Skýrslukorn. um ferð Samskólakennara og nokkurra fylgifiska þeirra til Sogns í Noregi júní Rúnar Sigþórsson tók saman

Transkript

1 Skýrslukorn um ferð Samskólakennara og nokkurra fylgifiska þeirra til Sogns í Noregi júní 2001 Rúnar Sigþórsson tók saman

2 Efnisyfirlit Inngangur... 3 Josterdal skule... 4 Fresvik skule... 5 Høgskulen i Sogn og Fjordane... 7 Breytingar á norska skólakerfinu og fámennir skólar... 8 LUFS Að endingu Helstu heimildir Rúnar Sigþórsson

3 Inngangur Það er tilefni skýrslu þessarar að hópur kennara úr svonefndum Samskólum tók sig upp á vordögum 2001 og hélt til Noregs að vitja fámennra skóla í Sogn- og Firðafylki. Samskólarnir eru: Stórutjarnaskóli, Grenivíkurskóli, Valsárskóli og Þelamerkurskóli. Þessir skólar hafa haft með sér ýmislegt samstarf um árabil. Félagsmenn í Kennarasambandi Íslands nutu styrks úr Verkefna- og námsstyrkja sjóði Kennarasambandsins og flestir einnig frá sveitarfélögum sínum. Undirritaður er svo lánsamur að vera giftur inn í tvo þessara skóla (bara einni konu samt!) og fékk því að fljóta með sem maki. Fyrir á- troðninginn var hann að sjálfsögðu látinn gjalda með því að dæma hann til að taka saman þessa skýrslu um ferðina og flytja ágrip af ferðasögunni á ársþingi Samtaka fámennra skóla (SFS) 20. okt Undirritaður fékk styrk til fararinnar frá Háskólanum á Akureyri og þakkar hér með þá fyrirgreiðslu. Til að skipuleggja ferðina var haft samband við Kristoffer Melheim, lektor við kennaradeild Háskólans í Sogndal. Melheim er kennurum í fámennum skólum á Íslandi að góðu kunnur. Hann hefur um árabil verið forystumaður í samtökum fámennra skóla í Noregi LUFS og hefur tvisvar sótt ársþing SFS sem fulltrúi norsku samtakanna. Melheim brást vel við beiðninni og hafði veg og vanda af frábæru skipulagi ferðarinnar. Á fyrsta degi ferðarinnar, 6. júní, var flogið til flugvallarins á Gardemoen við Osló. Þar beið hópsins rúta frá Sogn Billag sem flutti hópinn norður til Sogndals. Þar hafði hópurinn bækistöðvar í Sogndal Vandrerheim en það er starfrækt yfir sumartímann í húsnæði lýðháskólans á staðnum. Fljótlega var farið að kalla stað þennan Vandræðaheimilið upp á íslensku enda þótti aðbúnaður á herbergjum og fjöldi snyrtinga ekki nema í slöku meðallagi. Matsalurinn var þó góður og morgunmaturinn prýðilegur. Einnig má skjóta því hér inn að kvöldið fyrir brottför var hringt í fulltrúa íslensku ferðanefndarinnar, þar sem hann var staddur miðja vegu milli Akureyrar og Reykjavíkur, og tilkynnt að því miður væri búið að rífa allar innréttingar úr hluta þess húsnæðis sem hópnum hafði verið ætlaður og yrði því að setja fimm hjón niður í gistiheimili 10 mínútna gang frá Vandræðaheimilinu. Fljótlega var farið að nefna stað þennan á Útistöðum og varð þessi tíu manna fjölskylda brátt ákaflega samrýmd. Fljótt kom í ljós að nokkur atgervismunur myndi vera með Útistaðafólki og innfæddum því ekki tókst því með nokkru móti að leika eftir heimamönnum að ganga inn í bæinn á 10 mínútum var nær lagi að til þess þyrftu mínúturnar að vera 30. Sogndal er um 6000 manna bær og liggur innanvert við Sognfjörð sem vera mun lengsti fjörður veraldar. Í bænum eru aðalstöðvar háskóla sem á norsku kallast Høgskolen i Sogn og Fjordene. Í skólanum eru hátt í 3000 nemendur, langflestir í Sogndal, en einnig fer fram kennsla í bæjunum Førde og Sandane, sem eru norðar í fylkinu. Nánar er sagt frá háskólanum síðar í skýrslunni. Rúnar Sigþórsson

