VOLDA KOMMUNE Servicekontoret «MOTTAKERNAVN» «KONTAKT» «ADRESSE» «POSTNR» «POSTSTED» Arkivsak nr. Løpenr. Arkivkode Avd/Sakshandsamar Dato 2013/818 9578/2013 F30 SVK/ US 04.10.2013 MELDING OM POLITISK VEDTAK - OPPMODING OM BUSETJING AV FLYKTNINGAR Vi melder med dette frå at kommunestyret den 03.10.2013, hadde føre ovannemnde som sak PS 127/13, der det vart gjort slikt vedtak: 1. Volda kommune kan busetje inntil 125 flyktningar som utløyser integreringstilskot over ei femårsperiode, inkludert einslege mindreårige flyktningar. Dvs. ei ramme på 25 flyktningar kvart år. Familiesameiningar kjem i tillegg. 2. Volda kommunestyre er oppteken av at arbeidet med busetjing og integrering av flyktningar i kommunen skal vere berekraftig og vil revurdere busetjingstalet i punkt 1 dersom ein ikkje oppnår måltalet på 70% overgang til ordinær utdanning eller arbeid. 3. Volda kommunestyre ser det som avgjerande for berekraftig busetjings- og integreringspolitikk at fylkeskommunen tilbyr alternativt og tilrettelagt vidaregåande utdanningsløp for unge og vaksne flyktningar, og at NAV tilbyr tilrettelagt og auka satsing på arbeidsretta tiltak som arbeidspraksis, AMO-kurs m.v. for flyktningar og deltakarar i introduksjonsprogram. Sakutgreiinga følgjer vedlagt. Volda kommune, servicekontoret Unni Strand sekretær Kopi til: Helseavd. v/runa Bakke Opplæring og oppvekst v/karin Heggen Tenesta for psykisk helse v/elin Høydal Vatne NAV Volda v/eli Grøtta Helset Barnevernavd. v/aina Øyehaug Opsvik Eigedomsavd. v/kjell Magne Rindal Seksjon innvandring v/nina Kvalen Postadresse: postmottak@volda.kommune.no www.volda.kommune.no Stormyra 2 Telefon: Telefaks: Org. nr: Bankgiro: 6100 Volda 70058886 7005870170058701 939 760 946 3991.07.81727
SAKSDOKUMENT Sakshandsamar: Nina Kvalen Arkivsak nr.: 2013/818 Arkivkode: F30 Utvalsaksnr Utval Møtedato 163/13 Formannskapet 24.09.2013 127/13 Kommunestyret 03.10.2013 OPPMODING OM BUSETJING AV FLYKTNINGAR Handsaming i kommunestyret: Røysting: Tilrådinga frå formannskapet vart samrøystes vedteken. Vedtak i Kommunestyret - 03.10.2013 1. Volda kommune kan busetje inntil 125 flyktningar som utløyser integreringstilskot over ei femårsperiode, inkludert einslege mindreårige flyktningar. Dvs. ei ramme på 25 flyktningar kvart år. Familiesameiningar kjem i tillegg. 2. Volda kommunestyre er oppteken av at arbeidet med busetjing og integrering av flyktningar i kommunen skal vere berekraftig og vil revurdere busetjingstalet i punkt 1 dersom ein ikkje oppnår måltalet på 70% overgang til ordinær utdanning eller arbeid. 3. Volda kommunestyre ser det som avgjerande for berekraftig busetjings- og integreringspolitikk at fylkeskommunen tilbyr alternativt og tilrettelagt vidaregåande utdanningsløp for unge og vaksne flyktningar, og at NAV tilbyr tilrettelagt og auka satsing på arbeidsretta tiltak som arbeidspraksis, AMO-kurs m.v. for flyktningar og deltakarar i introduksjonsprogram. Handsaming i formannskapet: Røysting: Tilrådinga frå administrasjonen vart samrøystes vedteken. Tilråding frå Formannskapet - 24.09.2013 til kommunestryret: 1. Volda kommune kan busetje inntil 125 flyktningar som utløyser integreringstilskot over ei femårsperiode, inkludert einslege mindreårige flyktningar. Dvs. ei ramme på 25 flyktningar kvart år. Familiesameiningar kjem i tillegg. Vår ref.: 2013/818 Side 2 av 15
2. Volda kommunestyre er oppteken av at arbeidet med busetjing og integrering av flyktningar i kommunen skal vere berekraftig og vil revurdere busetjingstalet i punkt 1 dersom ein ikkje oppnår måltalet på 70% overgang til ordinær utdanning eller arbeid. 3. Volda kommunestyre ser det som avgjerande for berekraftig busetjings- og integreringspolitikk at fylkeskommunen tilbyr alternativt og tilrettelagt vidaregåande utdanningsløp for unge og vaksne flyktningar, og at NAV tilbyr tilrettelagt og auka satsing på arbeidsretta tiltak som arbeidspraksis, AMO-kurs m.v. for flyktningar og deltakarar i introduksjonsprogram. Administrasjonen si tilråding: 1. Volda kommune kan busetje inntil 125 flyktningar som utløyser integreringstilskot over ei femårsperiode, inkludert einslege mindreårige flyktningar. Dvs. ei ramme på 25 flyktningar kvart år. Familiesameiningar kjem i tillegg. 2. Volda kommunestyre er oppteken av at arbeidet med busetjing og integrering av flyktningar i kommunen skal vere berekraftig og vil revurdere busetjingstalet i punkt 1 dersom ein ikkje oppnår måltalet på 70% overgang til ordinær utdanning eller arbeid. 3. Volda kommunestyre ser det som avgjerande for berekraftig busetjings- og integreringspolitikk at fylkeskommunen tilbyr alternativt og tilrettelagt vidaregåande utdanningsløp for unge og vaksne flyktningar, og at NAV tilbyr tilrettelagt og auka satsing på arbeidsretta tiltak som arbeidspraksis, AMO-kurs m.v. for flyktningar og deltakarar i introduksjonsprogram. Vedleggsliste: 1. Brev frå IMDi av 22.04.13: Oppmoding om busetting av flyktningar i 2014 2. Brev datert 12.04.13 frå Redd Barna 3. Intensjonsavtale mellom IMDi og Volda kommune av 24.03.11 4. Fråsegn frå avdelingane Uprenta saksvedlegg: K-sak 9/12 Busetjing og integrering av flyktningar i perioden 2012-2014, handsama i kommunestyremøte 02.02.12 Handlingsprogram for busetjing og integrering av flyktningar i Volda kommune 2012-2014 Samandrag av saka: I brev av 22.04.13 ber Integrerings- og mangfaldsdirektoratet (IMDi) Volda kommune om å busetje 30 flyktningar i 2014, inkludert seks einslege mindreårige. Kommunen kan etter avtale med IMDi ta imot fleire flyktningar enn talet i oppmodinga. Vår ref.: 2013/818 Side 3 av 15
