T: 56553000 F: 56553001 E: postmottak@kvam.kommune.no Kvam herad Kvam - beste bu- og servicekommune? - Samanlikning mellom nokre kommunar i Hordaland Utgåve frå 5. september 2007 Hans Atle Soldal Øystein Ådland www.kvam.no
Innhald: INNHALD: 2 1. OPPDRAGET 4 1.1 Innleiing. 4 1.2 Perspektiv 4 1.3 Problemstilling 4 2. TIDLEGARE POLITISKE VEDTAK I KVAM HERAD. OGSÅ ANDRE MÅLSETJINGSDOKUMENT FOR UTVIKLING 5 2.1 Frå BMS-kartet 5 2.2 Budsjettvedtak- budsjett 2007 5 2.3 Frå Kommunplan 2002-2014 5 3. FAGLEGE INNSPEL 6 3.1 Kva spør folk etter? 6 3.2 jakta på det gode liv. 7 3.3 Ønsker og behov: 8 3.4 Trivselsgrenda 8 3.5 Ung bustenad i distrikta? 9 4. GENERELLE DEMOGRAFISKE UTVIKLINGSTREKK 10 4.1 Utviklingstrekk: 10 4.2 Frå Flyttemotivundersøkelsen i Hordaland 11 4.3 Folketalsutvikling i nokre kommunar i Hordaland 11 4.4 Reisetid til Bergen sentrum: 11 5. GENERELT ETTER KOMMUNEBESØK 12 5.1 Fjell kommune 12 5.2 Os kommune 12 5.3 Askøy kommune 13 5.4 Lindås kommune 14 6. BARNEHAGAR 15 6.1 Mogelege konkurransefortrinn 15 6.2 Statlege overføringar 2007 samanlikningstal 15 6.3 Samanlikningstal frå KOSTRA ) 16 6.4 Fjell kommune 17 6.5 Os kommune 17 6.6 Askøy kommune 18 6.7 Lindås kommune 18 7. SKULE 19 7.1 Moglege konkurransefortrinn 19 7.2 Samanlikningstal frå KOSTRA ) 20 7.3 Fjell kommune 21 7.4 Os kommune 21 7.5 Askøy kommune 22 7.6 Lindås kommune 22 8. PLEIE OG OMSORG 23 8.1 Samanlikningstal frå KOSTRA ) 23 8.2 Fjell kommune 23 2
8.3 Os kommune 24 8.4 Askøy kommune 24 8.5 Lindås kommune 25 9. KULTUR 26 9.1 Samanlikningstal frå KOSTRA ) 26 9.2 Fjell kommune 26 9.3 Os kommune 26 9.4 Askøy kommune 26 9.5 Lindås kommune 27 10. ANDRE TENESTER (NÆRINGSUTVIKLING, SAMARBEIDSTILTAK, MERKEVAREBYGGING, ETC.) 27 10.1 Askøy kommune 27 10.2 Fjell kommune 28 10.3 Os kommune 28 10.4 Lindås kommune 28 11. INTERVJURUNDE MED AKTUELLE INNFLYTTARAR / UTFLYTTARAR 29 11.1 Utsegner frå attendeflyttarar 29 12. OPPSUMMERING OG KONKLUSJONAR 30 13. LITTERATUR: 32 13. VEDLEGG: 33 Vedlegg 1: Bilbao-effekten og andre effekter (frå MandagMorgen, nov. 2003) 34 Vedlegg 2: Økonomisk tilstandsrapport for kommunane i Hordaland, 2005. 35 Vedlegg 3: Strønotat etter besøk i Fjell kommune 35 Vedlegg 4: Strønotat etter besøk i Os kommune 38 Vedlegg 5: Strønotat etter besøk i Askøy kommune 41 Vedlegg 6: Sammendrag frå Flytting og flyttemotiv i Hordaland 1998, 44 Vedlegg 7: OS inspirerar 48 Vedlegg 8: Tabellar frå Fylkesmannen 50 Vedlegg 9: Vedtak i Hordaland fylkesting, sak 9/07, 29.03.07 50 Vedlegg 10: Strønotat etter møte med innflyttarar til Kvam, 11.06.07. 51 Vedlegg 11: Karakterstatistikk i grunnskolen 54 Vedlegg 12: Strønotat etter besøk i Lindås kommune 55 Vedlegg 13: Verktøy for samanlikning av KOSTRA-tal 58 3
1. Oppdraget Rådmannen har i eit internt notat skissert følgjande opplegg for dette arbeidet: 1.1 Innleiing. Rådmannen ynskjer å samanlikna eit utval av tenestene våre med tilsvarande tenester i fire andre kommunar i fylket Os, Fjell, Askøy og Lindås. Dette for å slå fast kor nær Kvam er målsetjinga om å verta beste bukommune i Hordaland. Rådmannen har valt fire bynære kommunar som alle i vekst. Samanlikningane er relevante fordi Kvam ikkje berre ynskjer å verta beste bukommunen, Kvam ynskjer og å veksa. Truleg er det mange grunnar til at dei fire kommunane er meir attraktive enn Kvam. Gjennom arbeidet ynskjer rådmannen å avdekka i kva grad omfanget og kvalteten på dei kommunale tenestene i dag vert lagt vekt på ved val av bukommune. 1.2 Perspektiv Det ser ut til at innbyggjarane meir og meir er mobile, dei vel sjølve bustad. Slik sett vert kommunane tvungne til å konkurrera med kvarandre. For å skjøna denne konkurransen, og etter kvart hevda seg i den, må Kvam herad vita kva faktorar som styrer den ( drivarane ), i kva grad heradet kan styra desse, og korleis det kan skje. Kort sagt må heradet forma ut sin eigen konkurransepolitikk. Råmannen vil nytta eliminasjonsmetoden for (om mogeleg) å avdekka kva kommunale tenester som ser ut for å vera viktige i konkurransen. 1.3 Problemstilling Den overordna problemstillinga i arbeidet er om standarden på skular, barnehagar (bygg, undervisningskvalitetar, tilgjenge, m.m.) er høgare i Os, Fjell, Askøy og Lindås enn i Kvam. Er standarden høgare, bør Kvam spørje seg kvifor, og kva heradet kan gjera for å heva seg. Er standarden vesentleg lågare, bør heradet reflektera over kor viktig standarden på skular og barnehagar er i konkurransen. Syner standarden seg å lite å seia for konkurransen, bør heradet vurdera å overføra pengar frå desse sektorane til dei som gir større konkurransekraft. 4
2. Tidlegare politiske vedtak i Kvam herad. Også andre målsetjingsdokument for utvikling 2.1 Frå BMS-kartet Fremja Kvam som alternativ for nærings- og bustadetablering til Bergens-området, jfr. Strategisk næringsplan for Bergen. Kartleggja kva tilbod som manglar for at Kvam skal opplevast som spennande og attraktivt for busetjing. 2.2 Budsjettvedtak- budsjett 2007 Kvam heradsstyre er kjende med at driftskostnadene innanfor enkelte tenesteområde ligg høgare enn kommunar ein samanliknar seg med. Rådmannen i Kvam skal sjå på effektivitet/kostnadsreduserande tiltak i heile organisasjonen, men spesielt på område der me ligg over gjennomsnittet. Det må meldast tilbake til heradsstyre innan 2. tertial 2007. Kvam heradstyre viser til administrative uttaler om samfunnsutviklinga i Kvam i budsjettforslaget for 2007. Det skal gjennomførast ein attraktivitetsanalyse som avdekkjer grunnane til mangel på næring og vekst i busetnad i Kvam. Analysen må innehalda tiltak som kan setjast inn for å motverka den negative utviklinga. 2.3 Frå Kommunplan 2002-2014 Frå Visjon og hovudmålsetjing: Visjon: Kvam herad skal vera den beste nærings- og bukommunen i Hordaland Hovudmål:.. Grunnlaget for veksten skal vera næring, busetnad, kultur og offentlege tenester. Strategiar for senterstrukturen i kommunen: Norheimsund og Øystese skal framstå med eit totaltilbod på tenester, service, bustadar og næringsareal. Strategiar for ein god skule: Leggja til rette for eit godt læringsmiljø for elevane i skulen. Strategiar for ein god barnehage: Arbeida for full barnehagedekning og eit godt tilbod i alle delar av kommunen. 5
