ISLANDSKE DIKT Frå Solarljoé til opplysningstid (13. hundreåret - 1835) Norsk omdikting ved IVAR ORGLAND FONNA FORLAG 1977
INNHALD FØREORD ved Ivar Orgland 7 SOLARLJOD 121 &ORIR JOKULL STEINFINNSSON (D. 1238) Lausavisa 142 EYSTEINN ASGRlMSSON (D. 1361) LILJA (I XV) Eit dikt i hrynhent, tileigna den allmektige kongen, Kristus, og hans mor Maria. I. Bakgrunnen for diktet (str. 1 5) 143 II. Skapinga (str. 6 26) 145 III. Maria får bodet. Kristus vert avla (str. 27-32) 150 IV. Kristi barndom og oppvokster (str. 33 38) 152 V. Satans einetale (str. 39-44) 154 VI. Kristi manndomsverk (str. 45 50) 156 VII. Kristus på krossen (str. 51-57) 158 VIII. Kristus døyr (str. 58-63) 160 IX. Kristi helferd (str. 64-69) 162 X. Heimsensende og domen (str. 70 75) 163 XI. Skuldi og veikskapen til menneski. Voni om Guds miskunn (str. 76-78) 166 XII. Bøn til Gud (str. 79-85) 167 XIII. Bøn til Guds moder (str. 86-96) 169 XIV. Skaldens målsmak (str. 97-98) 173 XV. Bøn om lesarens forbøn (str. 99-100) 173 LOFTUR RIKI GUTTORMSSON (D. 1432) Strofe frå,,håttalykill" (Erindi ur Håttalykli) 175 393
JON MARlUSKALD PALSSON (Ikr. 1390- ikr. 1471) Frå,,Mariulykill" (Ur Mariulykli) 176 SKALD-SVEINN (Ikr. 1460 - ikr. 1530) Heimsvanære (Heimsosomi) 177 TROLLKJERRING-REMSE (Allra flagsa bula) 182 JON HALLSSON (Ikr. 1470 - i live 1538) Nokre strofer om alderdomen (Erindi ur Ellikvæ&i) 185 REMSE (I>ula) 187 BARNESULLAR (Barngælur) 187 FORNE DANSAR (FOLKEVISER) (Fornir dansar) Kvedet om Olav Liljuros (Kvæ&i af Olafi Liljuros) 189 Stykmorkvedet (Stjupmo&urkvæ&i) 191 Kvedet om Bjarnasønene (BjarnasonakvæSi) 194 Tristranskvedet (Tristranskvæ&i) 198 Kvedet om døtrene til Ebbe (Ebbadætrakvæ&i) 202 Kvedet om skoggangsmannen (Skogarmannskvæåi) 209 Draumkvedet (Draumkvæåi) 211 Gunnarskvedet (Gunnarskvæ&i) 213 Olavsvisa (Olafsvisur) 215 Karla-Magnuskvedet (Karla-MagmisarkvæSi) 220 Riddarkvedet (Riddarakvæ6i) 222 Kong Didriks kvede (f>i&riks kvædi konungs) 223 Eit kvede om hustru og bonde (Kvæ6i af hustru og bonda) 225 Eit kvede om mann og kjerring (Kvæåi af karli og kerlingu) 226 OMKVEDE (Vi&log) 229 JON ARASON (1484-1550) Frå,,Lj6mur" (Ur Ljomum) 237 Om vanæra i hundreåret hans (Um osoma aldar sinnar) 238 Då klosteret i ViSey vart teke (Vi8 toku Vi&eyjarklausturs) 239 Frå eit dikt mot reformasjonen på Island (Ur kvæ&i um vi&ureign Jons Arasonar vi6 Martein biskup o. fl.) 239 Etter at Jon Arason vart handteken (Eftir handtoku sina) 241 Siste strofe til Ari, sonen hans (Siéasta visa til Ara, sonar sins)... 241 394
