Leikanger kommune. Handlingsplan for å motverke sosial ulikskap blant barn og unge

Transkript

1 Leikanger kommune Handlingsplan for å motverke sosial ulikskap blant barn og unge

2 1. Innleiing I følgje statistisk sentralbyrå har fattigdom blant barnefamiliar i Norge auka dei siste åra. Dette til tross for at utviklinga av fattigdom generelt i samfunnet har heldt seg relativt stabilt. Forsking visar at å vekse opp i vedvarande fattigdom kan få store negative konsekvensar for barnet si fysiske og psykiske helse, både på kort og på lang sikt. Dei fleste i Leikanger kommune veks opp i familiar og nærmiljø som gjev tryggleik og gode økonomiske vilkår. Samtidig er det ein del familiar som fell utanfor på grunn av levekårsutfordringar og/eller svak økonomi. I arbeidet med handlingsplanen syntest einingane og lag og organisasjonar å vere samd i at barnefattigdom ikkje er eit omfattande problem på Leikanger. Fleire er likevel open for at dette kan ha samanheng med at ein ikkje har vore merksam nok på denne utfordringa, eller at fattigdommen kan vere vanskeleg å oppdage fordi det ofte er forbundet med skam, og dermed vert heldt skjult. Uansett er det svært alvorleg for dei det rammar. Innbyggjarane i Leikanger kommune har generelt høg inntekt. Å vekse opp i eit samfunn der fleirtalet har det dei treng, og meir til, kan tenkjast å gjere fattigdom meir skammeleg. Helsesjefen har i folkehelseplanen peika på at det er vanskeleg å vere annleis på Leikanger (Handlingsplan for førebyggjande folkehelse i Leikanger kommune ). I arbeidet med handlingsplanen har einingane som jobbar med barn og unge, lag og organisasjonar, ungdomsrådet, og ei fokusgruppe samansett av innvandrarforeldre, fått høve til å kome med innspel. I diskusjonane har utfordringa knytt til sosial ulikskap, einsemd og inkludering grepe inn i kvarandre, og blitt sett i samanheng. Rådmannen har gjennom handlingsplanen difor forsøkt å adressere desse utfordringane i lag, og hatt fokus på tiltak som kan vere inkluderande og gjelde for alle. Bakgrunnen for dette er at universelle tiltak ikkje er stigmatiserande, og at ein gjennom slike tiltak kan nå fleire i målgruppa, samt vere med på å løyse andre viktige samfunnsutfordringar. 2. Nasjonale føringar i arbeidet mot barnefattigdom Barnefattigdom har dei siste åra fått auka merksemd. I 2015 presenterte regjeringa sin strategi mot barnefattigdom «Barn som lever i barnefattigdom, ». Strategien bygger på Barnekonvensjonen artikkel 27 som slår fast at alle barn har rett til ein levestandard som er tilstrekkeleg på alle områder. I tillegg til foreldra sitt ansvar for å ivareta dette, har kommunen eit ansvar for å støtte dei føresette som treng det, og å sikre at barn blir i stand til å forsørgje seg sjølv i framtida og deltar aktivt i samfunnet. Regjeringa har i sin strategi lagt vekt på at arbeidet med å motverke fattigdom må skje innanfor ein brei, samordna og heilskapleg innsats, i eit samarbeid mellom offentleg og frivillig sektor. Formålet er å førebyggje at barnefattigdom går i arv og å dempe dei negative konsekvensane av å vekse opp i familiar med vedvarande låg inntekt. I strategien vert det presentert 64 tiltak som fordeler seg på følgjande sju innsatsområder: 1. Førebyggje ved å styrke utsette barnefamiliar 2. Gjennomføre utdanningsløp barnehage og skule 3. Deltaking og inkludering fritid, kultur og idrett 4. Eit godt helsetilbod til alle barn og unge 5. Tilgang til arbeidslivet for ungdom og foreldre 2