3. Faglege innspel 3.1 Kva spør folk etter? dei lovpålagde velferdsordningane skal finnast. Dei utgjer altså ikkje utan vidare eit konkurransefortrinn. Manglande ordningar / tilbod kan heller vera ein negativ konkurransefaktor. Viktor Normann: Kva er det så som gjer at folk i framtida skal velja Norheimsund framfor Straume (når reisetida vert om lag den same..?) Kva er dette andre i tillegg til alt det lovpålagde? Det er eigentleg svar på utfordringa vår: Kva etter 3-T-prosjektet! 1 ) Om Richard Florida sin teori i boka The Rise of the Creative Class, NY 2002: Talent, teknologi og toleranse. Det er tre faktorer som påvirker den kreative klassen: Talent, teknologi og toleranse. Talent er egentlig et mål på regionens human kapital på hvor stor andel sysselsatte som har høyere utdanning (fire år eller mer). Teknologi er en sammensatt faktor som dekker teknologiske nyvinningcr. nye forretningsrnodcllcr og kunst og kultur basert på nye kreative ideer. Toleranse er avgjørende for at nye ideer skal få slippe til. Et mål på toleranse er en regions åpenhet for folk som er annerledes. En indeks for toleranse er den såkalte bohemindeksen. Den uttrykker hvor stor andel av de sysselsatte som arheider innen kunst og kultur. I slike kreativt krevende yrker er arbeidslivet mindre strukturert enn i en ni-fire jobb og et sted med høy andel bohemer, er sannsynligvis også et tolerant sted. Arne Rydningen, Seniorforsker på Norut Samfunnsforskning 2 ) 1 Lansert av rådmann Harald Inge Anderssen. Viser til planar /tankar om tre tunellar mellom Kvam og Bergen: under Kvamskogen, under Gullfjellet og under Ulriken. 2 Henta frå ARENA. Kultur og Næring, utgitt av m.a. Sparebank1Nord 2005 6
3.2 jakta på det gode liv. Sveinung Dimmen (Høgskulen i Volda / Møreforskning) har i eit notat, 3 ) minna om befolkningspolitiske målsetjingar for det robuste samfunn. Dette i samsvar med St. meld. 34 2000/2001 s. 9 (Regionalmeldinga). Kjenneteikn for det robuste samfunn er etter dette: - eit likeverdig og stabilt veldferdstilbod - eit konkurransedyktig, lønsomt og omstillingsdyktig næringsliv. - god tilgang på kompetanse - varierte arbeidsmarknads-, bustad og servicetilbod. Vidare peikar Dimmen på dei regional- og velferdspolitiske utfordringane som ligg i tida. Han peikar på at tradisjonelt vil arbeidsplassar knytt til primærnæringar og industri vere dominerande. Reduksjonen i primærnæringssysselsettinga er ikkje erstatta av nye arbeidsplassar knytt til andre næringar. 4 ) Den demografiske utvikling i distrikta dreg lett i same retninga. Generelle demografiske utviklingstrekk forsterkar dei problema som mange utkantstrøk i dag står overfor. Dagens folketalsutvikling er eintydig slik at den medverkar til ei ytterlegare sentralisering av busettinga i Norge. Flyttestraumane frå utkantane mot sentrum auka ved inngangen til 90-åra. Sentraliseringa av busettinga var like kraftig som i den store sentraliseringsperioden mellom 1950 og 1970. Den kombinerte verknaden av synkande fruktbarheit, reduserte fødselstal, aukande flyttetilbøyelegheit og Dagens folketalsutvikling er eintydig slik at den medverkar til ei ytterlegare sentralisering av busettinga i Norge. framveksten av ei eldrebølgje gjer at Distrikts-Norge i dag står framfor ei meir alvorleg utfordring enn nokon gang tidlegare. Situasjonen er prega av eit slags nullsum-spel. Ingen område kan få tilvekst i befolkninga utan at andre område taper tilsvarande (NIBR 1998). 5 ) Dagens flyttestraum er i stor grad prega av levekår og jakta på det gode liv. 6 ) Når det er snakk om busetjing, folketal, tilflytting til Kvam, etc., er det eigentleg snakk om levekår i Kvam og jakta på det gode liv i Kvam 7 ) Ein analysemodell set opp tre element for levekårsundersøkinger: - individuelle ressursar - tilgjengelege arenaer - arenaeigenskapar 3 Sveinung Dimmen Velferd, trivsel og jakta på det gode liv. Nye utfordinger for kommunal planlegging (2004) 4 Dimmen, s. 12 5 Dimmen, s.13. 6 Dimmen, s.14. 7 Sjå Sveinung Dimmen: Velferd, trivsel og jakta på det gode liv Nye utfordringar for kommunal planlegging. Høgskulen i Volda / Møreforsking 204, m.a. s. 14 ff. 7
3.3 Ønsker og behov: Med Allardt (1975, 1998) 8 ) kan det her skiljast mellom tre ulike grupper av behov: å ha; omfattar behovet for materielle ressursar, m.a. arbeid og helse å elske; omfattar behovet for kjærleik og fellesskap å vere; omfattar behovet for sjølvrealisering, m.a. definert som å etablere og leve ut sine sosiale identitetar Fire dimensjoner. Steder eller regioner som ønsker å konkurrere om tilflytting av bedrifter og arbeidskraft må da utvikle seg langs fire dimensjoner: Livskvalitet Kompetanse og kunnskap Nyskaping og innovasjon Internasjonalisering Arne Rydningen, Seniorforsker på Norut Samfunnsforskning 9 ) 3.4 Trivselsgrenda I Kvam vart det frå august 2001 gjort eit arbeid knytt serleg til Omastrand ( og til Fusa og Ølve / Hatlestrand). Arbeidet var prosjektorganert med Jeanine Heide som prosjektleiar. 10 ) 8 Her sitert etter Dimmen, s.20 9 Henta frå ARENA. Kultur og Næring, utgitt av m.a. Sparebank1Nord 2005 10 TRIVSELSGRENDA. Studie av trivsel, sosialt liv, flytting og flyttemotiv i bygdene Oma, Fusa-bygda og Ølve / Hatlestrand. Sluttrapport av Jeanine Heide, Fylkesmannen i Hordaland. 8
Ei av problemstillingane var korleis ein kan ta vare på dei som bur her, og kvifor vurderar dei evt. å flytta ut. Her er mykje interessant materiale. For Oma sitt vedkommande er det nok prega av ein då sers aktuell kamp for grendaskulen. Situasjonen på Oma med samling om nytt skule- og idrettsanlegg på Tangerås, gjer at svara på mange av spørsmåla kanskje vert mindre aktuelle i dag. 3.5 Ung busetnad i distrikta? Eli Jeanette Fosso 11 ) har i ein tidsskriftartikkel drøfta det at mange distriktskommunar slit med å få unge til å busetja seg distriktet, og i heimkommunen. 