Tale ved prost Svein Arne Theodorsen ved Nyårsmottaking i Sunnhordland prosti 07.01.07: Gode medarbeidarar, kjære gjester! Godt nytt år. Velkomen Nå har leiaren i det nye prostirådet, Jofrid Bjørkvik, kome med ei god velkomsthelsing. Eg vil gjerne understreke at for meg er det ei stor glede å sjå dykk alle som er komne til denne samlinga i Sunnhordland prosti. Dette er den femte nyårsmottakinga her i Nysæter kyrkje, mitt tema i år er: Saman i kyrkja. Eg gler meg over å sjå representantar for det offentlege liv saman med kyrkjeleg tilsette og rådsleiarar, bedriftsleiarar og leiarar i fagforbund og andre gjester som eg som prost på ulike vis har hatt samarbeid med i 2006. Eg set stor pris på å vere saman med dykk kvar og ein! I år er det tre prestar som er her for fyrste gong: sokneprestane Olav Johannes Oma, Fitjar og Arild Steinsland, Sveio og forsamlingsleiar ved Leirvik bedehus, Aksel Lygre. Velkomne skal de vera! Vi har høyrt kantor Jan Overweg og Bremnes Kantori med dirigent kantor Jostein Molde. Song og musikk er viktig for meg, og har ein viktig plass når vi kjem saman i kyrkja. Eg gler meg over dykkar gode teneste og set stor pris på at de kunne vere med i år. Takk Eg vil takka for samarbeid og for den store og viktige tenesta som de alle gjer. Det er mykje som gjer meg glad og takksam, og stolt over å høyre til og gjere teneste som prost her i Sunnhordland. Fyrst ein varm takk til medarbeidarar i kyrkja. Takk til prestar og andre kyrkjelege tilsette for dykkar gode teneste. Skal vi vere saman i kyrkja, treng vi gode kyrkjelege medarbeidarar. Takk til kvar og ein for trufast tenesta. Takk til rådsleiarar, det første ofte krevjande året med nye sokne- og fellesråd ligg bak oss. Takk for tenesta. Eg vil gjerne takke representantar for det offentlege for godt samfunnsbyggjande arbeid i 2006. Det er ofte store krav til dei tenesta de skal levera og til tider kjem det ekstra krevjande situasjonar. Eg kan her nemne til dømes alvorlege trafikkulukker med døde og hardt skadde. Takk til alle som er der og gjer ein profesjonell innsats. Takk og for samarbeid som vi får ha i mange ulike samanhengar. Eg vil i år spesielt rette ein takk til alle som på ulike vis vart involvert i flyulukka på Stord Lufthamn, Sørstokken. Mange var med i dei ulike fasane i frå brann og redningsfolk som umiddelbart var på staden til møte med dei pårørande og medarbeidarar i sorg. Eg vil rette takken til lufthamnsjefen, og ber deg ta med helsingar til dine medarbeidarar. I samband med flyulukka, vart det skipa til ei minnemarkering ved Aker Kværner Stord, der diakon og prest var med frå kyrkja. Takk til bedrifta for måten de takla dette på. Mange opplevar at det går uvanleg godt i næringslivet for tida. Eg gler meg over imponerande arbeid og ikkje minst den nyutvikling og kreativitet som pregar mange næringar. Ein varm takk til representantar frå næringslivet, bedriftsleiarar og tillitsvalde. I samband med bispevisitas i Fjellberg prestegjeld, fekk eg i haust vere med på eit inspirerande bedriftsbesøk. I Høylandsbygd fekk vi møte leiinga ved Eide Maritim. I denne bygda i Sunnhordland finn ein spesialkompetanse som er heilt i verdstoppen. Her er
medarbeidarar som stadig går inn i nye utfordringar og som utvidar sin kompetanse gjennom å finna nye løysingar på morgondagens oppgåver. Eg møtte gründerar med mykje innovativ kraft som på bakgrunn av erfaringar og eigen kompetanse stadig utviklar bedrifta. Som de skjønar, eg vart imponert. Samtidig ser eg at tilsvarande historie kan med variasjonar forteljast om mange andre bedrifter i Sunnhordland. Gratulerar Eg har notert at Kong Harald har fått med seg at det fins mykje god samfunnsbyggjande innsats i Sunnhordland. Fleira har i 2006 fått påskjønning frå Kongen. Eg ser at to av dei er her i dag. I desember fekk Johannes G. Eide, leiar av den verksemda eg nett har omtalt, sin medalje. I sommar fekk eg vere med då ordførar Inge Reidar Kallevåg overrekte Kongens fortenestemedalje i sølv til pensjonert sokneprest Peter A. Hermansen, 94 år på julaftan! Eg vil gjerne vere mellom dei mange gratulantane og meiner Kongen har utøvd godt skjønn! Saman i kyrkja Eg vil knyte nokre tankar til dette emnet. Korleis er oppslutnaden om Den norske kyrkja i Sunnhordland? Kva vil det seie å vere ei folke -kyrkje? Korleis skal denne kyrkja styrast? Kven er velkomen til å vere saman i kyrkja vår? Saman i kyrkja på julaftan Vi har nett feira jul, for kyrkja ei viktig høgtid der vi gler oss over at Gud vart menneske. Eg har sett nærare på oppslutnaden på gudstenestene i Sunnhordland prosti julaftan 2006. Tala syner at om lag 12000 var på gudsteneste på julaftan, ca. 22 % av alle som bur her. Eg undrast: Korleis opplevde dei samlinga i kyrkja? No skal vi sjå på oppslutnaden fordelt på dei ulike kommunane. Bømlo På Bømlo var det 7 gudstenester på julaftan. 