Vi merker levende verdier

Skei Hotel, Skei i Jølster 26.-27. februar 2010

Vi merker levende verdier Titusenvis av produsenter har nå tatt i bruk vårt elektroniske merkesystem for husdyr, CombiE. Merker og øvrige produkter er tilpasset norske driftsforhold, er godkjent etter internasjonale ISO-standarder og fungerer derfor mot avleserutstyr og vekter som følger standardene. OS ID as 2550 Os i Ø. Kundeservice: 62 49 77 00 www.osid.no

INNHALD Program for årsmøte 2010 Lokallag og lokallagsleiarar SFSG 2009 Referat frå årsmøte i SFSG 2009 Årsmelding 2009 for SFSG Jordbruksforhandlingane 2009 Rekneskap 2008 frå styret i SFSG Referat frå leiarsamlinga i SFSG 2009 Årsmelding frå avlsutvalet for sau Ringstatistikk 2009 Kåringsstatistikk for verelam Beste verar i Sogn og Fjordane 2009 Årsmelding Geit i vekst 2009 Årsmelding frå gjetarhundnemnda 2009 SNO-info og skadedokumentasjon rovvilt i Sogn og Fjordane 2009 Kontaktar i Statens Naturoppsyn 2010 Styret i Sogn og Fjordane sau og geit Sentrale e-postadressar 3 4 6 10 16 19 20 24 25 26 27 28 31 32 35 36 37 PROGRAM FOR ÅRSMØTE I SOGN OG FJORDANE SAU OG GEIT Skei Hotel Skei i Jølster 26.-27. februar 2010 Fredag 26.02.2009 12.00-13.00 Lunsj 13.00-15.00 Beitebruk: Utvikling beitebruk. Tal frå beitesesongen 2009. FMLA: Rovviltforvaltning. Utvikling i utbetaling av erstatning. FMLA/SFSG. Mattilsynet si rolle i samband med beitebruk. Mattilsynet. Beitesesongen 2009 frå næringa si side. SFSG. 15.00-15.30 Pause m/ kaffi og frukt Hotel Loenfjord, Loen 26.-27. februar 2010 I redaksjonen for Sogn og Fjordane sau- og geitalslag si Årsmelding 2008: Eli Berge Nesss og Leif Brekken - ansvarleg for stofftilfang og korrektur. Margaret Skåre - annonseansvarleg. Knut Laasbye, Gulaprent - ansvarleg for formgjeving, fotohandsaming, prepress og korrektur. Tlf. 41410490 - Fabrikken, Løkkegata 9, 2615 Lillehammer gulaprent@c2i.net - www.gulaprent.no 15.30-16.30 Geit i vekst. Verdien av prosjektet for geitehaldarar. Leidulf Rygg Bogstad. Vegen vidare etter prosjektperioden på tre år. Ola Søgnesand. 16.30-16.45 Pause 16.45-17.50 Nytt frå Tine 17.50-17.35 Nytt frå Felleskjøpet 17.45-18.50 Nytt frå Nortura 18.10-18.30 Gjennomgang av utkast til jordbrukstingingar. SFSG. Laurdag 27.02.2009 09.00-10.00 Namneopprop, årsmøteutsendingar Lokallaga sin time 10.30-13.00 Årsmøte med innlagde pausar 14.00 Lunsj og heimreise VELKOMEN! Sogn og Fjordane Sau og Geit vil rette ein stor takk til annonsørane og alle som har hjelpt til med tekst og bilete til årsmeldinga! Foto: Tom Idar Kvam

LOKALLAG OG LOKALLAGSLEIARAR I SFSG 2009 Arnafjord saualslag Olav J. Dale 6893 Vik i Sogn 6 Askrova saualslag Johnny Jeppersen 6919 Tansøy 18 Askvoll Sau og Geit Noralf Høydal 6983 Kvammen 32 Aurland Sau og Geit Sigurd Vikesland 5741 Aurland 45 Breim Sau og Geit Lars Olav Vanberg, Kandal 6823 Sandane 34 Brekke Sau og Geit Kåre Krakhella 5961 Brekke 22 Bremanger Sau og Geit Karin Grotle Erlandsen 6727 Bremanger 30 Bygstad Sau og Geit Audun Bringeland 6977 Bygstad 12 Eid Sau og Geit Steinar Bugjerde 6770 Nordfjordeid 48 Eikefjord Sau og Geit Idar Øren 6940 Eikefjord 29 Feios Sau og Geit Rune Lunde 6895 Feios 7 Fjorden og Dale Sau og Geit Jens Sagevik 6963 Dale i Sfj 20 Fjærland saualslag Hans I. Haugen 6848 Fjærland 12 Flekke Sau og Geit Peter Kåre Igelkjøn 6968 Flekke 17 Fresvik Sau og Geit Jardar Bøthun 6896 Fresvik 11 Førde Sau og Geit Olav Kåre Kusslid 6800 Førde 53 Gaupne Sau og Geit Elling Lillesvangstu 6868 Gaupne 10 Gloppen Sau og Geit Morten Rygg 6823 Sandane 36 Guddal Sau og Geit Inger Helen Stenevik 6966 Guddal 10 Gulen Sau og Geit Arne Vilsvik 5966 Eivindvik 20 Hafslo Sau og Geit Tom Idar Kvam 6869 Hafslo 14 Hestad krins saualslag Knut Arne Laukeland 6977 Bygstad 8 Holmedal Sau og Geit Terje Mork 6982 Holmedal 29 Hornindal Sau og Geit Per Øen, Botnen 6763 Hornindal 17 Hyen Sau og Geit Bjørn Holme 6829 Hyen 17 Hyllestad Sau og Geit Eirik Koefoed 6958 Sørbøvåg 11 Indre Hafslo Sau og Geit Kristoffer J. Melheim 6873 Marifjøra 20 Jostedal Sau og Geit Ove Baggetun 6871 Jostedal 7 Jølster Sau og Geit Morten Årset 6847 Vassenden 65 Kvamsøy Sau og Geit Lars Halvard Ese 6899 Balestrand 6 Kyrjebø Sau og Geit Leif Brekken 5962 Bjordal 18 Leikanger Sau og Geit Marit Henjum Halsnes Henjavegen 40 6863 Leikanger 14 Luster Sau og Geit Per Høyheim 6875 Høyheimsvik 13 Lærdal Sau og Geit Hallvar Borlaug Haugen 6888 Steinklepp 53 Naustdal Sau og Geit Odd Vonen 6817 Naustdal 36 Nordalsfjord Sau og Geit Olav Myrhol 6723 Svelgen 15 Nordsida Sau og Geit Øystein Kongsvik 6717 Flatraket 19 Oldedalen Sau og Geit Rune Myklebust 6791 Oldedalen 28 Sande Sau og Geit Osvald Solemslid 6973 Sande i Sfj. 15 Selje Sau og Geit Mirjam Friberg 6750 Stadtlandet 28 Skjolden Sau og Geit Øyvind Samnøy 6877 Fortun 11 Sogndal Sau og Geit Lise Elvagjeng 6856 Sogndal 73 Solund Sau og Geit Kjell Olav Steinsund 6924 Hardbakke 18 Stavøy Sau og Geit Bjørnar Eikevik 6944 Stavang 13 Stryn Sau og Geit Matias Sølvberg 6795 Blaksæter 64 Vetlefjord saualslag Tor Sværen 6899 Balestrand 7 4

Vik Sau og Geit Per Aase 6893 Vik i Sogn 39 Vikane Sau og Geit Oddbjørn Reme 6793 Innvik 10 Viksdalen Sau og Geit Aud Marit Hage 6978 Viksdalen 40 Årdal Sau og Geit Erling Offerdal 6885 Årdalstangen 8 Helga Kvamsaas Førde 1 Tal lokallag 50 Medlemmar totalt 1192 Hovudmedlemmar 1118 Husstandsmedlemmar 59 Støttemedlemmar 8 Heidersmedlemmar lokallag 4 Heidersmedlemmar fylkeslag 2 Heidersmedlemmar fylkeslag: Jon Heggdal Asbjørn Alsaker Korrigert 18.01.2010 Heidersmedlemmar: Gunnstein Husdal Hans B. Hamre Arvid Sæther Arne Skeie 6887 Lærdal 6730 Davik 6980 Askvoll 6893 Vik i Sogn 5

