Vedlegg 3. Organisasjon Innspel Kommentar og tilråding Askøy kommune

Helse2035 oppsummering av høyringssvara med kommentarar og tilrådingar Nedanfor er alle høyringssvara summerte opp. Sjå dei opphavlege høyringssvara for ytterlegare detaljar. Organisasjon Innspel Kommentar og tilråding Askøy kommune Bergen kommune Askøy kommune støttar Helse2035 med følgjande merknader: - Kommunen forventar at det kjem ein strategi om samhandling og oppgåvedeling mellom spesialisthelsetenesta og kommunane. - Planar og tiltak for kompetanseoverføring må følgje eventuelle oppgåveoverføringar. - Overførte oppgåver må vere fullfinansierte. - Ein må auke IKT-kompetansen hos pasientar og fagpersonar. Bergen kommune viser til at strategien er overordna, og at den derfor ikkje synleggjer tiltak for å nå måla. Svekka inntektsgrunnlag og auka økonomiske utfordringar krev at kommunane og spesialisthelsetenesta må samhandle betre, og tiltaka knytt til samhandling må komme tydelegare fram. Kommunen løftar òg fram følgjande punkt: - Formuleringane rundt kommunane si aukande rolle i pasientforløpa gir ikkje rett inntrykk av situasjonen, då kommunane allereie i dag handterer 85-90 prosent av pasientforløpa. - Det er viktigare å ha rask tilgang på rett informasjon, strukturert og sortert, heller enn å gi tilgang på mest mogleg informasjon, slik strategien ser ut til å anbefale. - Strategien legg til grunn eit auka behov for helsetenester, men drøftar ikkje om ei friskare befolkning vil ha behov for og nytte av stadig fleire helsetenester. Overdiagnostikk og overbehandling bør inn som tema. - Samarbeidet med private aktørar står fram som meir konkret Helse Vest ser på samhandlinga med kommunane som ein sentral del av utviklinga, og tek med innspela vidare i strategiarbeidet. Helse Vest støttar opp om kommunens innspel når det kjem til føremålstenleg samarbeid, oppgåvedeling og informasjonsflyt. Når det er snakk om at kommunane vil få "ei enda større og viktigare rolle i den samla helsetenesta" er det med tanke på tenester som i dag blir utført av spesialisthelsetenesta, men som kan vere aktuelle for kommunane å utføre i framtida. Pasientane vil òg i mindre grad opphalde seg i sjukehusa. Fleire vil motta spesialisthelsetenester mens dei er heime eller er i ei kommunal eining. Det vil føre til endringar både hos kommunane og spesialisthelsetenesta. Sjølv om helsetilstanden i befolkninga har vist ei positiv utvikling over lang tid, og forventa levealder har hatt ein tilsvarande auke, har samtidig behovet for og etterspurnaden etter helsetenester auka betrakteleg. Vi ser at denne trenden fortset. Rett prioritering, rett handtering av diagnostikk og behandling samt medverknad frå brukarane er eksempel på nødvendige grep. Overdiagnostikk og overbehandling er mellom anna knytte til

enn samarbeidet med kommunane. Kommunane bør òg bli skildra som ein strategisk partnar. - Kommunane og helseføretaka bør samordne investeringar knytte til velferdsteknologi. - Utfordringar knytte til hardt vær og framkomst på vegane, på sjøen og i lufta blir større. Det betyr at det å bevare medisinsk kapasitet og kompetanse lokalt blir viktigare. - Det er viktig å halde på akuttkirurgisk og akuttmedisinsk kompetanse og kapasitet lokalt for å dra nytte av framtidig teknologi og desentraliserte tenester. - Det må vere like krav til utdanning og kompetanse for private aktørar. - Helse Vest bør arbeide for å unngå uønskt variasjon i behandlingstilbodet. Handelshøyskolen BI Handelshøyskolen BI meiner strategiutkastet gir ei god skildring av situasjonen i helse-noreg, og det er lagt stor vekt på medverknad, samhandling, innovasjon og utvikling felles informasjonsbehandling. BI framhevar òg følgjande punkt: Fürst - Endringsleiing og intern kompetanseheving blir viktigare framover. - Implementering av ny strategi er ei avgjerande utfordring, og kompetanseutvikling for leiarar bør vere eit integrert i ledd i strategiarbeidet. - BI har gode kompetanse- og leiarutviklingsprogram som understøttar må og verkemiddel i Helse2035, og vil gjerne samarbeide med Helse Vest om dette. Fürst meiner strategidokumentet er godt utarbeidd, og er logisk og konsistent sett opp mot nasjonale planar og korleis ein kan bidra til å skape pasienten si helseteneste. Fürst har i tillegg følgjande merknader: - Støttar satsinga på samhandling for å skape eit arbeidet med prioritering og mot uønskt variasjon, som er godt omtalt i strategien. Samtidig som enkelte spesialisterte tenester blir sentraliserte, skal Helse Vest òg sørgje for gode og desentraliserte helsetenester. Ny teknologi vil bidra til dette, og gjere fleire tenester tilgjengelege der folk bur. Det er naturleg å vurdere innspela òg i samband med arbeidet med tiltaksplanen. Helse Vest ser viktigskapen av endringsleiing og intern kompetanseutvikling, tek med innspela vidare i strategiarbeidet. Strategien avgrensar ikkje områda dei private kan bidra innan, og utelukkar derfor heller ikkje tettare samarbeid om laboratorietenester. Tiltaka knytte til samarbeid med private vil bli konkretisert gjennom mellom anna tiltaksplanen og dei ulike planane for fagområda. Innspela om tiltak og operasjonalisering av strategien vil bli vurdert her.

Hå kommune Haraldsplass Diakonale Sykehus samanhengande helsevesen og sikre at planlegging, vurdering og prioritering gjerast med tanke på heile pasientforløpet. Private kan òg ta del i dette, inkludert laboratorieverksemd som følgjer pasienten. - Støttar eit strategisk samarbeid mellom offentleg og privat verksemd, og understrekar at det òg gjeld laboratorieverksemd. - Operasjonaliseringa strategien er særleg viktig. Spesialisthelsetenesta bør bli betre på utøvinga av den heilskaplege bestillerfunksjonen, og bruke private til å ivareta sørgje for-ansvaret. - Konkretiser bruken av private i volum, innretting og type anskaffingar. Hå kommune har gjeve eit kortfatta høyringsinnspel, der dei i hovudsak viser til at endringane vil krevje - utvikling av gode dataløysingar for samhandling og felles informasjonsutveksling - at rett og oppdatert informasjon skal være raskt tilgjengeleg for involverte behandlarar på alle nivå - fleire fastlegar i kommunane, eventuelt tilrettelegging av at fastlegane kan delegere nokre av oppgåvene dei har i dag til anna personell Ifølge Haraldsplass Diakonale Sykehus (HDS) gir strategidokumentet inntrykk av ein grundig prosess der pasienten si helseteneste blir løfta fram. HDS peikar òg på følgjande moment: Ideelle aktørar har historisk sett vore ein premissleverandør for velferdssamfunnet, og HDS er ein viktig del av det offentlege helsetilbodet. - Til trass for at HDS har ei sentral rolle i Helse Vest, har ikkje sjukehuset reelt sett vore involvert i strategiprosessen. HDS Helse Vest tek med innspela vidare i strategi- og tiltaksarbeidet. I strategidokumentet er det skildra ei rekkje føresetnader for det framtidige samarbeidet mellom Helse Vest og private aktørar. Her er mellom anna innovasjonsfremjande avtalar og føreseielege rammevilkår omtalt. Sjølv om dei ulike aktørane har ulike roller, og HDS har ein viktig posisjon i spesialisthelsetenestene på Vestlandet, er dei skisserte føresetnadane gjeldande for alle dei private aktørane Helse Vest skal samarbeide med. Det er derfor ikkje lagt inn eit skilje mellom aktørane i strategidokumentet. Helse2035 er ein overordna strategi, og verken private aktørar, kommunar eller andre organisasjonar er nemnt med namn. Vi