IMDi ønskjer presise vedtak på tal flyktningar som skal busetjast der det kjem klårt fram kor mange flyktningar kommunen faktisk kjem til å ta imot. Ev. familiesameiningar må ikkje inkluderast, vedtaket må fattast utan atterhald og er bindande. I dag ventar kring 4500 flyktningar med opphaldsløyve i mottak på å få flytte til ei kommune. 700 av desse er born i familiar. Totalt skal 10.000 flyktningar busetjast i 2014 og 9000 i 2015 og 2016. Saksopplysningar: Gjeldande busetjingsvedtak: Kommunestyresak 9/12 vedteke i møte 02.02.12: 1. Volda kommune inngår ein fleirårig og forpliktande samarbeidsavtale med Integrerings- og mangfoldsdirektoratet (IMDi) om busetjing av 15 til 25 flyktningar kvart år i perioden 2012-2014, inkludert einslege mindreårige. 2. Volda kommunestyre vedtek Handlingsprogram for busetjing og integrering av flyktningar i Volda kommune 2012-2014, men unnatak av kap. 3.1, 2. avsnitt. 3. Volda kommunestyre ber administrasjonen gå gjennom den kommunale bustadmassen, med tanke på at mest mogleg av bustadmassen vert frigjort til personar som har behov som følgje av sosiale tilhøve. 4. Kommunestyret ber administrasjonen intensivere arbeidet med å flytte undervisninga i norsk og samfunnskunnskap for nykomne innvandrarar tilbake frå Hareid til Volda/Ørsta. Nasjonale busetjingsbehov: Dagens busetjingsmodell byggjer på ein avtale mellom KS og staten, og omfattar busetjing av flyktningar og etablering/nedlegging av asylmottak og omsorgssentre. Formålet med avtalen er å løse dei nasjonale oppgåvene Noreg har forplikta seg til når det gjeld mottak av asylsøkjarar og busetjing av flyktningar. Kapasiteten på begge områda må til ei kvar tid tilpassast behova. I løpet av dei åtte første månadene av 2013 kom det 7882 asylsøkjarar til Noreg, og no sit kring 16.000 bebuarar i asylmottak i landets kommunar. 4500 er busetjingsklare og ventar på å få flytte til ei kommune. Nasjonalt utval for mottak og busetjing av flyktningar, samansett av representantar frå kommunal sektor (KS, ordførarar og rådmenn) og staten, satt busetjingsmålet for 2013 til 8000, men kommunane fatta berre vedtak om å busetje 6200 av desse. Mange blir dermed lengeventande i mottak før dei får busetjing i ei kommune. Busetjingsmålet for 2014 er sett til 10.000 flyktningar og 360 kommunar er oppmoda om å busetje desse. Kommunar i Midt- Norge er oppmoda om å busetje 1570, inkludert 70 EM. Volda kommune er oppmoda om å busetje 30, inkludert 6 EM. IMDi og KS har saman komt fram til oppmodingstalet til den einskilde kommune. Om ei kommune svarar nei på oppmodinga eller fattar eit vedtak som er lågare enn oppmodinga, må andre kommunar busetje fleire flyktningar. Busetjingsmodellen er bygd på at det skal vere frivillig for kommunane å busetje flyktningar, gjennom forpliktande avtalar mellom stat og kommune. Med 4500 busetjingsklare flyktningar i mottak som ventar på busetjing i ei kommune og stadig tilstrøyming av asylsøkjarar til landet, er mottakskapasiteten sprengd. UDI har no starta arbeidet med å auke mottakskapasiteten, og ser føre seg å etablere 30-40 nye mottak ute i landets kommunar. Vår ref.: 2013/818 Side 4 av 15
Busetjing av flyktningar i Volda kommune Kvart år sidan 1987 har Volda kommune busett flyktningar. Gjennom 25 år med busetjingsog integreringsarbeid kan ein for lengst konkludere med at oppgåva er løpande og permanent for kommunen, og at det har blitt opparbeidd høg fleirkulturell kompetanse blant dei tilsette i organisasjonen og forøvrig i voldasamfunnet. Intensjonsavtalen med forpliktande samarbeid mellom IMDi og Volda kommune om busetjing og integrering av flyktningar i perioden 2012-2014 er uttrykk for ønskje om eit tettare og meir strukturert samarbeid mellom staten og kommunen gjennom langsiktig planlegging og systematisk busetjings- og integreringsarbeid for betre resultatoppnåing for begge partar. Tabell 1 viser busette flyktningar i perioden 1994-2012. Sidan 1994 har Volda busett 500 flyktningar inkludert familiesameinte, dvs. eit snitt på 26 kvart år dei siste 19 åra. Tabell 2 viser mål og resultat i busetjingsarbeidet i 2008-2012, samt oversikt over kven som kom som overføringsflyktning (OFF), frå asylmottak (ASY), som einsleg mindreårig (EM) og på familiesameining (fam). Dei siste fem åra er det busett 145 flyktningar etter avtale med IMDi, dvs. eit snitt på 29 kvart år. 100 vart busett frå asylmottak (ASY), derav 24 einslege mindreårige (EM). 21 kom som overføringsflyktningar (OFF). I tillegg har 34 blitt familiesameint (fam) med herbuande flyktningar. Totalt har 179 flyktningar utløyst integreringstilskot i perioden 2008-2012. Vår ref.: 2013/818 Side 5 av 15