3 6. Forsking og statistikk 7. Ansvar og kompetansedeling stat, kommune og frivillig sektor Regjeringa er tydeleg på at det viktigaste verkemiddelet for å motverke fattigdom er å sørgje for at flest mogleg er i arbeid. Dei vil difor prioritere den førebyggjande innsatsen, gjennom mellom anna å styrke dei arbeidsretta tiltaka. Vidare er regjeringa oppteken av å dempe dei negative konsekvensane for barn og unge som veks opp i fattigdom, her og no, gjennom mellom anna tiltak som bidrege til at barn og unge kan delta i fritidsaktivitetar. Forsking syner at det er gode, universelle og førebyggjande tenester og tiltak som best kan bidra til å motverke både risikofaktorar og opplevde konsekvensar hjå barn og unge i låginntektsfamiliar. 3. Fattigdom som fenomen Fattigdom er ikkje ein objektiv tilstand, men må sjåast i samanheng med dei levekåra som er rekna som normale i eit samfunn. Når ein snakkar om fattigdom i Norge vert det ofte forstått som relativ fattigdom. Det vil seie at fattigdom handlar om at personar eller familiar har lågare evne til å tilfredsstille sosiale behov, og dermed har større fare for å bli ekskludert og marginalisert. Fattigdomsgrensa vert her definert med utgangspunkt i inntektsfordeling, det vil seie skilnaden mellom dei som har nok til å klare seg og dei som ikkje har det. I handlingsplanen vil omgrepet «vedvarande låginntekt» i hovudsak bli nytta i staden for «fattigdom». Omgrepet basere seg på EU sin grense for låginntekt, det vil seie 60% av medianinntekta, over minst tre år. Det betyr at hushald som har hatt ei gjennomsnittleg netto årsinntekt som er lågare enn 60% av medianinntekta over ein treårsperiode, har låginntekt etter denne definisjonen. Utrekning av medianinntekt baserer seg på fleire kriterier og vert gjort med utgangspunkt i inntekt og skatt. Inntekt vert her forstått som lønsinntekter, kapitalinntekter, og overføringar frå velferdstenester (pensjon, barnetrygd, bustønad m.m.). Denne definisjonen av låginntekt samsvarer med definisjonen som Barne-, ungdoms-, og familiedirektoratet (Bufdir) nytter i sine målingar av fattigdom. Ein relativ fattigdomsdefinisjon som denne kan gje utfordringar i rike samfunn då mange av dei som er definert som fattige ikkje nødvendigvis lever eit liv i fattigdom, eller opplever sin økonomiske situasjon som vanskeleg. Den tek til dømes ikkje omsyn til den uformelle økonomien, når i livsgangen ein er inntektsfattig, at familiar kan ha ulik forståing for kva det vil seie å ha dårleg råd, eller ulike forbruksmønstre. Ein kan dermed ikkje sette likskapsteikn mellom låg inntekt i ein familie og direkte fattigdom. Vi seier difor at låginntektsfamiliar har større risiko for, og er meir utsett for, å vere i ein vanskeleg økonomisk situasjon. «Barnefattigdom» som fenomen handlar om korleis barn sine levekår vert påverka gjennom familien sin inntektssituasjon. Å vekse opp i vedvarande låginntektsfamiliar er knytt til ulike risikofaktorar både på kort og lang sikt: ein kan vere meir utsett for utvikling av ulike psykiske lidingar, familien og barnet sjølv kan ha eit lite og sårbart sosialt nettverk, det er risiko for utvikling av åtferds og emosjonelle vanskar, og sosial ekskludering i skulesamanhengar og på fritida. På lang sikt kan konsekvensane medføre ei svakare tilknyting til arbeidslivet, manglande grunnleggande ferdigheiter, kvalifikasjonar og yrkeserfaring, helseproblem, bustadproblem, og å leve i områder med opphoping av levekårsutfordringar. Å vekse opp i fattigdom ser ut til å vere meir tyngande jo tidlegare i barndommen ein opplever fattigdommen, samt at den er vedvarande over tid. 3