har berre delteke i gruppa som jobba med temaet "Samspel med private aktørar" - sjølv om dette er ei gruppe HDS ikkje kan samanlikne seg med. - Gruppesamansettinga var lite formålstenleg, og HDS opplevde prosessen som styrt. Sjukehuset si erfaring med samhandling vart ikkje nytta. - Strategien bør differensiere mellom ideelle verksemder med eigne avtalar, og private kommersielle verksemder. - Omgrepet "supplement" beskriv ikkje dei ideelle sjukehusa sitt tilbod. - Orda "bruke" og "nyttast" kan oppfattast som arrogant, og bør endrast. - Ideelle sjukehus må få rammer som gir rom for innovasjon og utvikling - Strategien bør sjå nærmare på dobbeltrolla RHF-a har som bestillar og utøvar. Strategien bør fokusere på: - å hente innovasjonskraft frå mellomstore sjukehus - det utstrekte samarbeidet mellom ideelle sjukehus og primærhelsetenesta - å differensiere mellom aktørar med høgspesialisert, spesialisert og enklare infrastruktur, og skildre korleis dei samla ressursane kan gi mest nytte for pasientane - korleis vi kan bruke marknadskreftene for å fremje mangfald, utvikling og innovasjon for å levere betre helsetenester ønskjer likevel å presisere at HDS er ein viktig del av spesialisthelsetenesta og ein viktig samarbeidspartnar for Helse Vest, sjølv om organisasjonsforma og namnet til HDS ikkje er omtalt i strategidokumentet. I tillegg til å delta i ei av temagruppene i strategiarbeidet har HDS òg vore intervjua direkte, blitt invitert til storsamling, fått presentert og diskutert prosjektet i eige møte med ideelle aktørar, gjeve høyringssvar og har som andre hatt moglegheit til å gi innspel til prosjektet i prosessen, slik det har vore oppfordra til på Helse2035 sine heimesider. Vi meiner derfor at HDS har hatt tilstrekkeleg høve til å delta i strategiprosessen. Samhandling er ein sentral del av strategien, og HDS si erfaring med samhandling er derfor viktig for gjennomføringa av han. I innleiinga til delen om samspel med dei private står det at "Private aktørar i helsesektoren er ein viktig del av og eit viktig supplement til dei offentlege helsetenestene", då begge delar er tilfelle. Vi vil vurdere ordlyden i setningane som inneheld orda "bruke" og "nytte". Andre innspel om korleis aktørane kan delast inn og gje mest mogleg nytte for pasientane, samt RHF-a si rolle som bestillar og utøvar, vil bli teke med vidare i strategiarbeidet. Haugesund kommune Rådmannen i Haugesund har gjeve eit førebels høyringssvar med atterhald om tilslutning frå formannskapet, som skal behandle saka 26. april. Haugesund kommune støttar i hovudsak dei overordna føringane i strategien. Kommunen løftar samtidig fram følgjande punkt: Haugesund kommune legg vekt på fleire av momenta som er trekte fram i Helse2035, og Helse Vest støttar opp om kommunens innspel når det kjem til føremålstenleg samarbeid og oppgåvedeling. Det er òg naturleg å vurdere innspela frå kommunen i samband med arbeidet med tiltaksplanen.

Helse Bergen HF - Aukan av eldre i befolkninga vil krevje god samhandling. Partane må stå fram som likeverdige, med pasienten sitt beste og effektiv oppgåvefordeling som utgangspunkt. - Oppgåvedelinga innanfor rus, psykisk helse og livsstilrelaterte sjukdommar må bli betre og tydelegare. - Kommunen må vere med på råd i utviklinga av digitale helsetenester. - Oppgåvedelinga og informasjonsflyten mellom kommunane og spesialisthelsetenesta må vere føremålstenleg. - Standardisering må ikkje vere til hinder for klinisk skjønn og tilpassing til den enkelte pasienten. - Potensialet knytt til elektronisk samhandling må nyttast betre. - Kommunen føreset at kompetanse og ressursar følgjer tenester som blir overført til kommunen. Helse Bergen tykkjer det er bra at Helse2035 løftar medarbeidarane som den viktigaste ressursen, samtidig som han understrekar at helsetenestene må nytte dei teknologiske moglegheitene. Helse Bergen støttar òg opp om måla, og at dei private avtalepartane må bidra innan utdanning, opplæring, forsking og innovasjon. Dei peikar òg på fleire andre moment: - Strategien kunne hatt eit tydelegare fokus på hovudoppgåvene. - Dokumentet ville tent på å vere kortare, med eit meir tilgjengeleg språk og overordna retning for utviklinga av spesialisthelsetenesta. - Samhandling med tillitsvalde og verneombod kunne med fordel vore løfta fram. - Strategien bør i større grad setje teknologien inn i ein klinisk samanheng. Det er helsepersonellet sitt møte med pasientane som er det sentrale for å skape pasienten si helseteneste. - Samarbeidet mellom Helse Vest IKT og dei kliniske miljøa er avgjerande for å lukkast. Utdanning og forsking er to av hovudoppgåvene Helse Bergen nemner særskild som for lite omtalt. Vi meiner likevel at dei er godt dekte i både premiss, planverk, lovverk og etablerte samarbeid. I forordet i strategidokumentet står det at strategien legg «[ særleg vekt på dei områda som er omfatta av dei viktigaste endringane framover. Han er derfor bygd opp rundt utvalde tema, der dei grunnleggjande områda for verksemda er ein naturleg del.» Forskingssamarbeidet med universiteta i Bergen og Stavanger er dessutan dekt gjennom ein eigen forskingsstrategi (2016-2019) og samarbeidsavtale. Samarbeidet og tilrettelegginga med medarbeidarane, noko som inkluderer tillitsvalde og verneombod då dei er medarbeidarane sine representantar, er tydeleg og mykje omtalt. I tillegg er tillitsvalde og vernetenesta nemnt særskild som sentrale bidragsytarar, på side 25. NHSP beskriv som nemnt regionsjukehusa si rolle, og sidan NHSP ligg til grunn for strategien, er dette ei beskriving som Helse Vest