12 ) Men det finnes også mange utflyttere der ute med riktig kompetanse og åpenhet for å flytte hjem, men de tror og mener bestemt at det er umulig å finne arbeid i oppvekstkommunen. Utfordringa kan møtast gjennom tre tiltak: - Avskaffa myten om at det er uråd å skaffa seg arbeid i oppvekstkommunen. - Ikkje gløyma at offentleg sektor har høgt kompetansekrevjande arbeid - næringsutviklng må ta sikte på å skapa heilt andre typar arbeidsplassar enn dei kommunen alt har. Vidare strekar ho under at arbeidsplassar ikkje er alt. Det sosiale miljøet på ein liten plass kan verka både trygt og godt i nærleik av familie og gamle vener. Men det kan og verta for nært der det å vera annleis vert belastande. Truleg er desse sosiale faktorane vel så viktig for unge i etablerarfaser. Må1realiering for få flere unge til distriktene, krever likevel langt mer enn arbeidsplasser. Arbeid er betingelsen, men det er de erfarte og forestilte hverdagskva1iteter i distriktene som avgjør om unge leter etter stillingsannonser og konkret søker en jobb. Distriktenes hverdagskvalitet kan handle om forhold som nærhet til venner og familie, trygghet og gode oppvekstvilkår. Men kvalitet i hverdagen handler også om store småting som min og din væremåte, mine og dine omtaler av naboen, og min og din åpenhet for nye impulser fra omverden, Dypest sett handler dette om hvem som blir inkludert og ekskludert i samfunnet, og om det noen gang blir lovlig være homo med hatt på landsbygda. Svar overlates til andre å gi, men håpet er at spørsmålet kan gi inspirasjon til ta opp nye problemstilinger i arbeidet med få unge til å velge bosted i distriktene. 13 ) Slik nærmar ho og seg konklusjonen hos Richard Florida: Tre viktige faktorar: Talent, Teknologi og Toleranse. (Floridas 3 T-ar ) 14 ) 11 Ho er frå Vikøy i Kvam. Er samfunnsgeograf. Tilsett som førsteamanuensis ved Institutt for geografi, UiB 12 Eli Janette Fosso: Brød, sirkus edller noe helt annet? Om å å unge til å velge bosted i distriktene. Plan. Tidsskrift for samfunnsplanlegging,byplan og regional utvikling. 2001; (5/2001):46-51 13 same artikkel av Eli Janette Fosso. 14 Florida: The Rise of the Creative Class. NY 2002. 9
4. Generelle demografiske utviklingstrekk 4.1 Utviklingstrekk: Endringar i befolkning Kvam har i stor grad hatt nettoutflytting heilt frå 1960. Nedgangen siste 15 åra har vore på 5,5% eller 470 personar. Fram til 2015 forventar vi vidare nedgang på 350 ( 4 %) personar til under 8000 innbyggjarar. Det er i stor grad aldersgruppa 20-29 år som flyttar frå kommunen. Innbyggjarar 0 16 år er 1 % under samanlikningskommunane, medan aldersgruppa 16-66 år er om lag 4 % under. Eldre over 80 år utgjer 7% mot snitt 3% i samalikningskommunane. Denne gruppa vil auka med 10 % i Kvam, medan samanlikningskommunane vil få 50 % auke. Sentralisering og fortetting (sjå kom.plan) Flyttinga frå Kvam skjer først og fremst mot Bergen, men det er også ei intern sentralisering. Det er eit kvinneunderskot i den reproduktive aldersgruppa. Å styrkja senterstrukturen i Kvam vil vera ei motvekt mot utflytting frå kommunen. Regionssenteret må stå fram slik at Norheimsund og Øystese gir eit komplett sentrumstilbod. Flyttemotiv og flytting (sjå kom.plan) Unge personar vektlegg bykvalitetar med rikt underhaldnings- og kulturtilbod. Mange må søkja til Bergen/andre byar for å få høgare utdanning. Utdanninga varer 3 6 år, og i løpet av denne tida går ungdomen over til neste livsfase, med etablering av familie. Flyttinga avtek difor raskt etter fylde 25 år, denne aldersgruppa vektlegg m.a. at buområde er barnevenlege. Det er difor heilt avgjerande at kommunen vert meir attraktiv på desse verdiane enn byane, og dei bynære kommunane. Frå 45 års alderen vert det vektlagd å bu nær familie og å ha lett tilgang til daglege gjeremål. Det er viktig å bu nær arbeidsplassen, men flyttemotivundersøkingar viser også at folk vil bu der dei bur og at arbeid er mindre viktig grunn til flytting enn tidlegare. Arbeidsmarknaden er utvida. Gode kommunikasjonar er difor viktig for kortast mogeleg arbeidsreising. Livskvalitet Handlar om å trivast i sine omgjevnader, med familie, vener, i fritid og arbeid. Vektlegginga er ulik i ulike livsfaser, difor er det viktig med ein variasjon som subjektivt vert oppfatta positivt av fleire grupper menneske. For meir statistisk informasjon, sjå Hordaland fylkeskommune: http://www.hordaland.no/templates/iframepage.aspx?id=3484 10
4.2 Frå Flyttemotivundersøkelsen i Hordaland Undersøkinga syner nokre viktige motiv / grunnar for flytting. (For heile samandraget av undersøkinga, sjå vedlegg 6). Viktige moment er: - Flytting er i stor grad alders- og livsfasebestemt - Økt flyttehyppighet i yngre generasjoner - De med høy utdanning planlegger oftere flytting enn de med lav. - Folk flytter mest i Bergsområdet og i tettbygde strøk og mest inen kommunen. - Stor likhet i flyttemotiver / bopreferanser regionalt økt boligstandard er viktigst. - Familie / sosiale forhold er også viktigste grunn for mange. - Arbeid er mindre vektlagt. - Noe regionale variasjoner i flyttemoiver. - Unge vektlegger bykvaliteter. - De unge voksne vektlegger familiens konkrete behov. - De som er midt i livet begynner å planlegge alderdom. - De eldre vektlegger forhold i boorådet og trygghet. Henta frå Vedlegg 6. 4.3 Folketalsutvikling i nokre kommunar i Hordaland % endring 90-00 pr. 01.01.06 % endring 00-06 framskrive til 2015 % endring 1990-2015 kommune: pr. 01.01.90 pr. 01.01.00 Kvam 8773 8592-2,06 8306-3,33 7956-9,31 Sveio 4582 4623 0,89 4747 2,68 4853 5,91 Meland 4534 5353 18,06 5931 10,80 6689 47,53 Fjell 14735 18178 23,37 20392 12,18 23453 59,17 Askøy 18631 19727 5,88 22496 14,04 26290 41,11 Lindås 11861 12492 5,32 13285 6,35 13975 17,82 Os 12608 13896 10,22 15260 9,82 16657 32,11 Samnanger 2412 2282-5,39 2341 2,59 2423 0,46 Voss 14035 13726-2,20 13830 0,76 14169 0,95 Odda 8289 7727-6,78 7247,00-6,21 7031-15,18 frå 'Sammenligningstallfor kommunene 2006' S&H-dir 2006, SB og Hordaland Fylkeskommune 4.4 Reisetid til Bergen sentrum: kommune km reisetid Kvam (Norheimsund) 74,5 km 01:14 Sveio (til Haugesund) 17,9 km 00:21 00:27:00 0:42 M eland 23,9 km (buss Fjell 15,2 km 00:16 Askøy 14,2 km 00:15 Lindås 23,5 km 00:26 Os 29,6 km 00:36 Samnanger 48,4 km 00:48 01:37 01:15 Voss 98,8 km (tog) 11