REFERAT FRÅ Årsmøte og 60 Års-jubileum Sogn og Fjordane Sau og Geit 20.-21. Februar 2009 Hotell Loenfjord, Loen Tal frammøtte: Representantar frå lokallag: 23 lokallag Representantar med stemmerett: 63 deltakarar Representantar frå styret: 5 Andre representantar: 2 Innleiarar: 4 Innbedne gjester: 8 Leiar Halvar Espeseth ønskte møtedeltakarar, gjester og føredragshaldarar velkomne. Arne Sølvberg spelte ein slått som ei verdig opning av årsmøtet. Program fredag 20.februar Gruppearbeid: Mogelegheiter og utfordringar i småfehaldet dei neste fem åra. Oppsummeringa frå gruppearbeidet vert utskrive på eige ark. Nytt frå Nortura v/johannes Nedrebø Snakka om marknadssituasjon, slaktekvalitet og kva som vert gjort i Nortura når det gjeld lam, villsau og kje. Vektgrensa på 25 kg var også tema. Underskot på lammekjøt, og klassifisering. Viktig å profilere lammekjøttproduksjon som matproduksjon og at det framleis ligg mogelegheiter for å auke saueproduksjonen litt. Nytt frå Tine v/helga Kvamsås Snakka om geitmjølkkvotar, geitmjølkproduksjon og satsinga på osteproduksjon. Held fram satsinga på Snøfrisk både nasjonalt og internasjonalt. Eksportsatsinga held fram der vi har ein god auke og vonar å komme opp i mot 500 tonn Snøfrisk for perioden 2009-2011. Snakka også ein del om avlsarbeidet på geit. Nytt frå Fylkesmannen v/kristian Rekkedal Snakka om revidering av Regionalt miljøprogram, endring i tilskotsordningar. Fylkesmannen har sett i gong ei prosjektstilling på Framtidsretta beitebruk der ein skal ha fokus på mindre beitetap. Det skal gjerast ein ekstra innsats i 2009 gjennom: - Møte med beitelaga i mars/april - Samarbeid med Mattilsynet - Samarbeidstiltak I enkelte område har Mattilsynet gått så langt at dei truar med beitenekt grunna store rovdyrtap. Her må ein ta ein diskusjon med Mattilsynet om kva forvaltning vi skal ha av rovdyrområde. Vidare snakka Rekkedal om beitetap i 2008, erfaringar med radiobjølla og litt om kva framtidsretta beitebruk her i fylket kan bli framover. Fokus på rovdyrbestanden i fylket, og uttak gjennom kontrollert jakt og bestandsregulering. Mattilsynet var på banen og snakka litt om Regioninndelinga/sonene i fylket for flytting /handel av dyr. Ser for seg avl og avlspyramiden etter same måte som i svinehaldet. Vidare vart det snakk litt om fotråte. Det er teke prøver i 10 besetningar i fylket, det til no ikkje er påvist funn av fotråtebakterie. Nytt frå Felleskjøpet v/dag Arne Helle Helle snakka om sortiment og pris på sauefòr frå Felleskjøpet og nettsider. Laurdag 21. februar Utdeling av premiar - Eigar av beste bukk 2008: Eva og Noralf Høydal. - Eigar av beste vær 2008: Marit og Dagfinn Kvamme. - Eigar av beste geit 2008: Ester og Atle Løvland. Innspel til Jordbrukstingingane 2009 Eli Berge Ness gjekk i gjennom Sogn og Fjordane Sau og Geit sitt innspel til jordbrukstingingane 2009. Omtala punkt: Auka i tilskot til husdyr på utmarksbeite. At ein held fast på ordninga med målpris når det gjeld lammekjøtt. Styrking av investeringsordningane. Gjeninnføring av tilskot til påsettlam. I framlegget frå fylkesstyret ønskte ein å gjere til- 6

skotet til påsettlam til etterskotsvis betaling, knytt til registrering av lamming i sauekontrollen. Årsmøtet kom med framlegg om å ta bort vilkåret om at dette skulle knytast til deltaking i sauekontrollen. Avstemming for endring av punktet gjeninnføring av tilskot til påsettlam: 15 av 26 støttar endringsforslaget. Nytt frå lokallaga Terje Mork: Stiller spørsmål ved Mattilsynet sittinnlegg fredag der det vart sagt at regelverket for transport av geit ikkje var det same som for sau. Soneinndeling vert ikkje handheva på same måte som for sau. Dette må arbeidast vidare med, for dette er ikkje godt nok. Spørsmål frå salen om fremje avlsarbeidet i ringane Lærdal: Tilskot til kjøp av indeksværer. Samarbeid om værhold og kåringssjå. Aurland: Kåringsjå, sponsing av semindunkar. Sogndal: Tilskot for å få nye inn i sauekontrollen. RFID-avlesar ikkje god nok. Gjerdehald: Må prøve å få det offentlege til å ta større del i felles gjerdehold i utmark. Årsmøtesaker Sakliste: Tal røysteføre: 28 Sak 1. Val av møteleiar: Halvar Espeseth Sak 2. Val av 2 til å skrive under møteboka: Terje Mork og Erling Offerdal Sak 3. Godkjenning av innkalling og sakliste: Godkjend utan merknader. Sak 4. Årsmelding 2008 Årsmelding frå styret. Eli Berge Ness la fram årsmelding frå styre. Har hatt eit spennande og travelt arbeidsår, og det er meir optimisme i landbruket. Folk utanfor næringa har fått opp auga for kor viktig det er å ha norskprodusert mat. Utfordringane og viktige saker har vore mange. Nedgongen i sauetalet ser no ut til å flate ut. Har gode prosjekt på Framtidsretta sauehald og Geit i Vekst. Fylkeslaget har vore med å arrangert markdagar i samarbeid med forsøksringane i Sogn og Fjordane. Arbeidet med Nasjonalt geitesenter held fram, og er no etablert som SA i Brønnøysund. Fylkeslaget har hatt uttale på desse høyringane: - Handlingsplan for dyrevelferd - Høyring på endring i viltlova og rovviltforskrifta. - Høyringsuttale regionalt miljøprogram. - Innspel ny lov om dyrevelferd. - Forvaltningsplan for freda rovvilt i regionen. Bruk av utmark: Rovdyr: Tap skulda jerv, med fokus på Årdal der ein eigar misste 82 dyr. Bjørne/ jervejakt. Tal dyr på utmarksbeite har gått ned. Styret fekk ros for eit framifrå godt arbeid og god årsmelding. Årsmelding Alveld. Astrid Sandvik henviste til årsmeldinga som står i årsmeldinga. Årsmelding i avlsutvalet for sau, Audun Nedrebø. Audun gjekk igjennom årsmeldinga til avlsutvalet. Sal av værer går bra og har auka litt. Orienterte om væreringane som no har 13 aktive ringar. I alt 213 medlemmer og registrert 12318 sau i ringarbeidet. Det er dette året sett inn 234 prøveværer, 7 mindre enn sist år, og 18 indeksværer meir enn i 2007/2008. Sal av værer går bra og har auka litt. Kåringssjåa har gått godt. Må prøve å få auka oppslutning til avlsarbeidet. Viste også til oversyn over kåringsstatistikk, ringstatistikk og beste værer i fylket i 2008. Poengterte at dommarane må sjå til å få inn reiserekningar i tide. Audun la fram budsjett for avlsutvalet for 2009. Årsmelding for Framtidsretta sauehald. Halvar viste til årsmeldinga og sa prosjektarbeidet er godt i gong. Det skal arrangerast fleire fjøsmøter rundt i fylket. Årsmelding for Geit i vekst. Ola Søgnesand gjekk gjennom årsmeldinga. Snakka om rådgjeving i geitehalde tog bygningsløysingar på geitebruk. Det har i mange år har vore gjort lite når det gjeld investeringar, og det ligg eit stort etterslep i oppdatering av driftsapparat. - Sjukdomssanering gjennom friskare geiter. - Landskapspleie med geit og kje. Årsmelding avlsutvalet for geit. Noralf Høydal. - Omtala avlsarbeidet i dei tre bukkeringangane som er i drift (Jølster, Breim og Sogndal). - Organisering av framtidig avlsarbeid. - Organisasjonsmodell. - Kåring og utstillingar. Poengterte at dom- 7