Strategien burde òg vore tydelegare på - korleis Vestlandet skal bli sjølvforsynt med høgspesialiserte tenester, og rolla til regionsjukehusa slik den er beskriven i NHSP - god utnytting av infrastruktur, medisinsk utstyr og spisskompetanse, og strategiske val om oppgåvedeling mellom sjukehusa i regionen - regionen sine ambisjonar når det gjeld utvikling av nasjonale og fleirregionale tenester - kva kortare reisetider mellom sjukehusa i Helse Vest vil seie for store investeringar - gode faglege prioriteringar i alle helseføretaka, og utfordringane med overdiagnostikk og behandling - betydninga endra oppgåvedeling har for å møte utfordringane med å skaffe nok helsepersonell - at samhandling med kommunane er avgjerande for å møte utfordringane i framtida - behovet for tett samarbeid med UH-sektoren om utdanning, forsking og innovasjon, og høgare ambisjonar som nasjonal og internasjonal forskingsaktør - spesialisthelsetenesta som beredskapsorganisasjon, og samhandling mellom beredskapsaktørane Eit kortare strategidokument, enklare språk og mindre bruk av tekstboksar vil betre lesaropplevinga. Samanhengen mellom tekst og figur må vere betre, og figurane meir presise. støttar. Samtidig vil vi i tiltaksplanen og strategiarbeidet vidare gå nærmare inn på delinga av oppgåver og funksjonar mellom sjukehusa og tilgrensande aktørar, og kva utvikling av infrastruktur og teknologi vil ha å seie for oppgåvedelinga og tilgangen på personell. Faglege prioriteringar er mellom anna omtalt i samband med heilskapleg prioritering som premiss (s.7), klare prioriteringar basert på ein open og fagleg godt forankra dialog (s. 11), overordna målsetjing om tydelege prioriteringar og lik tilgang til tenester (s. 13), system for effektiv og rettferdig prioritering (s. 14), prioritering som ein leiareigenskap (s. 22) og standardisering og reduksjon av uønskt variasjon (s. 15). Faglege prioriteringar knytt til diagnostikk og behandling blir derfor vurdert som godt dekt i strategien. Samhandling og kommunane er omtalt under samandraget, "Spesialisering, samhandling og koordinering", "Standardiserte pasientforløp", "Eit einskapleg helsevesen", "Leiarskap" og "Struktur og organisering". Strategien har òg to tiltaksområde som heiter "Samarbeid mellom pasienten, kommunen, fastlegen og spesialisten" og "Samhandling på tvers av organisatoriske og faglege grensegangar". Skildringa av temaet illustrerer òg at samhandling med kommunane er avgjerande for å møte utfordringane i framtida, og vi meiner derfor det ikkje er nødvendig å løfte viktigskapen av dette ytterlegare. Då fleire høyringsinstansar og aktørar i strategiprosessen, inkludert Helse Bergen, ønskjer fleire tema og detaljar inn i strategidokumentet, er det utfordrande å halde sidetalet nede. Sidetalet er likevel redusert frå 52 i Helse2020 til 26 i Helse2035, og språket er meint å vere leseleg for både fagfolk og det breie lag. Mange høyringsinstansar melder og tilbake at strukturen er

Helse Bergen FAMU Arbeidsmiljøutvalet i føretaket meiner det har vore ein god prosess i forkant av utkastet til Helse2035, slik at verneombodet og tillitsvalde opplever å ha blitt høyrd. Utkastet har òg blitt drøfta med tillitsvalde. god og strategien lettlest. Vi tek likevel med innspelet om enklare språk, som mellom anna kan vere aktuelt i utforminga av ein kortversjon av strategien. Vi vil vurdere å synleggjere spesialisthelsetenesta som beredskapsorganisasjon meir i strategidokumentet. Samtidig tek vi innspela om tiltak og gjennomføring av strategien med vidare i strategiarbeidet og arbeidet med tiltaksplanen. Helse Vest tek med innspelet om opplæring vidare i strategiarbeidet. Helse Bergen FTV Utvalet peikar òg på at det er viktig med god opplæring om personell skal jobbe på tvers av avdelingar. Følgjande innspel kom fram i drøftingsmøtet: - Det er positivt at HMS er med som eit gjennomgåande tema. - Det er bra at ansvaret for utdanning, opplæring, forsking og innovasjon blir tydeleggjort. - Einigheit om at satsing på standardiserte pasientforløp er bra, og at det skal vere rom for tilpassing og fleksibilitet. - Fagforeiningane og verneombodet si rolle er berre nemnt avslutningsvis. Deira rolle må komme tydelegare fram. - Psykisk helse må nemnast i samandraget. - Det er vanskeleg å vere konkret med ein horisont fram mot 2035. - Ein etterspør kommentarar om endringar som følgje av Helse2020. - Dokumentet er ordrikt. Det som skal formidlast dei tilsette bør vere kortare. Ytterlegare merknader frå Norsk Sykepleierforbund: Samarbeidet og tilrettelegginga med medarbeidarane, noko som inkluderer tillitsvalde og verneombod då dei er medarbeidarane sine representantar, er tydeleg og mykje omtalt. I tillegg er tillitsvalde og vernetenesta nemnt særskild som sentrale bidragsytarar, på side 25. Vi vil ta med psykisk helse i samandraget, og vurdere om fagforeiningane og verneombodet si rolle må komme tydelegare fram. HOD har gjennom oppdragsdokumentet gitt bestilling om å lage utviklingsplanar med perspektiv heilt fram mot 2035. Til trass for mange ukjende faktorar fram mot 2035 veit vi samtidig ein god del om korleis utviklinga blir, mellom anna når det kjem til demografi, pasientgrunnlag og rekrutteringsgrunnlag. Vi jobbar òg med ein tiltaksplan som i hovudsak knyter seg til dei første åra av strategiperioden. Både tiltaksplanen og strategien vil vere gjenstand for revisjon fleire gongar fram mot 2035.