5. Generelt etter kommunebesøk Alle kommunane er kommunar i sterk vekst. (mellom 10 og 15 % frå 2000, forventa vidare sterk vekst, samla vekst frå 1990 2015 mellom 20 og 60%) Bergen fungerar som eit dominerande sentrum for innbyggjarane. Storbyen (etter lokal målestokk) har kulturtilbod, undervisnings- og opplæringstilbod på alle nivå, og er eit handelssentrum for store deler av Hordaland. Planavdelingane slit med lange sakshandsamingskøar grunna stor vekst. Serleg opplever dei tilknyting til sjø og strandline som attraktivt i framtidsplanane både for utvikling av kommunesentra, og for innbyggjarane. Alle kommunane har satsa på og fått på plass kommunikasjon, - bruer til øykommunane, kyststamvegen til Os og Lindås. Dels er dette gjort ved eigeninnsats (bompengeprosjekt / forskottering), dels har prosjekta fått plass i sentrale vegplanar. Alle kommunane opplever lokalpressa som positive medspelarar i lokalsamfunnsutviklinga. ( Det er ikkje vår jobb å riva ned lokalsamfunnet ) 5.1 Fjell kommune Dei nemner først omdømebygging som viktig for kommunen. Dette skal skje gjennom best praksis. Nokre spissar i dei kommune tenestene skal gjera at Fjell merkar seg ut framfor andre. Fjell har nytta omdømeundersøking (frå tnsgallup) for å måla kor lang dei lukkast. Dette har vore ei innbyggjarundersøking, men også retta mot lag og organisasjonar, og mot enkeltpersonar. 5.2 Os kommune Os er også ein kommune med sterk vekst. Infrastrukturen / tenestetilboda ber preg av å skulle stetta krav som kjem frå innbyggjarar som alt er etablert i kommunen. Har fått lite høve til å ta høgd for og førebu ein planlagt vekst i folketal. Bustadfelt i attraktive område ser ut til å ha vore eit satsingområde. Likeeins areal for næringsutvikling og næringsetablering. Kyststamvegen går gjennom kommunen. Den er dels bompengefinansiert, dels i offentlege planar. Infrastruktur, serleg næringsområde, er strategisk plassert i høve til denne ferdselsåra. 12
5.3 Askøy kommune Askøy nemner to viktige milepæler dei siste åra: - 1992: Opning av Askøybrua - Nov. 2006: avslutta bompengeperioden for Askøybrua. I dag er det etablert byggefelt på Søre- Askøy. På mange måtar fungerar (deler av) Askøy som ein bydel i Bergen som bu- og aktivitetsstad for folk med arbeid og kulturaktivitetar i Bergen. Dårlege vegar internt i kommunen verkar i dag hemmande. Kommunen har forventningar om at å vera ein del av Bergensprogrammet gjennom 15 ) Kvamskogtunell er for Kvam som Askøybrua for Askøy! Bergenregion-programmet. I fylkestinget sitt vedtak vedr. dette programmet, vart det og gjort ein protokollmerknad om eit tverrsamband mellom Askøy og Meland på / under / over Herdlefjorden. For Askøy ville dette verta eit samband mellom Nordhordlandskommunane og t.d. Flesland-området utanom Bergen sentrum. Askøy har i dag betydelege vekstsmerter. Kommuneplanarbeidet er i kontinuerleg utvikling det er snakk om beredskapsfokus for å møta ein av dei største (den største?) folketalsvekstane i kommune- Norge. 16 ) Omstilling har vore viktig. Det har vore lite vekst i administrasjonen trass i monaleg vekst i tenesteproduksjonen. Kleppestø sentrum. Planar om kombinert rådhus og kulturhus på den gamle ferjekaien. Parkering i fjellet like ved. Foto: Askøy komune Burde Askøy prøva avgrensa veksten? - Kjekt å veksa (politisk vurding?) - vil nok nå ei smertegrense - 800 tomter vert no lagde til rette ikkje langt frå brua. Aktiviteten har verka prisdrivande. - Undervisningssjefen melder om vanskar med å ta imot heile veksten - aksjonar i media arbeidar mot for rask utbygging nær brua 15 Vedtak Hordaland fylkesting 29.mars 07, sak 9/07: Transportanalyse for Bergensområdet 2010 2030: 16 SSB-tal for 1. kvartal 2007 viser ein folketilvekst på 119 personar størst i Hordaland utanom Bergen. 13
Kvam har trolig et bedre tilbud på tjenester enn Askøy. Det verkar som om tenestene er mindre viktige ein spør etter dei etter innflytting. Strategi: Askøy må løftast på alle område. Askøy har ikkje innført eigedomsskatt. Det er p.t. ikkje politisk vilje til å gjera det. Det gir betydeleg tap for kommunen. Saka kjem nok fram att (til trass for at enkeltparti alt har programfest at det ikkje skal innførast eigedomsskatt i kommande periode). Ikkje minst at bompenge skatten er borte, kan gjera det enklare å få inn eigedomsskatt. 5.4 Lindås kommune Nordhordlandsbrua skapte ein heilt ny situasjon for kommunen. Både bruopning og bortfall av bompengar synest ha vore viktig. Veksten kom gjerne i forkant (posisjonering før ), og har kome meir ut frå den aktuelle situasjonen, enn frå aktiv marknadsføring og tilrettelegging. Arbeid med omdømme er viktig kommunen må seljast. Attraktive tomter må vera eit verktøy i dette arbeidet. Styrking av sentrumsfunksjonane på Knarvik er viktig. Vil gjerne utnytta og vidareutvikla sambandet med sjøen og strandsona. Den nedlagde ferjekaien i Knarvik må vera ei stor utfordring. Kyststamvegen går gjennom kommunesenteret. Det gir både vanskar og utfordringar. Trafikkmessig verkar det som vegen er i vegen i senteret. 14
6. Barnehagar Full barnehagedekning er eit sentralt politisk vedtak. Slik er det tema i alle kommunane. Folk ser på det som ein del av det sjølvsagde tilbodet kommunen skal ha. Vansken i vekstkommunane er å halda tritt med veksten. 6.1 Mogelege konkurransefortrinn Ingen ventelister I grendesamfunnet (gangavstand) Strategisk plassert mellom heim og arbeidsplass Opningstider (fleksibel / fast) evt. matservering vaksentettleik utdanningsnivå turnover, personalet god bygningsstandard utstyr ute / inne aktivitetar i nærområdet spesielle / valfrie tilbod (t.d. friluftsbarnehage) Gode brukarundersøkingar Etterkvart som lovnaden om full barnehagedekning vert innfridd i kommunane vil dette og andre tilsvarande lovpålagde krav ikkje stå fram som konkurransefortrinn. Dersom heradet ikkje maktar innfri slike krav over tid vil det sjølvsagt ha negativ effekt for heradet sitt omdømme Men generelt kan ein ikkje rekna lovpålagde krav til barnehagedrifta for konkurransefortrinn. Brukarundersøkingar og mediaoppslag som avdekkar manglar eller kvalitetssvikt, må følgjast opp, både med tiltak og med melding om at tiltak er sett i verk. Det brukaren er oppteken av: OPPLEVD SAMLA KVALITET 6.2 Statlege overføringar 2007 samanlikningstal Barnehage statstilskott for 2007. Samanlikningstal. Talet på born er det som er registrert i barnehagar i april 07. 15
