1 Naturvernforbundet i Eid Naturvernforbundet i Sogn og Fjordane Eid Kommune Rådhusvegen 11 6770 Nordfjordeid post@eid.kommune.no INNSPEL TIL AREALDELEN TIL KOMMUNEPLANEN FOR EID KOMMUNE FRÅ NATURVERNFORBUNDET I EID OG NATURVERNFORBUNDET I SOGN OG FJORDANE Om Naturvernforbundet: Naturvernforbundet i Sogn og Fjordane er fylkeslaget til Norges Naturvernforbund som er landets eldste natur- og miljøverneorganisasjon, 100 år i 2014. Naturvernforbundet arbeider for å ta vare på natur og miljø slik at menneskeleg verksemd ikkje påfører naturen større påkjenningar enn den toler. Naturvernforbundet er ein demokratisk medlemsorganisasjon med over 21 000 medlemmar og over 100 fylkeslag og lokallag i heile landet. Lokallaget på Eid blei starta 08.03.1989. Sjå: http://naturvernforbundet.no/sognogfjordane/ Naturvernforbundet sitt lokallag i Eid og fylkeslaget i Sogn og Fjordane har gjort seg kjent med utsende høyringsdokument og ønsker å gje følgjande høyringsinnspel: Utbygging Framtidige utbyggingar av hytteområde og andre planlagte tiltak må etter vårt syn utelukkande bli planlagt ut frå eit prinsipp om fortetting av eksisterande utbygde område og at nedbygging av ytterlegare natur- og friluftslivsområde ikkje vert føretatt. Moderat fortetting av utbygde område gir meir berekraftige løysingar for framtida enn å beslaglegge stadig nye. Vi ber også om at framtidige utbyggingar ikkje reduserer viktige kulturlandskapsområde og sikrar omsynet til behovet for jordvern. Eventuelle utbyggingsplanar i strid med dette vil både kunne redusere naturkvalitetar, landskapsverdiar og det allmenne høvet til å drive friluftsliv i områda. Nasjonale målsettingar om å halde urørte område intakt, vil og vere i strid med denne type utbyggingsplanar. Planforslag som bryt med dette må tas opp til ny vurdering. Transport Transport står for halvparten av totale utslepp av klimagass i fylket. Det er difor svært viktig at kommunane legg meir vekt på samordna planlegging av areal- og transport. Nye utbyggingar som har et konsentrert utbyggingsmønster som støtter opp om knutepunkt og kollektivaksar, er ein viktig strategi for å redusere trong for transport og stimulere til meir miljøvenlege transportformar. Nye utbyggingsområde med stor avstand til slike knutepunkt og
2 kollektivaksar samsvarer dårlig med målsetting om samordna planlegging av areal- og transport. Planforslag som bryt med dette må og bli tatt opp til ny vurdering. Målsettingane i kommunen sin klima- og energiplan må i denne samanheng vere forpliktande for arealplanlegginga i kommunen. Arealplanlegginga må medføre reduserte utslepp av klimagassar, redusert energibruk og redusert trong til transport. Naturmangfald Vi ser det i tillegg som viktig at nye utbyggingsplanar ikkje kjem i konflikt med målsettingane i naturmangfaldsloven, NML. Vesentlege element er: 1. (lovens formål), 4. (forvaltningsmål for naturtyper og økosystemer), 5. (forvaltningsmål for arter), 6. (generell aktsomhetsplikt), 8.(kunnskapsgrunnlaget), 9. (føre-var-prinsippet) og 10. (økosystemtilnærming og samlet belastning). 