Geografisk område: Rogaland Emneord: Antall sider: 13

MILJØ-NOTAT FYLKESMANNEN I ROGALAND MILJØVERNAVDELINGEN Postadresse: Kontoradresse: Postboks 59 Statens Hus 41 STAVANGER Lagårdsveien 78 Tlf. 51 56 87 41 STAVANGER Forfattar(ar): Svein Helgøy Notatnr.: 1 21 Dato: 2.9.1 Prosjektansvarleg(e): Faggruppe: fisk Espen Enge Geografisk område: Rogaland Emneord: Antall sider: 13 Fisketettleikar, overvaking, regulering, forsuring ISSN-nuer: 83 17 Finansieringskjelde: Fylkesmannen i Rogaland Arkivnuer: 443.11 Samandrag: I 1999 vart det gjort registreringar av laks- og auretettleikar i 7 vassdrag i Rogaland. I tillegg til generell overvaking såg ein og på effektar av forsuring og utsetjingstiltak, noko som kan ha innverknad på tettleiken av fisk. Tettleikane av laks ( 1+) var stort sett høge, og varierte frå 4,2 (Bjørg) til 57,1 (Kvassheimsåna) ind/1m 2, og er omlag som for tidlegare år. Tettleikane av aure ( 1+) var varierande, men stort sett rundt middels. Lågast registrerte var 1,3 (Ullaelva) og høgast registrerte var 2,4 (Hålandselva) ind/1m 2. Tettleikane varierer lite samanlikna med tidlegare år. TITTEL: MILJØNOTAT NR. 1 21 TETTLEIKSREGISTRERINGAR AV LAKS OG AURE I ROGALANDSVASSDRAG 1999

Innhald INNLEIING... 2 METODAR... 2 RESULTAT... 3 FUGLESTADELVA, HÅ KOMMUNE... 3 KVASSHEIMSÅNA, HÅ KOMMUNE... 4 FIGGJOELVA, GJESDAL, SANDNES OG KLEPP KOMMUNAR... 5 STORÅNA, SANDNES KOMMUNE... 6 ÅRDALSELVA, HJELMELAND KOMMUNE... 7 ULLAELVA, HJELMELAND OG SULDAL KOMMUNAR... 8 HÅLANDSELVA, SULDAL KOMMUNE... 9 VEDLEGG 1: TABELLAR OVER SORTERTE RÅDATA...FEIL! BOKMERKE ER IKKE DEFINERT.

2 Innleiing Miljøvernavdelinga i Rogaland driv rutinemessig overvaking av laks og aure i fleire vassdrag i fylket. Ved hjelp av regelmessig registrering av ungfisktettleik, det vil seia tettleiken av årsyngel opp til smoltstorleik, er det mogleg å oppdage forandringar i reproduksjonen. Dette kan igjen indikere forandringar i levevilkåra til fisken. Frekvensen i overvakingane varierer frå elv til elv, alt etter kva føremål overvakinga har. Ein følgjer særleg vassdrag der bestanden er trua av forsuring eller sjukdom, og òg der det vert sett ut laks. Dette notatet syner resultata av dei tettleiksregistreringane som vart gjort i 1999. Metodar Tettleiksregistreringane av laks og aure vart gjort ved hjelp av elektrisk fiskeapparat. Alle stasjonane vart prøvefiska på seinsoaren (juli-august). Ein gjekk over prøvefiskestasjonane tre gonger, og tettleikane vart rekna ut etter ein metode av Zippin. All fisk vart artsbestemt og målt før han vart sleppt ut i elva att. For å unngå spreiing av smitte vart alt utstyr desinfisert eller tørka mellom kvart vassdrag. Alle tettleikar er oppgjevne som antal fisk p.r. 1 m 2 elv. Tal som er oppgjevne i parentesar er ikkje direkte rekna ut etter Zippin, men etter tilnærmingsmetodar. For framgangsmåten når det gjeld berekningar av tettleikane, viser ein til elfiskerapporten frå 1994, vedlegg 2: Berekningsmetodar (Miljønotat nr. 1 1995). Når det gjeld oversikt over dei einskilde stasjonane, viser ein til same rapport, vedlegg nr. 4: Oversikt over elfiskestasjonar. 2

