MØTEINNKALLING SAKLISTE. Saksnr. Arkivsaksnr. Side Tittel 88/08 08/440 PORTEFØLJESTATUS PR JULI 2008 1013

OS KOMMUNE Avdeling for Tenestestyring Utval: OS FORMANNSKAP Møtestad: Formannskapssalen Møtedato: 23.09.2008 Tid: 09.00 MØTEINNKALLING SAKLISTE Saksnr. Arkivsaksnr. Side Tittel 88/08 08/440 PORTEFØLJESTATUS PR JULI 2008 1013 89/08 08/440 PORTEFØLJESTATUS PR AUGUST 2008 1025 90/08 08/2054 MILJØSERTIFISERING AV FØRETAK 1037 91/08 06/1944 KOMMUNAL PLAN FOR TILSYN BARNEHAGEOMRÅDET 1041 92/08 08/1321 SKYSSTILBOD FOR ELEVAR I KUVÅGENOMRÅDET 1091 93/08 08/5 POLITISK KVARTER 1097 94/08 08/10 NÆRINGSLIVETS KVARTER 1099 96/08 08/1060 FORSKRIFT OM FRIST FOR SPREIING AV GJØDSELVARER AV ORGANISK OPPHAV 1101 Medlemmer som ikkje kan møta må snarast melda frå til Os kommune, tlf. 56 57 50 00. Varamedlemmer møter berre etter særskild innkalling. Os, 10.09.2008 Børge Lunde Fung. ordførar Knut Terje Rekve Rådmann ADRESSE TELEFON WEB/EPOST INFO Rådhuset Sentralbord: 56 57 50 00 postmottak@os-ho.kommune.no Bankgiro: 6525.05.05676 Torggata 7 Telefax: 56 57 50 01 www.os.hordaland.no Org.nr.: 844 458 312 Pb.84, 5202 Os Dir. innval: 56 57 50 20

Sak 88/08 PORTEFØLJESTATUS PR JULI 2008 MØTEBOK Saksbehandlar: Ingrid Karin Kaalaas Arkiv: 255 Arkivsaksnr.: 08/440 Saksnr.: Utval Type/ Møtedato 17/08 Os Formannskap PS 26.02.2008 25/08 Os Formannskap PS 08.04.2008 36/08 Os Formannskap PS 13.05.2008 31/08 Os kommunestyre PS 20.05.2008 53/08 Os Formannskap PS 03.06.2008 47/08 Os kommunestyre PS 17.06.2008 69/08 Os Formannskap PS 24.06.2008 56/08 Os kommunestyre PS 16.09.2008 81/08 Os Formannskap PS 26.08.2008 57/08 Os kommunestyre PS 16.09.2008 88/08 Os Formannskap PS 23.09.2008 / Os kommunestyre PS 89/08 Os Formannskap PS 23.09.2008 / Os kommunestyre PS Framlegg til tilråding: Kommunestyret tek Avkastningsrapport for juli 2008 frå Grieg Investor AS som melding. Os, 19.08.2008 Knut Terje Rekve Rådmann ADRESSE TELEFON WEB/EPOST INFO Rådhuset Sentralbord: 56 57 50 00 postmottak@os-ho.kommune.no Bankgiro: 6525.05.05676 Torggata 7 Telefax: 56 57 50 01 www.os.hordaland.no Org.nr.: 844 458 312 Pb.84, 5202 Os Dir. innval: 56 57 50 20

Sak 88/08 Vedlegg: Avkastningsrapport for juli 2008 frå Grieg Investor AS Saksopplysningar: Vedlagt følgjer Avkastningsrapport for juli 2008 frå Grieg Investor AS. Os, 19.08.2008 Ingrid Karin Kaalaas Økonomisjef Side 3 av 26

Sak 89/08 MØTEBOK PORTEFØLJESTATUS PR AUGUST 2008 Saksbehandlar: Ingrid Karin Kaalaas Arkiv: 255 Arkivsaksnr.: 08/440 Saksnr.: Utval Type/ Møtedato 17/08 Os Formannskap PS 26.02.2008 25/08 Os Formannskap PS 08.04.2008 36/08 Os Formannskap PS 13.05.2008 31/08 Os kommunestyre PS 20.05.2008 53/08 Os Formannskap PS 03.06.2008 47/08 Os kommunestyre PS 17.06.2008 69/08 Os Formannskap PS 24.06.2008 56/08 Os kommunestyre PS 16.09.2008 81/08 Os Formannskap PS 26.08.2008 57/08 Os kommunestyre PS 16.09.2008 88/08 Os Formannskap PS 23.09.2008 / Os kommunestyre PS 89/08 Os Formannskap PS 23.09.2008 / Os kommunestyre PS Framlegg til tilråding: Kommunestyret tek Avkastningsrapport pr august 2008 frå Grieg Investor AS som melding. Os, 09.09.2008 Knut Terje Rekve Rådmann ADRESSE TELEFON WEB/EPOST INFO Rådhuset Sentralbord: 56 57 50 00 postmottak@os-ho.kommune.no Bankgiro: 6525.05.05676 Torggata 7 Telefax: 56 57 50 01 www.os.hordaland.no Org.nr.: 844 458 312 Pb.84, 5202 Os Dir. innval: 56 57 50 20

Sak 89/08 Vedlegg: Avkastningsrapport pr august 2008 frå Grieg Investor AS Saksopplysningar: Vedlagt følgjer Avkastningsrapport pr august 2008 frå Grieg Investor AS. Os, 09.09.2008 Ingrid Karin Kaalaas Økonomisjef Side 5 av 26

Sak 90/08 MILJØSERTIFISERING AV FØRETAK MØTEBOK Saksbehandlar: Stein Gjøsund Arkiv: K21 Arkivsaksnr.: 08/2054 Saksnr.: Utval Type/ Møtedato 90/08 Os Formannskap PS 23.09.2008 / Os kommunestyre PS Framlegg til tilråding: Os kommune i Hordaland blir Miljøfyrtårnkommune. Os, 03.09.08 Knut Terje Rekve Rådmann ADRESSE TELEFON WEB/EPOST INFO Rådhuset Sentralbord: 56 57 50 00 postmottak@os-ho.kommune.no Bankgiro: 6525.05.05676 Torggata 7 Telefax: 56 57 50 01 www.os.hordaland.no Org.nr.: 844 458 312 Pb.84, 5202 Os Dir. innval: 56 57 50 20