marane må få inn reiserekningar i tide. Årsmelding frå gjetarhundnemnda vart lest opp av Jan Kåre Ravnøy. Året 2008 har vore eit år med store utfordringar, med blant anna gjennomføring av NM i Gjetarhund i Stryn. Dette vart eit svært vellukka NM. Takka alle som har bidrege for å få til eit godt gjennomført arrangement. Årsmelding SNO Merknad til Årsmeldinga for Sogn og Fjordane Sau og geit 2008: - Styret fekk ros for eit framifrå godt arbeid og god årsmelding. - Det vart gitt ros til Arne Rebni Øvreås som god talsperon for næringa i rovviltsaker Årsmeldinga vart samrøystes godkjent Jon Nummedal som representer Sogn og Fjordane Bondelag seier dei jobbar for å fremje arbeidet i næringa. Sak 5. Rekneskap 2008 Eigenkapital 1/1-09 kr 321 942.- Renteinntekter kr 16 324.- Årsunderskot kr 62 107.- Rekneskap er revidert og samrøystes godkjend med merknad/kommentar om at det er eit stort underskot, men som også sjåast på som stor aktivitet. I rekneskapet ligg også innkjøp av kjeledressar til kåringsdommarar for kr 12.000,-. Sak 6. Framlegg til endring i styresamansetjing Første vara blir kalla inn til alle møte i SFSG. Ut frå den økonomiske utviklinga i laget, vil styret i SFSG kome med framlegg om at 1.vara skal møte berre på møte der nokon av dei faste medlemmene ikkje kan møte. 1. vara skal likevel ha tilsendt innkalling og referat frå alle styremøte for å kunne halde seg orientert om arbeidet i styret. Framlegg til vedtak: 1. vara møter berre på styremøter der ein av dei faste medlemmene ikkje kan møte. Framlegget vart opplese og samrøystes vedteke. Sak 7. Godtgjersle til leiar, skrivar og møtegodtgjersle. Godtgjersle til sekretær, uendra: kr 4.000.- uendra Møtegodtgjersle pr møte, uendra: kr 600.- uendra Telefon til leiar, uendra: kr 3.500.- endra Telefongodtgjersle til sekretær: kr 1.000,- NY Forslag frå Erling Offerdal på å ta kr 500,- frå telefongodtgjersle leiar og leggje til telefongodtgjersle sekretær 16 av 28 stemde for endring. Det vart stemt på ny sats telefongodtgjersle for leiar og sekretær. 26 stemde for endringane, 2 røysta blankt. Desse satsane vart vedtekne: Godtgjersle til leiar: kr 11.000.- uendra Godtgjersle til sekretær, uendra: kr 4.000.- uendra Møtegodtgjersle pr møte, uendra: kr 600.- uendra Telefon til leiar, uendra: kr 3.000.- endra Telefongodtgjersle til sekretær: kr 1.500,- NY Sak 8. Budsjett 2009 Totalbudsjett: Inntekter: kr 381.000.- Utgifter: kr 397.000,- Renteinntekter: kr 16.000,- Grep som må gjerast er å sjå på lokalisering av årsmøte og lokallagsleiarsamlinga som ein vil prøve å leggje til Skei. Det må vidare sjåast på kostnader med årsmelding. Budsjettet for 2009 vart godkjent utan merknader. Sak 9. Arbeidsplan Sogn og Fjordane Sau og Geit 2009 Styremøte tysdag 24. mars i samband med årsmøtet i Stjørdal 25. og 26. mars. Telefonmøte mai/juni. Ser for oss å bruk av meir telefonstyremøter. Markdag i samarbeid med forsøksringane og lokallag. Informasjonsmøte sauekontroll, avlsutval, Nortura og SFSG. Leiarsamlinga/fagtur i samarbeid med Møre og Romsdal Sau og Geit i midten av oktober. Småfesamling i januar i samarbeid med Nortura. Arbeide meir med kystlam og fjell-lam. Årsmøte i februar. Framlegg frå valnemda: Godtgjersle til leiar: kr 11.000.- uendra Arbeidsplana samrøystes godkjent 8

Sak 10. Val Tillitsvalde i Sogn og Fjordane Sau og Geit for 2009: Styre for 2009 - Halvar Espeseth ny leiar - attval (1 år - 2009) 27 røyster - Leif Brekken, nestleiar - attval (2 år - 2009-2010) 28 røyster - Margaret Skåre - styremedlem (2008-2009) - Tom Idar Kvam - styremedlem attval (2 år 2009-2010) 28 røyster - Eli Berg Ness styremedlem (2008-2009) - Leif Brekken vart attvald som nestleiar for 1 år. Varafolk - Lars Olav Vanberg - attval 1 år - Hilde Søgnesand - attval 1 år - Anders Braanås - attval 1 år - Olav Myrhol - attval 1 år Revisorar - Kjell K. Erikstad - attval 1 år - Inge Erikstad - attval 1 år - Vararevisor: Øystein Årdal og Jon Helge Sandal - Leif Brekken - Margaret Skåre - Eli Berge Ness - Tom Idar Kvam Varautsendingar til landsmøtet 2009 - Lars Olav Vanberg - Hilde Søgnesand - Anders Braanås - Olav Myrhol Valnemda har vore - Ola Søgnesand (på val) - Kjell Mardal - Brita Einemo Zwart - Ola Søgnesand går ut etter tre år. - Ny medlem i valnemnda: Noralf Høydal Halvar Espeseth runda av årsmøtet og takka for tilliten som vart vist ved å velje han til leiar for eit nytt år. Takka også valnemnda for godt arbeid, og ikkje minst sekretæren Eli Berge Ness og kasseraren Ragnhild Sæle for eit framifrå godt arbeid. Utsendingar til landsmøtet 2009 - Halvar Espeseth Referentar Johannes Nedrebø - Erling Offerdal - Terje Mork Foto: Leif Brekken 9

ÅRSMELDING FRÅ STYRET I SOGN OG FJORDANE SAU OG GEIT 2009 Styret har vore samansett slik: - Halvar Espeseth, Askrova, leiar - Leif Brekken, Ikjefjord, nestleiar - Eli Berge Ness, Viksdalen, skrivar - Margaret Skåre, Hjelledalen styremedlem - Tom Idar Kvam, Hafslo, styremedlem Lars Olav Vanberg, Kandalen, har vore første vara. I samsvar med årsmøtevedtak under årsmøtet i Loen i 2009, har ikkje første vara møtt fast. Han har likevel fått alle møteinnkallingar og anna informasjon som går til heile styret. Jon Hegdal og Asbjørn Alsaker er æresmedlemmar i Sogn og Fjordane Sau og Geit - Erling Offerdal, Årdal - sit i styret i NSG. - Leif Brekken - tredje vara til utmarksrådet i NSG. - Tom Idar Kvam har vore med i arbeidsgruppa i NSG som har utarbeidd handlingsplan rovvilt. - Halvar Espeseth sat i kontrollutvalet i NSG til mars 2009. - Ola Søgnesand sit i fagrådet for geit (region vest). - Helga Kvamsås sit i fagrådet for geit TINE Meieriet Vest. Medhjelparar: - Ragnhild Sæle frå Ålhus i Jølster gjer eit viktig arbeid som kasserar. - Johannes Nedrebø, Nortura, skriv referat frå årsmøte og leiarsamlingar. I tillegg er Framtidsretta sauehald v/ Kjellfrid Støylen, Geit i Vekst v/ola Søgnesand, Tine v/helga Kvamsås og Fylkesmannen i Sogn og Fjordane gode støttespelarar for småfenæringa. Audun Nedrebø, leiar avlsutval sau og Jan Kåre Ravnøy, leiar gjetarhundnemnda, gjer også eit viktig arbeid for fylkeslaget. Arbeid i styret Styret har hatt seks møte, og handsama 36 saker. Det er utsendt møtereferat til lokallaga. Styret hadde møte i samband med småfesamlinga i regi av Nortura på Skei i januar. Det var godt oppmøte på samlinga, nesten 100 deltakarar. Det er tydeleg at mange småfehaldarar tykkjer det er viktig med fagleg påfyll og hyggeleg fagprat. I tillegg var styret utsendingar til landsmøtet til NSG i Stjørdal i mars. Leiarsamlinga Leiarsamlinga var også i år i samarbeid med Møre og Romsdal. Det blir langt å reise, så deltakinga var ikkje så god som vi hadde håpa. Dei som deltok, tykte det var godt program og bra opplegg. Selje Sau og Geit la opp program for fredagen med omvisning i Selje. Rune Myklebust, leiar Oldedalen Sau og Geit, guida oss til Briksdalsbreen laurdag. Stor takk til dei! Det er kjekt at vi har dyktige og positive medlemmer som tek ei utfordring og stiller opp kvar gong vi spør om noko. Medlemstal Talet på medlemmar har gått ned med 24 siste året, og er no 1.192. Det er talet på hovudmedlemmar som går mest ned. I år er det også mange lag som kan vise til medlemsauke. Både Bygstad, Fresvik, Holmedal, Jølster, Luster, Selje og Årdal har auke i medlemstalet. Ekstra ros til Indre Hafslo med fire nye, Aurland med fem nye og Stryn med ni nye medlemmar! Vi håpar dette kan vere med å motivere andre lag til å få verve både sauehaldarar, familiemedlemmar og støttemedlemmar. Talet på støttemedlemmar aukar. Dette tyder på at det også er folk utanfor næringa som er opptekne av kva vi driv med. Om vi som småfehaldarar og lagsmedlemmer er flinke å få til aktivitet og marknadsføre arbeidet vårt, kan det vere at vi får fleire medlemmar og endå meir aktivitet. 10