- Det er vanskeleg å sjå 20 år fram i tid, og planen bør derfor kortast monaleg ned. - Ord som einskap, heilskap, berekraft og framtidsretta bør strykast når dei ikkje gjev nyttig eller meir presis informasjon. - Fagforeiningane er viktige for å sikre medråderett og kollektiv påverknad, og må bli nemnt i kapittelet Medarbeidaren, leiing og organisasjon. Sjølv om ord som einskap og heilskap ikkje har ei eintydig meining, ser vi det likevel som rett å peike på at eksempelvis eit behandlingsforløp skal vere heilskapleg. Det følgjer òg ofte ein kontekst som beskriv kva som er meint, men ei slik beskriving kan ikkje alltid takast med. Frå pasientorganisasjonar er tilbakemeldingane svært tydelege. Mangel på einskap og heilskap er blant dei største utfordringane - sett frå pasienten sin ståstad. Vi tek likevel med innspelet om å bruke eit mest mogleg presist språk vidare i strategiarbeidet. Helse Fonna Helse Fonna meiner utkastet til Helse2035 er ein god og framtidsretta plan, utarbeidd på bakgrunn av gode diskusjonar og brei involvering. Helse Fonna har nokre innspel utarbeidd på bakgrunn av innspel frå leiarar og medarbeidarar i føretaket: - Eit utvida tidsperspektiv fram til 2035 er fornuftig, og dokumentet står seg i det perspektivet gitt at det blir revidert i perioden. - Fleire av temaa og formuleringane i HelseOmsorg21 er samanfallande med Helse2035, og kan derfor bli nemnt under avsnittet Oppbygginga av strategiplanen. - Figur 6 på side 10 viser plassering og rekkjevidde for luftambulansetenesta, mens teksten omfattar ambulerande tenester og digitalisering. Figuren bør erstattast med noko som står i samanheng med teksten. - På side 11 kan det takast med at helsetenesta ikkje kan løyse alle plagar. Spesialisthelsetenesta si rolle i førebygging av sjukdom kan òg løftast. - I figur 7 på side 12 skal legevakt vere farga lyseblått, då legevakt er ei kommunal teneste. - Definer omgrepet "uønskt variasjon". Bruk gjerne definisjonen frå prioriteringsmeldinga. Omtal òg gjerne helseatlas som Helse Vest ser for seg å utarbeide ein kortversjon av strategien. Vi har valt å illustrere samanhengen med sentrale styringsverktøy i ein eigen figur på side 7 i høyringsutkastet, i staden for å nemne alle dei aktuelle føringane for kvart tema. HelseOmsorg21 er derfor ikkje nemnt spesifikt, mens Nasjonal helse- og sjukehusplan er omtalt som ei overordna føring for heile strategien. Teksten som står under Figur 6 vil bli endra for å illustrere samanhengen tydelegare. Førebyggjande arbeid er omtalt både på side 11, 13, 15 og 18, i tillegg til å vere definert som eige tiltaksområde. Styret behandla òg ei sak (062/16) 15. april 2016 om Helse Vest si satsing innan førebygging og folkehelsearbeid, der temaet er godt dekt. Vi vil samtidig vurdere om ei endring i teksten på side 11 om avgrensingar og førebygging, samt bruk av ein definisjon for uønskt variasjon, kan få bodskapen betre fram. Formuleringa om IKT-løysingar som samhandlar vil bli endra. Teksten om støtteselskapa vil bli noko endra. Oppgåvedeling og rolla til støtteselskapa elles vil bli ytterlegare behandla i arbeidet med tiltaksplanen.

verktøy for å unngå uønskt variasjon. - Føreslår å endre "IKT-løysingane i spesialisthelsetenesta skal samhandle nasjonalt" til "IKT-løysingane i spesialisthelsetenesta skal leggje til rette for samhandling nasjonalt". - Omtalen av automatisering bør supplerast med at menneskelege verdiar som omsorg, nærleik og varme framleis er ein viktig del av behandling og pleie. - Tema knytt til oppgåvedeling kunne vore meir omtalt. - Støtteselskapa si rolle er å yte tenester til kjerneverksemda, og optimalisering av pasientbehandlinga skal ligge til grunn for utviklinga. Dette kunne vore tydelegare skrive. Helse Førde HF Helse Førde peikar på ein brei og involverande prosess, og er nøgde med at det ligg føre ein strategi som tek opp dei store utfordringane i eit 20-årsperspektiv. Løysingane er framoverlente, og dokumentet står fram som godt gjennomarbeidd og lettlest. Pasientmedverknad, samhandling og heilskaplege tenester på tvers av fagområde er grundig behandla. Samtidig løftar Helse Førde fram følgjande innspel: - Teksten kunne vore endå meir kortfatta og mindre gjentakande enkelte stader. - Samanhengen mellom overordna mål og strategiformuleringane kunne vore tydelegare. - Enkelte tiltaksområde kan krevje fundamentale endringar og nye regionale standardar, system og strukturar. - Teknologi er sentralt, men strategien kan vere for teknologioptimistisk. - Den overordna formuleringa av tiltaksområda er klok, då det gir nødvendig breidde av tiltak, men tiltaksområda under Medarbeidarane kan vere meir spissa mot det ein ønskjer å oppnå. - Presset på mellomleiarar kjem til å auke, og tiltaka bør romme Teksten er skrive slik at det skal vere mogleg å lese om enkelttema utan å måtte lese heile dokumentet for å forstå samanhengen. Derfor vil det i nokre tilfelle oppstå gjentakingar. Det vil likevel bli gjort enkelte endringar i teksten i strategien, samtidig som samanhengen mellom mål og tiltak vil bli tydelegare i samband med tiltaksplanen. Strategien legg til grunn eit optimistisk syn på teknologi. Vi skal vere framoverlente og peike ut retninga for framtida. Perspektivet er dessutan relativt langt. Strategien vil òg bli revidert i perioden fram mot 2035, slik at endringar i utviklinga kan takast inn. Eit punkt om ivaretaking av leiarar kan inngå i strategidokumentet eller tiltaksplanen. Figuren på side 7 viser først og fremst eksisterande styringsverktøy i form av planverk og sentrale føringar, mens vidareutvikling av funksjonsdeling, finansieringssystem og strukturelle samhandlingsreformer i større grad er tiltak. Førebyggjande arbeid er omtalt både på side 11, 13, 15 og 18, i

Helse Førde FAMU ivaretaking og oppfølging av dei. - Det bør komme ei regional tilnærming til "sjukehus i team og nettverk", der ein samtidig er forsiktig i tilnærminga til ytterlegare regionale og nasjonale støtteselskap og fellestenester. - Ein del av tiltaka krev vidareutvikling av strukturelle samhandlingsreformer, finansieringssystem og funksjonsdeling. Dette kunne vore synleggjort i figuren på side 7. - Pasientane bør i større grad bli omtalt som likeverdige partar heller enn mottakarar. - Det kunne vore lagt endå meir vekt på meistring, førebygging og folkehelse. - Helseutfordringar (særleg psykisk helse) hos barn og unge kunne vore meir omtalt, i tillegg til globalisering og det multikulturelle samfunnet. - Ambisjonane knytte til prehospitale tenester bør bli synleggjort under Spesialisthelsetenester utanfor sjukehus. - Har ein tatt høgd for modererande faktorar i framskrivinga av aktivitet innan somatikk, i Figur 4? - Figur 6 er unøyaktig, mens det er uklart om legevakt er rett plassert i Figur 7. FAMU meiner dokumentet står fram som grundig og tek for seg dei elementa som er viktige for arbeidsmiljøet i Helse Førde. tillegg til å vere definert som eige tiltaksområde. Styret behandla òg ei sak (062/16) 15. april 2016 om Helse Vest si satsing innan førebygging og folkehelsearbeid, der temaet er godt dekt. Vi vil vurdere språklege endringar for å framheve likeverdig deltaking og dempe inntrykket av pasientar som mottakarar. Strategien skal vere eit kortfatta dokument, og legg i utgangspunktet ikkje opp til å omtale ulike deler av befolkninga (unge, gamle, utanlandsk opphav) særskild. Psykiske lidingar er eit eksempel på noko som treff alle gruppene. Ei inndeling kan derfor utelukke enkelte grupper snarare enn å inkludere dei. Prehospitale tenester er ein del av dei heilskaplege tenestene som er illustrert i Figur 7, mens beredskaps- og ambulansetenester blir omtalt ytterlegare i strategien. Prehospitale tenester er òg eit aktuelt tema i forbindelse med tiltaksplanen. Figurane som er unøyaktige vil bli korrigert. Framskrivinga av somatisk aktivitet i Figur 4 er utarbeidd for bruk i Nasjonal bemanningsmodell, og vil bli nytta vidare. Det må likevel vere eit mål om at aktivitetsveksten skal vere lågast mogleg. Innspel om tiltak og tiltaksområde vil bli vurdert som ein del av arbeidet med tiltaksplanen og strategiarbeidet vidare. Helse Vest tek med innspela om rekrutteringsutfordringane og om å behalde og styrkje medarbeidarane vidare i strategiarbeidet. FAMU meiner det er rett å leggje vekt på kompetansebehovet, og at vi i framtida må ha eit nærare samarbeid med utdanningsinstitusjonane. Tiltaka må ha høg merksemd retta mot rekrutteringsutfordringane og mot å behalde og styrkje dei medarbeidarane vi har.