PALL JONSSON AD REYKHOLUM (STADARHOLS-PALL) (Ikr. 1530-1598) Strofe om bortgangen til Jon Arason og sønene hans (Erindi um fråfall Jons Arasonar og sona hans) 242 Kjærleiksdikt til Helga, dotter til lovmann Ari Jonsson (Astakvæ6i til Helgu Aradottur, logmanns) 242 Eikelunden (Eikarlundurinn) 243 Til same kvinne som før, etter at det hadde teke til å kolna mellom dei (Til somu konu, eftir a& kolna tok å milli) 244 Strofe (Erindi) 245 EINAR SIGURDSSON 1 EYDOLUM (1538-1626) Til lesaren (Frå føreordsstrofene i biskop Guobrandur t>orlåkssons Visnabok (Visebok), 1612) (Ur Formålavisum Visnabokar: Til lesarans) 246 Frå,,Hugbot" (Trøyst) (Ur Hugbot) 247 Strofe om opphavet til,,hugbot" (Erindi um upphaf Hugbotar). 249 Islands føremoner (Gæéi Islands) 249 Frå,,Mariuvisur" (Ur Mariuvisum) 251 Frå,,Kvedet om Kristi krubbe, som vert kalla,,voggekvedet" (Ur,,Kvæ6i af stallinum Christi, sem kallast Voggukvæ&i") 253 OLAFUR EINARSSON (I KIRKJUBÆ) (Ikr. 1573-1651) Om ein utskjemd tidbolk (Ættlera-aldarhåttur) 257 Frå eit minnedikt om sera Einar Siguråsson, far til skalden (Ur minningarljo&i um sera Einar Sigur&sson) 260 BJARNI JONSSON, BORGFIRDINGASKALD (HUSAFELLS-BJARNI) (Ikr. 1570 - ikr. 1650) Samtidssong (Aldasongur) 261 Frå,,F16resrimur" (Ur Floresrimum) 268 ÆRI-TOBBI (?K)RBJORN &ORDARSON) (1600-talet, d. ikr. 1660?) Strofe (Visa) 269 Ulukka (SlysiS) 269 Om kattar (Um ketti) 269 Om dansken (Um Danskinn) 269 395
HALLGRlMUR PÉTURSSON (Ikr. 1614-1674) Tankar om svik (FlærSarsenna) 271 Kor fåfengt å vera forfengeleg (Hversu fånyt fordildin sé) 272 Varsemd (Varhygå) 274 Husmori fyrst ein stake tok (Husfreyjan setti upp håan strok)... 274 Ølstrofer (Olerindi), Kvedne til avskil (A6 skilnaoi kvesin) 276 Fiskeetarsalme (Fiskætasålmur) 277 Epigram (Støkur): Då skalden vart uthyst (Skåldinu uthyst) 278 " Maning (AkvæSi) (1) 278 Maning (Akvæoi) (2) 278 Vérstrofe (Ve&urvisa) 279 Gode råd (Heilræåi) 279 Sjølvportrett (Sjålfslysing) 279 Ei kone fortel om matgleda til bonden sin (Kona segir frå matarnautn bonda sins) 280 Leirkarsstrofer (Leirkarlsvisur) 280 Island (Island) 281 FRA PASJONSSALMAR (Ur Passiusålmum) 1. salme: Om då Kristus Herren gjekk ut i hagen (Um herrans Kristi utgang i grasgarsinn) 281 2. salme: Om Kristi kval i hagen (Um Kristi kvol i grasgar&inum) 285 8. salme: Kristi preike for jødane (Prédikun Kristi fyrir Gydingum). 