4 Í skýslunni verður sagt frá heimsóknum hópsins í tvo fámenna skóla: Josterdal skule og Fresvik skule. Því næst verður sagt lítillega frá heimsókn hópsins í kennaradeild Háskólans í Sogndal og því sem þar kom fram um starfsemi deildarinnar og skólastarf og skipulag í fámennum skólum í Noregi. Að endingu er sagt örstutt frá samtökum fámennra skóla í Noregi: Landslaget for udelt og fådelt skole (LUFS). Josterdal skule Á öðrum degi ferðarinnar hófst hin eiginlega dagskrá. Heimsóttur var fámennur skóli í Josterdal. Þar mætti kalla undir Jökli því dalur þessi liggur inn að samnefndum jökli, Josterdalsbreen, þeim langstærsta í Noregi. Lagt var af stað að loknum morgunverði undir leiðsögn Melheim og ekið sem leið lá til þorpsins Gaupne en þar kom Asbjørg Ormberg, skólastjóri í Josterdal skule, til móts við hópinn og var leiðsögumaður hans upp Josterdalen. Josterdalsskóli þjónar Josterdal kommune, sem er manna byggðarlag. Staða byggðarlagsins hljómar kunnuglega fyrir Íslendingum: Fólki hefur fækkað jafnt og þétt síðustu árin, færri og færri lifa af landbúnaði og fleiri og fleiri sækja vinnu til nágrannabæjarins Gaupne. Fjórir fámennir grunnskólar hafa verið lagðir niður í dalnum. Sveitarfélagið er reyndar vel stætt því fyrir nokkrum árum var byggð virkjun inn af dalnum sem gaf af sér miklar tekjur á byggingartímanum. Nú er sú veisla hins vegar úti og til dæmis var 5% flatur niðurskurður á framlögum til skólans milli síðustu tveggja ára sem þýddi meðal annars að fækka varð kennarastöðum um eina. Samt var aðbúnaður í skólanum sjálfum ekkert til að hrópa húrra fyrir en hins vegar er á skólalóðinni nýbyggður leikskóli og nýbyggt íþróttahús með sundlaug. Íþróttahúsið þjónar einnig sem félagsheimili. Svo var að sjá að virkjunarpeningarnir hefðu farið í þetta og veislan því miður verið búin áður en kom að sjálfum grunnskólanum. Nokkur samvinna er milli grunnskólans og leikskólans en þeir eru engu að síður reknir sem tveir sjálfstæðir skólar. Skólaárið voru í Josterdalskóla 44 nemendur í bekk en bekkur fara í skóla í Gaupne. Daginn sem okkur bar að garði voru elstu bekkirnir (miðstigið) í útilegu en yngsta stigið var í því sem þarna er kallað útiskóli. Útiskólinn er alltaf einu sinni í viku, allan veturinn, þrjá klukkutíma í senn bekkur eru saman í útiskólanum og bekkur saman. Tíminn er tekinn af nokkrum Mynd 1. Josterdal skule greinum, m.a. íþróttum, náttúrufræði og móðurmáli. Í útiskólanum er að sjálfsögðu mikið byggt á leik, en þar fer engu að síður fram starf þar sem námsgreinar eru markvisst samþættar: Farið er í ratleiki og mikið er smíðað úr náttúrulegum efnum, t.d. læra mjög ungir krakkar að tálga seljuflautur, og eins Rúnar Sigþórsson