RESULTAT 3 Fuglestadelva, Hå koune Fuglestadelva drenerer sørlege deler av Høg-Jæren, og renn ut i sjøen ved Brusand. Elva er naturleg lakseførande til fossen ved Åsane (5,8 km). Det vart prøvefiska tre stasjonar i elva i 1999, ein ovanfor og to nedanfor fossen. Tab. 1: Tettleik (antall pr 1 m 2 ) av laks og aure i Fuglestadelva 1999 STASJON DATO AREAL L + L 1+ L tot A + A 1+ A tot * of Bjårvatn v/ traktorvad 2.8.99 123 56,4 53,3 19,7 14,3 2,5 16,8 nf Åsane 2.8.99 95 44,1 52,9 97, 6,3 2,1 9,4 Matningsdal 2.8.99 13 48,5 19,3 67,8 TOTAL * 2.8.99 321 5,3 53, 13,3 15,4 7,8 23,2 * Totale laksetettleikar er berre rekna ut for lakseførande strekning (A=218 m2 ) Det vart registrert svært høge tettleikar av laks på dei to stasjonane som ligg i den lakseførande delen av elva, og dei er omtrent på same nivå som ved tidlegare undersøkingar. På desse to stasjonane vart det registrert låge tettleikar av eldre aure og middels tettleikar av aureyngel. Desse tala er òg omlag som ved tidlegare undersøkingar. På stasjonen ovanfor fossen (Matningsdal) vart det registrert svært høge tettleikar av aure. Lengdefordelinga for Fuglestadelva syner at laksen berre treng to vekstsesongar for å nå smoltstorleik, d.v.s. omtrent heile 1+ -gruppa vert smolt til neste år. Fig. 1: Fuglestadelva 1999 N 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 46-5 56-6 66-7 76-8 86-9 9 11-15 16-11 116-12 126-13 136-14 146-15 >15 3

4 Kvassheimsåna, Hå koune Kvassheimsåna drenerer område frå Kvassheim på Jæren og innover Anisdalsheia. Det har vanlegvis vorte registrert svært høge tettleikar av laks i elva. I 1999 vart det prøvefiska tre stasjonar i elva. Tab. 2: Tettleik (antall pr 1 m 2 ) av laks og aure i Kvassheimsåna 1999 STASJON DATO AREAL L + L 1+ L tot A + A 1+ A tot Kvassheimfyr 3.8.99 185 23,6 23,6 6,2 6,2 Stokkelandsmarkene 3.8.99 142 175,4 57,1 232,5 (1) 5,8 6,8 Anisdal 3.8.99 118 135,2 39, 174,2 2,3 3,2 23,5 TOTAL 3.8.99 563 59,9 3,3 9,2 4,5 4, 8,5 Det vart registrert svært høge tettleikar av laks på alle tre stasjonane i elva, men tala er likevel noko lågare samanlikna med tidlegare år. Tettleiken av aure er middels i heile elva, og også desse tala er noko lågare enn det som har vorte registrert tidlegare. Det vart imidlertid registrert svært mykje årsyngel, særleg av laks. Lengdefordelinga syner at laksen berre treng to vekstsesongar på å nå smoltstorleik. Det vil seia at omlag heile 1+ -gruppa vert smolt til neste år. For tredje året på rad vart det ikkje registrert noko årsyngel på den nedre stasjonen. Fig. 2: Kvassheimsåna 1999 1 9 8 7 6 N 5 4 3 2 1 46-5 56-6 66-7 76-8 86-9 9 11-15 16-11 116-12 126-13 136-14 146-15 >15 4

5 Figgjoelva, Gjesdal, Sandnes og Klepp kounar Figgjoelva byrjar i fjellområda i Gjesdal, medan den nedre delen av elva drenerer jordbruksområde på Jæren. Vasskvaliteten i elva er prega av jordbruksaktiviteten, men er god med omsyn til ph og forsuring. Fangsten i elva plar liggje mellom 5 til 1 tonn i året, og det vert som regel registrert høge tettleikar av lakseyngel. Hausten 1998 var det eit utslepp på ca. 4 kg aoniakk i nedre del av elva, noko som medførte ein massiv fiskedød. Tab. 3: Tettleik (antall pr 1 m 2 ) av laks og aure i Figgjoelva 1999 STASJON DATO AREAL L + L 1+ L tot A + A 1+ A tot Øksnevad (Øksna bruk) 2.7.99 126 2,7 16,6 37,3 44,6 44,6 Foss-Eikeland 5.8.99 15 2,3 48,1 68,4 16,7 4,7 21,4 Bråstein v/steinbru 5.8.99 73 (6) 2,6 26,6 11,4 12,5 23,9 Figgjo sentrum 2.7.99 98 36, 24,9 6,9 15,6 15,6 Statoil, Ålgård 2.7.99 112 73,7 37,2 11,9 72,9 1,8 73,7 TOTAL juli/aug. 558 31,8 29,7 61,5 31,2 3,2 34,4 Det vart registrert høge tettleikar av laks, både yngel og eldre ( 1+), på alle stasjonane i elva. Det vart òg registrert høge tettleikar av lakseyngel. Samanlikna med tidlegare undersøkingar er tettleikane lågare enn før. Dette har truleg samanheng med fiskedøden i elva hausten -98. Tettleikane av eldre aure var stort sett middels og låge. Dei har likevel endra seg lite samanlikna med tidlegare år. Det vart imidlertid registrert høge og tildels svært høge tettleikar av aureyngel på alle stasjonane i elva, og ein totaltettleik på 31,2 individ pr. 1 m 2 er høgt samanlikna med kva som er registrert tidlegare. Dette kan truleg òg setjast i samanheng med fiskedøden. Aoniakkutsleppet raa berre nedre del av elva, men tok likevel knekken på mykje gytefisk. Dermed kan auren i øvre del av elva ha fått betre gyteforhold med mindre konkurranse frå laksen. Fig. 3: N 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 46-5 56-6 Figgjoelva 1999 66-7 76-8 86-9 9 11-15 16-11 116-12 126-13 136-14 146-15 >15 5