(% -vis del av befolkn inga) Korrigert tal barn som grunnlag for tilskot Sum dersom vi gav likt tilbod Innbyg Kommune gjarar 0-5 år Deknings grad Sum tilskot "Tap" Kvam 8 306 538 5,9 84,5 454 18 558 500 Os 15 260 1367 7,1 82,6 1129 51 745 615 20 808 246 2 249 746 Fjell 20 392 1922 8,3 92,6 1779 91 632 275 23 384 515 4 826 015 Askøy 22 496 2244 10 80,7 1810 87 099 245 21 846 993 3 288 493 Lindås 13 285 1164 7,9 74,6 868 35 760 538 18 704 245 145 745 6.3 Samanlikningstal frå KOSTRA 17 ) Kvam herad Kvam har i løpet av siste året etablert midlertidige plassar.det gjer at me i dag ikkje har ventelister for barnehagelass. 120 000 100 000 80 000 10 0 95 90 85 80 60 000 75 Merknad Høg dekning gir høge utgifter pr. innb. = Kvam satsar barnehagar meir enn desse kommunane. Kvam har lågaste andelen innb. under 5 år. 40 000 20 000-2003 2004 2005 KG HO Land 70 65 60 55 50 Nto driftsutg per innb. 1-5 år i kr, barnehager Korr. Bto. driftsutg. i kr per barn i kommunal barnehage Andel barn 1-5 år med barnehageplass Kvam har høgaste andel barn i barnehagar. Nesten alle er i kommunale barnehagar. (97%) Nesten alle (96,5%) over 3 år har barnehageplass i Kvam. Høgare enn alle andre. Også høgast på 1-2-åringar. (50%) Billegaste brutto driftsutgifter pr. barn Slår lite ut pr. oppholdstime. (Andre ting, t.d. tiltak for born med spes. behov. el.l. slår meir ut) Før red. foreldrebetaling (2006) var det relativt stor del med 2 eller 3 dagars opphald i bhg. Det forklarar statistikken noko. Kvam fleire enn andre med 32t pr. veke og under. Eit signal om at i Kvam (i mots. til t.d.os??) får dei eit meir fleksibelt tilbod når dei først får tilbodet. 17 Her henta frå Fylkesmannen i Hordaland: Økonomisk tilstandsrapport for kommunane i Hordaland 2006, med vedlegg. 16
6.4 Fjell kommune Vurderingar frå Fjell: Fjell kommune reknar i dag at dei har meir enn 100% dekning (sel barnehageplassar m.a. til bergensarar) Har satsa på å profilera barnehagane med kunst som satsingsområde. Har m.a. tilsett eigen kunstnar i barnehagane. 4 avd. barnehage er minimum storleik (har vel ein med 6 avd.). Det vert rekna som det mest kostnadseffektive i høve til m.a. statstilskottet. Relativt sentralisert tilbod, men i alle deler av kommunen. Ofte plassert slik at barnehagen ligg i pendlar-ruta, på veg til /frå arbeidet for foreldra. Realfagsatsing startar alt i barnehagen: barnehage grunnskule høgskule [Masterstudie på Ågotnes]. M.a. samarbeid med firmaet AGR ( http://www.agr.com/n/ ) 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000-2003 2004 2005 KG HO Land Nto driftsutg per innb. 1-5 år i kr, barnehager Korr. Bto. driftsutg. i kr per barn i kommunal barnehage Andel barn 1-5 år med barnehageplass 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 6.5 Os kommune Vurdering frå Os: Os slit med full barnehagedekning. (ein kommune i sterk vest, - mellom dei i landet som vekst mest). Likevel ser ikkje det ut til å påverka interessa for bustadtomter og etablering. 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000-2003 2004 2005 KG HO Land 100 90 80 70 60 50 Merknad: Me veit lite om kor stor del av barnehageborna i Os som har plass ved private barnehagar.slikt kan slå ut i taloppsetta. Nto driftsutg per innb. 1-5 år i kr, barnehager Korr. Bto. driftsutg. i kr per barn i kommunal barnehage Andel barn 1-5 år med barnehageplass 17
6.6 Askøy kommune Vurdering frå Askøy: Kommunen har i dag bra dekning, men manglar noko på å få unna ventelistene. Stadig vekst i folketalet fyller køen nedanfrå. Kommunen har samarbeid med fleire private barnehageaktørar, - oml. 50/50 private/kommunale. Merknad: Situasjonen i ein kommune med så voldsom vekst, vert vanskeleg å samanlikna med ein kommune med nedgang i folketalet. 120 000 100 000 Det vart ikkje kommentert noko om innhald, struktur, personaldekning, etc. Truleg er situasjonen slik at kommunen har meir enn nok med å dekka den daglege etterspurnaden. 80 000 60 000 40 000 20 000-2003 2004 2005 KG HO Land Nto driftsutg per innb. 1-5 år i kr, barnehager Korr. Bto. driftsutg. i kr per barn i kommunal barnehage Andel barn 1-5 år med barnehageplass 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 6.7 Lindås kommune Vurdering frå Lindås: Stadig på etterskot i utbygginga. Har betydelege utbyggingsprogram. Betydeleg motsetnad mellom private og kommunale barnehagar. (storparten av barnehageplassane er i private ) Administrasjon (og innbyggjarar) opplever skiftande politiske vedtak som utydelege styringssignal. 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000-2003 2004 2005 KG HO Land 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 Nto driftsutg per innb. 1-5 år i kr, barnehager Korr. Bto. driftsutg. i kr per barn i kommunal barnehage Andel barn 1-5 år med barnehageplass Merknad: Også ein kommune prega av at veksten styrer kommunen meir enn at kommune styrer veksten. Det får konsekvensar for planlegging av ulik infrastrukturubygging. Tilboda får lett karakter av ad hoc-løysingar. 18
7. Skule Skulen er sterkt sentralt regelstyrt med lite høve til lokale variantar, anna enn (til dels) innan ressursbruk, innan val av struktur, og innan den pedagogiske utforminga på skulane. Kvalitet på skulebygg skifter noko innan alle kommunane alt etter alder og lokalisering i høve til elevtalsutviklinga. Strukturendring var for tida lite aktuell (kanskje med unntak av Lindås). Vekst i barnetal gjer at alle elevplassar må oppretthaldast. Innbyggjarar (og potensielle innflyttarar) oppfattar eit godt skuletilbod som sjølvsagt i alle kommunane 7.1 Moglege konkurransefortrinn Kvalitet på skuleveg (G/S-sti, el.l.) Kor mange har skuleskyss? Strategisk plassert mellom heim og arbeidsplass Opningstider - SFO-ordning evt. matservering (frukt / varm mat / skulefrukost /?) klassestrukur elevar i basisgruppe fulldelt / fådelt bokmål- / nynorsk-klasse elevar pr. lærar utdanningsnivå tilsette turnover, personalet god bygningsstandard utstyr ute / inne aktivitetar i nærområdet spesielle / valfrie tilbod tilbod om leirskule andre reiseopplegg? fritidsaktivtetar knytt til skule (korps, idretts-, el.l.) kulturskuletilbod Gode brukarundersøkingar / få klager Karakternivå Klager på karakter / eksamen OPPLEVD SAMLA KVALITET 19