5 er smíðað mikið af leiktækjum. Þau eru gjarnan smíðuð eftir einhvers konar forskrift þar sem reynir á að nemendur kunni að gera teikningar og mæla hliðar, horn o.s.frv. Útiskólinn var það sem upp úr stóð í þessari skólaheimsókn. Skipulag hans sýndi glöggt hvernig hægt er að samþætta bóklegar greinar við útiveru, leik og hreyfingu. Útiskólinn ber líka skýran vott um þá áherslu sem lögð er, í norskum skólum, á tengsl við nánasta umhverfi. Starfið í útiskólanum vitnaði einnig um næma tilfinningu og virðingu fyrir náttúrunni og virðingu fyrir þjóðlegum hefðum og handverki, samanber seljuflautuna. Allt þetta starf Mynd 2: Úr útiskóla Josterdal skule einkenndist af stolti af því að eiga þessa náttúru, þetta umhverfi og þennan gamla arf og hvergi vottaði fyrir þeirri hvimleiðu minnimáttarkennd sem sum staðar tröllríður dreifbýlum byggðarlögum á Íslandi þar sem allt er talið hallærislegt og óboðlegt sem ekki er sniðið eftir einhvers konar borgarmenningu eða þéttbýlisviðmiðum. Fresvik skule Næsta dag, sem var föstudagur, var skólinn í Fresvik heimsóttur. Fresvik er sunnan við Sognfjörðinn og frá Sogndal er því hentugast að fara þangað með ferju, enda þótt staðurinn sé að sjálfsögðu í vegasambandi sínu megin fjarðar. Fresvik er ákaflega vinalegt sveitaþorp og þar búa um 270 manns. Íbúarnir lifa á landbúnaði og skógarhöggi og í þorpinu er einnig verksmiðja sem framleiðir kælivélar. Eins og í Josterdal stendur byggðin höllum fæti. Íbúum fækkar og meðalaldurinn hækkar þar sem yngra fólkið snýr ekki heim að loknu námi. Til dæmis hefur íbúum fækkað um 110 síðan Þetta leiðir til vítahrings sem íslenskum dreifbýlisbúum er vel kunnur og lýsir sér í því að þjónusta er skert sem aftur leiðir til þess að búseta á staðnum verður ekki eins álitleg. Til dæmis var okkur sagt að til stæði að leggja af beinar ferjusamgöngur við Sogndal og þá þarf að aka til Vik, á annan tug kílómetra, til að komast í aðra ferju. Fresvik skule er það sem kalla mætti uppeldismiðstöð eða oppvekstsenter. Þar eru 33 nemendur á grunnskólaaldri í bekk. Grunnskólinn er þrískiptur, eða tredelt, og skiptist í yngsta- mið og unglingastig. Einnig eru í skólanum 10 nemendur á leikskólastigi, á aldrinum 1 5 ára. Þarna er því um að ræða einn skóla, fyrir 1 16 ára nemendur, undir stjórn sama skólastjóra. Enn fremur er rekin skólavistun í skólanum (skolefritidsordning) og einn nemandi er í fullorðinsfræðslu. Í skólanum er íþróttasalur og fara íþróttaæfingar fram þar eftir skólatíma. Þær eru ekki beint á vegum skólans heldur eru hluti af tómstundatilboði á vegum sveitarfélagsins. Tónlistarskóli er einnig rekinn í húsnæði skólans og fer sú kennsla að mestu leyti fram eftir skólatíma nema hjá yngstu börnunum sem sækja sína tónlistarkennslu að nokkru leyti á skólatíma. Opið hús er fyrir nemendur í skólanum á kvöldin og Rúnar Sigþórsson

6 einnig er hann notaður fyrir félagsstarf hinna fullorðnu. Skólinn er því í fullri notkun öll kvöld vikunnar og má með sanni kallast hjarta þessa samfélags. Skólabókasafnið er sameinað almenningsbókasafninu og þannig nýtast fjárveitingar beggja safnanna betur, að sögn skólastjórans. Safnið virtist vel búið. Þar er vinnusvæði fyrir nemendur og fjórar tölvur. Einnig eru tvær tölvur í hverri stofu, allar tengdar við innanhússnet og internettengdar. Skólinn er byggður og elsti skólinn í sveitarfélaginu (Vik kommune). Honum er þó prýðilega við haldið og húsnæðið vistlegt og vel umgengið. Eftir grunnskólann fara nemendur í framhaldsskóla í Sogndal. Þar eru þeir í heimavist en koma heim um helgar. Verið er að gera tilraun með fjarkennslu fyrir þessa nemendur og sem stendur eiga þeir þess kost að vera heima hjá sér í fjarkennslu frá framhaldsskólanum í Sogndal einn dag í viku. Skólastjóri Fresvik skule, Bjarne Bjørkevoll, Mynd 3. Fresvik skule lýsir uppbyggingu skólans með eftirfarandi mynd (Mynd 4). Á henni sést skipting grunnskólans í deildir eftir stigum í yngsta stig, miðstig og unglingastig. Með tilkomu leikskólans má segja að skólinn skiptist frekar í tvær einingar: Annars vegar er leikskólinn og yngsta stigið og hins vegar miðstigið og unglingastigið. Umsjónarkennari, eða stigstjóri er yfir hverju stigi grunnskólans, og leikskólanum. Þeir vinna námið saman sem teymi. Mjög náin samvinna er milli leikskólans og yngsta stigsins. Stofur liggja saman og námið fer að hluta til fram samkvæmt samþættri námskrá þar sem bæði er farið eftir aðalnámskrá grunnskólans og stuðst við rammanámskrá fyrir leikskólastigið sem gefin hefur verið út til viðmiðunar en ekki er þó skylda að fara eftir. Teymi Unglingastig Leikskóli Yngsta stig Miðstig Mynd 4. Deildaskipting í Fresvik skule. (Heimild: Bjarne Bjørkevoll 2001) Rúnar Sigþórsson

