VEILEDER M-1036 2018 Arter 2018- brukarrettleiing Versjon 29.6.2018
KOLOFON Utførende institusjon Miljødirektoratet Kontaktperson i Miljødirektoratet Pål Theodorsen, Ellen Arneberg M-nummer År Sidetall 1036 2018 24 Utgiver Miljødirektoratet Forfatter(e) Pål Theodorsen Tittel norsk og engelsk Arter 2018 - brukarrettleiing Sammendrag summary «Arter» er utvikla med tanke på å registrere artar i samband med naturtypekartlegging. Med appen er det mogleg å registrere alle gyldige norske artar innan artsgruppene karplantar, mosar, lav og sopp. Appen kan dermed også brukast til generell artskartlegging. Dei som registrerer data i appen eksporterer sine data og leverer til Artsdatabanken. 4 emneord 4 subject words Artskartlegging, Artsobservasjoner, Artskart [4 subject words] Forsidefoto Sibirstjerne. Foto: Ingerid Angell-Petersen 1
Innhold 1. Innleiing... 3 2. Arbeids- og dataflyt i Arter... 4 3. Bruk av Arter... 5 3.1 Hente, installere og logge inn... 5 3.2 Funksjonalitet i Arter... 5 3.2.1 Artar som kan registrerast... 5 3.2.2 Funksjonalitet... 6 3.2.3 Obligatoriske og opsjonelle eigenskapar... 6 3.3 Etablere lokalitet og leggje inn data... 7 3.3.1 Lokalitet ein kombinasjon av koordinat og nøyaktigheit... 7 3.3.2 Etablere lokalitet... 8 3.3.3 Leggje artar til ein lokalitet... 11 3.3.4 Tilhøvet mellom felta "Brukernavn", "Finner", "Medobservatør" og "Bestemt av" 14 3.4 Redigere data på ein lokalitet... 14 3.4.1 Finne fram til riktig lokalitet... 14 3.4.2 Redigere på eigen lokalitet... 15 3.4.3 Redigere på lokalitetar oppretta av andre brukarar... 15 4. Online/offline modus og kartpakkar... 16 4.1.1 Generelt om offline modus... 16 4.1.2 Offline modus for første gong... 16 4.1.3 Nedlasting av lokal geodatabase, synkronisering... 17 4.1.4 Nedlasting av kartpakkar... 18 4.1.5 Registrering av lokalitetar og artar i offline modus, synkronisering... 19 4.1.6 Frå offline til online... 21 4.1.7 Endring av modus med ein lokalitet open er ikkje lov... 21 5. Levere data til Artskart... 22 5.1 Eksportere data frå Arter... 22 5.1.1 Framgangsmåte ved eksport... 22 5.2 Levere data til Artsdatabankens infrastruktur... 24 5.2.1 Generelt... 24 5.2.2 Sjekk UTM-sone for brukaren din i Artsobservasjoner... 24 5.2.3 Nokre namn på hovudtypar må korrigerast før import... 24 2
1. Innleiing Arter er utvikla for å sikre presis registrering av artsobservasjonar i samband med naturtypekartlegging, og for å forenkle dataflyten til Artskart. Arter er ikkje kopla til dataflyten for naturtypedata og kan brukast uavhengig av naturtypekartlegging. Dataflyten til Artskart er lagt opp slik at kartleggjarane hentar ut sine data og leverer på vanleg vis, anten via Artsobservasjoner eller via GBIF-noden til firmaet. Alle artsdata som blir etablert i samband med naturtypekartlegging skal leverast på prosjektet Miljodir_naturtypekartlegging_2018. Alle som skal levere data via Artsobservasjoner må ha ein brukar i systemet. Dei må også leggjast til som registrator på prosjektet, dette blir gjort av Miljødirektoratet. 3
2. Arbeids- og dataflyt i Arter Arter er utvikla på IOS og tilpassa ipad. Overordna arbeids- og dataflyt er vist i figuren nedanfor. 4