11. (kostnadene ved miljøforringelse skal bæres av tiltakshaver) og 12. (miljøforsvarlige teknikker og driftsmetoder) er også relevante i denne sammenheng. Vi ber om at følgjande moment vert innarbeida i planen: Kartlegging av biologisk mangfald i området styrkast og det utarbeidast handlingsplanar for enkeltartar og deira leveområde i samsvar med naturmangfaldlova sine målsettingar. Vern etter plan- og bygningsloven av særleg verdifulle område for biologisk mangfald vert utgreid. Vi vil minne om Rio-konvensjonen, vi ser at den er tatt lite omsyn til i planlegginga. Riokonvensjonen definerer ei rekke punkt, som m.a. vil hindre utrydding av artar. Nokre av dei viktige punkta er å ta vare på artsmangfald ved å fremme vern av økosystema og oppretthalde levedyktige bestandar av artar i deira naturlege omgjevnad. Kvart land skal så langt det er mogleg og tenleg overvake, verne om og sette i verk tiltak i område av særleg verd for artsmangfaldet. Dette inneber å rehabilitere og gjenopprette øydelagte økosystem, samt fremje oppattbygging og rehabilitering av truga artar innafor eller utafor beskytta område. Biologisk mangfald er nøkkelen til rike naturopplevingar. På Naustdalssetra er det registrert sterkt truga hubro «overflygande» og vi har og høyrt om andre stader i kommunen. Vipa er i sterk tilbakegang i fleire land. Den er å se på Hauane, Naustdal og fleire andre stader i kommunen. Sjøfuglane og trekkfuglane er i sterk tilbakegang her i kommunen og. Det er viktig at utbyggjar og kommunen, ikkje minst politikarane har betre kunnskap om verdien av biologisk mangfald. Vi har eit godt eksempel i sandsvalane, dei hadde ein god lokalitet i Lunden som blei totalt rasert utan at Eid industri tenkte på konsekvensane. Sandsvalar må ha rette veggar til hekkeplass, slik at rovdyr ikkje skal komme til hekkeområdet. Nedgangen gir grunn til uro for bestanden. Vi ser fleire habitatar bli smuldra opp, til eksempel i strandsona i sentrum. Dei overvintringsområda for våtmarksfugl som er nemnt i planen (B19 Hjelle og BA14 Vedvikmona, nærast elva) må gå ut av planen som utbyggingsområde. Områda må gå inn i planen som område verna for framtidig utbyggjing for å sikre overvintringa for fuglane. Dette vil og vere eit pluss for dei som bur i rimeleg nærleik. Opplevingar, særleg i nærområdet, knytta til dyre- og fugleliv vil alltid vere positivt for folkehelsa og dei oppveksande generasjonane.
3 Vi vil minne om Naustdalstranda og områda rundt som er viktige område særleg for trekkfuglar. På bildet over ser vi storspove seilande over kulturmarkane. For dei områda med registreringar i EDNA (B19 og BA14, samt BA08 Svora og BA09 Skårhaug) må ein og vurdere å ta ut heile områda eller dei delane som er registrert i EDNA for å unngå tap av naturmangfald. For enkeltartar med registreringar i raudlista som er nemnt i arealdelen, må ein sterkt vurdere å ta dei aktuelle områda ut av planen (Liten Ramsløkflue i BA08 Svora, Kvit Skogfrue og Lurvesøtpigg i S02 - Lotsberg) Friluftsliv Planen må gjennom arealplanlegginga leggje til rette for gode høve til å drive friluftsliv nært bustadområde. Ein må greie ut sikring av viktige friluftsområde med vurdering av trong for statleg sikring av desse områda. Hundremeterskogen kan vere det beste klasserommet for skule eller barnehage, der borna kan vise naturglede i praksis. Alle skogområde er forskjellige. Kva inneheld det? Eit villniss, ein bekk eller vann? Store tre, ein bratt bakke eller ei steinur? Kvart område har sine heilt spesielle moglegheiter og utfordringar. Inviter barn til tankar om sin hundremeterskog. Best kjent er kanskje historiane frå Hundremeterskogen, der både Kristoffer Robin, Ole Brum og Nasse Nøff ofte spurte ugla i det store, gamle treet om råd. Ikkje få gonger berga den kloke ugla i treet innbyggjarane i skogen frå gale og forhasta avgjerdslar. Plan for berggrunn og lausmasse Landskapet i kommunen gjev naturopplevingar og identitet for innbyggjarane