7 Innan deildanna / stiganna er notuð skiptinámskrá eða það sem Norðmenn kalla emnebyteplan. Þó er kennsla í stærðfræði á unglingastiginu aldursbundin og sama er að segja um kennslu í erlendum málum eftir að hún hefst. Á unglinastiginu eru tveir umsjónarkennarar og tveir aðrir kennarar sem sjá um alla kennsluna. Á unglingastiginu eru valgreinar samkvæmt námskrá. Hluta þeirra velur skólinn fyrir alla en hluta þeirra velja nemendur sjálfir. Meðal þeirra eru: Friluftslif, með mikilli áherslu á útivist, samfélagsþjónusta og listgreinar. Einnig á 10. bekkur kost á að velja sér mopedkjøring og sér skólastjórinn um þá kennslu. Þótti ýmsum kollegum hans, íslenskum, það eftirsóknarvert hlutskipti. Útiskóli er einnig starfræktur einn dag í viku allan veturinn. Starfsemi hans er að mörgu leyti svipuð því sem lýst var fyrr í skýrslunni í Josterdalskólanum og endurspeglar svipaða afstöðu til umhverfisins og náttúrunnar og áður var lýst. Sú afstaða einkennist af næmri tilfinningu og virðingu fyrir náttúrinni, fyrir hefðum og menningararfi og stolti af því sem heimabyggðin á og hefur að bjóða, enda þótt viðurkennt sé að byggðin eigi að ýmsu leyti í vök að verjast. Mynd 5. Nemendur Fresvik skule fagna gestum með söng Sameining leik- og grunnskóla með þeim hætti sem sjá má í Fresvik er ekki algeng í Noregi en hefur þó verið reynd á nokkrum stöðum. Oft er þó sérstakur deildarstjóri yfir leikskóladeildinni sem starfar í umboði skólastjórans, þótt ekki sé slíku til að dreifa í Fresvik. Þetta skipulag er umdeilt. Fámennir skólar halda kostum þess á lofti og telja skynsamlegt að styrkja skólana sem stofnanir á þennan hátt og reka eina sæmilega stönduga stofnun frekar en tvær mjög litlar. Stéttarfélag leikskólakennara er hins vegar andvígt þessu skipulagi og telja það jafnvel lögbrot þar sem lögum samkvæmt sé leikskólinn sérstakt skólastig. Er sá málflutningur allur líkur þeim andmælum sem uppi eru hér á landi gegn þessari skólaskipan. Heimasíða skólans er: Høgskulen i Sogn og Fjordane Þriðja og síðasta skólaheimsóknin var í Háskólann í Sogndal eða Høgskulen i Sogn og Fjordane, eins og hann heitir á máli innfæddra. Eins og nafnið bendir til er skólinn fylkisháskóli, einn af 26 slíkum skólum í Noregi og hefur aðalstarfsemi sína í Sogndal. Norðmenn gera sem sagt greinarmun á Høgskule og Universitet en þeir síðarnefndu eru aðeins fjórir: Í Ósló, Bergen, Þrándheimi og Tromsø. Í Sogndal eru þrjár deildir: Kennaradeild (avdeling for lærarutdanning), félagsvísindadeild (avdeling for samfunnsfag), náttúru- Rúnar Sigþórsson