4 4. Situasjonen for Leikanger samfunnet På landsbasis er det 10,3 prosent av barn og unge som lever i hushald med vedvarande låginntekt (Bufdir, 2016). For Leikanger kommune gjeld dette for 7 % av alle barna, altså 33 barn, i følgje barne-, ungdom-, og familiedirektoratet (Bufdir) sine tal frå Dersom ein legg til grunn den kommunale låginntektsgrensa, det vil seie låg inntekt ut i frå medianinntekta i kommunen, er det 7,9% av alle barna på Leikanger, altså 42 barn, som lever i vedvarande låginntekt (Bufdir, 2015). Det er tenkjeleg at talet er noko høgare i 2018 på grunn av omfattande busetting av flyktningar i perioden frå Barn med innvandrarbakgrunn utgjer på landsbasis over halvparten av alle barn i økonomisk utsette familiar (Regjeringa si startegi «Barn som lever i fattigdom, »). Sosial ulikskap er delvis adressert i Handlingsplan for førebyggjande folkehelse i Leikanger kommune gjennom målsetting om å skape eit meir inkluderande lokalsamfunn. I folkehelseplanen syner utfordringsbilete at tal låginntektshushald har auka, at tal uføretrygda har auka og at Leikanger har fleire eineforsørgjarar enn både fylket og nabokommunane. Vidare ser ein at mottakarar av sosialhjelp med stønad i 6 månadar eller meir har auka kraftig frå Helsesjefen peikar på at det er vanskeleg å vere annleis på Leikanger, og flyktningtenesta ser at det er stor sosial ulikskap for flyktningane, samanlikna med lokale innbyggjarar i form av låg inntekt, vaksne som ikkje deltek på aktivitetar som kostar pengar, høg arbeidsløyse, dårlege norskkunnskapar og lite nettverk. I arbeidet med denne handlingsplanen har det vore innhenta innspel frå einingane som jobbar med barn og unge: barnehagane, skulane, kulturskulen, helsestasjonen, kommunelegen og NAV. Vidare er det henta inn innspel frå ungdomsrådet, lag og organisasjonar, samt ein fokusgruppe beståande av innvandrarforeldre. Alle einingane vart overraska over at tala for barnefattigdom frå Bufdir var så høge som dei er. Einingane gjer samla sett eit inntrykk av at omfanget av barnefattigdom i kommunen ikkje er særleg stort, og at einingane i den grad dei møter på utfordringar knytt til barnefattigdom, er flinke til å finne gode, ikkje-stigmatiserande løysingar for dei det gjeld. «Dersom vi veit om det, er det lett å gjere noko med. Då kan vi finne eit par ekstra ski, eller ta ein telefon til NAV». Lag og organisasjonar melder om mykje det same. Syril seier mellom anna at dei har jamlege episodar der dei mistenker eller veit at barn må velje mellom aktivitetar, at barn vel å ikkje reise på cup, eller må slutte med idrett på grunn av foreldra sin økonomi. I den grad det skjer forsøker trenarar og lagleiarar å finne løysingar i det stille, slik at barn og unge ikkje fell utanfor. Syril seier likevel at dette er svært personavhengig, og at dei ikkje har noko system eller etablert praksis knytt til korleis dei skal handtere dette. Alle som har uttalt seg i samband med utarbeiding av handlingsplanen synast å vere merksam på at mange av utfordringane knytt til fattigdom kan gå «under radaren» på grunn av at terskelen er høg for å formidle og å søke hjelp. Fattigdomen kan vere skjult fordi det er skammeleg, særleg i eit samfunn der fleirtalet har høg inntekt, og har det dei treng til å få dekka sine behov. 1 Det var venta oppdatert kommunestatistikk på barnefattigdom i løpet av april 2018, men tala var diverre ikkje komen før handlingsplanen vart ferdigstilt. 4