i kommunen. Landformane, berggrunn og lausmassar er ein ressurs i undervising, forståing av natur og innsikt i samanhengar mellom naturlege prosessar og menneskeskapte endringar i naturen. Eit døme på ein slik naturleg prosess er sandmorenane mellom Hornindalsvatnet og Eidsfjorden som utgjer ei verdfull ressurs. Dei ikkje-fornybare ressursane må forvaltast ut frå langsiktige og allsidige omsyn. Viktige utfordringar for kommunen vil vere: - Lage oversyn over geologiske ressursar, og verdiane som er knytte til berggrunn, landformer, grunnvatn og lausmassar. - Bruke oversynet aktivt i kommunen si nærings- og arealplanlegging slik at ein langsiktig ressursbruk kan bli balansert mot ynsket om ein variert og rik natur. Leivdalsmona på Hjelle er eit historisk dokument som er lite kjend. Avsetninga er den største gjenvarende delen av ei sandur som er bygd ut over leirsletta i Eidsdalen i Yngre Dryas
4 for 10.500 år sidan: Havet sto då 50-55 meter høgre enn no. Leivdalsmona er eit viktig historisk dokument både fordi det er typelokalitet for Nortrinnet - det mest samanhengande brerandtrinnet frå siste istid i fylket. Avsetninga har difor også ein høg pedagogisk verdi og er eit viktig dokument i forskingssamanheng. Leivadalsmona var i si tid dei største samanhengande, naturlege furuskogane i fylket, det er dei siste sandsletteskogane vi har att. Dette området er og eit spanande turområde og hundremeterskog. Her kan ein finne både bær og sopp og mykje, mykje meir. Det må vere mogleg å lage ein samla plan for området, som samordnar både bruk og nærfriluftsliv. Slik det er i dag er det ei fragmentering og oppsmuling av eit unikt område med særprega topografiske kvalitetar som er unik. Plan for sjøområde Sjøområda er like viktige nærings- og rekreasjonsområde som dei på land. Difor er det viktig å leggje like gode planar for bruken av desse områda i kommunen. Kystsona er mangfaldig. Ho har mange ulike naturtypar med særskild biologisk mangfald. Fjordar, pollar, tareskog og blautbotnområde er døme på naturtypar i sjø. Dette er produktive område som er viktige oppvekst- og næringsområde for mange artar. I strandsona møtest to natursystem, land og vatn. Mange artar er avhengige av dei særskilde tilhøva som oppstår der. Tap av beiteområde for sjøfugl har dei siste åra ført til ein kraftig reduksjon av talet på fuglar som tjeld, vipe, raudstilk, storspove, småspove og hettemåse. Denne negative utviklinga har vi særleg funne i strandsona på Eid. Naturvernforbundet meiner ei framtidig cruisehamn eller storbåthamn bør bli lagt lenger ut i fjorden for å skåne området ved småbåthamna. Som ein del av planlegginga og kostnaden med ei kai for større skip, må ein gjere det mogleg å koble seg til landstraum ved fortøying for å minske ureininga frå motorar som er i gong. Det er eit velkjent problem frå andre stader at ureining frå skip med motoren i gong er til ulempe for lokale folk, og utsleppa gir i tillegg eit bidrag til utslepp av drivhusgassar. Cruiseskip vitjar og fjordane for det meste i sommarhalvåret då straumforbruket elles er lågt og det vil vere meir straum tilgjengeleg på markedet. Å leggje dette til Stårheim eller Løkja er eit langt betre alternativ som vil minske interessekonfliktane. Når det gjeld hyttebygging ved fjorden er det grunn til å minne om kva Fylkesmannen seier: «Ved fritidsbebyggelse må ein leggje vekt på omsynet til strandsona og dei allmenne interessane som knyter seg til sjønære areal». Motorferdsle i utmark Det er viktig å ha ei