Viktige hendingar 2009 Rovdyr. Det var dokumentert at det var to jervar i Sogn i starten av 2009. Etter ein sesong med uakseptable tap i Årdal, gjekk SNO inn og tok ut jervar. Resultatet vart eit uttak på 11 dyr, sju vaksne og fire kvalpar. Det var positivt at SNO gjekk inn og tok ansvar for å følje opp at ein ikkje skal ha rovvilt her i fylket, i samsvar med nasjonale vedtak når det gjeld forvaltning av freda rovvilt. Spriket mellom registrerte dyr og talet på dyr som faktisk oppheld seg i området, er stort. Frå næringa og folk som bur i området, har det vore sagt at talet er mykje høgare enn det som var registrert. Det synte seg at dette var altfor rett. Ei anna erfaring ein kan trekkje ut frå det som hendt sist år, er at ein vil få eit betre resultat om ein går inn for tidlegare uttak. Over heile landet viser det seg at jerven er så vanskeleg å jakte på at lisensjakta gjev lita utteljing. Set ein inn ressursar heilt i starten av året, er det betre sporingsforhold, og ein kan ta ut tispene før dei ynglar. Dette vil også redusere kostnadane mykje. 25-kilosgrensa. Denne grensa er no fjerna. Dette har vore eit sterkt ønske frå sauehaldarar her i fylket. Det er mange som har lagt ned mykje arbeid i dette, og vi fekk det til! Lykleprisen. Under landsmøtet i Stjørdal var det utdeling av heidersprisar. Lykleprisen, den nasjonale geiteprisen, gjekk til Ola Søgnesand frå Jølster. Han er tidlegare geitebonde, har vore fylkesleiar i Sogn og Fjordane Sau og Geit, og arbeider no som prosjektleiar i Geit i Vekst. Fotrote. Utbrot av fotrote i heile buskapar her i landet har gjort at det har blitt innført retningsliner m.a. når det gjeld å sleppe dyr frå smitta buskapar på fellesbeite. Sjukdommen har vore ei stor påkjenning for dei som har blitt råka. Alle som har småfe må respektere smittesonene som er innførte. Det er viktig for heile næringa. Kåring. I samband med utbrot av fotrote, kostnadar med å gjennomføre kåringar og at enkelte stiller spørsmål ved om kåingane har noko føre seg for å plukke ut dei beste lamma, pågår det no ein diskusjon om ein skal avvikle kåringane. Rogaland fekk ikkje gjennomføre vanlege kåringar i år, så der har dei prøvd seg med gardskåring. Diskusjonen om kåringar engasjerer sauehaldarane her i fylket! Det er mange som tek kontakt for å ta opp dette, og signala er tydelege. Audun Nedrebø, leiar i avlsutvalet og i regionutval avl, er tydeleg på at vi skal arbeide for framleis å kunne arrangere kåringar. Fylkesstyret er av same meining. Om det blir slutt på tilskot til avlsarbeid frå sentralt hald, skal ein likevel kunne finansiere kåringane med ein auke i kåringsavgifta på 20 kr. Ein må sjølvsagt arrangere kåringane i samsvar med retningsliner som gjeld. Godt år. I lokalavisa Firda kunne ein laurdag 19.12. lese at 2008 var eit godt år for sauebøndene på Vestlandet. Inntektene hadde auka med 58 % samanlikna med året før, og dette gav ei inntekt på 144.400 kr pr årsverk. Dette fortel to ting. Det eine er at utviklinga går rette vegen. Den andre er at det er lett å få ein stor prosenvis auke om startbeløpet ikkje er særleg høgt. Vi skal arbeide for at utviklinga held fram med å gå rette vegen! For å få til dette treng vi mange engasjerte medlemmer. Beitesesongen sommaren 2009 Etter ein svært god sesong 2008, der Sogn og Fjordane leverte beste lamma i landet, var vi spente på korleis dette året ville bli. Etter uttak av 11 jervar i Årdal og Luster, vart det i år ein fredeleg sesong der. Det som ikkje er positivt, er at problemet flytta seg til Lærdal og Sogndal. I tillegg er det registrert kadaver etter jervedrap i Luster, Lærdal og Aurland. Gaupa er etablert i fylket. Talet på registrerte ørnedrap har auka frå 4 i 2008 til 17 i 2009. Det er buskapar i Gaular og Fjaler som har misst over 40 % av dyra sine, utan at ein har funne kadaver slik at ein kan påvise tapsårsak. I Sogn og Fjordane er det mykje utmark, og mange 11

område som det er vanskeleg for oss på to bein å ta seg fram i. Med auka rovviltbestand er det truleg at det vil bli fleire rovdyr som trekkjer til fylket vårt. Forvaltningsplanen for rovvilt seier at i Sogn og Fjordane skal det ikkje vere rovvilt, og her skal beitedyra prioriterast. Dette må vi bruke i arbeidet for framleis å kunne hauste av ressursane i utmarka. Det er ikkje rett at ein skal godta beitenekt i område der det er vedteke at beitedyra skal prioriterast. Då må dei som sit med forvalningsansvaret gå inn å oppfylle sin del av avtalen Vi må ha godt tilsyn, og vi må samarbeide for å registrere både endringar i flokken, tapte dyr og få meldt inn registreringar av spor. Nye område som blir råka av store tap må gjere seg nytte av erfaringane dei har gjort i andre område. Vi får meir bruk for organisasjonane, både Sau og Geit og beitelaga. I indre Sogn sit dei på mykje kompetanse som det dessverre ser ut som vi kan få bruk for i andre deler av fylket og. Skal vi kome nokon veg, må vi ta ansvar, engasjere oss og samarbeide. Sankinga i år vart ei våt oppleving. Fleire veker med høljande regn gjorde det vanskeleg både å finne dyr, og å få dyra over både elvar og myrer. Dette, saman med tidleg snøfall, gjorde at mange streva med å få heim dyra. Ein del dyr trekte til område der dei ikkje brukar å gå, og sauer med lam vart gåande att etter sanking. Mange har lagt ned mange, mange timar arbeid med å leite etter dyr. Det er også mange tilfeller i år der ein har leigt helikopter for å få heim dyr. Konklusjonen på dette bør vere at vi i tida framover ser på korleis vi kan styrke beitelaga for å få betre og meir effektivt tilsyn, for å kunne redusere tapa, for å vite i kva område det oppheld seg dyr, og for å få registrert rovdyr når dei kjem inn i beiteområde. Fjelldag i Sogn Årdal Sau og Geit inviterte til fjelltur i august. Dette var ein fagdag for småfehaldarar, og lokallaga fekk innbyding til å delta. Turen gjekk frå Ofredal i Årdal til Kroken i Luster, ein tur på om lag åtte timar. Meir enn 30 personar deltok på turen. Stortingspolitikar Per Olaf Lundteigen, Senterpartiet, var også med. Veret var ikkje det beste. Det småyra alt før turen starta, men folk hadde kledd seg fornuftig og var klare for ein dag på fjellet. Humøret heldt heile turen, sjølv om det vart litt vått. I Kroken vart turdeltakarane godt mottekne av Solbjørg og Jens Veberg, som opna garden for heile turfølget. Det vart servert heilsteikt lam og anna grillmat, medan ein fekk presentert dei faglege innlegga. Per Olaf Lundteigen var invitert til å halde politisk innleiing og svare på spørsmål. San sette småfenæringa inn i ein større samanheng, ved å viset til matvarekonferansar i regi av FN. Her vart det sagt at matproduksjon må vere oppgåve nr. 1 for alle land, det enkelte land må utnytte naturressursane sine til å produsere mat for å sikre eiga matforsyning. Lundteigen har engasjert seg i rovviltproblematikken. Organisasjonar som opplever kva problem og utfordringar auken i tal rovvilt fører med seg for folk som bur i bygdene, må setje seg grundig inn i ting og kome fram med synet sitt. Ein må kunne meir enn motstandararne for å vinne debattane. Vi må tore litt meir, seier Lundteigen, og etterlyser meir samarbeid mellom politikarar og næring. Vi er nokre på Stortinget som vil, seier han, men då må vi få med oss dei dette er viktig for, og få støtte for det vi gjer. Etter den faglege delen var vi henta med båt og frakta attende til Indre Ofredal, som tidlegare var sentrum i Årdal. Alle var einige om at dette hadde vore ein strålande dag, til tross for at veret kunne vore betre. Stor takk til Erling Offerdal og Årdal Sau og Geit for fin tur og godt opplegg. Vi utfordrar eit anna lokallag til å ta på seg å skipe tur komande år. Geit Utviklinga i geitehaldet er positiv, ein må kunne seie det er optimisme i næringa. 12