Sak 90/08 Vedlegg: Ingen. Saksopplysningar: SATSING PÅ MILJØFYRTÅRN - OS KOMMUNE I HORDALAND Bakgrunn: Meininga med sertifiserings-ordninga Miljøfyrtårn er å heva miljøstandarden så det monnar i så mange private og offentlige verksemder som mogleg. Kommunale einingar kan også sertifiserast. Miljøfyrtårn er eit norsk, offentleg sertifikat. Miljøverndepartementet støttar Miljøfyrtårnordninga. Stiftelsen Miljøfyrtårn, som er lokalisert i Kristiansand, administrerer ordninga. I styret for stiftinga sit representanter for NHO, LO, HSH, KS, Bedriftsforbundet samt representantar frå kommunane Oslo, Bergen og Oppegård. For å bli sertifisert som Miljøfyrtårn må verksemdene gjennomgå ein miljøanalyse og deretter oppfylla definerte bransjekrav. Konsulentar vil hjelpa verksemdene fram mot sertifisering. Ein kommunal tenestemann/kvinne kan vera konsulent for verksemder i eigen organisasjon Kommunane har ein sentral rolle i Miljøfyrtårn. Miljøansvarlige i kommunane sertifiserer verksemdene. Kommunane markedsfører sertifiserings-ordninga lokalt. Miljøfyrtårnordninga byggjer på eit lokalt samarbeid mellom kommune og verksemder, som eit lokalt agenda 21-tiltak. Dersom det skal vera mogleg for verksemder i Os kommune å bli sertifisert, må kommunen ha lisens frå Stiftelsen Miljøfyrtårn. Den får kommunen når det er gjort eit politisk eller administrativt vedtak om å satsa på Miljøfyrtårn. Lisensen utløyser eit årleg gebyr etter at første verksemd/eining i kommunen er sertifisert. Kommunen får tilgang på eit verktøy for bærekraftig utvikling, der antall sertifiserte verksemder er eitt av flere moglege måleparametere. Per 26. juni 2008 er det nærare1300 verksemder med gyldig sertifisering i rundt 145 kommunar / bydelar i Oslo. To tredjedelar av Miljøfyrtårna er private verksemder. Resten er offentlege. Kvifor Os kommune? Den konkrete grunnen for at det no vert fremja ei politisk sak om å delta i Miljøfyrtårnordninga, er at Kuventræ barnehage har hatt ein Miljøfyrtårnprosess der barnehagen i august 2008 mottok sitt Miljøfyrtårnsertifikat. No vert Os kommune utfordra til å gjera vedtak om lisens til miljøfyrtårnordninga. Med denne lisensen, opnar sjansen seg for Os kommune å få sertifisert eigne kommunale einingar, som skuler, barnehagar, sjukeheimar osb. På same måte blir det mogleg for private verksemder i Os å bli sertifisert som Miljøfyrtårn. Mogleg regionalt samarbeid med nabokommunar Stiftelsen Miljøfyrtårn samarbeider allereie med nokre av nabokommunene til Os. Særleg gjeld dette kommunane Bergen, Fitjar, Stord og Kvinnherad kor det allereie er sertifisøringskapasitet på plass. Ved å inngå eit regionalt samarbeid om Miljøfyrtårn oppnår Side 7 av 26

Sak 90/08 kommunane to ting. For det første effektiveres arbeidet fordi ressursar i ein kommune kan nyttast i andre. Eitt eksempel er at ein kommunal sertifisør kan yte tenester til fleire kommunar. For det andre vert lisensen redusert med 40 prosent. Det vert betalt ein såkalt regionlisens. Lisensen for å bruka Miljøfyrtårnordninga har ein årleg kostnad på kr.3000,- (eks. mva) for kommunar med innbyggjartal mellom 5000 og 20.000, slik som i Os. Ved å samarbeida med minst ein annan kommune, vert det regionlisens med ein rabatt på 40 prosent. Men lisensen vert ikkje fakturert før det har vært minst ein sertifisering i ein kommune (privat eller offentleg verksemd). Gulrot frå kommunen Ved 1. gongs sertifisering oppmodar Stiftelsen Miljøfyrtårn kommunane om å betala sertifikatet i glas og ramme (kr.800,- eks.mva, om det vert bestillt eitt og eitt sertifikat). I tillegg oppmodast kommunane om å betale rekninga ved 1. gongs gjennomgang av bransjekrava altså sertifiseringsarbeidet (ca. kr.2000,- eks mva). Ved seinare sertifiseringar (verksemdene vert resertifisert kvart 3. år) er det naturleg at verksemdene betaler sjølv. Kva skjer i ein bedrift/verksemd? Saman med ein kvalifisert Miljøfyrtårnkonsulent gjer verksemda ein miljøanalyse og lagar ein handlingsplan for å innfri krava i Miljøfyrtårn. Miljøanalysen tar for seg følgjande kjernetema (andre tema kan også handsamast): Fysisk arbeidsmiljø / internkontroll, energi, materialbruk, avfall, utslepp / forureining, transport. Det er laga bransjekrav for 74 bransjar. Når verksemda oppfyller bransjekrava, kan sertifiseringa bli gjennomført. Verksemdene rapporterer årlig til Stiftelsen Miljøfyrtårn og resertifisering skal skje kvart 3.år. Kva oppnår Miljøfyrtårnsertifiserte verksemder? Kommunen / samfunnet. Miljøfyrtårnbedrifter vil medføra redusert belastning på omgjevnadene i form av forureining og unødig ressursbruk (energibruk, avfall og transport). Miljøfyrtårn setter også fokus på arbeidsmiljøet. Betring av arbeidsmiljøet verkar klart positivt for folkehelsa. Ein forbetring i miljøvennleg retning når det gjeld å drifta ein del av desse verksemdene vil gje positive utslag for lokalsamfunnet. Fordelar for verksemdene Erfaring viser at sertifiserte verksemder sparer driftsutgifter ved miljøhandling. Verksemdene får ein tydeleg miljøprofil som kan gje konkurransefortrinn. Dei ansatte får eit betre arbeidsmiljø, og bedrifta bidrar til mindre belastningar på omgjevnadene. Verksomheitene kan lettare bli godkjent som underleverandør, og oppfyller enkelt rekneskapslovas krav om miljørapportering. Miljøfyrtårn-sertifiserte verksemder som vil gå vidare mot andre sertifiseringar, har lagt eit mykje godt grunnlag. Verksemdenes kostnader er knytta til: - Konsulentbistand. Erfaringstall fra Miljøfyrtårn-programmet viser kostnader på ca.kr. 8000,- til kr.50.000,- alt etter storleik og kompleksitet. Pris vert avtalt mellom kunde og konsulent. - Gebyr ved 1. gongs sertifisering (etter antall årsverk) - Årleg servicegebyr i påfølgjande år (etter antall årsverk) - Kostnader til tiltak som følgjer av bransjekrava. Side 8 av 26