3. Bruk av Arter 3.1 Hente, installere og logge inn Arter er tilgjengeleg på AppStore og kan lastast ned derfrå og installerast på ipad. Innlogging skjer ved hjelp av brukarnamn og passord som er tildelt frå Miljødirektoratet. Kartleggjarar som har fått brukarnamn og passord i samband med naturtypekartlegging bruker dette ved innlogging i Arter. Trykk på Identity-Naturbase og fyll inn brukarnamn og passord. Du treng ikkje hake av for at appen skal hugse påloggingsinformasjonen, han hugsar det i alle fall. 3.2 Funksjonalitet i Arter 3.2.1 Artar som kan registrerast I Arter kan du registrere alle gyldige artar i Noreg innan artsgruppene karplantar, mosar, sopp og lav. Artane er delt inn i følgjande kategoriar i appen: Truga artar(cr, EIN og VU) Nær truga artar (NT) Datamangel (DD) Framande artar (utvalet er basert på datasettet Arter av nasjonal forvaltningsinteresse og er ikkje oppdatert med lista over framande artar som blei lagt fram i juni 2018) Mdir-artar (alle artar som ikkje høyrer til nokon kategori) 5
3.2.2 Funksjonalitet Arter inneheld funksjonalitet for å Registrere lokalitet og redigere eigenskapar. Eigne lokalitetar er markerte med raud farge. Andre sine lokalitetar er markerte med sort. Registrere artar på alle lokalitetar, både eigne og andre sine. Redigere eigenskapsdata per art, så som kjønn, alder/livsstadium, mm. Slette eigen lokalitet, føresett at ingen andre brukarar har registrert artar på lokaliteten. Veksle mellom online og offline modus, jf. markør øvst til venstre. Data blir kontinuerleg synkronisert med databasen hos Miljødirektoratet når du er i online modus. I offline modus kan du synkronisere manuelt. Laste ned offline kartpakkar for kommunar i fall du vil arbeide i offline modus med ipad i flymodus eller liknande. Eksportere data for å levere til Artsdatabankens infrastruktur. Logge inn og logge ut. Velje bakgrunnskart. Aktivere og deaktivere GPS og kompass. 3.2.3 Obligatoriske og opsjonelle eigenskapar Artsdatabanken har fastsett at ein del informasjon må vere med for at data skal komme inn til Artskart. Desse datafelta må altså vere utfylte. I tillegg har Miljødirektoratet sett krav om at kartleggingseining etter NiN (1:5000) skal vere utfylt når artsregistreringane er utført i samband med naturtypekartlegging. 6
Tabellen nedanfor viser alle eigenskapsfelt i Arter og kva for status dei har. Rekkefølgja og namna er som i appen. Eigenskap Status Datafangst Lokalitet (koordinat) Obligatorisk Kartleggjar set punkt i kartet. Nøyaktigheit Obligatorisk Kartleggjar registrerer, kodeliste. Lokalitet (navn) Obligatorisk Kartleggjar skriv inn tekst. Kartleggingsenhet (som lokaliteten ligger i) Opsjonell / obligatorisk Kartleggjar registrerer ved hjelp av kodeliste. Dette er opsjonelt i Artskart, men er obligatorisk ved artsregistrering i samband med naturtypekartlegging. Art(er) på lokaliteten Obligatorisk Kartleggjar registrerer, søkjefunksjonalitet og kodeliste. Finner Obligatorisk Appen foreslår innlogga brukar som standard, kan redigerast som fritekst. Medobservatør Opsjonell Kartleggjar skriv inn tekst. Kommentar Opsjonell Kartleggjar skriv inn tekst. Bestemt av Opsjonell Kartleggjar skriv inn tekst dersom ein annan brukar slår fast kva arten heiter. Bestemmelsesår Opsjonell Kartleggjar registrerer, kodeliste. Livsstadier Opsjonell Kartleggjar registrerer, kodeliste. Opprinnelse Obligatorisk Appen foreslår «Menneskelig observasjon» som standard, nokre få andre kodar er tilgjengelege. Kjønn Opsjonell Kartleggjar registrerer, kodeliste. Dato funnet Obligatorisk Appen foreslår dagen i dag som standard, dette kan redigerast. Usikker artsbestemmelse Opsjonell Appen foreslår «Nei» som standard, kan redigerast ved å endre verdien i appen. Antall/Enhet Opsjonell Kartleggjar registrerer, kodeliste. Både Antall og Enhet må registrerast. 