Utviklinga i tal bruk som sanerer er positiv, og ved utgongen av 2009 er det 68 % av bruka i Hordaland, Sogn og Fjordane og Møre og Romsdal som er sanerte eller påmelde til sanering. No er det viktig at prosjektet Friskare Geiter held fram heilt til ein har fått fullført saneringa. Det er mange som satsar på nybygging eller utbygging i samband med sanering. Det er stor interesse for å kjøpe kvotar, og geitehaldarane er flinke å stille opp på møte og samlingar. Prosjektet Geit i Vekst har vore viktig for mange geitehaldarar, og skal ha sin del av æra for optimismen ein no kan sjå. Finanskrisa har ført til ein reduksjon i eksporten av Snøfrisk. Geitmjølkkvoten er likevel sett til 100 % komande år, så Tine er tydeleg positive til å satse vidare på geitmjølkprodukta. Ein kan etter kvart også vente resultat i kvaliteten på geitmjølka etter innkryssing av fransk alpingeit. Ein ventar dette skal gje betre ystekvalitet. Geitehelg på Skei Geit i Vekst arrangerte geitehelg på Skei 7. og 8. november. I tillegg til deltakarar frå dei tre prosjektfylka, kom her også geitehaldarar frå Rogaland, Hallingdal og Valdres. Tilbakemeldingane på samlinga var svært gode. Byggsamling Skei Framtidsretta sauehald arrangerte byggsamling på Skei 28.-29. november. Det var mellom 30 og 40 deltakarar på samlinga. Representajonar: Halvar Espeseth 8.1. Framtidsretta sauehald, Reset 15.01. Styremøte SFSG, Skei 16.01.-17.01. Fagsamling småfe, Skei 2.2. Drøftingsmøte/jordbrukstingingane, Skei 10.2. Geit i Vekst, Reset 19.2. Styremøte SFSG, Loen 20.2.21.2 Årsmøte SFSG, Loen 5.3.6.3. Årsmøte Sogn og Fjordane Bondelag 12.3. Kontrollutval, NSG 24.3 Representanskapsmøte NSG 25.3.26.3. Landsmøte NSG 02.04. Framtidsretta sauehald, Reset 8.4 Styremøte SFSG, Førde 9.6 Styremøte SFSG, Skei 20.8. Framtidsretta sauehald, Reset 15.09. Geit i Vekst, Nordfjordeid 23.9. Styremøte SFSG, Reset 25.9 Framtidsretta sauehald, Reset 23.10.-25.10 Leiarsamling Stryn 30.11. Styremøte SFSG, Reset 21.12. Framtidsretta sauehald, Reset Margaret Skåre 16.01.-17.01 Fagdagar småfe, Skei 20.02.-21.02. Årsmøte SFSG, Loen 7.3.8.3 Fylkesårsmøte bonde- og småbrukarlaget 24.03.-26.03. Landsmøte NSG, Stjørdal 9.6 Styremøte SFSG, Skei 11.8. Møte m. Kurt Oddekalv, Skei 17.8. Dialogmøte med landbruks- og matminister L.P. Brekk 21.08.-23.08 Geitedagar, Beitostølen 23.9. Styremøte SFSG, Førde 23.10.-25.10. Leiarsamling, Stryn 07.11.-08.11. Geitehelg, Skei Tom Idar Kvam 15.1. Styremøte SFSG, Skei 16.01.-17.01 Fagsamling småfe, Skei 16.2. Møte kontaktutval rovvilt, Mattilsynet, Sogndal 20.02.-21.02 Årsmøte SFSG, Loen 25.2. Årsmøte, Hafslo Sau og Geit 24.03.-26.03. Landsmøte NSG, Stjørdal 3.4. Møte m. stortingspolitikarane frå fylket om rovvilt, Gaupne 8.4. Styremøte SFSG, Førde 28.5. Møte m. Direktoratet for Naturforvaltn., kontaktutv. Gaupne 9.6. Styremøte SFSG, Skei 24.6. Møte handlingsplan rovvilt NSG, Oslo 15.8. Fjelldag i Sogn, Årdal-Luster 27.8. Møte handlingsplan rovvilt, NSG, Oslo 13

1.9. Dommarsamling, Kaupanger 23.9. Styremøte SFSG, Reset 30.9. Møte handlingsplan rovvilt, NSG, Oslo 30.11. Styremøte SFSG, Reset 16.11. Erfaringskonferanse beitebruk, Oslo Tom Idar er kåringsdommar. Eli Berge Ness 15.1. Styremøte SFSG, Skei 16.01.-17.01 Fagdagar småfe, Skei 26.1. Årsmøte Viksdalen Sau og Geit 19.02. Styremøte SFSG, Loen 20.02.-21.02. Årsmøte SFSG, Loen 24.03.-26.03 Landsmøte NSG, Stjørdal 27.03 Regionutvalsmøte, Nortura, Loen 1.4. Sankelagsmøte, Sunnfjord, arrangert av Fylkesmannen 9.6. Styremøte SFSG, Skei 15.8. Fjelldag i Sogn, Årdal-Luster 25.8. Sesongmøte, Nortura, Reset 01.09. Dommarsamling, Kaupanger 28.09. Regionutvalsmøte, Nortura, Eid 23.10.-25.10. Leiarsamling, Stryn 9.11. Årsmøte Sande Sau og Geit, Sande 20.11. Distriktslandbruket si framtid. Dagkonferanse Skei 23.11. Kontakutval, rovvilt, Leikanger 30.11. Styremøte SFSG, Reset 30.11. Rovviltmøte for Gaular og Fjaler, Sande i Sunnfjord 16.12 Erfaringskonferanse beitebruk, Oslo Eli har vore dommaraspirant hausten 09. I tillegg sit ho i fagutval småfe, Nortura. Lars Olav Vanberg 15.1. Styremøte SFSG, Skei 16.01.-17.01. Fagsamling småfe, Skei 19.2. Styremøte SFSG, Loen 20.02.-21.02. Årsmøte SFSG, Loen 24.03.-26.03. Landsmøte, NSG 1.9. Dommarsamling, Kaupanger 23.10.-25.10. Leiarsamling, Stryn 07.11.-08.11. Geitehelg, Skei Lars Olav er kåringsdommar. Jon Erik 24 år, VM-helt frå Nordfjord Skiskyttarkongen vår I Nordfjord er det mange unge skiskyttartalent. Som lokal bank engasjerer vi oss og hjelper dei fram. At Sogn og Fjordane kan fostre ein ny skiskyttarkonge, det trur vi, det ønskjer vi og det satsar vi på. I 2008 gav Sparebanken Sogn og Fjordane 25 millionar kroner i gåve og sponsorstønad til kultur, idrett og forsking i Sogn og Fjordane. Gjennom Furorestipendet og TOPP-idrettsutvikling bidreg vi til å løfte fram dei unge og talentfulle frå fylket. Sparebanken Sogn og Fjordane - la oss fellesskape framtida vår meirennbank.no ssf.no 14