Sak 90/08 Kommunen kan utdanna eigen konsulent for eigne verksemder For å spare kostnader kan kommunen utdanna eigne konsulentar (bransjeekspertar) som kan vere prosessleiarar i kommunens eigne verksemder, slik som barnehagar, skuler, sjukeheim, rådhus osb. Miljøfyrtårn i Os kommune Os kommune ønskjer å opna for at både private og offentlege verksemder kan bli seritifisert som Miljøfyrtårn. Meininga er å sikre miljøvennleg drift og setje sterkt fokus på helse, miljø og tryggleik. Miljøfyrtårnsertifisering vil setje dette i kontinuerleg fokus. Sertifiseringa gir høve til å spara penger på drift, og det vil gje kommunen ein god miljøprofil. Finansiering av Miljøfyrtårn 2008 Dersom det ikkje vert sertifisert fleire verksemder enn Kuventræ barnehage, er kostnadene knytta Miljøfyrtårn kun kr.3.000,- (pluss evt. kostnad for sjølve sertifikatet). Dersom nye verksemder vert sertifisert kan det utløyse følgjande finansielle behov: 1. Kommunelisens for 2008 kr. 3.000,- 2. 1 sertifikat i glass og ramme -: kr. 800,- 3. Event. kursing av person som sertifisør kr. 3.500,- mva. kjem i tillegg. OBS! Det er kun kommunelisensen kommunen må betala. Andre kostnadar kan fakturerast verksemda. Rådmannens merknader: Miljøfyrtårnsertifisering vil heva miljøstandarden i private bedrifter og offentlige verksemder, noko som kan føra til betre ressursforvaltning og betre miljøforhold i Os kommune. Kommunale einingar kan også sertifiserast gjennom dette programmet. Hovedmotivasjonen for verksemder som skal bli Miljøfyrtårnsertifisert, må vera eit ønske om å betre eigen drift: mindre miljøbelastning, betre arbeidsmiljø og lågare ressursinnsats. Resultatet av dette kan på sikt vera betre miljø og betre økonomi. Det vil vera i lokalsamfunnets interesse at bedrifter/verksemder i kommunen driv på ein miljømessig betre måte. For å få flest mulig bedrifter til å delta, kan det vera motiverande med eit økonomisk tilskot. Dei verksemdene som sertifiserer seg som første i sin bransje i Os, vil kunne gje erfaringar som er nyttig og motiverande for andre lokale bedrifter til å følgja etter. Ut frå dette vil rådmannen tilrå at Os kommune deltar i sertifiseringsordninga Miljøfyrtårn, med dei økonomiske konsekvensane dette inneber i konkrete utgifter. Utsiktene til å spara penger på drift er gode, slik at dette er fornuftige investeringar. Miljøfyrtårn kan tryggja drifta til private Os-verksemder, og det kan også reduserae utgiftene til kommunale einingar. Det vil vere svært ønskjeleg å inngå eit regionalt samarbeid med andre nabokommunar. Dette vil gjera Miljøfyrtårnarbeidet rasjonelt for alle samarbeidande kommunar. Saka vert lagt fram med innstilling slik det går fram av saksframlegget. Os, 03.09.08 Stein Gjøsund Brannsjef Side 9 av 26

Sak 91/08 MØTEBOK KOMMUNAL PLAN FOR TILSYN BARNEHAGEOMRÅDET Saksbehandlar: Simen Soltvedt Arkiv: A10 Arkivsaksnr.: 06/1944 Saksnr.: Utval Type/ Møtedato 172/06 Os Formannskap PS 31.10.2006 94/06 Os kommunestyre PS 14.11.2006 29/08 Tenesteutvalet PS 11.06.2008 91/08 Os Formannskap PS 23.09.2008 / Os kommunestyre PS Framlegg til vedtak: Formannskapet godkjenner framlegget til Kommunal plan for tilsyn med barnehagar slik den ligg føre. Os, 30.05.08 Knut Terje Rekve Rådmann ADRESSE TELEFON WEB/EPOST INFO Rådhuset Sentralbord: 56 57 50 00 postmottak@os-ho.kommune.no Bankgiro: 6525.05.05676 Torggata 7 Telefax: 56 57 50 01 www.os.hordaland.no Org.nr.: 844 458 312 Pb.84, 5202 Os Dir. innval: 56 57 50 20

Sak 91/08 Behandling i Tenesteutvalet i møte 11.06.2008 Behandling i utvalet: Rådgjevar Simen Soltvedt frå Bestillar- og forvaltareininga orienterete om tilsyn for barnehageområdet. Torill Keys (Ap) kom med tilleggssframlegg under avsnittet Tilsynsmyndet - kompetanse: tilsynet bør gjennomførast av minst 2, fortrinnsvis 3 personar. Administrasjonen si innstilling, med ovannemnde endring, vart samrøystes vedteke. Vedtak: Tenesteutvalet godkjenner framlegget til Kommunal plan for tilsyn med barnehagar slik den ligg førre med følgjande endring under avsnittet Tilsynsmyndet - kompetanse: tilsynet bør gjennomførast av minst 2, fortrinnsvis 3 personar. Behandling i Os kommunestyre i møte 14.11.2006 Behandling i utvalet: Tore Rykkel (V): Framlegg om endring av 4. kulepunkt: Administrasjonen må under dette vurdera om eksisterande barnehagar kan erstattast av ein eller fleire private barnehagar. Borghild Borgen (Ap): Framlegg om å stryka ordet private i 4. kulepunkt. Votering: Dei tre første kulepunkta i administrasjonen sitt framlegg til vedtak vart samrøystes vedtekne. Borghild Borgen (Ap) sitt framlegg om endring av 4. kulepunkt fekk 8 røyster og fall. (5 Ap 3 SV) Tore Rykkel (V) sitt framlegg om endring av 4. kulepunkt fekk 5 røyster og fall. (3 KrF 1V 1Sp) Kulepunkt 4 som det ligg føre i framlegg frå administrasjonen fekk 22 røyster, og vart vedteke (15 Frp 3H 3Tvs 1 uavh.) 22 røyster (15 Frp, 3 H, 3 Tvs., 1 Uavh.), og vart dermed vedteke. Administrasjonen sitt framlegg til vedtak vart dermed vedteke. Vedtak: Det vert oppretta ei tverrfagleg gruppe som skal utarbeida plan for korleis kommunen møter potensielle utbyggjarar. Telledato for barnehagedekning vert 2 gonger i året. Endringar/auke i tal born på venteliste vert signalisert til potensielle utbyggjarar. Kommunestyret ber om at det vert sett av areal for barnehageformål i pressområda. (Søre Neset/Halhjem, Nore Neset og Lysekloster/Endelausmarka.) Kommunestyret ber administrasjonen fremja sak vedk. framtidig utvikling av Flåten og Os barnehage, samt evt. utbygging av Nore Øyane barnetun og Halhjem barnetun. Administrasjonen må under dette vurdera om eksisterande kommunale barnehagar kan erstattast av ein eller fleire nye, større og moderne private barnehagar. Side 11 av 26