Hittil i 2013 er det busett 18 flyktningar, derav fem EM. To skal busetjast frå Volda mottak innan utgangen av september, og ein familie på fem skal busetjast 4. kvartal. Sju personar innafor integreringstilskotsperioden har flytta frå Volda hittil i år. Fem flytta med bakgrunn i skulegang og to til arbeid i andre kommunar. I 2012 flytta ni personar innafor integreringstilskotsperioden. Fire flytta med bakgrunn i skulegang og fem til familie og vener. Bustadsituasjonen: Tilgang på bustader er ofte flaskehalsen i busetjingsarbeidet. Volda har 80 kommunale gjennomgangsbustader som alle er utleigde. Som konsekvens av siterte vedtak i kommunestyret vert brukargrupper med lovfesta rettar prioritert ved tildeling. I dag bur det flyktningar vi mottek integreringstilskot for i 24 av dei 80 kommunale gjennomgangsbustadene. I tillegg bur tidlegare busette flyktningar i 16 av bustadene. 23 av bustadene er særskild kjøpt/bygd til busetjing av flyktningar og er lokalisert i Nybråtet, Smiebakken og Midtun. I tillegg er det kjøpt inn tre utleigebustadar i 2010/2011 til busetjing av EM lokalisert i Smiebakken, Ottamarka og Osgarden. Alle bustadene har utløyst 20-40% tilskot frå Husbanken og er sjølvfinansierande gjennom tilskot og husleige. Bustadmassen vert nytta fleksibelt etter behov. Kommunen leiger ein bustad med privat huseigar for framleige til flyktningar, og vert nytta som midlertidig bufellesskap for einslege vaksne menn. Fleire flyktningar leiger private bustader, og nokre har kjøpt eller bygd hus i Volda. Medio september er det busett 18 av 25 flyktningar i 2013. 13 er busett i kommunale husvære, inkludert EM i Smilebakken bufellesskap og vaksne i det kommunalt framleigde bufellesskapet. Fem har blitt busett i private husvære. I 2012 vart 23 busett i kommunale husvære/bufellesskap og tre i private. Tilsette i seksjon innvandring har i all hovudsak formidla til dei private bustadene. Alle EM vert busett i døgnbemanna kommunalt bufellesskap. Gjennom busetjing i bufellesskapa og ved aktivt å nytte den private bustadmarknaden har vi oppnådd resultatmåla i busetjingsarbeidet når det gjeld måltalet for kor mange vi skal ta imot og finne bustad til. Som følgje av pkt. 3 i k-sak 9/12 vart det sett ned ei arbeidsgruppe for å arbeide med gjennomstrøyming i dei kommunale gjennomgangsbustadene. Så langt har nokre hatt overgang til privat bustad og ein har nytta ledige bustader til andre vanskelegstilte på bustadmarknaden. Grunna pressa bustadmarknad i Volda med mange vanskelegstilte, studentar og bebuarar i eit desentralisert asylmottak, har vi dei siste åra hatt stor nytte av å busetje ungdom og vaksne flyktningar i bufellesskap og på den private marknaden, der huseigar inngår direkte kontrakt med dei nykomne flyktningane. Bufellesskapa er ei midlertidig buløysing til flyktningane finn anna eigna privat bustad. Volda har inngått samarbeid med IMDi om å delta i busetjingsforsøk der flyktningar skaffar bustad sjølve medan dei bur i mottak, og blir busett i kommunen etter avtale med IMDi når dei kan leggje fram husleigekontrakt. Bakgrunnen for forsøket er å sikre raskare busetjing, effektuere busetjingsvedtaket i kommunen og myndiggjering av flyktningane til å ta ansvar for sjølvstendig bustadkarriere, og sikre dei bustadkarriere på den private marknaden frå dag ein i kommunen. Busetjingsforsøket skal skje innafor eksisterande busetjingsvedtak. Modellen er prøvd ut tidlegare år i Volda i samband med at bebuarar på Volda mottak sjølve har skaffa seg bustad med ønskje om framtidig busetjing i Volda. Det er eit mål å greie ut modellen "Frå leige til eige" og få på plass ein slik modell i framtidig busetjing. I revidert nasjonalbudsjett kom signal om at ein kan få inntil 40% tilskot frå Vår ref.: 2013/818 Side 6 av 15
Husbanken (auke på 20%) til kjøp/bygging av bustadar til busetjing av vaksne flyktningar, men vi ventar på retningsliner for ordninga. Bakgrunnen er auka nasjonale busetjingsbehov og tilbakemeldingar frå kommunane om at den største utfordringa i busetjingsarbeidet er å framskaffe bustader. Om vi får til modellen "Frå leige til eige" kan vi arbeide meir strategisk for å oppnå resultatmålet på at 30% av flyktningane skal eige bustad innan 6 år. Volda er ei av 15 kommunar i Midt-Norge som er invitert til å delta i Husbanken si målgruppesatsing 2013-2014. Målet er at deltakarkommunane skal gjennomføre eit godt busetjingsarbeid gjennom auka fokus på dei bustadsosiale utfordringane i kommunen. Aktuelle tema er bruk av Husbanken sine virkemidlar, auka gjennomstrøyming i kommunale bustader, framskaffing av bustader til flyktningar, bruk av introduksjonsprogrammet til sjølvstendig bustadkarriere og planleggingsverkty til jamn og kvartalsvis busetjing. Det er fleire utfordringar med framleigekontrakter, m.a. at husvære kan stå ledige i periodar samstundes som kommunen har husleigeutgifter som ikkje vert dekt gjennom inntekter. Dette skjer ved gjennomstrøyming i bufellesskapet når personar flyttar ut og over i private husvære. Dersom ramma for tal flyktningar som skal busetjast inneverande år allereie er fylt opp og kommunen ikkje kan busetje nye inn i det