2575 kom, det er om lag 24 % av dei som bur der. På dei mindre plassane som Brandasund, var det over 50 % av dei som bur der som tok del. Etne I Etne var det 4 gudstenester med 1040 deltakarar, om lag 27 % av befolkninga. Her vart det meldt at nokre gjekk heim då det var overfullt i kyrkja. Det kan nok ha vore tilfelle andre stader og. Fitjar På Fitjar var det 2 gudstenester i kyrkja. Totalt 940 deltakarar som er om lag 32 % av befolkninga. Det var vore mange gudstenester på Fitjar i jul og nyttår og den nye soknepresten har leia alle saman, han er den presten i prostiet med flest gudstenester i jul og nyttår. Kvinnherad I Kvinnherad er det mange kyrkjer, det var 14 gudstenester julaftan med 2671 deltakarar. I Kvinnherad er det geografiske variasjonar i deltakinga, samla var det 21 % av befolkninga som var på gudsteneste. Stord På Stord var det 6 gudstenester med 2020 deltakarar som er om lag 12 % av befolkninga. På Huglo var det gudsteneste julaftan for andre gong. Her var talet på deltakarar tilsvarande talet på dei som bur der!
Sveio På 4 gudstenester i Sveio var det om lag 1500 deltakarar, det er 31 % av dei som bur der. Tysnes Tysnes hadde dei den største deltakarprosenten 39 % av befolkninga kom på gudsteneste! Totalt var det 1097 deltakarar på 4 gudstenester. Saman i kyrkja i jula Eg gler meg over denne oppslutnaden om gudstenestene julaftan. Mange melder om fleire deltakarar i år enn tidlegare, at julaftan kom på ein sundag kan vere ein grunn til det. I tillegg til andre gudstenester, var det julevandringar for førskoleborn, skulegudstenester og konsertar i tillegg til bryllaup og gravferd. Korleis tolkar vi denne oppslutnaden om kyrkja i jula? Alle blir så kristne i desember, er det ein som syng og finn vel at dette ikkje stikk så djupt. Det er vel mest tradisjon, seier andre. Nokon peikar på at mange treng ein særskilt grunn for å gå i kyrkja. Kan det vere at mange går i kyrkja i jula fordi dei då finn gode grunnar til å gjere det? Saman i kyrkja vår I Sunnhordland prosti er det 35 kyrkjer der det regelmessig er gudsteneste. Til vanleg er det god plass til fleire på samlingane, snittet for kvar gudsteneste i prostiet er 110 deltakarar. Vi ser at desse gudshusa ikkje berre er museale byggverk. Mange gjev uttrykk for at dei er glade i og stolte av den kyrkja dei reknar som si. Dette er det viktig å ta på alvor. Kyrkjeverja i Sveio arbeidar med utgangpunkt i Kulturkyrkja Valestrand med prosjektet: Religion og Estetikk. Her ser ein for seg at vi finn høve til å ha gudstenester med fokus på estetikken i den einskilde kyrkja. I denne samanheng vil eg gjerne peike på kor viktig det er at våre kyrkjebygg er slik at alle har høve til å ta del i gudstenestene. Mange har funne gode løysingar på inngang for rullestolbrukarar. Men framleis er det slik at det ikkje alle stader er tilfredsstillande løysingar for menneske med fysisk funksjonshemming. Slik skal det ikkje vere i ei kyrkja som vil vere open for alle! Sjølv om vi har mange flotte kyrkjebygg, er det ikkje til å leggje skjul på at mange ynskjer seg meir funksjonelle kyrkjebygg som gjev betre høve til utvikle fellesskapet i kyrkja. Nysæter kyrkje er eit godt døme. Saman i kyrkja - som folkekyrkje Mange har i haust arbeidd med den store stat-kyrkje høyringa. Eg vil gje honnør til alle som har engasjert seg og kome med uttale. Ei open og inkluderande folkekyrkje er ord som går igjen. Kva meiner vi med folkekyrkje? Eg vil peike på ein distinksjon som min ordinasjonsbiskop, Erling Utnem gjorde: Kyrkja er folkekyrkje etter sin intensjon ikkje etter sitt vesen. Med det ville han få fram at kyrkja i heile si verksemd må tenkje folket som målgruppe. Men kyrkja er etter sin ide ikkje berre ein organisasjon av dei som geografisk soknar til eit kyrkjehus. Kyrkja er etter sitt vesen Jesus Kristi kyrkje, bygd på grunnvollen til apostlane og profetane, og hjørnesteinen er Kristus Jesus sjølv. Så er det viktig å spørje seg om vår kyrkje fungerar etter sin intensjon som ei open, inkluderande folkekyrkje.