Sak 91/08 Behandling i Os Formannskap i møte 31.10.2006 Behandling i utvalet: Ordførar Terje Søviknes (FrP) kom med følgjande tilleggsframlegg: Ny ekstra setning i 4. kulepunkt: Administrasjonen må under dette vurdera om eksisterande kommunale barnehagar kan erstattast av ein eller fleire nye, større og moderne private barnehagar i sentrumskrinsen. Innstillinga frå administrasjonen vart samrøystes vedteke. Ordføraren sitt tilleggsframlegg vart samrøystes vedteke. Vedtak: Det vert oppretta ei tverrfagleg gruppe som skal utarbeida plan for korleis kommunen møter potensielle utbyggjarar. Telledato for barnehagedekning vert 2 gonger i året. Endringar/auke i tal born på venteliste vert signalisert til potensielle utbyggjarar. Kommunestyret ber om at det vert sett av areal for barnehageformål i pressområda. (Søre Neset/Halhjem, Nore Neset og Lysekloster/Endelausmarka.) Kommunestyret ber administrasjonen fremja sak vedk. framtidig utvikling av Flåten og Os barnehage, samt evt. utbygging av Nore Øyane barnetun og Halhjem barnetun. Administrasjonen må under dette vurdera om eksisterande kommunale barnehagar kan erstattast av ein eller fleire nye, større og moderne private barnehagar. Side 12 av 26

Sak 91/08 Vedlegg: Fylkesmannen sin rapport datert 28.08.07 vedlegg 1 Høyringsbrev vedlegg 2 Høyringsuttaler vedlegg 3 Framlegg til kommunal plan vedlegg 4 Saksopplysningar: Lovverket I følgje Lov om barnehagar skal kommunen føra tilsyn med kommunale og private barnehagar i kommunen etter gjeldande regelverk og forskrifter. Lov om barnehagar (barnehagelova) 16 Tilsyn : Kommunen fører tilsyn med virksomheter etter denne lov. Kommunen kan gi pålegg om retting av uforsvarlige eller ulovlige forhold ved godkjente eller godkjenningspliktige virksomheter. Hvis fristen for å etterkomme pålegget ikke overholdes, eller hvis forholdet ikke lar seg rette, kan kommunen vedta tidsbegrenset eller varig stenging av virksomheten. Kommunens stengingsvedtak skal sendes til fylkesmannen til orientering. Vedtak om retting eller stenging kan påklages til fylkesmannen Historikk I august 2007 hadde Fylkesmannen tilsyn med Os kommune på korleis kommunen følgjer opp sitt ansvar som tilsyns- og vegleiingsplikt ovanfor kommunale- og private barnahagar. Det vart avdekt eitt avvik (sjå vedlegg 1); Os kommune fører ikkje tilsyn med barnehagane i samsvar med krav i barnehagelova. Os kommune fekk så frist til 1. november for å gjera greie for dei tiltaka som var gjennomførde for å retta opp avviket. Innan fristen gav admistrasjonen melding til Fylkesmannen om at prosessen med tilsyn ville ta lengre tid og målet var å få klar ein plan for kommunalt tilsyn med barnehagar innan midten av januar. I januar vart høyringsdokumentet sent ut til involverte partar, med høyringsfrist 18. februar. Planen var óg tema på stategisamlinga til skulane og barnehagane 7. og 8. februar. Høyringsuttaler Admiistarsjonen har fått mange positive tilbakemeldingar på framlegget og mange barnehagar ser tilsynsskjemaet som eit godt verkty i kvalitetsarbeidet i barnehagen. Det kom inn 8 høyringsuttaler. Følgjande uttaler er tekne til følgje: Innspel Frå Endring i planen Litt sspråkrensking må til Samarbeidsutvalet i Planen er korrekturlest. Flåten barnehage Skal tilsynet omfatta innhaldet i barnehagen som går på gjennomføring av rammeplanen bør ein ha med barnehagefagleg kompetanse/bakgrunn Samarbeidsutvalet i Flåten barnehage Dette vert teke høgde for i planen under Kommunen som tilsynsmynde. Det vil vera naturleg at medlemer av tilsynsgruppa har barnehagefagleg kompetanse. Side 13 av 26

Sak 91/08 Det er også ønskeleg at ein nyttar omgrepet minoritetsspråkleg i staden for tospråkleg slik at ein brukar felles omgrep innan barnehage/ skule/kommunen Under Inneklima/luftkvalitet side 19 er det ynskjeleg at ein spør om inneklima/luftkvalitet er tilfredsstillande (til dømes temperatur, CO2-innhald, fukt, støv, skit). I samband med "Samarbeid med andre" (s 16) - eller helst som eige punkt må inn: Samarbeid med skulen. Samarbeidsutvalet i Flåten barnehage Helsevernetaten i Bergen Lill Karin Wallem, PRT Tospråkleg er endra til minoritetsspråkleg. Spørsmål under Inneklima/ luftkvalitet er endra til: Er inneklima/luftkvalitet tilfredsstillande i høve temperatur, CO2-innhald, fukt, støv og skit? Spørsmål lagt til under Samarbeid med andre : Har barnehagen fast samarbeid med skular? Har barnehagen overgangssamtale med skular for alle barn som skal byrja på skulen? Følgjande uttaler er ikkje tekne til følgje: Innspel Frå Grunngjeving Ved utfylling av Tilsynskjema, bør foreldrerepr. og tilsetterepr. vera med og uttala seg før utfylling av nokre punkt. Samarbeidsutvalet etterlyser kven som skal føra tilsyn med leikeapparat og tilhøve på uteområdet. Dette blir i dag gjort av innleigd firma som belastar barnehagen sitt budsjett utan at det er sett av midlar til dette Utvalet stiller også spørsmål om ein er i forkant av endringar som kan koma rundt kristen formålsparagraf også i barnehagen. Viser til endringar i skulen. Samarbeidsutvalet i Flåten barnehage Samarbeidsutvalet i Flåten barnehage Samarbeidsutvalet i Flåten barnehage Skjemat skal skrivast under av eigar/eigarreprensentant. Desom eigar ønskjer å ha med seg føresetterepensentant eller tilsetterepensentant, er det mogeleg. Tilsynet skal kunna avdekka avvik mellom opplysningar gitt i utfylt tilsynsskjema og faktiske tilhøve. Det er kommunen som tilsynsmynde som skal føra tilsyn med leikeplassutstyr og dette er nemd i planen. Eigar av barnehagen må syta for at leikeapparata er i forskriftsmessig stand. Planen omhandlar ansvaret for leikeapparata, men går ikkje inn på korleis dette økonomisk sett vert løyst. Tilsynsskjemaet må justerast etter det til ein kvar tid gjeldande regelverk. Vi kan ikkje føra tilsyn utfrå mogelege endringar i lovverk. Side 14 av 26

