringssvar. Oslo, juni 2019.

7 5 Sluttnotar i Forvaltingslova 11, første ledd: «Forvaltingsorgana har innanfor si saksområde ei alminneleg rettleiingsplikt. Formålet med rettleiinga skal vere å gi partar og andre interesserte tilgang til å vareta sitt tarv i bestemde saker på best mogleg måte. Omfanget av rettleiinga må likevel tilpassast situasjonen og kapasiteten til det enkelte forvaltingsorgan til å påta seg slik verksemd.» I eit brev til Eigersund kommune skriv Kommunal- og moderniseringsdepartementet at: «( ) frå sida til departementet [vert det lagd til grunn] at gebyravgjerda i plan- og bygningslova ikkje heimlar ein tilgang til å krevja gebyr for å finansiera kostnadene ved å rettleia tiltakshavere etter forvaltingslova 11. Det følgjer av pbl at bygningsstyresmaktene i utgangspunktet kan krevja gebyr for rettleiing som fell inn under "andre arbeid som det etter dette lovet eller forskrift kviler på kommunen å utføra". Plikter som er pålagt etter andre lóvar enn plan- og bygningslova (som fvl.) kan likevel ikkje gebyrleggast med heimel i pbl. På bakgrunn av dette ansar departementet at det ikkje er heimel etter pbl første ledd til å gebyrlegga rettleiing etter forvaltingslova 11. Utgiftene til dette arbeidet kan derfor ikkje gebyrleggast spesielt, eller inngå i det generelle grunnlaget for gebyrberegning». ii Frå Ot.prp. nr. 45 Om lov om planlegging og byggesaksbehandling (plan- og bygningslova) (byggesaksdelen), sidene : «Departementet foreslår ikkje ein eigen regel som innfører klagetilgang, verken for gebyrregulativ eller konkrete gebyr. Gebyrregulativ kan òg i dag overprøvast ved lovlighetskontroll etter kommunelova 59, noko som også finst. Dei enkelte gebyra kan òg påklages i dag, viss dei er individuelt utregnet. Viss gebyra mekanisk følgjer regulativet, er det som oftast innhaldet til regulativet som må vurderast. Viss regulativet ikkje inneheld ei avgjerd om lemping av gebyra, slik at det ikkje er eit alternativ å klaga over unnlating av å nytta denne, viser departementet til at det òg er mogleg å søka om dispensasjon frå regulativet». Kommunen må vurdera kva for ein lovheimel arbeidsoppgåvene fell inn under, og dersom det fell utanfor plan- og bygningslova skal ikkje kostnadene inn i sjølvkostrekneskapen til byggjesak. Klagar på enkeltvedtak etter forvaltingslova 28 kan ikkje gebyrleggast og må haldast utanfor sjølvkost.