Saman i kyrkja - som statskyrkje Det sentrale spørsmål i høyringa, er om Den norske kyrkja skal halde fram som statskyrkje. Så langt eg kan sjå er det eit lite fleirtal i sokneråda i Sunnhordland for at denne ordninga bør avviklast. Kommunane derimot går med stort fleirtal inn for at ordninga bør halde fram. Eg har offentleg gjeve uttrykk for at eg går inn for same løysinga som fleirtalet i det offentlege stat-kyrkje utvalet. Eg vil gjerne gje mi støtte til det som dette utvalet legg til grunn for sitt arbeid. Eg siterar frå NOU 2006:2: Den norske kirke er først og fremst et trossamfunn, et kirkelig fellesskap av sine døpte medlemmer, med en identitet som er forankret i eget verdigrunnlag. Når kirkeordningen skal vurderes i dette perspektivet, er det avgjørende spørsmålet om statskirkeordningen på en tilfredsstillende måte setter Den norske kirke i stand til å være kirke. Kirkeordningen må reflektere dens selvforståelse, slik den er begrunnet i Den norske kirkes læregrunnlag. Det kan sjå ut som at ikkje alle høyringsinstansane legg dette til grunn. Eg ser gjerne at vi kan kome fram til samlande løysingar i denne viktige saka. I den samanheng har eg merka meg uttalen frå Bømlo kommune. Sjølv om dei meiner at Den norske kyrkja bør fortsette som statskyrkje, understrekar dei at kyrkja bør velja sine eigne leiarar, og dei presiserar: I det ligg og å velja sine eigne biskopar. Saman i kyrkja saman om gudstenesta I 2006 hadde vi i Sunnhordland prosti eit særleg fokus på frivillige, ulønna medarbeidarar. Eg veit at mange stader i prostiet har ein arbeidd for at mange kan ta aktivt del i gudstenesta på mange ulike vis. Sjølv tenkjer eg no på storfamiliegudstenesta i Stord kyrkje 2. sundag i advent. Etter ein spanande gudstenesteverkstad laurdag ettermiddag, var det om lag tjuefem som hadde konkrete oppgåver i gudstenesta. For kvar av dei kom det minst fem som ville sjå og oppleve. Samlinga på laurdag og gudstenesta på sundag høyrer med blant dei gode opplevingane i 2006. Og så dei mange gode tilbakemeldingane i dagane etterpå. Lat meg få leggje til mest som ein kuriositet alle dei positive tilbakemeldingane på at til og med eit trekkspel kunne nyttast på ei gudsteneste i Den norske kyrkja! Saman om gudstenesta det er tema på årets prostidag torsdag 27. september. Saman i kyrkja til dåp I ei folkekyrkje som vår, er dåpen medlemskriteriet. Her i Sunnhordland er vi så heldige at mange foreldre kjem med barna til dåp. Og medarbeidarar i kyrkja gjer ei stor og viktig teneste med samtalar og møte i samband med dåpen, og kyrkjelyden tek del med bøn for dåpsborna. I 2005 var det 664 born som vart døypte i vårt prosti. Vi vil sjå nærare på oppslutnaden om dåpen i dei ulike kommunane. Kor mange av dei fødde vert døypte i vår kyrkje? Bømlo - 86 % Etne - 95 % Fitjar - 89 % Kvinnherad - 93 % Stord - 85 % Sveio - 96 % Tysnes - 92 % Saman i kyrkja til konfirmasjon
Vårens vakraste eventyr for mange av oss er det konfirmasjonsgudsteneste! I 2005 var det 701 som vart konfirmerte i Sunnhordland prosti. Men vi veit det er ikkje berre ein festgudsteneste, det er eit viktig og krevjande arbeide heile året dei unge er konfirmantar. Ein varm takk til alle som gjer ei stor teneste her! Kor mange prosent av dei unge vel konfirmasjon i vår kyrkje? Her kjem ein oversikt: Bømlo - 86 % Etne - 93 % Fitjar - 90 % Kvinnherad - 92 % Stord - 81 % Sveio - 87 % Tysnes - 94 % Saman i kyrkja - i glede Dåp og konfirmasjon er døme på viktige familiehendingar som for mange er forbunden med mykje glede. I denne kategori høyrer ikkje minst