ledige husværet, kan kommunen tape husleigeinntekter. Med eit fleksibelt busetjingsvedtak kan vi forskottere busetjing på neste års kvote og busetje nye flyktningar når vi har ledige kapasitet på bustadmarknaden. For kommunale gjennomgangsbustader vert det inngått husleigekontraktar med butid på tre år, og målet er at leigetakaren skal skaffe seg privat bustad før kontraktstida er ute. For nykomne flyktningar tek det ofte meir enn tre år å kome i posisjon til å skaffe seg privat eigna bustad. Særlege utfordringar har store barnefamiliar, men også andre. Fleire vert difor buande i kommunale gjennomgangsbustader utover tre år. Av Husbanken er nykomne flyktningar definert som vanskelegstilte på bustadmarknaden og kommunen har eit særleg ansvar for å leggje til rette for desse. Helseavdelinga er uroa over at det er vanskeleg for flyktningane å finne seg eigna bustad. I lys av bustadmarknaden og dei spesielle strukturelle utfordringane kommunen står i, samt at NAV har mist dei midlertidige bustadene i Kløvertunvegen 8, meiner tenesta for psykisk helse at det grensar til det uansvarlege å ta i mot og busetje fleire enn vi gjer i dag. Barnevern meiner det er viktig å sikre at ein har nok bustader i kommunen til dei som vert busett her og å arbeide for å unngå at ein samlar mange flyktningar i eitt bumiljø. Dei bør bu spredt og saman med øvrig befolkning. Det er også viktig å syte for at dei ikkje vert buande i kommunale bustader over lang tid, men kjem seg vidare. Gjennom prosjektet Bustadkarriere for flyktningar har Volda kommune fått tilskot til å utvikle ny metodikk til butrening og buretta tiltak for flyktningar, med mål om sjølvstendig bustadkarriere. Tilsette i seksjon innvandring har utarbeidd eit butreningsprogram som handlar om å leve og bu i Noreg. Det buretta tiltaket er implementert i arbeidet med kvalifisering av EM og introduksjonsprogrammet, og tek til i ei tidleg fase av kvalifiseringa. Fokuset er å bli sjølvstendig på bustadmarknaden og sikre rask overgang frå kommunalt til privat husvære. Programrådgjevarar og primærkontaktane i EM-arbeidet har hatt eit ekstra fokus på bustadkarriere sidan oppstarten. Frå 2011 og fram til i dag har 36 personar, inkludert EM, hatt overgang frå kommunal til privat bustad. To har kjøpt bustad og to har søkt om startlån. Vår ref.: 2013/818 Side 7 av 15
Integrerings- og kvalifiseringstiltak: Introduksjonsprogram for nykomne innvandrarar vart lovfesta frå 1. september 2004 (introduksjonslova). Volda kommune har praktisert intensjonane i lova frå januar 2001 og har etablert eit godt integrerings- og kvalifiseringstilbod og utvikla høg kompetanse på feltet. Lova gir nykomne innvandrarar mellom 18 og 55 år med behov for grunnleggjande kvalifisering, rett og plikt til deltaking i introduksjonsprogram. Målgruppa er i all hovudsak avgrensa til nykomne flyktningar, personar med opphald på humanitært grunnlag eller kollektivt vern, og familiesameinte til desse. Deltaking i programmet utløyser rett til introduksjonsstønad. Stønaden utbetalast etterskotsvis på bakgrunn av innlevert timeliste, via lønssystemet til kommunen. Stortinget har fastsett stønaden til 2G på årsbasis, som pr. 1. mai 2013 utgjer kr 170.490 (kr 113.660 for deltakarar under 25 år). Stønaden er skattepliktig. Resultatmålet er sett til at 70% av deltakarane som avsluttar sine program skal ha overgang til ordinær utdanning eller arbeid. Tabell 3 viser resultat for Volda kommune sitt introduksjonsprogram dei sju åra, i perioden 2007 - aug. 2013. I 2012 hadde 55% av deltakarane som gjekk ut av introduksjonsordninga overgang til ordinær utdanning eller arbeid. Nasjonale resultat var på 47%, ekskl. grunnskuleopplæring for vaksne. Overgang til grunnskule for vaksne skal i følgje staten sine retningsliner ikkje takast med i resultatmålinga. Ein kan undrast om dette er riktig sidan opplæringa utløyser rett til flyktningstipend og ordinært stipend og lån frå lånekassa. Inkluderer vi dei to deltakarane som hadde overgang til grunnskulopplæring for vaksne er resultatet på 65% i 2012. Fem av deltakarane hadde overgang til arbeidsretta NAV-tiltak, og tel ikkje med i resultatmålinga. Med unntak av 2010 og 2011 har Volda kommune oppnådd betre resultat enn det nasjonale snittet. Inkluderer vi dei som har hatt overgang til grunnskuleopplæring for vaksne med i resultatmålinga har vi dei siste sju åra eit snitt på 70% overgang til arbeid og utdanning. Hittil Vår ref.: 2013/818 Side 8 av 15