Sak 91/08 Med bakgrunn i dette vert no framlegg til kommunal plan for tilsyn med barnehagane i Os kommune teke opp til politisk handsaming. Os, 30.05.08 Simen Soltvedt Rådgjevar Side 15 av 26

Sak 92/08 MØTEBOK SKYSSTILBOD FOR ELEVAR I KUVÅGENOMRÅDET Saksbehandlar: Simen Soltvedt Arkiv: N06 Arkivsaksnr.: 08/1321 Saksnr.: Utval Type/ Møtedato 46/08 Tenesteutvalet DS 16.06.2008 47/08 Tenesteutvalet DS 29.07.2008 48/08 Tenesteutvalet DS 30.07.2008 54/08 Tenesteutvalet DS 07.08.2008 55/08 Tenesteutvalet DS 07.08.2008 56/08 Tenesteutvalet DS 07.08.2008 57/08 Tenesteutvalet DS 12.08.2008 59/08 Tenesteutvalet DS 25.08.2008 60/08 Tenesteutvalet DS 25.08.2008 61/08 Tenesteutvalet DS 25.08.2008 62/08 Tenesteutvalet DS 25.08.2008 63/08 Tenesteutvalet DS 26.08.2008 64/08 Tenesteutvalet DS 28.08.2008 65/08 Tenesteutvalet DS 04.09.2008 66/08 Tenesteutvalet DS 08.09.2008 67/08 Tenesteutvalet DS 08.09.2008 92/08 Os Formannskap PS 23.09.2008 Framlegg til vedtak: Formannskapet gjer følgjande vedtak: Skysstilbodet vert gitt etter reglane i opplæringslova og skysshandboka. Skyssordningar utover dette vert ikkje etablert. Os, 09.09.08 Knut Terje Rekve Rådmann ADRESSE TELEFON WEB/EPOST INFO Rådhuset Sentralbord: 56 57 50 00 postmottak@os-ho.kommune.no Bankgiro: 6525.05.05676 Torggata 7 Telefax: 56 57 50 01 www.os.hordaland.no Org.nr.: 844 458 312 Pb.84, 5202 Os Dir. innval: 56 57 50 20

Sak 92/08 Saksopplysningar: I politisk kvarter i formannskapsmøte 26.08.2008 kom varaordførar Børge Lunde med følgjande innlegg: Skuleskyssordninga. Kommunen betaler kr. 200.000 kvar månad til Tide og for drosje for skuleskyss. Får vi den tryggleiken i trafikken vi treng med dette tilbodet? Kan vi få eit betre tilbod for same summen? I Kuvågområdet går 6-åringane eit stykke for å ta bussen. Så må dei gå frå busstasjonen og bort til skulen. Det same gjeld heimvegen. Kan ein 6-åring finna rett buss? Foreldra køyrer dei minste borna til skulen sjølve. Lunde ønsker ei sak som klårgjer dette området. Kan vi få eit betre tilbod innan den same økonomiske ramma? Kva kostar ønsket til foreldra i Kuvågen? Finnes det andre område i Os med same problem, og kva vil det kosta å retta på det? Kommunaldirektør Moberg: Administrasjonen lagar ei eiga sak om problemstillinga Med bakgrunn i dette har administrasjonen laga sak om skysstilbodet i det nemde området og skysstilbodet generelt i grunnskulen. Lovheimel Ordinær og særskild skuleskyss er heimla i opplæringslova. I tillegg gjev Hordaland Fylkeskommune årleg ut skysshåndbok med informasjon om reglar og rutiner for skuleskyss: Opplæringslova 7-1 Skyss og innlosjering i grunnskolen: Elevar i 2.-10. klasse som bur meir enn fire kilometer frå skolen har rett til gratis skyss. For elevar i 1. klasse/førskolen er skyssgrensa to kilometer. Elevar som har særleg farleg eller vanskeleg skoleveg har rett til gratis skyss utan omsyn til veglengda. Opplæringslova 13-4. Ansvaret for skoleskyss m.m. Kommunen er ansvarleg for skyss av grunnskoleelevar og vaksne som har rett til skyss på grunn av særleg farleg eller vanskeleg skoleveg. Kommunen er ansvarleg for å oppfylle retten til skyss av førskolebarn etter 7-6. Kommunen skal oppfylle retten til reisefølgje og tilsyn for førskolebarn, grunnskoleelevar og vaksne. Elles er fylkeskommunen ansvarleg for skyss, reisefølgje og tilsyn etter reglane i kapittel 7. Kommunane betaler refusjon etter persontakst for grunnskoleelevar og vaksne som blir skyssa av fylkeskommunen. Skysshåndboka kap. 2.2 Særleg farleg eller vanskeleg skoleveg Kommunen har avgjerdsmynde i saker om fri skoleskyss på grunn av særleg farleg eller vanskeleg skoleveg når avstanden heim og skole er under 2/4 km. Skysshåndboka kap. 10.2 Akseptabel gangavstand til transportmiddel : Elevane i 1. klasse som har meir enn 1 km gangavstand til offentleg skyssmiddel kan søkje om særskild skuleskyss på denne strekninga. På same måte kan elevar i 2-10. klasse som har meir enn 2 km gangavstand til offentleg skyssmiddel søkje om særskild skyss på denne strekninga. Hordaland fylkeskommune er ansvarleg for skuleskyss når avstanden mellom heim og skule er over 2 km for 1. trinnselevar og 4km for 2-10. trinnselevar. Fylkeskommunen har óg ansvar for skyss dersom avstanden mellom heim og offentleg transportmiddel er over 1000/2000 meter. Den kommunale eigenandelen ved skulereisekort er 12 kr pr. tur, og det er difor i praksis kommunen som administerer ordinær skuleskyss. Det er berre i tilfelle der det er tvist om avstanden mellom heim og skule at fylkeskommunen handsamar ordninære søknader om Side 17 av 26