Helse Førde FTV/FHVO Helse Stavanger HF Helse Stavanger brukarutvalet FAMU stiller seg bak utkastet til høyringsuttalen frå Helse Førde (uttalen av gjeve før styrebehandlinga av høyringsuttalen). TV/VO meiner dokumentet står fram som grundig og tek for seg dei elementa som er viktige for arbeidsmiljøet i Helse Førde. TV/VO meiner det er rett å leggje vekt på kompetansebehovet, og at vi i framtida må ha eit nærare samarbeid med utdanningsinstitusjonane. Tiltaka må ha høg merksemd retta mot rekrutteringsutfordringane og mot å behalde og styrkje dei medarbeidarane vi har. TV/VO stiller seg bak utkastet til høyringsuttalen frå Helse Førde (uttalen av gjeve før styrebehandlinga av høyringsuttalen). Helse Stavanger tykkjer utkastet til Helse2035 gir ei god skildring av utfordringane og viktige grep for å handtere dei. Helse Stavanger er òg fornøgd med korleis formuleringane knytte til funksjonsfordelinga og utnytting av dei to universitetssjukehusa. Dei vektlegg òg følgjande punkt: - Det blir særs viktig å få enda større grad av samhandling med pasientane, brukarane, pårørande, kommunane og andre aktørar frå første stund i implementeringa av strategien. - Medarbeidarane er den viktigaste ressursen i helsetenesta - gode utdannings- og kompetanseutviklingsløp må vere på plass. - Samarbeid med utdannings- og forskingsinstitusjonane er vesentleg. - Eit arbeidsmiljø med trygge rammer og systematisk HMSarbeid er avgjerande for medarbeidarane og pasientane. Brukerutvalget i Helse Stavanger HF ser viktigskapen av strategidokumentet, og meiner helseføretaka må evne å sjå mange år fram i tid. Strategidokumentet famnar om mange sider Helse Vest tek innspela om rekrutteringsutfordringane og om å behalde og styrkje medarbeidarane med vidare i strategiarbeidet. Helse Vest tek innspela om samhandling og samarbeid, medarbeidarane som ressurs, trygge rammer og systematisk HMS-arbeid med vidare i strategiarbeidet. Verdiane som ligg til grunn for strategien er felles nasjonale verdiar, og er ikkje gjenstand for revisjon i Helse2035. Tillit er likevel eit viktig aspekt av verksemda, og er akkurat det dei

av eit moderne helsevesen. Brukerutvalget peiker likevel på fleire område som kan komplettere strategien: - Tillit bør inn som ein del av verdiane. - "En helsetjeneste som skaper tillit" bør inn som eit tillegg til dei fire hovudmåla. - Pårørande bør bli vektlagd i alle kapittel og punkt der dei naturleg høyrer heime. - Psykisk helsevern er ei stor framtidig utfordring, og bør inn som eiga overskrift. - Helse Vest bør setje inn ekstra ressursar for at eldre òg skal få nytte av den teknologiske utviklinga. - Ei skildring av korleis alle pasientar skal få like god (digital) tilgang til informasjon om behandlingsalternativ må stå i dokumentet. - Strategien bør presisere at IKT-løysingar må bli samordna på tvers av helseføretaka i Noreg. - Helse Vest må vidareutvikle samarbeidet med kommunane for å utnytte IKT effektivt. - Utvikling av kompetanse er ein kontinuerleg prosess, og denne prosessen må tydeleggjerast i strategidokumentet. - Brukar-, pasient- og pårørandeundersøkingar bør inngå som eit element i strategidokumentet og settast i system på alle nivå. - Strategidokumentet rører lite ved samhandling med kommunane. Samarbeidet må inn som eit ambisiøst mål. - Formuleringa "[... skal vi møte pasientane med den respekten, kvaliteten og tryggleiken dei treng." kan lett bli feiltolka, bør bli erstatta med formelle krav og rettar slik dei er uttrykte i helselovgjevinga. nasjonale verdiane om respekt, tryggleik og kvalitet bygg opp om. Vi kan opparbeide oss tillit gjennom å leve opp til dei vedtekne verdiane. Tillit er spesifikt omtalt i temaa som omhandlar medarbeidarane, leiinga og organisasjonen samt kvalitet og pasienttryggleik, men er likevel naturleg del av heile verksemda i Helse Vest. Ingen av dei 12 temakapitla i strategien omhandlar spesifikke lidingar eller sjukdomsgrupper, men peiker i staden på korleis Helse Vest generelt skal løyse oppgåvene i framtida. Psykisk helsevern er likevel omtalt under både Standardiserte pasientforløp og Pasientar med fleire sjukdommar, og er dessutan særskild nemnt under premissane for strategien på side 7. Medverknad og bruk av teknologiske løysingar er omtalt i kommentaren til Jæren DPS sitt høyringssvar. Korleis Helse Vest ser føre seg utviklinga og samarbeidet rundt IKT-løysingar er mellom anna skildra på side 16 i strategiutkastet: "IKT-løysingane i spesialisthelsetenesta skal samhandle nasjonalt, understøtte regionale og lokale arbeidsprosessar, og samhandle med løysingane i primærhelsetenesta." Formelle krav og lovfesta rettar til behandling er udiskutable, og ligg uansett til grunn for tenestetilbodet. Vi ønskjer likevel ikkje at lovverket skal avgrense positive opplevingar mellom pasientane og våre medarbeidarar, og byggjer derfor vidare på ein kultur der respekt, tryggleik og kvalitet skal vere gjennomgåande. Kommentarane om utvikling av kompetanse, brukar-, pasient- og pårørandeundersøkingar og samhandling med kommunane blir vurdert i samband med tiltaksplanen og det vidare strategiarbeidet.