7.2 Samanlikningstal frå KOSTRA 18 ) Statistisk materiell gjeld i noko grad Kvam i dag. Vedtekne strukturendringar vil endra heile situasjonen for heradet, og dermed gi andre resultat i samanlikningar med desse kommunane. Merknad til tabell: Alle tabellar syner at me er dyrare enn andre kommunar. Nokre stader er Lindås over oss. Færre elevar pr. gruppe enn andre kommunar Færre elevar pr. lærar Høgare tal for spesialundevisning. 76 000 74 000 72 000 70 000 68 000 66 000 64 000 62 000 60 000 58 000 56 000 2003 2004 2005 KG HO Land Nto driftsutg. til grunnskoleopplæring, per innbygger 6-15 åkorr. Bto. driftsutg. til grunnskole, per elev Gjennomsnittlig gruppestørrelse, 8. til 10. årstrinn 1) Gjennomsnittlig gruppestørrelse, 1. til 7. årstrinn 1) Konklusjon 1: Kvam har ein dyr skule Konklusjon 2: Alt dette vert endra når nu struktur vert sett i kraft frå 2007 2010. 18 16 14 12 10 8 6 4 2 - Oversyn over eksamensresultat syner at Kvam ikkje ligg dårleg an samanlikna med Hordaland og landsgjennomsnittet (Sjå og vedlegg 11) 19 Karakterar gitt ved skriftleg eksamen 2006 Kvam herad Hordaland Nasjonalt Norsk hovedmål 4 3,7 3,6 Norsk sidemål 3,9 3,5 3,3 Matematikk 3,6 3,1 3,1 Engelsk 3,6 3,7 3,6 4,5 4 3,5 Karakterar 3 2,5 2 1,5 Kvam kommune Hordaland Nasjonalt 1 0,5 0 Norsk hovedmål Norsk sidemål Matematikk Engelsk 18 Her henta frå Fylkesmannen i Hordaland: Økonomisk tilstandsrapport for kommunane i Hordaland 2005, med vedlegg. 19 Byggjer på statistikk frå Utdanningsdirektoratet, her henta frå årsmeldinga frå skulekontoret 2006. Sjå og vedlegg 11. 20
7.3 Fjell kommune Vurdering frå Fjell: Kommunen har store skular ( rekna for små med rundt 30 elevar). Strukturendring er i dag lite aktuelt. Dei tre små har fått liggja i fred. Realfagsatsinga (omtala også under barnehage) legg opp til eit samla løp frå barnehage til marstergradsstudium på Ågotnes. Har samarbeid med næringsliv og høgskule- / universitetsmiljø. Har eit tilbod knytt til Ut av skulen tilbod nokre dagar i veka. Har satsa på leiarutvikling / leiaropplæring i samarbeid med fagmiljø i Bergen (NLA). Gjeld også andre etatar innan kommunen (t.d. samarbeid mellom HiB og planavd.) Eit satsingsområde: psykologi- og psykiatriteneste i samarbeid med BUFetat, som har etablert distriktskontor på Straume. Kulturskule ein del av kultursatsinga for born og unge. Gir i dag plass til alle som søkjer. 70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000-2003 2004 2005 KG HO Land Nto driftsutg. til grunnskoleopplæring, per innbygger 6- Korr. Bto. driftsutg. til grunnskole, per elev Gjennomsnittlig gruppestørrelse, 8. til 10. årstrinn 1) Gjennomsnittlig gruppestørrelse, 1. til 7. årstrinn 1) 18 16 14 12 10 8 6 4 2 - Merknader: Ein kommune prega av innflytting, serleg frå Bergen (elevtalet aukar kvart år meir enn heile årsgruppene i Kvam...!). 7.4 Os kommune Vurdering frå Os: Os har innført fritt skuleval. Skulane er fulle, og elevane får ikkje utan vidare gå på næraste skulen. Dette ser ikkje ut til å ha noko å seia for interessa for bustad og bustadtomter: det er rift om attraktive tomter. 68 000 66 000 64 000 62 000 60 000 58 000 56 000 18 16 14 12 10 8 6 4 2 Merknader: Kapasitetsproblem i ein vekstkommune gir løysingar som er lite aktuelle andre stader. Fritt skuleval er eit døme. Transport forbi nærskulen er eit anna. Tonivåmodell med sjølvstendige einingar skil Os frå t.d. Kvam. Os kjem truleg denne sommaren til å tilsetja skulefagleg ansvarleg på rådmannskontoret (skulesjef). M.a. skal oppgåva vera fellestiltak og samordning mellom dei sjølvstendige driftseiningane kvar skule utgjer. 54 000 2003 2004 2005 KG HO Land Nto driftsutg. til grunnskoleopplæring, per innbygger 6-15 Korr. Bto. driftsutg. til grunnskole, per elev Gjennomsnittlig gruppestørrelse, 8. til 10. årstrinn 1) Gjennomsnittlig gruppestørrelse, 1. til 7. årstrinn 1) - 21
7.5 Askøy kommune Vurdering frå Askøy: - Vekst overskyggar alt anna av problemstillingar, t..d. skulestruktur. - Den fysiske kvaliteten er stort sett god. Pedagogiske ressursar er ikkje på tilsvarande vis på plass. Slik er gjerne situasjonen i ein vekstkommune. - Kommunen har trong for alle dei skulane dei har i dag. - Dei reknar at dei har nærskule for alle (jfr. Os som måtte skyssa elevar forbi nærskulen ). 68 000 66 000 64 000 62 000 60 000 58 000 56 000 54 000 52 000 2003 2004 2005 KG HO Land Nto driftsutg. til grunnskoleopplæring, per innbygger 6-15 Korr. Bto. driftsutg. til grunnskole, per elev Gjennomsnittlig gruppestørrelse, 8. til 10. årstrinn 1) Gjennomsnittlig gruppestørrelse, 1. til 7. årstrinn 1) 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 - Merknader: Også skulesektoren er nok prega av vekstsmertene. Tilskotsordningane gir ressursar først på etterskot, etter at elevane har vore på plass (og kravd sine ressursar) i månadsvis. Det er kanskje lettare å førebu vekst i investeringsprogramma ut frå planar om byggefelt, etc. 7.6 Lindås kommune Vurdering frå Lindås: Nedgang i barnetalet i kommunesenteret oppgang andre stader. Har i dag 14 skular 4 ungdomsskular (en av dei 1-10-skule). Mange små og slitte skulebygg. Vurderar det slik at kommunen har eit dårleg omdømme når det gjeld skulen. Arbeidar med å finna løysingar for ein betre skulestruktur og betre ressursutnytting i skulen, og unngå negativ omtale struktur og ressursbruk viktig. Rekruttering av tilsette har til no vore bra. 78 000 76 000 74 000 72 000 70 000 68 000 66 000 64 000 62 000 60 000 58 000 56 000 2003 2004 2005 KG HO Land Nto driftsutg. til grunnskoleopplæring, per innbygger 6-15 år Korr. Bto. driftsutg. til grunnskole, per elev Gjennomsnittlig gruppestørrelse, 8. til 10. årstrinn 1) Gjennomsnittlig gruppestørrelse, 1. til 7. årstrinn 1) 18 16 14 12 10 8 6 4 2 - Merknader: Skulesituasjonen verkar rotete når ein ser det utanfrå, ut frå det kommunen sjølv seier og ut frå det ein ser og høyrer i media. Sjølv om kommunen er i vekst har dei ikkje makta samla elevane i (høveleg) store og robuste einingar. No har dei mange og små og kostbare løysingar. Einaste nye skule er Ostereidet barneskule einaste skulen i Lindås med dei naudsynte godkjenningane for drift(!). 22