8 vísindadeild (avdeling for naturfag) og hagfræði- og tungumáladeild (avdeling for økonomi og språk). Í Førde, sem er tæplega manna bær um 120 km norðvestan við Sogndal, eru enn fremur eru verkfræðideild (avdeling for ingeniørutdanning) og heilbrigðisdeild (avdeling for helsefag) staðsettar. Í Førde er aðalsjúkrahús fylkisins. Í kennaradeildinni í Sogndal eru um 800 nemendur og um 50 starfsmenn. Kennaramenntunin fer fram samkvæmt lögum um slíka menntun en samkvæmt þeim er hún mjög miðstýrð og einstakir háskólar hafa lítinn sveigjanleika til að skipuleggja hana eftir eigin höfði. Nám grunnskólakennara tekur fjögur ár. Fyrstu þrjú árin eru að miklu leyti sameiginleg, með ýmsum valmöguleikum þó, en á fjórða ári geta kennaranemar sérhæft sig í ýmsum sviðum. Fram kom að vænta mætti breytinga á lögum um kennaramenntun, sem miðuðu m.a. að því að auka valfrelsi í náminu. Í Sogndal er ekki um að ræða neitt sérstakt valsvið sem ætlað er að búa kennara undir starf í fámennum skólum. Slíkt valsvið var við skólann til skamms tíma en lagðist af vegna lítillar aðsóknar. Hins vegar er kennaradeildin mjög virk í samstarfi við fámenna skóla og skólaþróun í slíkum skólum og byggist sú virkni fyrst og fremst á áhuga og eljusemi Kristoffers Melheim. Nú er valsviði um kennslu í fámennum skólum innan kennaranáms haldið úti í einum háskóla í landinu, Høgskulan i Nesna, og má fræðast nánar um það á slóðinni: Við kennaradeildina í Sogndal fer einnig fram menntun leikskólakennara. Menntun þeirra tekur þrjú ár og er, eins og menntun grunnskólakennara, miðstýrt með lögum. Að loknu þessu þriggja ára námi eiga leikskólakennarar þess kost að bæta við sig fjórða árinu og öðlast þá réttindi til kennslu á yngsta stigi grunnskólans (småskulesteget), þ.e. í bekk. Breytingar á norska skólakerfinu og fámennir skólar Norðmenn miða gjarnan ýmislegt í sinni skólamálaumræðu við fyrir og eftir Reform 97. Með Reform 97 eiga þeir við breytingar sem urðu það ár á norska grunnskólakerfinu með gildistöku nýrrar aðalnámskrár, og árið eftir með nýjum lögum um grunnskólann. Með þessum breytingum var lögleidd 10 ára skólaskylda og hefst grunnskólanám nú við sex ára aldur í stað sjö ára áður. Norska aðalnámskráin er fallega myndskreytt bók, í A4 broti en varla meira en fjórðungur íslensku aðalnámskrárinnar á þykkt. Helstu hlutar námskrárinnar eru eftirfarandi: Almennur hluti (Generell del). Leiðbeiningar um nám og kennsluhætti (Prinsipp og retningslinjer for opplæringa i grunnskulen). Námskrá einstakra greina, þ.e. markmið og inntak. Valgreinar. Starfsemi bekkja- og nemendaráða (Klasse- og elevrådsarbeid) Rúnar Sigþórsson