KEGRANBERG09 Totalleverandør av skinn... salg og leigeberedning Granberg Garveri AS vart etablert i 1951 og var då blant landets minste garverier. I dag med ein årsproduksjon på over 60.000 skinn, 27.000 reg. kunder og 25 dyktige medarbeidarar, er Granberg Garveri AS blitt Norges største på beredning og salg av sau-, geit- og reinsdyrskinn. I tillegg produksjon og lager av det meste innan dekorasjons-, nappa-, vegetabilskgarva skinn og lær. I bransjen sidan 1951... 5 5 8 2 Ø l e n s v å g - t l f. 5 2 7 6 5 0 0 0 - w w w. g r a n b e r g g a r v e r i. n o Vi har det meste - rimelegare enn dei fleste Knarrhult`s Klippekrakk Varmgalvnisert klippekrakk. Krakken vippast enkelt opp til rett arbeidshøgde. Ein lyfter berre 25 % av vekta på dyret pga dei avrunda føtene. Drikkeutstyr for sjølvmontering Blå røyr - den store slageren. Vi har alt du treng for montering av drikkeutstyr til husdyr. Mange modellar drikkekar, stål- og plastrøyr, røyrdeler m.m. Framfallssele Framfallsselen med mange fordelar. Smokksystemet du kan tena pengar på! Komplette lammebarar med smokkane monterte oppe. Leverast med 5 eller 10 smokkar i str. 20 til 65 liter. Enkel Lammebar, lag din eigen lammebar med fleire smokkar på same behaldar. Lengde 35, 45 og 60 cm. Be om gratis katalogar! Klippeutstyr Stort utval av hengemaskiner, h å n d k l i p p e - maskiner, knivar og kammar. Råmjølkserstatning Reddar tusenvis av lam. A/S Nessemaskin, Nessane, 6899 Balestrand, Tlf. 57 69 48 00 www.nessemaskin.no 15

JORDBRUKS- TINGINGANE 2010 Sogn og Fjordane Sau og Geit vil prioritere desse områda under jordbrukstingingane 2010: Auke i tilskot til husdyr, sau og ammegeit 1-50 I dag 930 Ny 1.200 51-100 I dag 734 Ny 850 101-201 I dag 270 Uendra 201-300 I dag 133 Uendra Tilskotet skal også utbetalast til produksjonsdyr under eitt år. Sogn og Fjordane Sau og Geit meiner det skal haldast fast på at taket på utbetaling til husdyr ligg på 300 dyr. Auke i tilskot til dyr på utmarksbeite Auke for sau, lam, geit og kje frå 95 kr til 150 kr Endring i satsar for arealtilskot i sone 5: Grovfor: I dag Ny 0-200 dekar 208 kr 0-99 dekar 270 kr Over 200 dekar 75 kr 100-199 200 kr Over 200 75 kr Generell del Dette er første jordbrukstingingane etter at Soria Moria II vart lagt fram. I dette dokumentet heiter det: Regjeringen vil sikre et landbruk med en variert bruksstruktur over hele landet gjennom en klar distriktsprofil, og videreføre styrkingen av det grasbaserte husdyrholdet. Dette er viktige signal, både til Vestlandsjordbruket og til småfehaldarar. Vi håpar å sjå sjå resultat av det som er sagt. Jordbruksavtalen skal vere ein politisk reiskap for at det skal vere mogeleg å drive jordbruk i heile landet. Inntekta frå landbruk skal gjere at gardsdrift er eit aktuelt og interessant alternativ for nye generasjonar. Øystein Dale i World Watch Institute seier at i famtida er produksjon av mat det desidert viktigaste ein kan drive med, og at kjøtproduksjon bør byggje på ressursar som ikkje kan nyttast som menneskeføde. Utviklinga for Hordaland, Sogn og Fjordane og Møre og Romsdal har ikkje vore positiv siste åra. Frå 1995 til 2008 er det lagt ned 25. 894 gardsbruk i desse tre fylka. Dette utgjer ei avvikling på 36 %. Dette er fylke med mange og små einingar, og på mange gardane er det arbeidskrevjande å utnytte ressursgunnlaget. Mange av desse bruka har vore familiebruk og kombinasjonsbruk, der ein har utnytta ressursane ein har tilgong til best mogeleg. Frå 1989-2008 har det fulldyrka arealet i desse tre fylka blitt redusert med 144 800 dekar, ein nedgong på 13 %. All statistikk viser at ein at stadig større del av overføringane gjennom jordbruksavtalen går til sentrale austlandsområde, Trøndelag og Jæren. Til store og lettdrivne einingar som har gode til akseptable inntekter av produksjonen dei har. Samstundes har overføringane til vestlandsfylka utvikla seg i negativ retning. Dette er ikkje rett. Eit argument ein ofte høyrer, er at ein må satse på større einingar. Dette vil føre til at berre dei mest lettstelte delane av fylket, der ein kan kome til med store landbruksmaskiner, vil bli drivne. Dette vil gjere at ein får eit anna landbruk på Vestlandet, og at særpreget med velstelte bygder, små gardar med kulturlandskap vil endre seg, og mykje av dette vil bli borte. Frå at landbruket i dag er ein stor, viktig og naturleg del av bygdesamfunnet, vil ein gå mot ei utvikling der det berre vil vere eit fåtal som driv gard på heiltid.. Dette vil forsterke trendar ein ser alt no med at mange opplever bondeyrket som ei einsam næring. I 2009 var det ein milliard menneske som svalt i verda. FN seier at alle land bør ha som mål å vere sjølvforsynte med mat. Det grasbaserte husdyrhaldet som tradisjonelt har stått sterkt på Vestlandet, må vere noko av det som blir sentralt i landbrukspolitikken dei neste fire åra, jfr. Soria Moria II. Jfr. Yngve Rekdal skog og landskap blir det hausta verdiar for ein milliard ved beiting i utmark. Dette er verdiar som ellers ikkje ville bli nytta. SFSG reknar med å sjå att det som er nedfelt i Soria Moria gjennom solid styrking av næring som på ein bærekraftig måte haustar ressursar i utmarka, i staden for å konkurrere om korn som kan brukast til menneskeføde. 16