8. Pleie og omsorg 8.1 Samanlikningstal frå KOSTRA 20 ) Merknad til tabellen for Kvam: Høgaste utgifter pr. innbyggar fordi me har så høg andel innb. over 80 år sml. med andre kommunar. Pris pr. brukar billegare enn snitt, men dyrare enn t.d. Os og Fjell, innflyttingskommunar. Me har normalt dyre brukarar. Pris for heimetenester og institusjon pr. brukar er me billegast (unnt. Fjell for heimetenester ). [Kan dette tyda på for låg grunnbemanning i tenesta? ] 160 000 140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000-200320042005 KG HO Land 700 000 650 000 600 000 550 000 500 000 450 000 400 000 350 000 Nto driftsutg. pr. innb i kr, pleie- og omsorgtj. Korr. bto. driftsutg. pr. hjemmetj. bruker i kr Korr. bto. driftsutg. pr. plass i kr. i kom. Inst. Kvam herad 8.2 Fjell kommune Vurdering frå Fjell: Slit med dårleg omdømme på legevakt. Har gjort grep, men slit framleis. Eks. på grep: rekrutterte ein kvinneleg lege som fekk garanti for driftsinntekter i to år. Viste seg ikkje å kosta noko! Slit med rekruttering til PPT, serleg psykologar. Har i samband med psykiatrisatsinga arbeidd spesielt med saka. Viktig å etablera fagmiljø! Har og fått til eit personalsamarbeid med BUP (som er lokalisert i Fjell) også det for å skapa felles fagmiljø. 160 000 140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000-200320042005 KG HO Land 950 000 850 000 750 000 650 000 550 000 450 000 350 000 Nto driftsutg. pr. innb i kr, pleie- og omsorgtj. Korr. bto. driftsutg. pr. hjemmetj. bruker i kr Korr. bto. driftsutg. pr. plass i kr. i kom. Inst. Merknad: Berre Fjell ligg over oss på andel brukarar pr. årsverk i heimetenestene. 20 Her henta frå Fylkesmannen i Hordaland: Økonomisk tilstandsrapport for kommunane i Hordaland 2005, med vedlegg. 23
8.3 Os kommune Vurdering frå Os: Kvam har ingenting å skjemmast for når det gjeld tenestetilbod og produksjon av tenester. Merknad: Løn: Os unormalt over oss i løn pr. årsverk. Elles er Kvam høgare enn alle andre. 180 000 160 000 140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000-200320042005 KG HO Land 700 000 650 000 600 000 550 000 500 000 450 000 400 000 350 000 Nto driftsutg. pr. innb i kr, pleie- og omsorgtj. Korr. bto. driftsutg. pr. hjemmetj. bruker i kr Korr. bto. driftsutg. pr. plass i kr. i kom. Inst. 8.4 Askøy kommune 250 000 950 000 Vurdering frå Askøy: - 50 nye sjukeheimsplassar er planlagde - 10 nye bustadeiningar - rehabilitera andre bustader. Dette har vore i arbeid ei tid, og skal vidareførast. - Rekruttering ei utfordring - gjera arbeidet på sjukeheimane så attraktivt som råd fagleg. - arbeida for å gjera 10 plassar klare for halvannalinetenesta. Vil få avtale med 200 000 150 000 100 000 50 000 Helse Bergen (har vore i samtaler.). Innhaldsmessig fagleg interessant! - 200320042005 KG HO Land 850 000 750 000 650 000 550 000 450 000 350 000 Nto driftsutg. pr. innb i kr, pleie- og omsorgtj. Korr. bto. driftsutg. pr. hjemmetj. bruker i kr Korr. bto. driftsutg. pr. plass i kr. i kom. Inst. Merknad: Også Askøy merkar rekrutteringsvanskane for fagfolk innan denne sektoren. Det verkar som om også dei har gitt opp å konkurrera berre på løn. 24
8.5 Lindås kommune Vurdering frå Lindås: - Nye, flotte bygg. Knarvik sjukeheim 76 pasientar. Ingen ventelister stort sett ballanse. - Funksjonshemma magnetisk effekt pga av omdømme i regionen om gode tenester. Har i dag 33 brukarar. Hadde ein institusjon. 200 000 180 000 160 000 140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 - - Legedekning. Lindås har legevakta for heile Nordhordland. samarbeid som rettskommune etter 28 i kommunelova. 200320042005 KG HO Land - Halvannalineteneste har vore diskutert. Haraldsplass er Lindås sitt sjukehus. Kommunen har vore noko skeptiske redd for å enda opp som sjukehuseigar. Har fått kritikk frå Helse Vest for for mykje innlegging av eldre. 750 000 700 000 650 000 600 000 550 000 500 000 450 000 400 000 350 000 Nto driftsutg. pr. innb i kr, pleie- og omsorgtj. Korr. bto. driftsutg. pr. hjemmetj. bruker i kr Korr. bto. driftsutg. pr. plass i kr. i kom. Inst. Merknad: Lindås har delteke i lag med Kvam i etter- og vidareutdanningsprogrammet ved HiB. Slit med konkurransen om fagfolk (ligg nær Bergen / er ein del av Bergen sin arbeidsmarknad.) som dei andre bynære kommunane. 25
9. Kultur Kulturfeltet var ikkje med i det opprinnelege oppdraget for samanlikning. Her er aktivtetar som truleg er viktige for folk, ligg utanfor det lovpålagde, og kan prioriterast ulikt av den enkelte kommune. 9.1 Samanlikningstal frå KOSTRA 21 ) Saman med Bergen brukar me mest til kultur. Peikar oss ut: bibliotek musikk idrett Samla - små tal som gir lite utslag- Er dette noko som betyr noko -for omdømme? -for godt å bu i kommunen? 9.2 Fjell kommune Vurdering frå Fjell: Kunstsatsing i barnehage (sjå under barnehage) ligg for nær Bergen Vanskeleg å tilby noko som alt er å finna i Bergen (kino, teater, konsert, osb.). Har satsa på tilbod for born / unge i lokalmijøet. Kulturskule: 500 700 elevar, noko som er full dekning i høve til søknadslistene. 9.3 Os kommune Vurdering frå Os: Satsing på tilbod for born / unge. New Page engasjert i ungdomsklubb i Os. Lensmannen sin statistikkar tyder på at satsinga gir resultat. Folk nyttar Bergen sine kulturtilbod mindre aktuelt med eigne tilbod berre for Os. 9.4 Askøy kommune Vurdering frå Askøy: 21 Her henta frå Fylkesmannen i Hordaland: Økonomisk tilstandsrapport for kommunane i Hordaland 2005, med vedlegg. 26
Kommunen vil satsa på det dei meiner dei er gode på og har tradisjonar for. (Song og musikk har gamle og solide tradisjonar på Askøy.) Dei har investert i idrettsanlegg, sist i idretts- og symjehall på Ravnanger. Anlegga er organisert i eit KF og må ha inntekstgjevande aktivitetar i tillegg til idettsaktivitetane (t.d. dansegalla o.l. ) Gode vilkår for tur- / friluftsliv (t.d. Kollevågen) og båtliv. Planlegg nytt kulturhus på Kleppestø (i sambygg med nytt rådhus). Skal plasserast på den store parkeringsplassen ved den gamle ferjekaien. Parkering flyttast til parkeringshus i fjellet like ved. Ser samanheng mellom kultur og næring. Har etablert stilling som nærings- og kultursjef, noko som understrekar samanhengen. 9.5 Lindås kommune - Tiltak som skaper trivsel. Holdninga i kulturlivet er vel at me får til mykje på tross av kommunen. - ny idrettshall - Negativ fokus på ting som eigentleg kunne vore marknadsført positivt. (eks.: bruk og tilgang på idrettshallen) - Kulturskulen: stor og populær, - men dyr (!) 10.Andre tenester (næringsutvikling, samarbeidstiltak, merkevarebygging, etc.) 10.1 Askøy kommune - Viktig: det gode ryktet gjennom gode tenester - Næring: - Har vore for dårleg på næringsutvikling, men får no betre tilbakemeldingar. Tradisjonelt har Askøy hatt relativt få arbeidsplassar og mykje pendling til Bergen. - Kommunen vil ha næringsområde på plass, men har problem (med fylkesmannen): Hanøytangen Storebotn - Slit med vegstandarden: god i akse nord / syd + Hanøytangen. Elles dårleg. - Askøy Næringslivsforening ein aktiv medspelar. Har faste møte der nærings- og kulursjefen møter repr. for Askøy Næringslivsforening. - Næring og kultur skal vera eit satsingsområde. - Bustad KF står for bygg / kjøp av bygg etter bestilling frå fagetatane. - prøver å selja i bånn, dvs. selja unna dei eldste / dårlegaste og byggja nytt. Vil gjerne selja til brukarane. 27