Sak 92/08 skyss. Os kommune er ansvarleg for skyss under 2/4 km grunna særleg farleg eller vanskeleg skuleveg. Skulen tingar skulereisekort til alle elevane som har rett på skyss grunna at avstanden mellom heim og skule er over 2/4 km og grunna særleg farleg eller vanskeleg skuleveg. Men skulereisekorta vert ikkje sendt ut til føresette heilt utan vidare. Føresette må hente korta på skulen og kort som ikkje er avhenta vert returnert til transporttør for kreditering. Omgrepet særleg farleg eller vanskeleg skuleveg er noko utdjupa i forarbeida til opplæringslova - Ot prp nr. 46 (1997-98): Både tilstanden til skolevegen, klima, trafikkforhold og forhold knyttet til den enkelte eleven er viktige når kommunen skal vurdere om skolevegen er særleg farleg eller vanskeleg. Os kommune vurderer skulevegen etter følgjande kriteria: skulevegen sin tilstand, trafikktettleik, klimatiske forhold og tal born som nyttar vegen. I tillegg vil individuelle tilhøve ha innverknad på vurderinga av skyssbehovet. Det føreligg ingen klåre definisjonar av kva som vert sett på som særleg farleg eller vanskeleg skuleveg. I klagesak om rett til skuleskyss grunna særleg farleg eller vanskeleg skuleveg uttaler Fylkesmannen i Oslo og Akershus følgjande: I følge opplæringsloven har elever som har særleg farleg eller vanskeleg skoleveg rett til skyss uansett skoleveiens lengde. Kriteriet særleg farleg innebærer at det ikke er tilstrekkelig at skoleveien anses som farleg. All ferdsel i trafikken innebærer en viss grad av risiko. Loven krever at elevene utsettes for en fare som er utenom det vanlige. Grensedragningen mellom den risikoen en til vanlig må regne med og det som må regnes som særleg vanskeleg vil bero på en totalvurdering av en rekke forhold, jf. ovennevnte uttalelse fra forarbeidene. Føresette har ulike tolkingar av kva som er trygt for deira barn. Adminstrasjonen sin jobb er å fatte vedtak etter gjeldande regelverk og på ei likeverdig måte. I tillegg må det takast omsyn til individuelle tilhøve, som t.d om eleven har ein aldersadekvat utvikling. All ferdsel i trafikken krev opplæring, og det er elles ein føresetnad at det er eit samarbeid mellom heim og skule når det gjeld å syta for trafikkopplæring og bruk av trafikksikringsutstyr som til dømes refleks. Det er heller ikkje noko mål å isolera elevane frå ferdsel i trafikken. Eleven får tilbod om skyss etter lovverket, men føresette kan sjølvsagt velgja om dei ønskjer å nytte tilbodet eller ikkje. Fylkesmannen i Hordaland har i klagesak om skuleskyss sagt: Når det gjeld elevar i småskulen, lyt ein ta omsyn til at desse elevane trafikkmessig kan vera svært umodne. Forsking har vist at det kan vera stor skilnad mellom barn på dei lavaste årstrinna og barn som er eldre, jf. Trygg Trafikk. Barn i småskulen oppfører seg ikkje alltid rasjonelt, dei greier ikkje å tolke signala som dei får gjennom syn og hørsel på same viset som eldre barn, og dei agerer gjerne impulsivt/spontant Men dette må sjåast i samanheng med kva fasilitetar skulevegen har m.a. om det finns vegljos, oversyn, fartsgrense, gangveg/overgang/undergang. I ovannemde klagesak fekk elev på 2 trinn ikkje medhald i klagen. Dette visar at vegstandarden må skillja seg vesentleg frå den generelle vegstandarden for at den skal gje rett på særskild skuleskyss grunna særleg farleg eller vanskeleg skuleveg. Historikk skyss Kuvågenområdet Fram til 2004 hadde elevar frå området Moberg/Kuvågenområdet ordinær skyss etter reglane i opplæringslova. Hausten 2004 vart det av FAU ved Os skule gjort krav om utvida skule- Side 18 av 26

Sak 92/08 skysstilbod for elevar busett i Moberg/Kuvågenområdet. Grunngjevinga var at trafikktilhøva under bygging av ny E-39 ville gjera det usikkert for elevane i området å kome seg til bussen/gå til skulen. I møte 14.09.04 fatta Os formannskap fylgjande vedtak: - Sikringsarbeidet som allereie er gjennomført i området er tilstrekkeleg for å sikra skulevegen for elevane i 5. 7. klasse. - Elevane i 1.- 4. klasse får skuleskyss med buss i perioden fram til den første rundkøyringa er ferdig etter planen i november 2004. - Bussen må køyra og samla opp elevar både frå Kuvågen og Kuhnlevegen. Oppsamlingsplassen må liggja i god avstand frå anleggsområdet. - I november når etter planen arbeidet med første rundkøyringa og den midlertidige omlegginga av Halhjemsvegen er ferdig, må det vurderast på nytt om det er nødvendig å halda fram med skuleskyss med buss for elevane i 1. 4. klasse. I november 2004 kom FAU med krav om at skyss skulle vidareførast grunna at vegen framleis ikkje var trygg nok for elevar på 1-4 trinn. Gratis skyssordning vart difor vidareført ut skuleåret. Sommaren 2005 opna nye E-39 og skysstilbodet med minibuss vart avvikla. Føresette i Kuvågvegen, Kuhnlevegen og Kuvågen sendte felles brev med krav om framhald av skyss med minibuss. Saka vart sendt til Hordaland fylkeskommune for handsaming. Under denne handsaminga vart det avdekka at ikkje alle elevane hadde over 2 km mellom heim og skule og desse sakane vart sendt attende til Os kommune for handsaming. Både fylkeskommunen og Os kommune avslo søknader/klage om særskild med grunngjeving i at vegen ikkje lenger kunne reknast som særleg farleg eller vanskeleg slik lova krev. Fylkesmannen handsama klagesakene og fatta vedtak om at overgangen på Moberg var farleg for 1 og 2. trinns elevar. Os kommune fatta dermed vedtak om elevar på Moberg/Kuvågen har rett til eit skysstilbod som ikkje inneber kryssing av fylkesveg 552 på Moberg. Føresette til elevar i Kuvågområdet hevdar at skulevegen er lang og at det óg er langt til busstopp. Fylkeskommunen følgjer dei normane for skyss som er lovfesta i opplæringslova, det vil seie 1 km mellom heim og busstopp for 1. trinnselevar og 2 km for 2. 10. trinnselevar. Skysstilbodet i dag og kostnader Tide AS har ruteløyve i Os kommune. Barnetakst ligg til grunn for kommunen sine kostnader ved tinging av skulereisekort. Kostnaden for skulereisekort med rutebuss er pr. skuleår kr 4560,- pr. elev. Kostnaden ved skyss legg høgare enn barnetakst, men Hordaland fylkeskommune subsidierer differansen. Skulereisekorta er tilpassa skuleruta og rutene vert tilpassa skulane sine start og sluttider. Elevane har altså ikkje rett på skyss tilpassa klassen sin timeplan. I følgje opplæringslova har elevane berre rett på fri skuleskyss til/frå skulen, til skulen sine ordinære start- og sluttider. Det er likevel ikkje noko i vegen for at elevane kan nytte andre avgangar. Skulebussen for elevane i Kuvågenområdet startar på Halhjem og er både for barneskule- og ungdomskuleelevar. Bussen stopper på grusbana til ungdomsskulen. På heimturen går bussen igjen frå grusbana. I denne saka med elevar frå Moberg/Kuvågenområdet er ansvarsfordelinga slik: Os kommune dekkjer skulereisekort til 1 og 2 trinnselevar. Hordaland fylkeskommune dekkjer tilpassa skuleskyss for elevar som har over 1 km til offentleg skyssmiddel. Det inneber at elevane får skyss med drosje frå heimen og til busstopp. I praksis køyrer drosjane heilt til Os, sidan dei likevel skal den vegen. Inneværande skuleår er det 16 elevar på 1 trinn og 13 elevar på 2 trinn i det aktuelle området som går på Os skule. Om alle henter skulereisekort vil årskostnaden vere kr.132 240,-. Side 19 av 26