i år har vi eit resultat på 82% om vi inkluderer dei som har hatt overgang til grunnskuleopplæring for vaksne. Det er eit lovfesta krav at introduksjonsprogrammet skal innehalde norskopplæring og samfunnskunnskap, og tiltak som førebur til utdanning og arbeid. Opplæringa vart flytta frå Ressurssenteret i Hareid til Volda læringssenter frå skulestart hausten 2013. 90 elevar deltek i opplæringa fordelt på fem grupper, dvs. 18 elevar pr. gruppe. Det er tilført ressursar tilsvarande 5,8 årsverk til gjennomføring av opplæringa. Elevgruppa er samansett av flyktningar, bebuarar ved Volda mottak og andre innvandrarar. Læringssenteret tilbyr 33 timar norskundervisning i veka for deltakarar i introduksjonsprogram innafor skuleruta, inkludert dei to timane programrådgjevarane har ansvar for. I samband med omorganiseringa vert seksjon innvandring oppløyst og fordelt på dei sektorane som yter tilsvarande tenester til øvrige innbyggjarar. Programrådgjevarane vert organisert som ein del av læringssenteret under avdeling for Opplæring og oppvekst og skal ha ansvar for for dei resterande sju vekene (34 dagar) av det lovpålagde heilårsprogrammet på 47 veker som Ressurssenteret i Hareid tidlegare hadde ansvar for. Læringssenteret skal organisere det samla tilbodet utan tilføring av auka midlar. På årsbasis er arbeidet stipulert til 50% årsverk til planlegging og gjennomføring, og drifta inkl. tolkeutgifter er stipulert til om lag kr 100.000. Merkbare konsekvensar er høgt arbeidspress og mindre ressursar og kapasitet til andre viktige kjerneoppgåver i busetjings- og integreringsarbeidet. Gjennom deltaking i K+ samarbeidet og forpliktande samarbeid med staten om busetjing og integrering av flyktningar har Volda kommune fått tilskot til utviklingsprosjektet Klart eg kan! der vi er i gang med å utvikle ny metode for betre arbeidsretting av introduksjonsprogrammet for flyktningar med liten eller ingen skulebakgrunn. I prosjektet har vi så langt fått til eit samarbeid med Sollia barnehage om å ha to deltakarar i praksis over tre månader med fagundervisning og mentor/rettleiing på arbeidsplassen. Å jobbe i barnehage er ein av stadig færre arbeidsplassar der det framleis er mogleg å få arbeid utan formell kompetanse. Klart eg kan! er ei vidareføring av utviklingsprosjektet Felles mål om arbeid, som vart avslutta i 2012. Resultat frå dette prosjektet er gjennomføring av reinhaldskurs i regi av kommunen, der fleire deltakarar fekk seg vikariat i kommunen og deltidsjobb i private verksemder i etterkant av kurset. I tillegg har seksjon innvandring inngått samarbeidsavtalar med to private bedrifter og to kommunale avdelingar om språkpraksisplassar. NAV gir i liten grad tilbod om individuelle arbeidsretta tiltak som del av introduksjonsprogrammet, med unntak av informasjon på individ- og gruppenivå. NAV har i liten grad tiltak og ressursar retta mot flyktningar spesielt, men fekk i 2013 prosjektmidlar til å styrke innsatsen rundt flyktningar med liten eller ingen skulebakgrunn, knytt til metodeutvikling for meir individretta tilrettelegging og oppfølging. Målgruppa har vore flyktningar med lang butid og som er ferdig med introduksjonsprogrammet. Tiltaket er lokalisert på Furene AS og fem flyktningar frå Volda har delteke i prosjektet sidan oppstarten i mars 2013. Alle har arbeidspraksis, to har fått deltidsarbeid og nokre har hatt sommarjobb gjennom praksisplassen. Vi ser at det offentlege utdanningssystement på langt nær har tatt innover seg å leggje til rette for utdanningsløp for elevar med vaksenrett. Det er ikkje vaksenopplæringstilbod på Ørsta eller Volda vidaregåande skule, og det er vanskeleg å få til realkompetansevurdering. Dei siste åra har vi aktivt vore i dialog med fylkeskommunen og dei vidaregåande skulane i nærområdet for å formidle behov i målgruppa, m.a. knytt til helsefagarbeidarutdanning. Fleire Vår ref.: 2013/818 Side 9 av 15
private aktørar gir tilbod om kostbare utdanningsløp på vidaregåande nivå, men få flyktningar maktar å nyttiggjere seg dette grunna høge kostnader. Statlege tilskot til busetjing og integrering av flyktningar: Etter busetjing tel flyktningane med i folketalet som dannar grunnlag for økonomiske overføringar til kommunen. I tillegg mottek kommunen ulike typar statlege tilskot for busetjing av flyktningar. Staten har auka sine satsar for integreringstilskot, tilskot til busetjing av einslege mindreårige, tilskot til opplæring i norsk og samfunnskunnskap, samt betra Husbanken sine stønadsordningar for å sikre finansiering av busetjings-, integrerings- og kvalifiseringsarbeidet. Jf. IMDi Rundskriv 01/13 skal integreringstilskotet, saman med tilskotet til norskopplæring, finansiere kommunen sine utgifter til introduksjonsordninga, innvandrarkontor-, tolke-, sosialkontor-, barnevern-, barnehage-, helse-, bustad- og bustadadministrasjonstenester, sysselsetjingstiltak, yrkeskvalifisering, arbeidstrening, kultur- og ungdomstiltak. Tilskotet er ikkje øyremerka og vert i Volda sett på som ein del av kommunen sine statlege rammeoverføringar. Dei kommunale avdelingane må i sine budsjett- og økonomiplanforslag inkludere tenester overfor denne målgruppa, som for øvrige innbyggjarar. Satsane for dei særskilde tilskota for busetjing av flyktningar er som følgjer: Integreringstilskot kr 666.800 for einslege vaksne, kr 616.800 for andre vaksne og EM, kr 596.800 for barn, fordelt over fem år (sjå også tabellen under). Grunnskuletilskot kr 11.400,- per år for barn i grunnskulealder Barnehagetilskot 22.900 (eingongstilskot) Tilskot til norskopplæring for vaksne: Grunntilskot på kr 540.000 og i tillegg kr 119.100 per person, fordelt over tre år (31400-53800-33900) Eldretilskot kr 147.600 (eingongstilskot busetjing av personar over 60 år) Særskild ekstratilskot for busetjing av personar med nedsett funksjonshemming / åtferdsvanskar kr 165.100 (eingongstilskot), ev. inntil kr 825.700 per år i inntil 5 år Ekstratilskot einslege mindreårige (EM-tilskot) kr 130.900 per person per år t.o.m. det året den mindreårige fyller 20 år Refusjon frå Bufetat på barnevernutgifter over kr 15.524 per mnd. for EM under omsorg. Vår ref.: 2013/818 Side 10 av 15