5 Fokusgruppa med innvandrarforeldra var tydeleg på at det er vanskeleg å få endene til å møtast økonomisk. Barn med flyktningbakgrunn deltek stort sett i fritidsaktivitetar, mykje på grunn av «Aktivitetsstønad», som flyktningtenesta administrer, og som gjer stønad på inntil kr 4000 per barn med flyktningbakgrunn. Men foreldra gjer uttrykk for at det er særleg vanskeleg i feriane når alle andre reiser bort, og dei må forklare til barna sine kvifor ikkje dei kan gjere det same: «Det er vanskeleg å heile tida måtte si nei til barnet ditt». Foreldra gjer vidare uttrykk for at det er vanskeleg å bli inkludert på Leikanger. Dei er oppteken av at dersom dei kjem seg over i arbeid så vil mykje løyse seg, og skildrar ei kjensle av makteslausheit: «Kvifor kan ikkje Norge bruke oss til noko når vi har så mykje å gje?» «Vi treng jobb for å bli inkludert. Når eg går med uniform frå praksisplass, er det mykje enklare å kome i kontakt med folk. Då er det tydeleg at du høyrer til. Nordmenn spør alltid kor du jobbar. Det er eit vanskeleg spørsmål som skiljar oss frå «dei andre»». Einsemd ser ut til å vere ein utfordring for Leikanger samfunnet, og som gjeld uavhengig av alder og bakgrunn. UngData syner at ungdommane på Leikanger er meir einsame enn i fylket elles. I Handlingsplan for førebyggjande folkehelse i Leikanger kommune peikar helsesjefen på det same, men også at det finst isolerte nytilflytta utan nettverk. 5. Handlingsplan : Innleiingsvis har handlingsplanen skildra ulike perspektiv som kan vere med å motverke barnefattigdom. Modellen under er henta frå regjeringa sin strategi mot barnefattigdom og gjer ei oversikt over tiltak som bidreg til å motverke fattigdom, og tiltak som bidreg til å betre barn og unge sine levekår på kort og på lang sikt. Politiske tiltak 1. Redusere/fjerne fattigdom 2. Betre barn og unge sine levekår på kort sikt 3. Betre barn og unge sine levekår på lang sikt Arbeidslinjetiltak Overføringar Avhjelpande tiltak Førebyggjande tiltak Styrke familien sine ressursar Arbeidsretta tiltak Modell 1: Regjeringa sin strategi Fattigdom er eit komplekst, samansett og gjenstridig problem, og det er vanskeleg å peike på kva for spesifikke mekanismar som leiar ut og inn av fattigdom. Tilnærminga må vere heilskapleg, og Leikanger kommune har allereie ei rekke ulike tiltak og aktivitetar på plass som motverker sosial ulikskap blant barn og unge, og som er blant dei 64 tiltaka regjeringa har trekt fram i sin strategi mot barnefattigdom. Under følgjer ei oversikt over desse. Oversikta er ikkje uttømmande. 5

6 Tiltak / aktivitetar som er ivaretatt i Leikanger kommune per 2018: Ansvarleg: Gratis kjernetid i barnehage for alle 4 og 5 åringar i familiar med låg inntekt Redusert foreldrebetaling i barnehage og SFO for familiar med låg inntekt Symjeopplæring for elever med minoritetsbakgrunn (gjennomført i 2015 og i 2017) Styrking av personalressursar på helsestasjonen Styrking av personalressursar i psykisk helseteneste Kvalifiseringsprogrammet: Betre oppfølging av personar som er, eller står i fare for å bli, langtidsmottakarar av økonomisk stønad, og å bidra til at desse kjem i ordinært arbeid. Introduksjonslova: Kvalifisering av flyktningar til ordinært arbeid og utdanning Arbeidsmarknadstiltak og arbeidsretta oppfølging av dei som står utanfor arbeidslivet Bustønad frå Husbanken til hushald med låg inntekt Frivilligheitssentral - samle aktivitetar og byggje ut til eit sosialt kraftsenter Støtte opp om frivillige lag og organisasjonar og det verdifulle arbeidet dei gjer i lokalsamfunnet «Ferie for alle» gjennom Røde Kors Læringsmiljøprosjektet på barneskulen Plan for arbeidet for god pyskisk helse for barn og unge i Leikanger Styrke miljøarbeidar / sosialarbeidar på skulane Oppvekstkontoret Oppvekstkontoret Helsestasjonen Psykisk helseteneste NAV NAV NAV / Husbanken Barneskulen Barnehagane og skulane, helsestasjonen Oppvekstkontoret MOT-program på ungdomsskulen Ungdomsskulen / samfunnsutvik. og kultur Danseverkstaden lågterskeltilbod til ungdom Samfunnsutv. Og kultur «Inkluderandre skule og barnehagemiljø» - toårig prosjekt frå januar 2018 Språkkafé styrke minoritetsspråklege sine norskkunnskapar Aktivitetsstønad til barn med flyktningbakgrunn () Skjerming av barn og unge sine inntekter ved utmåling av økonomisk sosialhjelp Kultur og samfunnsutvikling Røde kors, NAV, Oppvekstkontoret NAV Tiltaka og aktivitetane som er omtala ovanfor representerer bredda i den heilskaplege strategien regjeringa har lagt opp til i arbeidet mot barnefattigdom. Mange av tiltaka er grunntenester som er svært viktige for å førebyggje og dempe dei negative konsekvensane av fattigdom. I Handlingsplanen for å motverke sosial ulikskap blant barn og unge har hovudfokus vore på avhjelpande og førebyggjande tiltak som kan vere med på å betre barn og unge sine levekår på kort 6