Husdyrtilskot For å følje opp distriktsprofilen i Soria Moria II, og vidareføre styrkinga av det grasbaserte husdyrhaldet, bør husdyrtilskotet aukast. Auken skal leggast til dei første satsane. Målsetjing Satsane for husdyrtilskot til sau, lam, ammegeit og kje bør aukast slik: 1-50 Frå 930 i dag til 1.000 51-100 Frå 734 i dag til 750 101-200 270 (uendra) 201-300 133 (uendra) Tilskotet skal også utbetalast til produksjonsdyr under eitt år. Sogn og Fjordane Sau og Geit meiner det skal haldast fast på at taket på utbetaling til husdyr ligg på 300 dyr. Dette er rett, med tanke på å få til best mogeleg fordeling av midlane ut frå strukturomsyn. Produksjonstilskot etter areal i sone 5 Dette er eit område der ein kan vere med på ei strukturendring som kan slå positivt ut for dei tre fylka prega av nedgong, samstundes som ein kan styrke det grovforbaserte husdyrhaldet. Ein bør innføre eit nytt intervall, slik at ein betalar ut 270 kr pr. dekar for dei første hundre dekar, 200 for dei neste hundre, og 75 for det som er over 200 dekar Målsetjing Satsane for arealtilskot i sone 5 bør endrast slik: Grovfor I dag Ny 0-200 dekar 208 kr 0-99 dekar 270 kr Over 200 dekar 75 kr 100-199 200 kr Over 200 75 kr Investeringsverkemidlar Dårleg inntekt i småfenæringa gjennom fleire tiår har ført til at det er stor trong for modernisering av eldre anlegg og bygningar. Her i fylket ser ein no optimisme og satsingsvilje i småfenæringa. Gjennom prosjektet Geit i vekst har mange geitebønder i Hordaland, Sogn og Fjordane og Møre og Romsdal fått råd og rettleiing med tanke på ombygging eller nybygg av driftsbygningar. For mange blir dette eit naturleg steg å ta i samband med at dei melder seg på saneringsprosjektet Friskare geiter, som er eit nasjonalt prioritert prosjekt. Også i sauenæringa er det fleire som utvidar eller byggjer nytt i samband med at ein overtek bruk. For mange er ei oppgradering av bygningane ein viktig føresetnad for å halde fram drifta og kanskje utvide. Tilskotsprosenten til dei som skal byggje, må aukast. Samstundes må rammene for etableringstilskot for dei som ønskjer å byggje driftsbygningar for småfe, aukast, slik at ikkje ein auke i tilskotprosenten gjer at færre får tilskot. Ein bør arbeide for å lage betre og meir langsiktige rammevilkår for dei som ønskjer å satse. Det bør setjast av pengar i fond til dette formålet. Målsetjing Styrke tilskot til investeringar til opprusting av gamle bygningar og til nybygg. Ha meir langsiktige ordningar som gjev tryggare rammevilkår for dei som ønskjer å satse. Sau og lam I lokalavisa Firda kunne ein laurdag 19.12.09 lese at 2008 var eit godt år for sauebøndene på Vestlandet. Inntektene hadde auka med 58 % samanlikna med året før. Dette gav ei inntekt på 144 400 kr. pr. årsverk. Til samanlikning var snittinntekta for dei som kombinerte mjølkeproduksjon og gris 250 600 kr. Utmarkstillegg Her i fylket har drifta vore knytt til små einingar, noko som gjer at ein har lang erfaring med utnytting av utmarksressursar. I eit land der 95 % av arealet er utmark, er dette ein viktig måte å utnytte ressursar på. Kvaliteten på slakta frå fylket viser også at dette er beiteområde det vil vere ille å ikkje nytte. 17

Reduksjon i tal på bønder med dyr på utmarksbeite, i kombinasjon med auke i tal rovdyr, gjer at dette er i ferd med å bli ei driftsform som krev stadig meir arbeid frå dyrehaldarane. Sogn og Fjordane er eit godt fylke for rovdyr. Her er store fjellområde der det kan vere vanskelegare å ta seg fram for folk, i alle fall med tanke på å registrere rovvilt I Sogn og Fjordane har utbetalingane for husdyr som dokumentert er tekne av freda rovvilt auka med 50 % siste året, til tross for at heile fylket vårt er i rovviltsone 1, der det ikkje skal vere rovvilt. Her i fylket skal beitedyr prioriterast, heiter det i forvaltningsplanen. Mange legg ned mange ekstra timar arbeid med tilsyn som resultat av at dei som har vedteke forvalingsplanane for rovvilt ikkje oppfyller ansvaret sitt når det gjeld uttak i område som er vedtekne skal vere fri for rovvilt. Arbeidet dyra gjer med å halde turvegar i fjellet opne og hindre attgroing, bør godtgjerast. Målsetjing Tilskot til husduyr på utmarksbeite skal aukast til kr 150 pr dyr. Vidareutvikling av radiobjøller, og utbygging av nettverk som gjer at dei kan nyttast i heile landet. Dette er viktig teknologi som kan vere av stor nytte for landbruket. Det er fleire moment som talar for at dette er eit område som bør prioriterast. Beitebruksprosjektet i regi av SLF har gjort fleire erfaringar som talar for auka bruk av radiobjøller. - Det er lettare å ha oversikt over kvar dyra oppheld seg. Slik får ein også betre kunnskap om beiteområda. - Når ein veit kvar dyra er, får ein meir effektivt tilsyn. Ein treng ikkje bruke mykje tid i område der det ikkje oppheld seg dyr. - Eigar blir varsla om dyr held seg unormalt lenge i ro på same plass. Ein kan då gå ut og sjå til det enkelte dyret. - Ein kan sjå på oppførselen til dyra om dei blir skremde, og ta ekstra tilsynsturar om ein trur det er rovdyr på ferde i flokken. Dette har ei dyreetisk side. I Hedmark hadde dei avliva mange lam som låg skadde etter ulveangrep. Utan slik varsling kunne dyra blitt liggande og pinast. - At ein raskare kan finne skadde og døde dyr, gjev dokumentasjon av tapsårsaker. Dette gjer det i neste runde lettare å setje inn tiltak for å redusere tap. - Det lettar sankinga. Etter hovudsanking er det lettare å peile inn enkeltdyr, slik at ein kan ha meir målretta ettersanking. Målsetjing Tilskot til vidare utvikling av radiobjølle. Forbetring av teknologi og lågare stykkpris. Erstatning/omstillingar i område med rovdyr At ein i dag har område der bønder må slutte med husdyr, er ei statleg styrt utvikling. Kostnadane med dette bør ikkje gå av midlar som skal vere med å styrkje landbruket. Målsetjing Kostnad til erstatning og omstilling i område med rovvilt skal dekkjast over budsjettet til miljøverndepartementet. Dei sit med forvaltningsansvaret. Gjeldande retningsliner for slike utbetalingar skal likevel følgast. Gjeninnføring av tilskot til påsettlam SFSG ønskjer gjeninnføring av tilskot til påsettlam. Auka tal rovdyr, meir problem med flått og sjukdomsproblematikk knytt til m.a. fotrote gjer at ein ii mange buskapar må setje inn fleire nye produksjonsdyr pr. sesong. I tillegg til andre økonomiske utfordringar knytt til dette er det urimeleg at det ikkje blir betalt tilskot til desse dyra. Målsetjing Tilskot til produksjonsdyr under eit år (livlam) skal gjeninnførast Grunntilskot til lam over 23 kg SFSG ser ingen rimeleg grunn til at det skal vere reduksjon i grunntilskotet til lam over 23 kg. (Dette handlar i stor grad om førsteklasses lam som blir leverte rett frå fjellbeite.) Målsetjing Same grunntilskot på lam over 23 kg som lam under 23 kg. 18

SOGN OG FJORDANE SAU OG GEIT REKNESKAP FOR 2009 Rekneskap Budsjett Regnskap Budsjett Inntekter: 2009 2009 2008 2010 Medlemspengar 230 100 180 000 174 410 230 000 Tilskot/inntekt avlsutval sau 129 406 136 000 125 070 120 000 Tilskot avlsutva geit 35 000 Annonseinntekter årsmelding 13 900 15 000 11 400 15 000 Prosjekt samarbeid sau BU midler 5 283 Sal rovviltplakat 24 875 5 000 Div. tilskot Fylkesmannen 40 000 30 000 Fylkesmannen freda rovdyr 50 000 50 000 Andre inntekter 400 Sum driftsinntekter 488 681 381 000 351 163 400 000 Utgifter Leiargodtgjerdsle 11 000 11 000 11 000 11 000 Telefongodtgjerdsle leiar 3 000 3 000 3 500 3 000 Skrivargodtgjerdsle/telf. 5 500 5 500 4 000 5 500 Årsmøte 25 495 25 000 33 926 25 000 Årsmelding 36 550 35 000 37 088 10 000 Leiarmøte 12 149 15 000 26 721 15 000 Andre møter 14 798 10 000 7 710 15 000 Reiseutgifter/diettgodtgjerdsle 93 240 95 000 94 869 120 000 Porto/kopiering/telefon 3 554 6 000 4 260 4 000 Godtgjerdsle kasserar 7 600 12 000 7 600 12 000 Arbeidsgjevaravgift 4 621 6 000 4 928 5 000 Utgifter avlsutval sau 115 664 136 000 125 467 120 000 Gjetarhund 13 169 10 000 8 853 14 000 Aktivitet lokallag Gåvepremiar/helsingar mm 1 682 1 500 1 500 Utgifter avlsutval geit 32 579 Utgifter Prosjekt Geit i Vekst 10 000 10 000 10 000 Utgifter til Framtidsretta Sauehald 20 000 10 000 5 000 Drifttilskot BSF 2 430 Støtte til dv tiltak 500 10 000 Rovviltplakat 17 500 Andre utgifter 4 237 6 000 16 593 20 000 Sum driftsutgifter 392 189 397 000 429 594 406 000 Renteinntekter 5 449 16 000 16 324 6 000 Renteutgifter Årsunderskot/Årsoverskot 101 941 (62 107) BALANSE PR. 1. JANUAR 2010 Spb. Sogn og Fj. 3703 20 15213 70 628 Spb. Sogn og Fj. 3703 61 15409 11 916 Spb. Sogn og Fj. 3705 05 09836 292 299 Uteståande krav 27 480 Sum eige 402323 Skuld pr. 01.01.2010 18 498 Eigenkapital 383 825 Øreavrunding Sum gjeld og eigenkapital 402323 Ålhus 17.januar 2010 Ragnhild Sæle Kasserar Halvar Espeseth Leiar 19