Tabell 4: BUDSJETT 2014 - INTEGRERINGSTILSKOT Busetjingsår Tilskot pr. år pr. person Tal flyktningar Sum pr. Busetjingsår ÅR1 (2014) Kr 215.000 (einslege vaksne) x 10 personar 2.150.000,- ÅR1 (2014) Kr 165.000 (vaksne) x 5 personar 825.000,- ÅR1 (2014) Kr 145.000 (barn) x 5 personar 725.000,- ÅR1 (2014) Kr 165.000 (einslege mindreårige) x 5 personar 825.000,- ÅR2 (2013) Kr 166.800 x 26 personar 4.336.800,- ÅR3 (2012) Kr 135.000 x 33 personar 4.455.000,- ÅR4 (2011) Kr 80.000 x 27 personar 2.160.000,- ÅR5 (2010) Kr 70.000 x 40 personar 2.800.000,- Totalt 151 personar 18.276.800, - Tabell 4 viser budsjett for integreringstilskotet i 2014 der det er teke høgde for busetjing av 25 flyktningar i 2013 og 2014, ein familiesameint person i 2013, busette flyktningar i perioden 2010-2012 som utløyser tilskot i 2014, samt kjende til- og fråflyttingar. Totalt vil 163 personar utløyse om lag 20,6 mill. i integreringstilskot i 2013. Dersom det vert busett 25 flyktningar i 2014 vil vi motta integreringstilskot for kring 151 personar, som utgjer om lag kr 18,3 mill. Dette gir ei redusert inntekt på kr 2,3 mill. samanlikna med kjende tal for tilskotet i 2013, som er på kr 20,6 mill. Talgrunnlaget er basert på satsar for integreringstilskotet i 2013 og tek ikkje omsyn til ev. familiesameiningar eller til-/ frå-flyttingar som vil kome mot slutten av inneverande år eller i 2014. Andre tilskot: I 2012 fekk Volda kommune 2,6 mill. i EM-tilskot og 10,7 mill. i refusjon frå Bufetat til arbeidet med einslege mindreårige flyktningar. Tilskota kjem i tillegg til integreringstilskot, tilskot til norskopplæring og ev. andre særskilde ekstratilskot for målgruppa. For 2013 er kjende tal for EM-tilskotet i underkant av kr 3,4 mill. Tilskotet til norskopplæring for vaksne var på 7,7 mill. i 2012. Kostnadene til norskopplæring på Ressurssenteret i Hareid var på i underkant av kr 4,7 mill. og overføringar til andre kommunar som følgje av flytting var kr 671.000 i 2012. Dette gjeld i all hovudsak bebuarar ved Volda asylmottak som vert busett i andre kommunar. Opplæringa til asylsøkjarar vart noko subsidiert av norskopplæringstilskotet for busette flyktningar og innvandrarar i 2012. Samanliknar ein tala for 1. og 2. kvartal 2012 med tilsvarande tal 2013 har kommunen fått kr 400.000 mindre i tilskot til norskopplæring første halvår i 2013 (2012: 1.333.200 og 2013: 940.000). Målet er å vere i balanse ved utgangen av året. Som følgje av deltaking i pilotprosjekt for direktebusetjing av EM mottok kommunen kr 313.925 til styrka norsk- og grunnskuleopplæring i 2012. Ved skulestart hausten 2013 deltek 90 elevar i norskopplæring. Om lag 4 mill. går til 5,8 årsverk for lærarar/administrasjon og om lag 1 mill. til husleige og drift. Grunnskuletilskotet for 2012 utgjorde kr 341.000 for 31 grunnskulebarn i flyktninggruppa. I 2013 har vi så langt motteke kr 376.200 for 33 grunnskulebarn. Det er knytt eitt årsverk til innføringstilbod/språkopplæring for nykomne innvandrarbarn. Kommunen fekk barnehagetilskot for tre flyktningbarn som er innafor integreringstilskotsordninga i 2012, Vår ref.: 2013/818 Side 11 av 15
totalt kr 65.400. Tilskotet vert nytta til å styrke innsatsen kring barna i aktuell barnehage. Ingen barn har utløyst slikt tilskot i 2013. I 2012 mottok kommunen i underkant av kr 3,7 mill. i særskild ekstratilskot på fem personar. Så langt i 2013 har vi motteke kr 1,8 mill. for fire personar og ventar midlar på ytterlegare ein person, samt at det vert arbeidd med å søkje midlar på to personar til. Tilskota vert primært nytta til å styrke dei kommunale avdelingane til oppfølging av den einskilde brukar. Som følgje av at Volda kommune har inngått forpliktande samarbeidsavtale med staten v/imdi om busetjing og integrering av flyktningar i perioden 2012-2014, sjå vedlegg 3, er vi i posisjon til å søke ulike utviklingsmidlar til busetjings- og integreringsarbeidet i kommunen. I 2012 fekk vi kr 100.000 til utviklingsprosjekta Felles mål om arbeid frå IMDi og kr 245.000 til Bustadkarriere for flyktningar frå Husbanken. I 2013 har vi fått kr 150.000 frå IMDi til utviklingsprosjektet Klart eg kan! I 2010 vart avdelingane sine rammer styrka som følgje av ei auke i busetjinga på 40 flyktningar, frå 100 til 140 fordelt over fem år i integreringstilskotsperioden: Samordnings- og utviklingsstaben, seksjon innvandring: Auka ramme på 1,6 mill. for auka utgifter til introduksjonsstønad, frå 3,7 til 5,3 mill. 1,2 årsverk som programrådgjevar/miljøarbeidar til auka busetjings- og integreringsarbeid, kr 540.000. Auka ramme på kr 50.000 til gjennomføring av ICDP for nykomne flyktningforeldre 2 årsverk til bu- og omsorgstilbod for einslege mindreårige flyktningar, kr 900.000. Auka ramme med kr 200.000 til arbeidet