7 og på lang sikt. For barn og unge som lever i låginntektshushald er det viktig å gjennomføre tiltak som rettar seg mot å redusere konsekvensane av fattigdommen her og no, og å sette i verk tiltak som kan ha verknad for barnet sin framtidige livssituasjon og levekår. Det har vore sentralt at tiltaka skal vere universelt utforma. Tilbod som er opne for alle, som er planlagt for alle innbyggjarane, og som er meir eller mindre gratis, er tiltak som kan verke inkluderandre og kan verne barn vi veit er sårbare og marginalisert på grunn av økonomi. Tiltaka som vert føreslått i handlingsplanen er komen som innspel frå dei som har medverka til planen, og er truleg dei som vil ha størst effekt med omsyn til å redusere sosial ulikskap blant barn og unge på Leikanger. Tiltaka må sjåast i samanheng med anna hjelp til familiane, mellom anna tiltaka som er omtala ovanfor, og som er viktig for ei heilskapleg tilnærming. 7

8 Handlingsplan for å motverke sosial ulikskap blant barn og unge på Leikanger, Tiltak Ansvarleg Mål Medansvarleg Finansiering Gjennomføringsperiode Open hall Frivillige lag og organisasjonar Startar hausten 2018 I perioden frå 1.oktober til 30. april vert det arrangert open hall i Leikanger hallen eller på Leikanger ungdomsskulen kvar søndag frå klokka Det vert satt fram diverse utstyr (syklar, tjukkas, matter, ballar, innebandy-utstyr etc.) som barnefamiliar kan kome å nytte gratis. Dette er tenkt som ein lågterskel-møteplass for barnefamiliar, etter modell frå mellom anna Bergen kommune, der dette tilbodet har stor suksess og oppslutning. Behov for Kr til innkjøp av utstyr (syklar etc.) Detaljer omkring organisering må vi kome tilbake til. Opplevelseskortet NAV / barnevern Eit opplevelseskort i Leikanger vil kunne gje barn og unge auka moglegheiter til å delta på arrangement, førestillingar og aktivitetar som dei elles ikkje ville hatt høve til å delta på. Gjennom å få eit opplevelseskort får barn/ungdom tilgang til om lag 10 gratis aktivitetar i nærområdet (kino, paintball, teater etc.) i lag med eit familiemedlem eller ein ven. Dei vert gjort merksam på dei ulike aktivitetane som finnast, og stimulert til å Bufdir Nasjonal tilskotsordning mot barnefattigdom Innvilga kr Startar hausten

9 delta. Målgruppa er barn og unge som av ulike grunner ikkje deltek i ordinære tilbod. NAV og barnevern tildeler opplevelseskortet til dei det er aktuelt for. Gode opplevingar i oppveksten for alle Ferieaktivitet i skuleferiane Tilbod om ferieaktivitetar i sommar-, haust-, og vinterferien for alle i klasse. Øyremerke eit visst tal på plassar til barn og unge som elles ikkje deltek i fritidsaktivitetar. Ferieaktivitetane skal vere eit samarbeid mellom kommunen og lag og organisasjonar. Barneskulen og ungdomsskulen / ungdomsklubben / lag og organisasjonar Bufdir Nasjonal tilskotsordning mot barnefattigdom Innvilga kr Startar sommar 2018 Styrke utstyrssentralen Auke omfang av utstyr som kan lånast ut gratis til enkelt personar og lag og organisasjonar. Marknadsføre det, slik at utstyrssentralen vert nytta. Søkt, men ikkje fått midlar frå Bufdir. Behov for kr Avhengig av om får midlar Gjenbruksbua på Kvålen Teknisk etat Sette opp ei gjenbruksbu på Kvålen der folk kan levere fint brukt utstyr (klede, møbler, ski, syklar etc.) som andre igjen kan kome å hente gratis (etter modell frå Eid og Bøler kommune). Open samtidig som Kvålen. Moglegheit for å kombinere drift med eit arbeidstreningstiltak gjennom NAV/. / NAV / Behov for kr Avhengig av om får midlar. Ønska oppstart hausten