Jæren DPS Jæren DPS meiner strategien er oversiktleg og famnar om store og viktige område. Dei er spesielt nøgde med at rusbehandling og psykisk helsevern er nemnt særskild. Følgjande punkt er òg løfta fram: - Når det gjeld strategisk samspel med private aktørar kan Helse Vest gjere tydeleg skiljet mellom organisasjonsformene til dei private aktørane. - Førebyggjande arbeid krev ressursar, og Jæren DPS legg til grunn at det føl med midlar om førebyggjande arbeid blir ein del av ei spesifikk bestilling. - Mange av Jæren DPS sine pasientar vil i periodar ha utfordringar med å nytte IKT-løysingar og bidra til eiga behandling. Helse Vest må ta omsyn til dette i strategiarbeidet. I strategidokumentet er det skildra ei rekkje føresetnader for det framtidige samarbeidet mellom Helse Vest og private aktørar. Sjølv om dei ulike aktørane har ulike roller, er dei skisserte føresetnadane gjeldande for alle dei private aktørane Helse Vest skal samarbeide med. Det er derfor ikkje lagt inn eit skilje mellom aktørane i strategidokumentet. Helse Vest legg til grunn at pasientar og brukarar skal få større medverknad i eiga behandling, og bidra med det ein kan. Opplæring og rettleiing er ein viktig del av dette. Helse Vest vil likevel ikkje be brukarar og pasientar om å utføre aktivitetar som kan setje pasientsikkerheita i fare, eller på andre måtar påverke behandlinga negativt. Det er tatt høgde for dette fleire stader i strategidokumentet: «Pasientane må bidra aktivt dersom dei kan.» (s. 11) «Vi i spesialisthelsetenesta må innrette oss og organisere arbeidet på ein måte som gjer oss rusta til å ta vare på pasientane, slik at dei kan bidra til og medverke i si eiga behandling ]» (s. 13) «[ at pasientane bidreg aktivt med det ein kan inn i eiga behandling.» (s. 14) «Sjølv om pasientane må vere meir delaktige, skal tenestene ta høgd for sosial ulikskap og ulik digital kompetanse.» (s. 16) «God kommunikasjon er avgjerande for godt samarbeid og tryggleik, og for å gi pasientane best mogleg behandling. Kunnskap om rettleiing og undervisning vil få meir å seie ]» (s. 21) Karmøy kommune Karmøy kommune viser til ein brei prosess, og at strategien drøftar dei viktigaste kjende utviklingstrekka på ein oversiktleg Vi tek med innspelet om finansiering av førebyggjande arbeid vidare i strategiarbeidet. Til trass for mange ukjende faktorar fram mot 2035 veit vi samtidig ein god del om korleis utviklinga blir, mellom anna når

måte. Samtidig er det utfordrande å sjå nesten 20 år fram i tid. Kommunen gir i tillegg nokre korte merknader til enkelte utvalde område: - Bruk av dei same IKT-løysingar er ein føresetnad for å yte tenester nærast mogleg pasienten. Kommunen må vere tett på utviklinga av IKT-løysingar saman med Helse Vest. - Fastlegane si rolle i pasientbehandlinga må bli tydelegare - òg i eksisterande tenesteavtalar mellom kommunen og helseføretaket. - Forskingsdelen bør konkret omtale tenester utanfor sjukehusa. Strategien bør òg synleggjere tettare forskingssamarbeid med kommunane. - Helseføretaket bør bli betre kjent med kommunehelsetenestene gjennom hospitering, og samtidig vurdere felles rekruttering med kommunane. - Overføring av oppgåver til kommunane må komme saman med overføring av ressursar og kompetanse. det kjem til demografi, pasientgrunnlag og rekrutteringsgrunnlag. Vi jobbar òg med ein tiltaksplan som i hovudsak knyter seg til dei første åra av strategiperioden. Både tiltaksplanen og strategien vil vere gjenstand for revisjon fleire gongar fram mot 2035. Viktigskapen av fastlegane si rolle er omtalt både på side 16 og 23, i tillegg til å vere omfatta av eit eige tiltaksområde på side 19. Fastlegen si rolle vil òg bli ytterlegare omtalt i samband med tiltaksplanen. Helse Vest ser føre seg å samhandle tett med kommunane og fastlegane, og vi tek med innspela vidare i strategiarbeidet. Lars Ivar Mehlum Mehlum oppfattar at Helse2035 er tilstrekkeleg visjonær, overordna og ambisiøs, slik ein strategi må vere dersom han skal vere aktuell for ein periode på 17 år utan for mange revisjonar. Mehlum understrekar òg fleire andre moment: - Strategien tek for seg tilstandar og endringar langt utanfor Helse Vest sitt ansvarsområde, ut frå dagens organisering. Dette vil redusere føretaket sin moglegheit til å styre mot målbiletet. - Teknologien står fram som styrande for korleis helsetenestene og verksemda blir utvikla. Vi bør heller beskrive utfordringane først og så karakterisere teknologien vi treng for å løyse dei. - Enda viktigare enn å slå fast kva som skal skje utanfor sjukehusa, er det å avklare kva slags tenester som med stort sannsyn skal bli utført i sjukehusa òg i framtida, og korleis dei Ei av dei store utfordringane til helsevesenet er å stå fram som einskapleg for pasientane og brukarane, og jobbe på ein heilskapleg måte der vi ser heile pasientforløpet, tenestene og aktørane under eitt. Dette representerer samtidig eit stor gevinstpotensial for alle partar. I ein overordna strategi for Helse Vest, der vala og retninga vil påverke mange viktige samarbeidspartnarar, er det nødvendig å omtale også det som ligg utanfor vårt eige ansvarsområde. Vi kan med fordel greie ut og synleggjere utfordringane som teknologien skal løyse ytterlegare. Det same er tilfelle for oppgåve- og ansvarsdelinga internt og med andre samarbeidspartar, og premissa for korleis dette skal gjerast. Men i ein overordna og relativt kortfatta strategi må vi beskrive dei store trendane og gje retninga for utviklinga av tenestene, mens