med einslege mindreårige flyktningar. Barnevernavdelinga: 1 årsverk til miljøarbeidar/-terapeut for auka arbeid med busetjing av einslege mindreårige flyktningar og andre flyktningbarn, kr 450.000. Auka ramme på kr 300.000 til arbeidet med mindreårige flyktningbarn. NAV: 0,5 årsverk knytt til meirarbeid ved auka busetjing av flyktningar, kr 225.000. Auka ramme på 1 mill. til etablering og utbetaling av sosialhjelp for einslege mindreårige flyktningar og andre flyktningar som ikkje deltek i introduksjonsprogram. Tenesta for psykisk helse: 0,5 årsverk til oppfølging av psykisk helse for nykomne flyktningar, kr 225.000. Helseavdelinga: 0,5 årsverk knytt til meirarbeid ved auka busetjing av flyktningar, kr 225.000. Skuleavdelinga: Auka ramme på kr 600.000 til styrking av opplæringa for nykomne flyktningbarn og unge i grunnskuleopplæringa. Barnehageavdelinga: Auka ramme på kr 200.000 til styrking av barnehagetilbodet for nykomne flyktningbarn. Eigedomsavdelinga: Auka ramme på kr 100.000 til styrking av driftsbudsjettet til kommunale utleigebustader. Vår ref.: 2013/818 Side 12 av 15
Styrkinga har i all hovudsak blitt vidareført på same nivå i 2011, 2012 og 2013. Før styrkinga i 2010 har avdelingane også tidlegare år fått auka sine rammer til å handtere busetjing av inntil 100 flyktningar. Vurdering og konklusjon: Volda kommune har i snitt busett 29 flyktningar kvart år i perioden 2008-2012, og inkludert familiesameinte har 179 personar utløyst integreringstilskot i perioden. I 2013 vert det busett 25 flyktningar, og kommunen har fått melding om ankomst av ein person på familiesameining. Totalt vil 163 personar utløyse om lag 20,6 mill. i integreringstilskot i 2013. Gjeldane busetjingsvedtak i perioden 2012-2014 er 15-25 flyktningar pr. år. Dersom det vert busett 25 flyktningar i 2014 vil kommunen motta integreringstilskot for kring 151 personar, som utgjer om lag kr 18,3 mill. Dette gir ei redusert inntekt på kr 2,3 mill. samanlikna med kjende tal for tilskotet i 2013, som er på kr 20,6 mill. Vert busetjinga auka med fem flyktningar i 2014, frå 25 til 30 slik IMDi ber om, vil tilskotet auke med i underkant av 1 mill., frå kr 18,3 til kr 19,2 mill. Dersom busetjinga vert redusert til 15 flyktningar i 2014 vil det bli utløyst tilskot for 141 personar, som utgjer om lag kr 16,4 mill. Dette gir ei redusert inntekt på kr 4,2 mill. i høve kjende tal for tilskotet i 2013. Talgrunnlaget er basert på satsar for integreringstilskotet i 2013 og tek ikkje omsyn til ev. familiesameiningar og til- /fråflyttingar som vil kome mot slutten av inneverande år eller i 2014. I avdelingane sine fråsegn til saka er det gjengs over ei negativ innstilling til å auke busetjingstalet. Grunna nedskjeringar og reduksjon i drifta meiner avdelingane at kapasiteten ikkje er god nok, og dei fryktar ikkje å gjere eit godt nok kvalifiserings- og integreringsarbeid. Spesielt gjeld dette skulesektoren som viser til reduksjon i drifta både i 2013 og 2014. Dei peikar særskilt på at lokala ved Volda læringssenter ikkje er dimensjonert for auke i elevtalet, og at ei auke vil gi utfordringar i å oppretthalde tilbodet som vert gitt innafor dei økonomiske rammene avdelinga har i dag. I tronge økonomiske tider er det viktig å prioritere kjerneoppgåver og finne meir effektive og smartare måtar å løyse oppgåvene på. I arbeidet med framskaffing av bustader som ofte er flaskehalsen i busetjingsarbeidet, er det gjort eit godt arbeid dei siste to åra. Ved å arbeide systematisk med buretta tiltak og at flyktningane skal bli sjølvstendig på bustadmarknaden frå dag ein i kvalifiseringsarbeidet, har vi sikra gode busetjingsresultat. Det vert også arbeidd systematisk med å framskaffe private bustader til busetjing av nykomne og overgang frå kommunal til privat bustad. Slik vert kommunale bustader frigjort til busetjing av nykomne flyktningar og andre vanskelegstilte. Utgreiing og implementering av modellen Frå leige til eige vil fremje dette arbeidet ytterlegare saman med deltaking i Husbanken si målgruppesatsing på feltet. I ny organisasjon frå 01.01.14 skal framskaffing og tildeling av bustader til flyktningar og andre vanskelegstilte, samt gjennomstrøyming i kommunale bustader koordinerast i ei ny forvaltningseining under helse- og omsorgsleiaren, og framskaffing, drift og vedlikehald av kommunale bustader skal ligge under eigedomsleiaren. Det er trong for større fleksibilitet i busetjingsvedtaket for å nytte ledig kapasitet på bustadmarknaden, når husvære står tomme og kommunen har husleigeutgifter utan å få inntekter, og når bebuarar i mottak skaffar seg bustad sjølve med ønskje om busetjing i kommunen. Gjennom tverrfagleg samarbeid med avdelingane knytt til kapasitet og ressursar, Vår ref.: 2013/818 Side 13 av 15