10 Retningslinjer for barneskulen Barneskulen Barneskulen oppmodar om at alle guter/alle jenter/heile klassen vert invitert til bursdagsselskap. I samband med dette meiner barneskulen at ein bør opne for at mediateket kan leigast gratis. Familiar som bur trongt på grunn av økonomi bør ikkje ha utgifter knytt til leige av lokale i samband med gjennomføring av bursdagsselskap. Kostar kr 595 å leige kjøkken og mediateket. Forslag om å leige ut gratis. Hausten 2018 Barneskulen ønskjer å formidle til alle foreldre at maksgrense for gåve til barnebursdag bær vere kr 50. Bevisstgjering og auka tverrfagleg samarbeid gjennom TET-møta Oppvekstkontoret Ha barnefattigdom oppe som tema med jamne mellomrom på TET-møte (tverretatleg team) der skulane, barnehagane barnevern, NAV, flyktningtenesta, politi, ruskonsulent, helsestasjon, ordførar, pedagogisk konsulent, samfunnsutvikling og kultur deltek. Budsjettert med utgifter Hausten 2018 Invitere inn føredragshaldarar som kan bidra til kompetanseheving omkring dette tema. Økonomisk gjeldsrådgjeving NAV NAV NAV meldar om svært god bruk av NAV gjeldsrådgjevar. Dette er eit viktig tiltak mot barnefattigdom. NAV Leikanger hadde gjeldsrådgjevar i 20% fram til 2016 då denne stillinga vart teken ut av budsjettet. NAV Leikanger kan framleis nytte gjeldsrådgjevaren fordi NAV Leikanger Sogndal har slege seg saman, og Sogndal har tilsett gjeldsrådgjevar i 50% stilling. Leikanger kommune må vurdere om dei ønskjer å gå inn att i den Vurdere om skal gjere noko med. Pris på rådgjevar i 20% stilling er om lag kr årleg. Avhengig av om ønskjer å gå inn at den interkommunale avtalen om gjeldsrådgjevar 10

11 interkommunale avtalen om bruk av gjeldsrådgjevar. Det er uansett viktig at stilling som gjeldsrådgjevar vert vidareført i ny kommune. Foreldrerettleiing til foreldre med minoritetsbakgrunn (ICDP) ICDP (International Child Development Program) for minoritetsforeldre. Dette er eit enkelt, helseframande og førebyggande program som har som mål å styrke omsorga og oppveksten for barn og unge. Kurset rettar seg mot omsorgsgjevarar og tek sikte på å styrke deira omsorgskompetanse. Helsestasjonen Søkt om midlar frå Bufdir : Kr Foreldrestøttende tiltak Starta mars 2018 har utdanna to rettleiarar, og tilbyr kurset til alle som foreldre som deltek i introduksjonsprogrammet. LOS funksjon Oppvekstkontoret LOS funksjonen skal leggje til rett for eit meir samordna tilbod og tettare oppfølging av ungdom som er i ein vanskeleg livssituasjon. Målet er å styrke ungdommen sin skuletilknyting, trivsel og mestring, og skal gjennom dette bidra til å betre skuleprestasjonar og auke gjennomføring i vidaregåande opplæring. Ungdomsskulen / Søkt om midlar frå bufdir Avhengig av om får innvilga midlar. LOS-funksjonen vil vere organisert under oppvekstkontoret, men vil ha eit tett samarbeid med Leikanger frivilligheitssentral. Deltakarfond som frivillige lag og Kultur og samfunnsutvikling Forslag om å opprette eit eiga deltakarfond som kan bidra til at alle barn og unge som ønskjer det kan delta på aktivitetar, uavhengig Lag og organisasjonar Må søke om midlar Startar i 2019 dersom midlar. 11

12 organisasjonar kan disponere av føresette sin økonomi. Både ungdom og føresette, og leiarane i ei om støtte. Den som søker sender ein e-post til Deltakarfondet med informasjon om namn på barnet/ungdommen, kva for aktivitet vedkomande ønskjer å delta i, kva tidsrom vedkomande ønskjer å delta. I tillegg må ein gje ein kort grunngjeving for kvifor ein søker støtte. Det skal vere enkelt og ubyråkratisk, og ikkje naudsynt å leggje ved dokumentasjon på foreldra sin økonomi. Organisering utover dette må ein kome tilbake til dersom det vert aktuelt. Leksehjelp Oppvekstkontoret Tilbod om leksehjelp til flyktningar som har utfordring med å følgje normal progresjon på norskopplæringa og på barne og ungdomsskulane. Dette for å sikre at flyktningane får utbytte av norskopplæringa og lærar seg norsk. Budsjettert med midlar Startar hausten