skal bli fordelte. - Innføring av ny teknologi krev omorganisering av støtteeiningane, teknologiforståing blant leiarane og medarbeidarane, kulturendring, og eit syn på teknologi som ein sentral del i utøvinga av kjerneverksemda. - Kompleksiteten i organiseringa av helsetenestene og fragmenteringa av løysingane må reduserast for å oppnå måla om tettare samhandling. - Arbeid mot antibiotikaresistens høyrer kanskje meir heime i ein fagplan. - Det krev innsats frå leverandørane for å endre IKT-løysingane frå å vere retta inn mot enkeltbrukarar og dagens organisatoriske einingar, til å samordne utviklinga av IKTløysingane. - Det er svært viktig å ta høgde for sosial ulikskap og ulik digital kompetanse når det kjem til medverknad og digitale løysingar. - Organisasjonen må endrast frå tunge, grunnleggjande system og prosessar til å balansere sentralisering, stabilitet og standardisering med innovasjon, usikkerheit og endring, for å auke innovasjonstakta og implementere nye løysingar raskare. - Premissane for gjennomføring av strategien er ikkje utfyllande, då samarbeid, koordinering og utflytting av tenester krev nye organisatoriske og forretningsmessige modellar. - Robotisering og automatisering kan med fordel få ein klårare definisjon. detaljar og gjennomføring vert handsama i planar og oppfølginga av strategien. Utfordringa med antibiotikaresistens har potensial til å bli så stor, og påverke helsevesenet og samfunnet så mykje, at vi ser det som rett å nemne den spesifikt. Vi tek med innspela om mellom anna forståing av teknologi og endring, kompleksiteten i organiseringa, krav til leverandørar, medverknad og digital kompetanse og organisatoriske endring for å legge til rette for innovasjon med vidare i arbeidet med tiltaksplanen og gjennomføringa av strategien. Regionalt brukarutval i Helse Vest RBU rosar arbeidet med strategien, som har gjeve eit godt skrive og svært bra strategidokument. RBU ønskjer samtidig å løfte enkelte tema, både for å fremje element som er sakna og for å gi innspel til arbeidet med å gjennomføre strategien. - Det er positivt at pasientane skal bli meir delaktige og ansvarlege i eiga behandling, men drivaren for utviklinga bør Auka medverknad er ei satsing som kan bidra til å oppnå alle dei fire hovudmåla som er skisserte i strategidokumentet. Omtalen av og konteksten til medverknad og aktiv deltaking kan derfor variere gjennom dokumentet. Visjonen om å fremje helse, meistring og livskvalitet ligg likevel til grunn for alt vi gjer, og auka medverknad handlar først og fremst om pasienten sitt beste.

vere ønskje om betre kvalitet heller enn økonomisk effektivitet. - Helse Vest bør utvikle og ta i bruk gode (digitale) verktøy for samval, og jobbe for ein kultur rundt reelt samval mellom pasient og behandlar. - Rett til medverknad og forventning om aktiv deltaking bør vere likestilt (oppmoding om ei språkleg endring i teksten). - Strukturert bruk av pasientrapporterte data vil bidra til å skape betre tenester. - Heilskaplege tenester er ei av dei viktigaste oppgåvene framover. Overgangane må bli smidigare. Skiljet mellom kropp og sinn er til hinder for gode tenester. Rogaland A-senter AS Rogaland A-senter AS meiner det er nyttig med ein langsiktig strategi, òg for dei som har tidsavgrensa avtalar med Helse Vest, fordi det gir aktørane eit lengre perspektiv på utvikling av kompetanse og kapasitet for kommande anbodsrundar. Dei meiner òg at Helse2035 er godt forankra i gjeldande lovgjeving og helsepolitiske føringar. I tillegg er enkelte punkt løfta fram: - Forholdet mellom spesialisthelsetenesta, kommunane og UHsektoren hadde komme betre fram om Helse2035 var knytt til HelseOmsorg21 (Nasjonal forskings- og innovasjonsstrategi for helse og omsorg) - Strategien bør seie noko meir om spesialisthelsetenesta si rolle som rådgjevar overfor dei kommunale tenestene, særleg med tanke på mangfaldet av aktørar og grenseflater. - Private ideelle aktørar bør skiljast frå private kommersielle aktørar. - Det bør komme tydleg fram at det samla tenestetilbodet må brukast for å sikre tilstrekkeleg kapasitet og kvalitet på utdanning av helsepersonell. - Det bør komme tydelegare fram at ideelle aktørar er ein viktig del av tenestetilbodet, og dei må få langsiktige og forsvarlege Teksten om medverknad vil bli noko justert for å tydeleggjere bodskapen. Dei føreslegne tiltaka bygg i stor grad opp om retninga og måla som er satt i strategien, og blir teke med vidare i strategiarbeidet. Vi har valt å illustrere samanhengen med sentrale styringsverktøy i ein eigen figur på side 7 i høyringsutkastet, i staden for å nemne alle dei aktuelle føringane under kvart enkelt tema. HelseOmsorg21 er derfor ikkje nemnt spesifikt, mens Nasjonal helse- og sjukehusplan er omtalt som ei overordna føring for heile strategien. Samtidig er vi tydelege på ambisjonen om å samarbeide tettare med relevante aktørar. Rådgjeving mellom spesialisthelsetenesta og kommunane er ein lovfesta og viktig del av samhandlinga, og innspelet er relevant for fleire av tiltaksområda i Helse2035. I strategidokumentet er det skildra ei rekkje føresetnader for det framtidige samarbeidet mellom Helse Vest og private aktørar. Her er mellom anna føreseielege rammevilkår og ansvar for utdanning omtalt. Sjølv om dei ulike aktørane har ulike roller, er dei skisserte føresetnadane gjeldande for alle dei private aktørane Helse Vest skal samarbeide med. Det er derfor ikkje lagt inn eit skilje mellom aktørane i strategidokumentet.

rammevilkår. Sjukehusapoteka Vest Sjukehusapoteka Vest meiner strategiutkastet gjer godt greie for utfordringane spesialisthelsetenesta står overfor, samtidig som det peikar på sentrale mål og tiltaksområde for å møte utfordringane. Strategidokumentet er eit godt utganspunkt for å konkretisere mål og tiltaksområde i Sjukehusapoteka Vest sin eigen strategi. I tillegg er følgjande innspel løfta fram: - Sjukehusapoteka kan vere ei god støtte i arbeidet med å sikre pasienttryggleiken på legemiddelområdet, både i sjukehusa og i samhandlinga med kommunane. - Sjukehusapoteka kan bidra innanfor mange område, som trygge legemiddelleveransar, rådgiving om rett legemiddelbruk, planar for beredskap, anbodsprosessar, styringsinformasjon, logistikk og hindring av antibiotikaresistens. - Det kan vere nyttig å lage ein fagplan på legemiddelområdet som konkretiserer nærmare mål og satsingar, og viser korleis sjukehusapoteka best kan tene sjukehusa. - Samarbeidet mellom fagområda og føretaket må vurderast i lys av dei nye systema for kurve og legemiddel samt legemiddelkjeda. - I omtalen av støtteselskapa kan optimalisering av pasientbehandlinga komme tydelegare fram som grunnlaget for utvikling, og at støtteselskapa si rolle er å yte tenester til kjerneverksemda. - Dokumentet kan bli tydelegare på kva tenester og funksjonar som inngår som støtte til sjukehusa. - Figur 7 kan gjerne bli endra slik at apoteka ikkje er avgrensa frå spesialisthelsetenesta. Vi vil ta inn ei endring i teksten som skildrar støtteselskapa og rolla dei har for kjerneverksemda, samt gjere endringar i Figur 7. Då mange av tilbakemeldingane frå Sjukehusapoteka Vest omhandlar tiltak og gjennomføring av strategien, vil høyringsinnspelet òg bli vurdert i samanheng med tiltaksplanen og strategiarbeidet vidare. Her vil mellom anna tenestene og funksjonane som inngår som støtte til sjukehusa vere aktuelle å utdjupe. Stavanger kommune Stavanger kommune har sendt inn eit foreløpig høyringssvar, som vil bli behandla av Kommunalstyret for levekår 9. mai. Ein del av innspela omhandlar ønskje om skildringar av korleis ein skal gjennomføre strategien, med tilhøyrande konsekvensar for