289 22. salme: Om krossfestingsrop over Kristus (Um krossfestingarhrop yfir Kristo) 293 25. salme: Om Kristi utleiding or tinghuset (Um utlei6slu Kristi ur pinghusinu) 297 27. salme: Pilati samtale med jødane i domstolen (Pilati samtal vis Gy6ingane å domstolnum) 301 28. salme: Om Pilati range dom (Um Pilati rangan dom) 303 30. salme: Om Kristi krossbering (Um Kristi krossburs) 306 36. salme: Om delingi av Kristi klede (Um skiptin å klæ&unum Kristi) 309 41. salme: Kristi fjerde ord på krossen (E>a6 fjoroa or& Kristi å krossinum) 311 44. salme: Kristi sjuande ord på krossen (I>a6 sjounda or&id Kristi) 314 48. salme: Om Jesu sidesår (Um Jesu si&u-sår) 317 49. salme: Om Kristi gravlegging (Um Kristi greftran) 321 50. salme: Om vaktmennene (Um var&haldsmennina) 324 Avslutning (Niåurlag) 326 396
Om daudens uvisse time (Um dau&ans ovissan tima) 328 Steinunn, dotter til skalden (Steinunn, dottir skåldsins) 331 STEFAN OLAFSSON (I VALLANESI) (Ikr. 1619-1688) Møyetapet (Meyjarmissir) 337 Eit dikt om sorg (Raunakvædi) 338 Vårvér 339 Dansken (Danskurinn) 340 Dili (Dili) 340 Strofe (Staka) 341 Litfari (Litfari) 341 Ølstrofer (Olvisur) 342 Om det førre og dette hundreåret (Um på fyrri og bessa old) 343 Frå Nyårsgåve (Ur Nyårsgjof) 345 Svanesong (Svanasongur) 345 BJARNI GISSURARSON (Ikr. 1621-1712) Om Mjoafjords herlegdomar (Ur visu um Mjoafjar&ar kosti)... 350 Ein prest prøvde pennen sin og sa så: (Prestur reyndi penna sinn og mælti svo:) 351 Snøberr jol (Rau6 jol) 351 REMSER OG FOLKEVISER (Pulur og pjosvisur) 352 JON VlDALlN (1666-1720) Siste ferdi (Siéasta fer&in) 357 PALL VlDALlN (1667-1727) Kjærleiksstrofe (Manvisa) 358 ARNI BODVARSSON (A OKRUM A MYRUM) (1713-1777) Strofe (Staka) 359 GUNNAR PALSSON (1714-1791) Eggert Olafsson 360 LATRA-BJORG (BJORG EINARSDOTTIR A LATRUM) (1716-1784) Fjordane (FirSir: Vestfir&ir) 363 På Låtrum (A Låtrum) 363 397
BJORN HALLDORSSON (1724-1794) Det vert øydt opp, livet (Ævitiminn eyåist) 364 EGGERT OLAFSSON (1726-1768) Islands minneskål (Islandsminni) 365 Frå Jordbruksbolken (Ur Buna6arbålki) 366 Utanlandsk mage i islandsk buk (Utlenzkur magi i islenzkum buk) 367 På veg til København 1764 (A leie til Kaupmannahafnar 1764).. 368 På veg til Island 1766 (A leid til Islands 1766) 368 JON KDRLAKSSON A BÆGISA (1744-1819) Om ei daud mus i kyrkja (Um dauåa mus i kirkju) 370 Strofe (Lausavisa) 371 SIGURDUR PETURSSON (1759-1827) Frå Stellurimur (Ur Stellurimum) 373 Fotmein (Fotarmein) 374 BENEDIKT JONSSON GRONDAL (1760 el. 1762-1825) Den ustabile verdi (Ostoougleiki heimsins) 375 Rådet (RåSi6) 376 HALLGRfMUR SCHEVING (1781-1861) Minnedikt (Erfilj66, SigriSur Vigfusdottir I>orarinsson) 377 SVEINBJORN EGILSSON (1791-1852) Ei lyser støtt på grøne lauken (Ei gloir æ å grænum lauki) 379 Minnedikt om eit barn (Eftir barn) 380 Barnerim (Barnagælur) 381 VATNSENDA-ROSA el. SKALD-ROSA (ROSA GUDMUNDSDOTTIR) (1795-1855) Epigram (Stokur) 382 Bokliste 383 Litteratur 390 398