9 Enn fremur hefur menntamálaráðuneytið gefið út n.k. fylgirit með námskránni með leiðbeiningum um ákveðna þætti starfsins. Til dæmis má nefna nýtt hefti: Arbeid í udelte og fådelte skular sem Kristoffer Melheim hefur skrifað. Samkvæmt námskránni og lögunum er grunnskólanum skipt í þrjú stig: Småskulesteget sem nær yfir bekk Mellomsteget sem nær yfir bekk Umgdomssteget sem nær yfir bekk Stundafjöldi er fastur innan hvers stigs en ekki bundinn við hvern árgang. Á yngsta stiginu er lögð mikil áhersla á aldursblöndun, leik og þemanám. Þær áherslur eru mjög í þeim anda sem fámennir skólar vinna og þeir telja sig búa vel að þeim vinnubrögðum sem þar er mælt fyrir um. Þessi vinnubrögð eiga einnig að ná upp á miðstigið en á því stigi færist áherslan smátt og smátt frá leik og þemavinu yfir á námsgreinar og prosjekt. Norðmenn gera nokkurn greinarmun á tema annars vegar og prosjekt hins vegar. Í stuttu máli er munurinn fólginn í því að með tema er átt við kennarastýrt þemanám þar sem námsgreinar eru samþættar, enda þótt þungamiðja þemans geti verið í einni grein. Með prosjekt er aftur á móti átt við nemendastýrða efniskönnun sem byggist á sjálfstæðri vinnu nemenda, í samvinnu við kennara. Í prosjekt -vinnu er nemendum kennt að vinna út frá rannsóknarspurningu(m) eða raunverulegum viðfangsefnum og skipuleggja vinnu sína frá hugmynd til lausnar eða niðurstöðu, sem sett er fram á sýnilegan eða hlutbundinn hátt. Prosjekt felur ekki endilega í sér samþættingu hefðbundinna námsgreina, heldur getur allt eins farið fram innan einnar námsgreinar. Samkvæmt námskránni á áherslan smátt og smátt að færast frá þemanámi yfir á námsgreinar og project eftir því sem nemendur eldast og þannig á að auka valfrelsi þeirra og sjálfstæði í námi. Á yngsta stigi á að nota a.m.k. 60% kennslutímas í þemavinnu; á miðstigi á þemanám að halda áfram en áherslan smátt og smátt að færast yfir á námsgreinar og prosjekt og á unglingastiginu á að nota a.m.k. 20% tímans í þema- og prosjekt -vinnu (Læreplanverket for den 10-årige grunnskolen bls ). Misræmi er milli námskrárinnar og laganna hvað varðar aldursbindingu námsefnis. Samkvæmt námskránni, sem kom út ári fyrr en lögin, skal námsefni vera árgangabundið. Þetta er einkar óhallkvæmt fámennum skólum og gerir þeim raunar ómögulegt að starfa samkvæmt skiptinámskrám innan stiganna, eins og víða er hefð fyrir í norskum skólum. Lögin kveða hins vegar á um að námsefni skuli tengjast stigum en ekki árgöngum og tóku kennarar og stjórnendur fámennra skóla þeirri breytingu fagnandi, enda gerir hún þeim kleift að líta á stigin sem eina heild og vinna samkvæmt skiptinámskrám innan þeirra. Með skiptinámskrá er í stuttu máli átt við að námsefni eða inntaki náms, í aldursblönduðum bekk, sé skipt í jafnmargar einingar og árgangarnir eru. Síðan er kennd ein eining á ári og með þessu er reynt að tryggja að hvorki verði gloppur né endurtekningar í yfirferð Rúnar Sigþórsson