restriktiv haldning til all motorferdsle i utmark. Dette gjeld mellom anna snøskuterkøyring og bruk av firhjulsdrivne køyrety i utmarka. Organisert helikoptertrafikk for frakt av turistar er og eit døme på aktivitet som er stadig meir etterspurd frå einskilde hald, men som kan vere sjenerande for andre brukarar og dyrelivet i området. Kommunen må ha ei restriktiv line i slike saker for å unngå konfliktar med m.a. friluftslivet. Dei som ynskjer eit enkelt friluftsliv utan forstyrrande motorstøy utgjer fleirtalet av folket, og det er ikkje rett å la eit lite mindretal som ynskjer å køyre mest mogleg med m.a. snøskuter få øydelegge friluftsog turopplevinga for fleirtalet. Utbygging av små kraftverk Naturvernforbundet er ikkje i utgangspunktet motstandar av småkraft, men motstandar av dårlege konsekvensanalysar. Ei omfattande utbygging av små kraftverk kan kome i konflikt med det politisk vedtatte målet om å stanse tapet av biologisk mangfald. Berre ein vanleg bekk? Ikkje for fossekallen, den
5 føretrekk mellomstore vassdrag med jamn vassføring og strekningar med straumar og stryk som legg til rette for vasslevande insekt som den lever av. Ingen andre fuglar er knytta til så avgrensa habitat som fossekallen. Når det gjeld løyve til mikro- og minikraftverk, kan ikkje det vere tillate i verna vassdrag. I andre vassdrag kan det heller ikkje vere meininga at det skal vere tillate utan vidare. Fosser i bekkar og små elvar utgjer ofte attraktive landskapselement i norsk natur. Mange små kraftverk vil og forstyrre det unike biletet av norsk landskap som reiselivsnæringa er opptatt av å halde på. Traséar for ny veg og kabel/luftspenn bør vere inntegna på kart over tiltaket.er kraftverket så stort at det vil utløyse trong for oppgradering av det øvrige straumnettet? I så fall må konsekvensane av denne oppgraderinga vere med. Vi vil minne om at alle elvar som renn ut i Hornidalsvatnet er verna. Vern om landbruksareal Ei generell skjerming av dyrka / dyrkbar jord så langt som råd, er viktig for å sikre matvareforsyninga i framtida etter kvart som folkesetnaden i verda aukar. Eid kommune må og ta sin del av ansvaret for at dyrkaareal ikkje vert bygd ned. Ei rask gjennomgang av dei ulike nye byggeområda syner eit totalareal av dyrka mark på over 400 daa og dyrkbar mark på over 250 daa som kan bli utbygd om alle utbyggingane vert gjennomført. Ein stor del av dyrkamarka som det er planar for, vert rekna som kjerneområde for matproduksjon. Naturvernforbundet ønsker lykke til i den videre planprosessen. Kommunen har ansvar for å ta vare på og forbedre verdifulle kulturlandskap, grønstrukturar og kulturminne. Kommunen skal og ta vare på og sikre «100 hundremeterskogen», samt sikre og bevare «100 metersbeltet til allmenheita», for dei komande generasjonane. Grønstrukturar må bli etablert både inne i boligområde og som korridorar ut mot eit større friluftsterreng utanfor boligfelt. Inne i boligfelt bør det finnes grøne møtestader som friområder/fellesområder/leik. Helst sentralt i feltet. Medverknad Vi meiner at ein brei medverknad i prosessen er viktig og ber om at Naturvernforbundet sitt lokallag vert invitert til å delta i arbeidsgrupper og liknande. Med venleg helsing Naturvernforbundet i Eid Thorleif Jacobsen, leiar thorjak@live.com Skulevegen 92 6770 Nordfjordeid Naturvernforbundet i Sogn og Fjordane Marit Vøien Nes, leiar vo-ne@online.no Hilleren, 6878 Veitastrond Sakshandsamar: Ove Eliassen, Forum for Natur og Friluftsliv (FNF), Sogn og Fjordane ove@fnf-nett.no