6 Storåna, Sandnes koune Storåna er eit låglandsvassdrag, og vasskvaliteten er ein del påverka av jordbruk og punktutslepp frå bustader og industri i nedre del. ebestanden i elva er truleg ikkje naturleg, men staar frå utsetjing av fisk forskningningsstasjonen på Ims. Tab. 4: Tettleik (antall pr 1 m 2 ) av laks og aure i Storåna 1999 STASJON DATO AREAL L + L 1+ L tot A + A 1+ A tot Bruelandssenteret 4.8.99 6 43,5 43,5 Sandvedparken 4.8.99 68 25,2 25,2 AS Betong 4.8.99 6 Høyland kyrkje 4.8.99 88 86,2 2,2 88,4 TOTAL 4.8.99 275 15,5 15,5 27,4 2,2 29,6 I samanheng med observert fiskedød vart det prøvefiska fire stasjonar i Storåna. Det vart berre fanga to fisk eldre enn + i heile elva. Det vart imidlertid registrert høge tettleikar av lakseyngel på dei to nedste stasjonane, og svært høg tettleik av aure på den øvre. På stasjonen ved AS Betong vart det ikkje funne noko fisk. Ved tidlegare undersøkingar (fram til 1995) har det som regel vorte registrert relativt høge tettleikar av eldre aure i elva, og også noko laks. Medan det stort sett berre har vore på den øvre stasjonen at ein har registrert høge tettleikar av yngel. Det er uvisst om lakseyngelen som vart fanga staar frå utsetjing. Fig. 4: Storåna 1999 1 9 8 7 6 N 5 4 3 2 1 46-5 56-6 66-7 76-8 86-9 9 11-15 16-11 116-12 126-13 136-14 146-15 >15 6

7 Årdalselva, Hjelmeland koune Årdalselva ligg i Ryfylke og drenerer fjellområde i Hjelmeland. Vassdraget er prega av kraftutbygging, og restvassføringa er omlag 1/3 av opphavleg vassføring. Elva har i periodar vore ganske sur i samanheng med overløp frå sure reguleringsmagasin. Det vart prøvefiska fem stasjonar i elva i 1999. Tab. 5: Tettleik (antall pr 1 m 2 ) av laks og aure i Årdalselva 1999 STASJON DATO AREAL L + L 1+ L tot A + A 1+ A tot Svadberg 18.8.99 156 2,2 2,2 2,4 2,4 Storå bru 18.8.99 149 45,9 (29) 74,9,7,7 Bjørg 19.8.99 119 8,1 4,2 12,3 Kaltveit v. bru 19.8.99 137 42,5 64,4 16,9 14,6 3,8 18,4 Egeland 19.8.99 126 62,6 7,2 69,8 11,2 5,2 16,4 TOTAL aug. -99 686 3,4 23,5 53,9 5,3 1,7 7, Det vart stort sett registrert høge tettleikar av laks i elva, og tala er og noko høgare samanlikna med tidlegare år. Det vart berre registrert eldre aure på to av stasjonane i elva, og her er tettleikane middels, og det vart nesten ikkje funne aureyngel i elva. Samanlikna med tidlegare år har imidlertid den totale tettleiken av aure i elva forandra seg lite. Ved Svadberg og Storå bru vart det på begge stasjonane funne 1 stk. årsyngel av regnbogeaure på h.h.v. 57 og 69. Desse er haldne utanfor det øvrige talmaterialet. Fig. 5: Årdalselva 1999 1 9 8 7 6 N 5 4 3 2 1 46-5 56-6 66-7 76-8 86-9 9 11-15 16-11 116-12 126-13 136-14 146-15 >15 7