10 námsefnis eða inntaks. Rétt er að ítreka að því fer fjarri að námsbækur séu endilega undirstaða þessarar skiptingar heldur virðist algengara að inntak námsins eða þemu séu lögð til grundvallar. Þetta á reyndar fyrst og fremst við um námsgreinar þar sem röð inntaksþátta er ekki fastbundin, t.d. samfélagsgreina, en hentar síður í þeim greinum sem Norðmenn kalla progressionfag þar sem eitt atriði er í raun undirstaða annars, til dæmis í stærðfræði. Fámennir skólar í Noregi eru nú um 40% allra grunnskóla og um 15% nemenda á því stigi ganga í slíka skóla. Almennt virðist deildaskipting í fámennum skólum vera föst, sem þýðir að sömu bekkir eru í hverri deild frá ári til árs. Þetta auðveldar mjög kennsluog námskrárskipulag og er í raun forsenda fyrir því að hægt sé að vinna samkvæmt skiptinámskrám. Fámennir skólar eru allt frá því að vera einnar deildar upp í að vera fjórar deildir. Mismunandi deildaskiptingu má sýna á skýringamynd: Udelt Todelt Tredelt Firdelt Fulldelt Mynd 6. Hugsanleg deildaskipting i fámennum skólum (heimild: Kristoffer Melheim [án árs]) LUFS Landslaget for udelt og fådelt skole, LUFS, eru samtök fámennra skóla í Noregi. Samtökin eiga sér langa sögu og hafa verið mjög virk á ýmsum sviðum sem varða fámenna skóla. Þau hafa m.a. látið sig varða kennsluskipulag í fámennum skólum, staðið fyrir útgáfu og endurmenntun og barist gegn fækkun fámennra skóla. Samtökin gefa út tímaritið Fådeltskolen 4 6 sinnum á ári. Starfsemi LUFS er nú tvískipt. Auk hinnar venjulegu stjórnar hefur verið komið á fót þriggja manna starfshópi sem kallaður er pedagogisk udvalg og hefur það hlutverk að stýra kennslufræðilegri starfsemi samtakanna. Á vegum LUFS er haldið úti stórmerkilegri heimasíðu um kennslufræðilegt efni sem kölluð er Skoleplassen. Á síðunni er m.a. að finna upplýsingar um ýmis þróunarverkefni, bæði í einstökum skólum og á fylkisvísu. Þar er t.d. að finna upplýsingar um verkefnið Fådelt skule og IKT sem skólaskrifstofa fylkisins í samvinnu við norska menntamálaráðuneytið stóð fyrir. Verkefnið hófst og stóð til Á síðunni er einnig að finna upplýsingar um afar metnaðarfullt verkefni sem kallað er Aldersblanding i vest og hefur að markmiði að þróa þekkingu og kennsluhætti sem miða að því að gera námskrána frá Rúnar Sigþórsson

11 1997 virka í fámennum skólum. Þátttakendur í verkefninu eru 8 fámennir skólar í tveimur kommúnum: Gulen og Bremanger. Skólarnir í Gulen eru fjórir og allir heildstæðir og einn skólanna í Bremanger sömuleiðis. Hinir þrír hafa bekk. Allir skólarnir í Bremanger hafa leikskóla annað hvort innan sinna vébanda eða þá í næsta nágrenni. Kristoffer Melheim, sem áður er nefndur í skýrslunni, stjórnar þessu verkefni. Nokkrar vefslóðir: LUFS: Skoleplassen: Aldersblanding í vest: Samtök fámennra skóla: Rétt er að benda á að á heimasíðu SFS eru tenglar á norsku síðurnar. Að endingu Ýmislegt er líkt með fámennum skólum í Noregi og á Íslandi en margt er þó ólíkt. Gera má ráð fyrir að Norðmenn myndu öfunda íslenska skóla af húsnæði þeirra, ýmsum búnaði og rými á hvern nemanda. Hins vegar geta kennarar og skólastjórar í íslenskum skólum ýmislegt lært af þeim norsku hvað varðar innra starf skólanna. Nefna má skipulag skólanámskráa í aldursblönduðum bekkjum, einkum vel útfærðar skiptinámskrár, áherslu á þema og prosjekt og tengsl náms við náttúru og umhverfi. Síðast en ekki síst eru Norðmenn öfundsverðir af öflugu starfi LUFS, ekki síst því kennslufræðilega starfi sem fram fer á vegum samtakanna og fræðast má um á vefnum Skoleplassen. Rúnar Sigþórsson

12 Helstu heimildir Skrifaðar Bjørkevoll, Bjarne Glærur með erindi á ársþingi Samtaka fámennra skóla 20. október Læreplanverket for den 10-årige grunnskolen bls Det kongelige kirke-, utdannigs- og forskningsdepartement. Melheim, Kristoffer. [án árs]. Arbeid i udelte og fådelte skular. Idéhefte. Kyrkje-, utdannigs- og forskingsdepartement. Af vef Heimasíða Háskólans í Sogndal: Heimasíða Háskólans í Nesna: Heimasíða LUFS: Heimasíða Fresvik skule: Skoleplassen: Munnlegar Asbjørg Ormberg, skólastjóri Josterdal skule, 7. júlí 2001 Bjarne Bjørkevoll, skólastjóri Fresvik skule, 8. júní 2001 Kristoffer Melheim, lektor í kennslufræði við kennaradeil Háskólans í Sogndal, 11. júní Rúnar Sigþórsson