vigsel her kunne vi gjerne ha fleire! For meg er det og viktig at vi kan gje rom for god humor i kyrkja. På fredag hadde eg dåpsmøte i Stord kyrkje. Det var god stemning, og i mi orientering om praktiske tilhøve på gudstenesten fekk eg spørsmål knytt til når det var tid for å ta av lua til dåpsbarnet. Eg svara då at det kunne dei gjera når dei var på plass ved døypefonten og la til at dei ikkje ville få ei melding som denne: No kan de ta av lua (framsagt med messetone!). På same møtet fortalde eg om min gode venn biskop Olav Skjævesland som då han fekk handduken av klokkaren etter ein dåp, turka eigne hender og sendte handduken tilbake og dei som bar dåpsbarnet stod att med eit barn med drypande hår! Saman i kyrkja i sorg og krise Ei viktig side ved kyrkja si teneste, er møte med dei sørgjande. Saman i kyrkja til gravferd. Dei aller fleste gravferdene her i Sunnhordland skjer ved medarbeidarar i vår kyrkje, og det er tradisjon for at mange tek del i gravferda. Ved spesielle høve, legg vi og til rette for open kyrkje i samband med ulukker og krise. Her i kyrkja var mange samla ein laurdagskveld i desember i samband med ei dødsulukke i trafikken. Saman i kyrkja der evangeliet er for alle! For meg er dette den djupaste grunn til at alle skal få vere med i kyrkja. Evangeliet, bodskapen frå Gud, er ordet om Guds kjærleik til kvart eit menneske. Min draum er at vi som kyrkje ikkje skal skygge for evangeliet, men leve det ut i eit raust møte med kvart eit menneske. Saman i kyrkja Uavhengig av: - kva alder du har - hudfarge - familieforhold og sivil status - sosial status - kor høg utdanning du har - kor mange pengar du har - kulturelle preferansar - politisk farge - kor god helse du har, fysisk og psykisk
- kor vellukka du kjenner deg - kor stor eller lita trua di er Saman i kyrkja der trua får utvikla seg Eg vil her gje ordet til min gode kollega Reidar Ådnanes som i Fredagspraten i Bladet Sunnhordland 29.12 kom med denne meldinga: Det er ikkje nok at folk berre tek med seg borna sine til dåpen, og ikkje opprettheld forpliktinga dei har om ei vidare kristen opplæring. Dåpsopplæringa er det som brenn mest i Den norske kyrkja. Ein døyper ikkje til nøytralitet, og spørsmålet om ei folkekyrkje er eit spørsmål om folket vel å bruka kyrkja. Saman i kyrkja til trusopplæring Vi er no i ein særs viktig fase i vår kyrkje. Korleis legg vi til rette for at alle som er døypte, skal få opplæring i vår kristne tru? Her treng vi både å utvikle vår eigen kompetanse og vi treng tilstrekkeleg med ressursar. Som kjent har ingen i Sunnhordland prosti motteke prosjektmidlar til trusopplæring. I nokre fasar er vi komne eit godt stykke på veg, men mykje står igjen. 4 års fasen er eit gode døme på det beste som skjer. Her på Stord får 4 åringane invitasjon til ein undretur i kyrkja ein laurdag og så ei spesiell gudsteneste på sundagen der dei får kyrkjeboka. Eg har sett på oppslutnaden om dette tiltaket i prostiet, kor mange prosent av dei døypte kjem? Bømlo - 86 % Etne - 98 % Fitjar - 97 % Kvinnherad - 70 % Stord - 74 % Sveio - 71 % Tysnes - 95 % Reidar Ådnanes seier vidare: Spørsmålet om folkekyrkja si framtid er ikkje berre om tilhøvet til staten, men snarare om folk vil ta del i kyrkja si tru og kyrkja sitt liv! Saman i kyrkja Korleis fungerar våre gudstenester? Legg vi til rette for at alle som ynskjer det, også dei med ei form for utviklingshemming kan ta del? Eg vil til slutt gje ordet til sokneprest Marit Isaksen Espedalen som saman med John Vernøy vil seie noko om korleis dei har arbeidd med dette på Tysnes.