8 Ullaelva, Hjelmeland og Suldal kounar Før regulering drenerte vassdraget høgfjellsområde som strakk seg heilt inn i Bykle i Setesdal. Etter Ulla-Førreutbygginga er restvassføringa redusert til 17 % av opphavleg vassføring. Trass den kraftige reguleringa vert det teke noko laks. Elva vart prøvefiska på fire stasjonar i 1999. Tab. 6: Tettleik (antall pr 1 m 2 ) av laks og aure i Ullaelva 1999 STASJON DATO AREAL L + L 1+ L tot A + A 1+ A tot nr. 1 ved fyrste hus 1.9.99 15 74,5 1,8 85,3 1, 5, 6, nr. 2 Hauge bru 1.9.99 98 29,7 12,2 41,9 2, 14,2 16,2 nr. 3 Moen sandtak 11.9.99 8 12,3 16,3 118,6 1,3 1,3 2,6 nr. 4 oppstrøms Gil 11.9.99 82 31,4 31,9 63,3 TOTAL sept -99 365 55,4 15,7 71,1 1,1 5,5 6,6 Det vart registrert svært høge tettleikar av både eldre ( 1+) og yngre (+) laks i heile elva. Tettleikane av aure er stort sett låge, og det er berre på dei to nedre stasjonane at ein finn middels og høge tettleikar av eldre aure. Samanlikna med tidlegare år har tettleiken for eldre laks gått noko ned, samstundes som det ser ut til å vera noko meir yngel av laks. For auren er tala om lag som ved tidlegare undersøkingar. Fig. 6: Ullaelva 1999 1 9 8 7 6 N 5 4 3 2 1 46-5 56-6 66-7 76-8 86-9 9 11-15 16-11 116-12 126-13 136-14 146-15 >15 8

9 Hålandselva, Suldal koune Hålandselva er ei relativt lita elv som drenerer fjellområde i Suldal. Elva har god vasskvalitet, og generelt vert det registrert relativt høge tettleikar av lakseyngel. Hålandselva vart prøvefiska på fire stasjonar i 1999. Tab. 7: Tettleik (antall pr 1 m 2 ) av laks og aure i Hålandselva 1999 STASJON DATO AREAL L + L 1+ L tot A + A 1+ A tot nr. 1 Hålandsosen 11.9.99 1 52,5 39,2 91,7 18,9 (1) 19,9 nr. 2 oppstrøms bru 11.9.99 92 54,2 12,4 66,6 16,5 6,4 22,9 nr. 3 Tveit v. kraftlinje 11.9.99 86 6,9 6,9 2,6 1,2 12,8 nr. 4 v. Bedehus 11.9.99 51 3,9 2,4 24,3 TOTAL 11.9.99 328 31, 17,1 38,1 11,3 8, 19,3 Det vart registrert svært høge tettleikar av laks i nedre del av elva, men dei er likevel noko lågare samanlikna med tidlegare år. På stasjon nr. 3 vart det berre registrert middels tettleik av eldre laks, og desse tala er vesentleg lågare enn det som er normalt for denne stasjonen. På den øvre stasjonen vert det berre sporadisk registrert laks, då det berre er ved spesielle vassføringar at fisken går så langt opp i elva. Tidlegare vart det flytta fisk til dette strekket, men det vert ikkje utført i noko særleg grad no lenger. Tettleikane av eldre aure i er høge i øvre del av elva, men det vart fanga lite yngel på desse to stasjonane. På dei to nedre stasjonane er det motsett. Tettleikane har likevel endra seg lite samanlikna med tidlegare år. Lengdefordelinga syner at laksen i Ryfylkeelvane veks noko seinare samanlikna med Jæren, og laksen ser ut til å trenga tre vekstsesongar på å nå smoltstorleik. Fig. 7: Hålandselva 1999 1 9 8 7 6 N 5 4 3 2 1 46-5 56-6 66-7 76-8 86-9 9 11-15 16-11 116-12 126-13 136-14 146-15 >15 9