REFERAT Leiarmøte for Sau og Geit 23. 25. oktober 2009 Stryn Tal deltakarar: 30 Fredag 23. oktober Vi fekk vere med på ein godt planlagt og framifrå fagtur til Selje i regi av Selje Sau og Geit. Det var eit framifrå ver med naturopplevingar av dei sjeldne med ein blikkstill dag på Stadlandet. Deltakarane frå Sogn og Fjordane møtte deltakarane frå Møre og Romsdal på Eid og køyrde samla i buss til Selje og Stadlandet. Vi fekk sjå kystgeit, hjortefarm og besøkte ein uisolert driftsbygning for sau, alt med informasjon av lokalt vertskap. Vi fekk ein framifrå lunsj på Ervik fiskemottak, nydeleg fiskegrateng med tilbehør og dessert. Etterpå var vi i St. Svithun Kapell og fekk fortalt historia om forliset 30. september 1943 og korleis bygdefolket der ute greidde å berge mange i dårleg haustvær - ei gripande historie. Grunna stramt program orienterte Kjellfrid Støylen om erfaringar i prosjektet Framtidsretta sauehald under bussturen. Ho tok føre seg kva som har vore gjort, og planar for prosjektet fram til det vert avslutta 1. mars 2010. Johannes Nedrebø orienterte om nytt frå Nortura. Her var vi innom marknadssituasjonen, slaktesesongen på Førdeanlegget, omlegging/innsparingar i Nortura. Vidare vart det diskutert pris og klassing av kjeslakt der produsentar ynskjer å få til ein slakteridag. Tema skal vere slakting og klassing av geit/kje. Vi køyrde til Styn Hotell der resten av samlinga føregjekk. Her vart det middag om kvelden, samt tjuvstart på gjennomgang av seminkatalog for året. Diskusjonane utover kvelden handla mykje om avl. Laurdag 24. oktober Magnus opna dagen med song. Nytt frå saueavlen Per Johan Lyse frå Rogaland møtte for Turid Sundt, tema var nytt frå saueavlen. I Vest har ein lege etter resten av landet når det gjeld indeks i mange år. Dette har endra seg siste åra, og Lærdal værering er no i landstoppen, mellom anna med Sak Eggum. Lyse orienterte om desse sakene: Delindeksar og vektlegging framover på NKS, spæl og sjeviot. - NKS: Ingen endring i 2009. Det tyder same vektlegging som før på lammetal. - Spæl: Noko større vektlegging av feitt, mindre på slakteklasse, større vektlegging på morsei genskapar som er viktige i høve flokkinstinktet til spælen. - Sjeviot: Inga endring i 2009. Gransking innan flokk. Kriterie: - Buskapen må være medlem i ring - Ringen skal eige værlamma og ha ansvaret for innsettet. - Buskapen må granske minst 3 værar pr. år. - Kravet til avkomsgruppa er minimum 20 slakt på NKS, 15 slakt på spæl og 10 slakt på sjeviot. - Buskapen må levere minst 15 slakt etter seminfar pr.år. - Ringen skal disponere dei granska værene. - Ringen får same granskingstilskott for værar som vert granska innan flokk. Auka fokus på smittevrn - Ringmedlemmer kan ikkje selje dyr over fylkes grensene - Inga overføring av dyr mellom ulike avdelingar - Ringmedlemmane kan ikkje hente livdyr (han/hodyr) utanfor ringen - Smittegruppene kan ikkje være over 2000 v.f.sau 20

Fokusområde for smittevern i sauenæringa - Fjellbeite. Ulike buskapar har nærkontakt ved saltsteinar og sanking - Væreringar. Flytting av dyr mellom buskapar - Kåring. Ulike buskapar står tett saman - Kjøp og sal. Kjøper ofte frå ulike buskapar. Oppfordrar alle bruksbuskapar til å finne seg ein seljarbuskap og halde seg til denne. (Ideelt sett skulle berre avlsbuskapar selt værar). Semin 2009/2010 - Mange ulike smårasar - NKS- verar som er spesielt gode på morsegenskaper. - NKS-risbitværar som er tekne inn grunna høg indeks. - Få spælværar. Mange gjekk ut grunna funn av Myostasin-mutasjon. (Liknande Belgisk blå) - Import av fleire rasar (Sjeviot, Romney, Charolais, Suffolk, Svartfjes + +). Kåring - Grunn til restriksjonar i 2008: Fotråte - Grunn til restriksjonar i 2009: Blåtunge - Gardskåring innanfor restriksjonar for blåtunge. - Fylka må vise til rekneskap som syner at kåringa går i balanse (utan tilskot frå regionutvalet) - Kåringa skal opp som sak på representasjonsmøtet til NSG i mars. - Meiningar for og i mot dagens kåring. Ellers informerte Per Johan om avlskongressen som skal være 13.-14. februar der alle interesserte kan delta. Her vert tema: - Korleis er lammeslaktet om 10 år? - Morsauen: Nye eigenskapar inn i avlsarbeidet - Eiga farlinje: Treng vi det, og kven skal avle den fram? - Avlsframgong kontra innavlsauke - Utplukk av avlsdyr på grunnlag av gen - Norsk avlsarbeid i eit internasjonalt perspektiv Nytt frå Tine Helga Kvamsås orienterte om Sunnylvenprosjektet. Innkryssing av Fransk Alpingeit i norske mjølkegeit. Dette for å få inn eit nytt gen/ny gentype i geitemjølkproduksjonen. Dette er viktig for kvitostproduksjonen. Eigenskapar: - Smak - Frie fettsyrer - Ystbarheit - Utbytte av mjølka Her er mykje godt arbeid gjort når det gjeld produksjon og kvalitet. Men det må jobbast vidare med avl. Den franske geiterasen er meir brun i farge og noko meir høgstilt enn dei norske geitene. Målet med prosjektet er å kartleggje kva ulike norske og franske variantar av genet vi har. Ho fortalde om kva datamateriale dei har brukt i dette forsøket med tal besetningar, tal dyr frå begge rasane og ulike prøver av mjølka. Endring av gen har mykje å seie for kvalitet og mjølkepris. Mjølkemengda ser det ikkje ut til å være stor skilnad på. Konklusjon: Har stor tydning for dei to kvalitetsutfordringane vi har: - Stabilisere og redusere innhold av feittsyrer i mjølka - Betre ystingseigenskapar og dermed kvaliteten på ferdig ost. Tur i Briksdalen Som avbrot i den teoretiske delen fekk vi være med på ein framifrå godt organsisert tur i Oldedalen med tur til Briksdalsbreen med Rune Myklebust som turleiar og kjentmann. Vidare fekk vi servert ein framifrå god lunsj hos Signe Aabrekk. Etter lunsj delte vi oss i 2 grupper der nokre fekk omvisning i geitefjøset til Rune Myklebust og dei andre var att hos Signe Aabrekk som fortalde om gardsmatprosjektet sitt på bruket. Innlegg frå prosjektet Geit i vekst etter nesten 3 år. Ola Søgnesand oppsummerte etter nesten 3 år i prosjektperioden. Prosjektet dekkjer Møre & Romsdal, Sogn & Fjordane og Hordaland. Har som mål å sikre ein framtidsretta geitemjølkproduksjon og betre helse på geitene. Punkt Ola var inne på her, var: 21