Kommunen meiner Helse2035 gir eit konsentrert og oversiktleg bilete av utfordringane og moglege løysingar for dei neste 15-20 åra, og deler i stor grad Helse Vest sitt syn på den sentrale utviklingsretninga. Dei understrekar òg fleire andre moment: - Strategien omtalar i for liten grad endra oppgåvedeling og samhandling med kommunane, og korleis ein skal løyse utfordringane i praksis. - Kommunen saknar ei tydelegare framheving av andre aktørar, særleg primærhelsetenesta og fastlegane, og korleis dei skal bidra til realiseringa av strategien. - Det kjem ikkje tydeleg nok fram korleis primærhelsetenesta skal delta i avgjerder om prioriteringar knytte til heilskaplege pasientforløp. - Strategien beskriv ikkje korleis medverknad skal bli tilrettelagt for dei som ikkje er i stand til å delta aktivt i eiga behandling. - Strategien bør inkludere korleis kommunar og helseføretak kan samarbeide om pasientsentrerte forløp dei med fleire sjukdommar. - Helsefremjande arkitektur som støttar opp om samhandling med pårørande er viktig. - Strategien underkommuniserer konsekvensane for andre aktørar og behovet for samordning og løysingar, knytte til auken av ambulante og virtuelle tenester. - Risikoen for at den teknologiske utviklinga fører til overbehandling og uønskt ressursbruk er ikkje beskriven. - Behovet for at digitale system kan snakke saman blir større når bruken av dei blir større. - Det er positivt at sjukdomsførebyggjande arbeid er omtalt. Meir førebygging kan skje gjennom felles innsats innan rettleiing, opplæring og behandlingsplanar. - Forskingssamarbeidet med og kompetanseoverføring til kommunane kan løftast meir fram i strategien. andre verksemder og korleis dei skal løyse oppgåvene. Sidan Helse2035 er ein overordna strategi for Helse Vest vil han i hovudsak omhandle kva Helse Vest skal gjere, og gi ei retning for utviklinga. Retninga og ambisjonane vil òg påverke alle dei viktige samarbeidspartnarane våre, som kommunane. Vi meiner derfor det er viktig å utvikle tenestene saman, til det beste for innbyggjarane. Sjølve gjennomføringa av strategien, utgreiinga av konsekvensar og tiltak rundt samarbeidet med andre aktørar må likevel komme som ein del av arbeidet med regionale og lokale tiltaks-, fag- og funksjonsplanar, og bli tydeleggjort der. Vi tek derfor med oss innspela vidare i strategiarbeidet. Samhandling og kommunane er samtidig omtalt under samandraget, "Spesialisering, samhandling og koordinering", "Standardiserte pasientforløp", "Eit einskapleg helsevesen", "Leiarskap" og "Struktur og organisering". Strategien har òg to tiltaksområde som heiter "Samarbeid mellom pasienten, kommunen, fastlegen og spesialisten" og "Samhandling på tvers av organisatoriske og faglege grensegangar". Skildringa av temaet illustrerer òg at samhandling med kommunane er avgjerande for å møte utfordringane i framtida. Viktigskapen av fastlegane si rolle er omtalt både på side 16 og 23. Samhandling og fastlegen si rolle vil òg bli ytterlegare omtalt i samband med tiltaksplanen. Vi meiner derfor det ikkje er nødvendig å løfte dette ytterlegare. Prioriteringar er mellom anna omtalt i samband med heilskapleg prioritering som premiss (s.7), klare prioriteringar basert på ein open og fagleg godt forankra dialog (s. 11), overordna målsetjing om tydelege prioriteringar og lik tilgang til tenester (s. 13), system for effektiv og rettferdig prioritering (s. 14), prioritering som ein leiareigenskap (s. 22) og standardisering og reduksjon av uønskt variasjon (s. 15). Prioriteringar og dermed arbeidet med å unngå overbehandling og uønskt ressursbruk er derfor vurdert som godt

Næringsforeningen i stavangerregionen - Helseføretaka bør invitere kommunane med når dei skal utarbeide lokale planar og strategiar. Næringsforeningen meiner det er positivt at Helse Vest legg opp til ein offensiv strategi fram mot 2035, og foreininga deler oppfatninga av utfordringsbiletet. Foreininga legg elles vekt på mellom anna følgjande innspel: - Det finst mange bedrifter på Vestlandet som er gode på digitalisering, automatisering og robotisering i tillegg til anna forskings- og innovasjonsarbeid. Helse Vest bør utarbeide ein handlingsplan for å nytte miljøa i utviklinga av tenestene. - Foreininga understrekar at det regionale næringslivet er ein viktig del av "andre private aktørar", slik dei er omtalt på side 19. - Helse Vest bør medverke til at potensialet for innovasjon og verdiskaping ved nye SUS blir realisert. dekt i strategien. Medverknad er omtalt i kommentaren til Jæren DPS sitt høyringssvar, mens samhandling med bruk av IKT-løysingar er omtalt under både "Pasientar med fleire sjukdommar" og "Eit einskapleg helsevesen" i strategien. Helse Vest deler Næringsforeningen si oppfatning av at det regionale næringslivet er å rekne som ein viktig del av dei private aktørane, og tek med innspelet om å nytte det regionale næringslivet med vidare i strategiarbeidet. Universitet i Bergen UiB peikar på hovudoppgåvene til Helse Vest, slik dei er skildra i vedtektene, og ansvaret Helse Vest har knytt til samarbeidet med UH-institusjonar. Med dette som bakgrunn meiner UiB at strategidokumentet har to store manglar: 1. Utdanning er i liten grad nemnt. 2. Under delen om forsking er ikkje universiteta nemnt meir enn to gonger, i ei oppramsing med andre. Under punktet om utdanning viser UiB til økt bruk av polikliniske tenester, kortare liggjetider, mottaks- og utgreiingsavdelingar, fagområdet mottaksmedisin samt spesialistutdanning av legar som særleg aktuelle område å ta med i strategidokumentet. Utdanning og forsking er to av hovudoppgåvene til Helse Vest, og er godt dekte i både premiss, planverk, lovverk og etablerte samarbeid. I forordet i strategidokumentet står det at strategien legg «[ særleg vekt på dei områda som er omfatta av dei viktigaste endringane framover. Han er derfor bygd opp rundt utvalde tema, der dei grunnleggjande områda for verksemda er ein naturleg del.» Forskingssamarbeidet med universiteta i Bergen og Stavanger er dessutan dekt gjennom ein eigen forskingsstrategi (2016-2019) og samarbeidsavtale. Utan å endre strategidokumentet ønskjer Helse Vest likevel å uttrykke tydeleg at utdannings- og forskingssamarbeidet med UiB og andre institusjonar i UH-sektoren er ein naturleg, viktig og