må ein best mogleg styre unna busetjing i pressområde og i periodar når avdelingane har avgrensa kapasitet. Ved å ha eit fleksibelt busetjingsvedtak på inntil 125 flyktningar som utløyser integreringstilskot over ei femårsperiode, tilsvarar det busetjing av eit snitt på 25 flyktningar kvart år. Fleksibiliteten vert knytt til at ein kan busetje +/- 25 flyktningar kvart år innafor ramma på 125 over femårsperioden. Fråflyttingar i integreringstilskotsperioden, der ein må dele tilskotet med tilflyttingskommunen, gir rom for å busetje nye flyktningar i ledige bustader. Avdelingane er tilført ressursar til å handtere ei slik ramme på busetjingsvedtaket jf. styrkinga til avdelingane i K-sak 9/12, sjå over, der busetjingsvedtaket vart sett til ei ramme på busetjing av 140 flyktningar over ei femårsperiode som utløyser integreringstilskot. Gjennom utviklingsprosjektet Klart eg kan! vert det arbeidd med ein ny modell for arbeidsretting av kvalifiseringsarbeidet for deltakarar med liten eller ingen skulebakgrunn, for raskare kvalifisering til ordinært arbeid. Flytting av norskopplæringa til Volda og samorganisering og samlokalisering av programrådgjevarane og lærarane på Volda læringssenter, gir rom for samordning av tiltak og ressursar, samt tettare samarbeid og målretta innsats for kvar einskild flyktning og deltakar i introduksjonsprogram. Det er forventa betre resultatoppnåing i norskopplæringa og introduksjonsprogrammet som følgje av dette. Siste året har tal deltakarar med overgang til arbeid eller utdanning auka, og resultatoppnåinga er høgare enn landsgjennomsnittet. Volda kommune har over lang tid opparbeidd eit godt busetjings- og integreringsapparat med høg kompetanse. I høve folketalet har Volda vore blant dei kommunane i landet som har teke i mot flest flyktningar. Rådmannen saknar ein heilskapleg statleg busetjings- og integreringspolitikk og meiner staten i for stor grad fokusere på kommunane sitt ansvar for å busetje utan å stille naudsynte krav og tilrettelegging av tilpassa vidaregåande studietilbod og arbeidsretta tiltak frå NAV, også som del av introduksjonsprogrammet. Vidare meiner rådmannen at kommunane må stille krav til heilskapleg tenesteforløp for flyktningar på tvers av forvaltningsgrensene. Det er underleg at staten ikkje har sett dette sjølv og sett i verk forpliktande virkemidlar for å gjere busetjingsog integreringspolitikken i Noreg meir berekraftig. Rådmannen er uroa for at Volda kommune har gjort seg avhengig av årlege integreringstilskot i driftsbudsjettet. Det er avgjerande at vi når måltala for overgang til utdanning og arbeid for at Volda kommune sitt busetjings- og integreringsarbeid skal verte berekraftig. I tillegg til manglande heilskapleg statleg politikk, så er næringsstrukturen ei utfordring for Volda. Vi har eit akademisk arbeidsliv som krev utdanning for å få arbeid. Dette gjer det meir krevjande å kvalifisere flyktningar i Volda til arbeid og sjølvstendig liv med eigen bustad m.v., enn det er i samfunn som har meir industriretta næringsliv. Resultat på 55% overgang til utdanning og arbeid etter introduksjonsordninga representerer ikkje berekraft. Det er derfor under tvil at rådmannen rår til å busetjing av gjennomsnittleg 25 flyktningar årleg i femårsperioden. Rådmannen vil ha fokus på resultatoppfølginga og vurdere politisk handsaming av dette spørsmålet på nytt dersom vi ikkje greier å nå måltalet på 70%. Økonomiske konsekvensar: Integreringstilskotet vert utløyst for flyktningar busett etter avtale med staten og for familiesameiningar til desse. Ved fråflytting vil tilskotet overførast tilflyttingskommunen. Førebelse resultat for tilskotet i 2013 viser ei inntekt på kr 20,6 mill for 163 flyktningar. Vår ref.: 2013/818 Side 14 av 15
Busetjing av 30 i 2014 vil utløyse integreringstilskot på om lag kr 19,2 mill., som gir ein reduksjon på kr 1,4 mill. i høve tilskotet for 2013. Busetjing av 25 vil gi om lag kr 18,3 mill. i tilskot, ein reduksjon på kr 2,3 mill. Busetjing av 15 vil gi om lag kr 16,4 mill. i tilskot og ein redusert inntekt på kr 4,2 mill. 2013-satsane for integreringstilskotet er lagt til grunn. Justering til 2014-satsane vil gi auka tilskot. Desse blir kunngjorde i nytt statsbudsjett. Helse og miljøkonsekvensar: Gjennom forpliktande samarbeid mellom staten v/imdi og Volda kommune om busetjing og integrering av flyktningar, er kommunen i posisjon til å delta i K+ samarbeidet som gir høve til å gjere viktige grep og tiltak på feltet for betre mål- og resultatoppnåing. Målet er at flyktningane skal bli i stand til eit økonomisk og sjølvstendig liv i det norske samfunnet så raskt som mogleg. Eit godt busetjings- og integreringsarbeid i ei tidleg kvalifiseringsfase vil gi helse-, miljø- og samfunnsmessige innsparingar i åra framover. Beredskapsmessige konsekvensar: Eit forpliktande samarbeid om busetjing av flyktningar over fleire år vil styrke beredskapen på busetjings- og integreringsfeltet og gi meir føreseielege rammer å arbeide under for staten og kommunen, samt gi rom for vidareutvikling, kompetanseheving og betre resultatoppnåing på feltet. Rune Sjurgard rådmann Utskrift av endeleg vedtak: IMDi Midt-Norge, Pb 2438 Sluppen,7005 Trondheim IMDi Midt-Norge, imdimidtnorge@imdi.no KS v/nina Gran, nina.gran@ks.no Helseavdelinga, her. Opplæring og oppvekst, her. Helse og omsorg/tenesta for psykisk helse, her. NAV Volda, her. Barnevernavdelinga, her. Eigedomsavdelinga, her. Seksjon innvandring, her Vår ref.: 2013/818 Side 15 av 15