Sak 92/08 Avdeling for Tenestestyring har vore i kontakt med lokal transportør som har gitt ei ca. pris på kr. 980 eks. moms pr. tur. Kostnaden pr. skuleår (190 dagar) vil då verta ca kr. 372 000,- eks. moms. Hovudutfordringar med alternativt skysstilbod er: Kostnaden for området vert høgare enn ved ordinært skysstilbod. Elevar frå andre områder vil kreva same tilbodet. Tilbodet kan setja presidens for fremtidig skysstilbod. Konklusjon For skuleåret 2007/2008 var det rundt 475 elevar i grunnskulen som fekk fri skuleskyss med buss. Av desse var 320 elevar på barnesteget. Månadlege kostnader til skyss var på ca kr. 177 000,-. Os kommune kan fritt velgja andre transportørar i områder som ikkje er dekka av Tide gjennom skule-/rutebuss. Men sidan den ordinære skuleskyssen er subsidiert av Hordaland fylkeskommune, er det tvilsom at val av annan transportør vil vera rimeligare. Prisen lokal transporttør har gitt, er ut frå ei elevgruppe på 30 elevar. Både reduksjon og auke i tal barn vil kunne endra kostnadsbilete. Skulekyssreglementet og opplæringslova er gode verkty i vurderinga av saker om skuleskyss og regelverket sikrar likeverdig skysstilbod i kommunen. Med bakgrunn i dette tilrår administrasjonen at ein ikkje lager lokale retningsliner for utøving av skyss. Os, 09.09.08 Simen Soltvedt Rådgjevar Side 20 av 26

Sak 93/08 MØTEBOK POLITISK KVARTER Saksbehandlar: Gunvor S. Heggland Arkiv: 033 Arkivsaksnr.: 08/5 Saksnr.: Utval Type/ Møtedato 13/08 Os Formannskap PS 29.01.2008 20/08 Os Formannskap PS 26.02.2008 32/08 Os Formannskap PS 08.04.2008 45/08 Os Formannskap PS 13.05.2008 61/08 Os Formannskap PS 03.06.2008 77/08 Os Formannskap PS 24.06.2008 85/08 Os Formannskap PS 26.08.2008 93/08 Os Formannskap PS 23.09.2008 Uformell drøfting av ymse saker. ADRESSE TELEFON WEB/EPOST INFO Rådhuset Sentralbord: 56 57 50 00 postmottak@os-ho.kommune.no Bankgiro: 6525.05.05676 Torggata 7 Telefax: 56 57 50 01 www.os.hordaland.no Org.nr.: 844 458 312 Pb.84, 5202 Os Dir. innval: 56 57 50 20

Sak 94/08 MØTEBOK NÆRINGSLIVETS KVARTER Saksbehandlar: Gunvor S. Heggland Arkiv: U00 Arkivsaksnr.: 08/10 Saksnr.: Utval Type/ Møtedato 14/08 Os Formannskap PS 29.01.2008 21/08 Os Formannskap PS 26.02.2008 33/08 Os Formannskap PS 08.04.2008 46/08 Os Formannskap PS 13.05.2008 62/08 Os Formannskap PS 03.06.2008 78/08 Os Formannskap PS 24.06.2008 86/08 Os Formannskap PS 26.08.2008 94/08 Os Formannskap PS 23.09.2008 Uformell drøfting av ymse saker. ADRESSE TELEFON WEB/EPOST INFO Rådhuset Sentralbord: 56 57 50 00 postmottak@os-ho.kommune.no Bankgiro: 6525.05.05676 Torggata 7 Telefax: 56 57 50 01 www.os.hordaland.no Org.nr.: 844 458 312 Pb.84, 5202 Os Dir. innval: 56 57 50 20

Sak 96/08 MØTEBOK FORSKRIFT OM FRIST FOR SPREIING AV GJØDSELVARER AV ORGANISK OPPHAV Saksbehandlar: Helene Dahl Arkiv: V33 &00 Arkivsaksnr.: 08/1060 Saksnr.: Utval Type/ Møtedato 42/08 Os Formannskap PS 13.05.2008 96/08 Os Formannskap PS 23.09.2008 Framlegg til vedtak: Forskrift om spreiing av husdyrgjødsel for Fusa, Os og Samnanger vert vedteke slik ho ligg føre. Os, 10.09.08 Knut Terje Rekve Rådmann ADRESSE TELEFON WEB/EPOST INFO Rådhuset Sentralbord: 56 57 50 00 postmottak@os-ho.kommune.no Bankgiro: 6525.05.05676 Torggata 7 Telefax: 56 57 50 01 www.os.hordaland.no Org.nr.: 844 458 312 Pb.84, 5202 Os Dir. innval: 56 57 50 20

Sak 96/08 Behandling i Os Formannskap i møte 13.05.2008 Behandling i utvalet: Samrøystes vedtak som innstillinga. Vedtak: Framlegg til forskrift om spreiing av husdyrgjødsel vert sendt til høyring i samsvar med forvaltningslova 37. Høyringsfristen vert sett til 1. august 2008. Side 24 av 26