11 VEDLEGG 1: TABELLAR OVER SORTERTE RÅDATA Tabellane syner resultata frå kvart einskild overfiske for kvar stajon i dei undersøkte elvane. Fisken er sortert som + og eldre fisk, ( 1+), der L1 + er antal laks + fanga ved første overfiske, L2 + antal laks + fanga ved andre overfiske o.s.v. FUGLESTADELVA STASJON DATO AREAL L1 + L2 + L3 + L1 1+ L2 1+ L3 1+ A1 + A2 + A3 + A1 1+ A2 1+ A3 1+ of Bjårvatn v/traktorvad 2.8.99 123 34 12 12 42 13 7 6 9 2 1 nf Åsane 2.8.99 94,5 23 14 2 34 9 5 6 1 1 Matningsdal 2.8.99 13,5 6 9 4 7 2 4 TOTAL 2.8.99 321 57 26 14 76 22 12 18 18 4 1 3 5 KVASSHEIMSÅNA STASJON DATO AREAL L1 + L2 + L3 + L1 1+ L2 1+ L3 1+ A1 + A2 + A3 + A1 1+ A2 1+ A3 1+ Kvassheim fyr 3.8.99 185 32 1 1 4 4 1 Stokkelandsmarkene 3.8.99 142,5 49 34 33 52 21 5 1 2 2 1 Anisdal 3.8.99 118 84 38 2 31 8 5 13 4 4 2 1 TOTAL 3.8.99 563 133 72 53 115 39 11 13 5 4 8 6 3 FIGGJOELVA STASJON DATO AREAL L1 + L2 + L3 + L1 1+ L2 1+ L3 1+ A1 + A2 + A3 + A1 1+ A2 1+ A3 1+ Øksnevad (Øksna bruk) 2.7.99 126 18 4 3 8 7 2 19 11 9 Foss-Eikeland 5.8.99 15 18 6 4 53 15 3 6 6 3 5 2 Bråstein v/steinbru 5.8.99 126 1 3 2 14 1 2 2 1 7 2 Figgjo sentrum 2.7.99 15 3 4 1 19 4 1 11 4 Statoil, Ålgård 2.7.99 73 4 2 11 16 12 5 37 22 1 2 TOTAL juli/aug. 558 17 37 21 11 39 11 75 45 23 14 4 STORÅNA

12 STASJON DATO AREAL L1 + L2 + L3 + L1 1+ L2 1+ L3 1+ A1 + A2 + A3 + A1 1+ A2 1+ A3 1+ Bruelandssenteret 4.8.99 6 15 1 Sandvedparken 4.8.99 67,5 15 2 AS Betong 4.8.99 6 Høyland kyrkje 4.8.99 87,5 42 16 1 1 1 TOTAL 4.8.99 275 12 42 16 1 1 1 ÅRDALSELVA STASJON DATO AREAL L1 + L2 + L3 + L1 1+ L2 1+ L3 1+ A1 + A2 + A3 + A1 1+ A2 1+ A3 1+ Svadberg 18.8.99 156 1 6 5 1 2 Storå bru 18.8.99 148,5 25 22 7 5 7 7 1 Bjørg 19.8.99 119 4 3 1 4 1 Kaltveit v/bru 19.8.99 136,5 34 11 8 41 23 11 5 6 2 4 1 Egeland 19.8.99 126 28 15 13 7 2 4 3 2 3 3 TOTAL aug. 99 686 91 51 29 67 39 23 11 11 4 7 3 1 ULLAELVA STASJON DATO AREAL L1 + L2 + L3 + L1 1+ L2 1+ L3 1+ A1 + A2 + A3 + A1 1+ A2 1+ A3 1+ Nr. 1 v/fyrste hus 1.9.99 15 23 12 13 2 3 1 1 3 2 Nr. 2 Hauge bru 1.9.99 98 18 5 4 11 1 2 8 4 1 Nr.3 Moen sandtak 11.9.99 8 27 16 13 12 1 1 1 Nr. 4 oppstrøms Gil 11.9.99 82 9 3 5 21 5 TOTAL sept. 99 365 77 36 35 46 1 1 4 12 6 1

13 HÅLANDSELVA STASJON DATO AREAL L1 + L2 + L3 + L1 1+ L2 1+ L3 1+ A1 + A2 + A3 + A1 1+ A2 1+ A3 1+ Nr. 1 Hålandsosen 11.9.99 99,5 3 6 1 21 9 5 12 1 4 1 Nr. 2 oppstrøms bru 11.9.99 92 22 12 7 4 4 1 13 1 1 2 3 Nr. 3 Tveit v/kraftlinje 11.9.99 85,5 2 3 1 1 5 2 1 Nr. 4 bedehus 11.9.99 51 2 8 2 TOTAL 11.9.99 328 52 18 17 27 16 6 28 3 5 15 6 3