- KF betalar 6,25% av verdien for bustadane til kommunen som eigar - behov for husleigeauke. Skal vera eit 0-foretak. - Organisert fleire KF: Boligforetak KF Askøyhallene KF Askøy trenings- og aktivtetssenter KF (iknkl. ASVOaktivitet) m.fl. Økonomisk er forholdet mellom KF ene og kommunl drift regulert i avtaler. Skulane betalar t.d. internleige for bruk av idrettshallar / symjehallar. Bruk av idrettsarenaer er ikkje gratis i Askøy. - Kva bør Kvam satsa på? - Tunell (under Kvamskogen, evt. Ulriken) - Askøy: Et Norge i miniatyr har vilja sola seg i det fysiske. Kvam har i så måte mykje å sola seg i!! - Viktig spørsmål: Kva vil vi med kommune? 10.2 Fjell kommune har ein del innpendling til Straume / Ågotnes, frå Bergen og frå dei andre Sotrakommunane. Kompetansetiltak i samarbeid mellom kommune, næringsliv og høgskulemiljøa i Bergen. Mediestrategi: * arbeidar med å få ein aktiv samarbeidande holdning til media. Har gode røynsler med Kystradioen. * vil prøva få på plass ein mediaperson som også verkar internt oppdragande. * heimesida oppretta ny portal. Samarbeid med www.miside.no * arbeider med ein jobbdatabase interesserte kan registrera seg og få tilsendt inf. om aktuelle kommunale stillingar. 10.3 Os kommune Har satsa spesielt på utvikling av næringsareal, gjerne i forkant av når aktørar kjem. infrastrukturutvikling viktig Serleg har kommunen satsa på veg gjennom kommunen (E39), bompengar og forskottering. Oppplever lokalavisa som ein profesjonell og kritisk aktør, men medviten om si rolle i å byggja omdømme og god image. 10.4 Lindås kommune SENTERUTVIKLING serleg Knarvik sentrum - Næringslivet planlegg nytt senter på oml. 40 000 m 2. - Tettstadutvikling bystatus i arbeid. - Trafikksituasjonen låser (E39 rett gjennom senteret i Knarvik) - Planar har vore for lite visjonære og framtidsretta. - Manglar: tomter, næringsareal, etc. 28
Vekst. på trass av heller enn på grunn av. Meir enn 400 saker i kø på byggesak tap i gebyr på meir enn 2 mill. 11.Intervjurunde med aktuelle innflyttarar / utflyttarar 11.1 Utsegner frå attendeflyttarar - våre born skal ikkje veksa opp i ein by. Men i eit bygdesamfunn med komplette offentlege tenester. Kvalitet ikkje utan vidare knytt til fysisk nærleik. - jobb med aktuelle faglege utfordringar. NB! Høgt utdanna / universitets- / høgskuleutdanning treng jobbutfordringar. For to personar pr. husstand! - Nokre sentrale punkt frå samtalen: Når ein skal velja stad å busetja seg? - dei kommunale tenestene vart aldri vurdert. - dei kommunale tenestene vert tekne som sjølvsagde. - ser etter variasjon av jobbtilbod for begge ektefellene - holdninga er gjerne at det ordnar seg alltid men sterkt negativt omdømme vil nok telja - Arbeidstakarperspektivet viktigast! det å få tak i arbeid. Ein av deltakarane meinte sterkt at hadde ho / dei ikkje fått barnehageplass med det same, hadde ho heller venta med å søkja jobb, til barnehageplassen var på plass, enn å vurdera ein annan stad enn Kvam. 29
12.Oppsummering og konklusjonar Konklusjonane byggjer på inntrykk frå samling av fagstoff frå ulike kjelder. Vidare byggjer dei på ei oppleving av det informantane i kommunane bar fram, både deira vurdering av eigen kommune, og det biletet dei hadde av Kvam herad og tenesteproduksjonen vår. Samanlikning mellom såpass ulike kommunar som det her er snakk om, ber i seg feilkjelder. KOSTRA-tala byggjer på oppgåver frå kommunane. Ulike føresetnader grunna ulike situasjonar i kommunane kan gi ulik vekting og gjera tala vanskeleg samanliknbare. Det same gjeld i noko grad tabellar og statistikk frå Hordaland Fylkeskommune og Fylkesmannen i Hordaland. Informantane sine vurderingar er sjølvsagt hefta med subjektive vurderingar. Slik skal det vera. Opplevd kvalitet er viktig både for kommunalt tilsette og for vanlege innbyggjarar. Opplevinga av kvalitet på kommunale tenester vert lett farga av heradet sin image. Dei generelle image-problema kommune-norge har, råkar alle kommunar, men slår nok ulikt ut i ulike lokalsamfunn. Gode tenester i seg sjølv rekrutterar ikkje utan vidare nye innbyggjarar. Ikkje minst for dei lovpålagde tenestene (skule, barnehage, eldreomsorg osb.) vert dei sett på som sjølvsagt. Truleg er det få som kjem til Kvam (eller som reiser herifrå) grunna nivået på kommunale tenester. Gode tenester rekrutterar gode medarbeidarar (som og vert innbyggjarar). Skal tenestenivået haldast oppe, er heradet avhengig av å kunna rekruttera dyktige fagfolk. Eit fagmiljø prega av høg kompetanse verkar rekrutterande. Difor (m.a.) er gode kommunale tenester viktig! Bustad / tomter ser ut til å vera viktig. Fleire kommunar peikar på at folk ser etter attraktive bu-stader. Først når dei var etablerte med nytt hus / husvere, vart det spørsmål etter tenester som skule og barnehage. Sentrale, attraktive tomter vil trekka folk til heradet. Det var av informantane i vekstkommunane mindre peika på andre bualternativ enn byggeklare tomter for einebustad. Men truleg vil alle buformer ha nokolunde same verknad, om enn på ulike folkegrupper. Attraktiv, sentralt plassert, varierte buformer, ulikt prisleie, (gode buformer!) - viktige stikkord for bustad / tomter som verktøy for rekruttering. Arbeidsplassar Arbeidsmarknad. Folk er meir opptekne av tilgang til ein samla arbeidsmarknad enn til enkeltståande arbeidsplassar. Høge investeringar knytt til buform må sikrast gjennom allsidige jobbalternativ. Interne og eksterne kommunikasjonar vert sett på som viktige. Buplass er viktig i ein etablert arbeidsmarknad. Difor ser det ut til at folk spør etter bustad før dei spør etter lokal arbeidsplass der dei opplever seg i ein fleksibel arbeidsmarknad, evt. at det er innan akseptable pendlartider. Kommuneplanen fokuserar på unge i etableringsfasen. Det er rett. Ei viktig gruppe i tillegg er innbyggjarar i aldersgruppa 40 60 år. Dei er yrkesaktive, har gjerne ein økonomi som gir gode skatteinntekter, og er relativt billege brukarar av tenestene. 30