Sak 96/08 Saksframstilling: Vedtaksmynde: Vedtaket vert sendt: Kopi: Saksdokument: Vedlegg: Ikkje vedlegg: Kommunestyret Bondelaga, Bonde- og småbrukarlaget, Fylkesmannen, miljøavdelinga Framlegg til forskrift Uttale frå Forsøksringen i Hordaland, høyringsbrev Faktiske opplysningar: Framlegg til lokal forskrift om spreiing av husdyrgjødsel har vore til politisk handsaming i Fusa, Os og Samnanger utan merknader til saka, og sidan på høyring til bondeorganisasjonane i alle tre kommunane, samt til fylkesmannen. Det er ikkje kome merknader til framlegget. Vurdering: Det er ingen merknader til framlegget, så vi kan gå ut frå at den nye fristen for spreiing av husdyrgjødsel er teneleg sett frå bøndene sin ståstad, og at det er tatt tilstrekkeleg omsyn til miljøet. TIDLEGARE HANDSAMING Faktiske opplysningar: I Forskrift av 4.juli 2003 nr 951 om gjødselvare mv. av organisk opphav 23 vert opna for at kommunane sjølve kan fastsetje frist for spreiing av gjødsel tilpassa lokale tilhøve, men ikkje seinare enn 1. oktober. Dette kan gjerast med enkeltvedtak eller forskrift. Hovudregelen er at husdyrgjødsel som ikkje vert nedmolda skal spreiast før 1. september, dette har vore gjeldande frist for heile landet. Vi har sett til andre kommunar i Hordaland og Sogn og Fjordane, og fleire kommunar har lokale forskrifter, eller er i ferd med å utarbeide slik forskrift. Fristen varierer frå 10.09 til 01.10, men dei fleste har 20.09 som frist. Vi har innhenta uttale frå forsøksringen i Hordaland, som kan tilrå 20. september som spreiefrist for vår region, både ut frå agronomiske og miljømessige tilhøve. Fusa, Os og Samnanger har stort sett same klimatilhøve og felles landbruksforvaltning, og vi foreslår same frist for spreiing av husdyrgjødsel mv for alle tre kommunane i ei felles forskrift. Utgangspunktet er Forskrift av 4.juli 2003 nr 951 om gjødselvare mv. av organisk opphav 23, som lyder slik: 23. Spredetidspunkt Spredning av gjødselvarer av organisk opphav er kun tillatt i perioden 15. februar til 1. november. Det er ikke tillatt å spre gjødselvarer på snødekket eller frossen mark. Spredning uten nedmolding/nedfelling på eng og annen grøde bør gjøres så tidlig i vekstsesongen at det er mulighet for betydelig gjenvekst som høstes eller beites, og skal gjøres senest innen 1. september, dersom ikke noe annet er bestemt av kommunen iht. tredje ledd. Side 25 av 26

Sak 96/08 Kommunen kan på vilkår av at kommunens klimatiske forhold og vannkvaliteten i kommunens vassdrag tillater det, ved forskrift eller enkeltvedtak, tillate en senere frist for spredning uten nedmolding/nedfelling enn 1. september, men ikke senere enn 1. oktober. Muligheten for endring ved forskrift gjelder likevel ikke kommunene som ligger innenfor nedbørsfeltet som drenerer til kyststrekningen svenskegrensa - Lindesnes. Kommunen kan ved forskrift eller enkeltvedtak forby spredning av gjødselvarer som nevnt i 1. ledd i hele eller deler av perioden fra og med 1. september til 1. november i områder med alvorlig forurensning eller fare for alvorlig forurensning. Det har vore svært mange søknader om utsett spreiefrist for husdyrgjødsel dei seinare åra. Vi har praktisert kortfatta søknad inn til 20. september, og med krav om særlege grunnar etter denne datoen. Spreiing etter 15. september har vore med vilkår at det ikkje vert nytta meir enn 2m³/daa. Ved å redusere mengda tilført gjødsel reduserer ein risikoen for forureining. Det skal vere sikra gjenvekst som kan gjere nytte av gjødsla som blir spreidd ut, gjenveksten skal anten beitast eller haustast, jamfør forskrift av 4.juli 2003 nr 951. Gjødselspreiing er elles regulert av Forskrift om gjødselvare mv. av organisk opphav, og Forskrift om gjødselplanlegging. Forskrift om gjødselvare mv. av organisk opphav omhandlar både krav til lagring og krav til bruk, til dømes krav til ulike lagertypar, kapasitetskrav på lager for husdyrgjødsel, krav til gjødslingsplan, spesielle krav til bruk av husdyrgjødsel, krav til spreieareal osv. Forskrift om gjødselplanlegging har til formål å gje bonden eit verkty for god planlegging og ressursnytting for best mogeleg avling, samt avgrense forureining av vassdrag og luft. Vurdering: Vekstsesongen er forlenga dei seinare åra, samstundes som ver- og driftstilhøva har vore meir usikre. I tillegg har bøndene ein kvardag som stiller store krav til rasjonell drift. Dette har ført til at det er vanleg med 3. slått i månadsskiftet august september. Veret er ofte ustabilt på denne tida, så bonden må tilpasse kjøringa på eng etter vêrtilhøva. Dette inneber at alle som søkjer om utsetjing til 15 20. september får løyve, og med gjeldande reglar blir det mykje ekstra sakshandsaming. Føremålet med gjødselforskrift er å syte for at gjødselressursane vert best mogeleg nytta, samstundes som det er viktig å unngå forureining. Sjølv om frist for spreiing av husdyrgjødsel blir sett til 20. september, bør det vere ei målsetjing å bli ferdig med gjødslinga tidlegast mogeleg i september som normal, og at det eventuelt ikkje vert gjødsla etter ein sein 3. slått. Bonden må syte for gjødselplan og planlegging av stor nok lagerkapasitet for å nytte gjødsla på best mogeleg måte, og det er viktig med kontinuerleg vurdering av når gjødsla ikkje lenger kan gjere nytte for vekstar. Det er likevel så stor endring i drift og tidspunkt for slått, og det har vore så mange søknader om utsetjing av gjødselspreiinga, at vi meiner det er grunnlag for å endre fristen. Dette gjeld heile fylket, og det er same trend i nabofylka, jamfør fleire lokale forskrifter med spreiefrist 15 20 september (nokre få heilt til 1. oktober). Os, 10.09.08 Helene Dahl Landbruksjef Side 26 av 26