3.3 Etablere lokalitet og leggje inn data 3.3.1 Lokalitet ein kombinasjon av koordinat og nøyaktigheit Ein lokalitet er per definisjon ein kombinasjon av ein koordinat og ei nøyaktigheit. Nøyaktigheita er altså knytt til lokaliteten, og alle artsregistreringane på lokaliteten får denne nøyaktigheita. Nøyaktigheit er eit tal i meter, som du hentar frå kodelista i appen. Nøyaktigheita kan du på den eine sida sjå som avstanden mellom plasseringa di og det du vil registrere. Du kan også sjå ho som eit areal, der talet for nøyaktigheit representerer radius i ein sirkel. 15 meter nøyaktigheit representerer til dømes ein sirkel med areal om lag 700 kvadratmeter. Finn du éin art som skal registrerast, og ingen andre, kan du etablere lokaliteten med beste nøyaktigheit. Finn du fleire artar som er spreidd ut over eit avgrensa område, kan du etablere lokaliteten midt i området og registrere alle artane på denne lokaliteten. 7
Du kan leggje inn observasjonar på ein annan brukar sin lokalitet, men hugs å sjekke at nøyaktigheita på lokaliteten er lik eller dårlegare enn nøyaktigheita på observasjonane dine. Har du dårlegare nøyaktigheit lokaliteten er registrert med, må du etablere ein ny lokalitet med korrekt nøyaktigheit. Til dømes truga artar og framande artar blir publisert i datasettet Arter av nasjonal forvaltningsinteresse. For dei artsgruppene du kan registrere i Arter krev dette datasettet at presisjonen ikkje kan vere dårlegare enn 100 meter. Du må difor ikkje registrere lokalitetar med dårlegare nøyaktigheit enn 100 meter for truga, nær truga og framande artar. 3.3.2 Etablere lokalitet For å etablere ein lokalitet trykker du på "Legg til". Appen gjev deg høve til å setje eit punkt for å markere lokaliteten. Aktiver GPS og bruk posisjonen din, eller registrer punktet utan å bruke GPS. 8
Etter at du har sett punktet i kartet, kan du redigere det ved å trykke på punktet, få opp forstørringsglaset og flytte punktet. Merk deg at du berre kan redigere posisjonen til ein lokalitet på dette viset når du opprettar lokaliteten. Du kan ikkje flytte på punktet seinare. Når lokaliteten er riktig plassert, stadfestar du ved å trykke OK. Appen opnar funksjonaliteten for å registrere eigenskapar for lokaliteten. Her registrerer du nøyaktigheit, du gjev lokaliteten eit namn, og du registrerer kva for kartleggingseining i NiN 1, 1:5000, lokaliteten ligg i. 1 Registrering av kartleggingseining er obligatorisk når artsregistreringa skjer i samband med naturtypekartlegging. Elles er det ikkje obligatorisk, med mindre det er spesifisert i oppdraget. 9
10 Arter 2018- brukarrettleiing M-1036
Du kan ikkje opprette og få lagra ein lokalitet utan å registrere minst ein art på han. Appen gjev feilmelding om du prøver på dette. 3.3.3 Leggje artar til ein lokalitet Når du skal leggje til artar, må du først registrere artsnamnet. Du kan skrive namnet direkte i søkjefeltet, og dette kan du kombinere med å velje kva for artsgruppe og/eller kategori arten tilhøyrar. Som regel vil det vere raskast å skrive delar av artsnamnet, søkje etter treff og velje blant dei treffa du får. 11
For kvar av artane som er registrert kan du leggje inn meir informasjon. Appen gjev høve til å registrere nokre utvalde eigenskapar i tillegg til dei obligatoriske eigenskapane. Oversikt over alle eigenskapane som kan registrerast i appen finn du i Obligatoriske og opsjonelle eigenskapar. Her vil du sjå kva for eigenskapar som må vere utfylt og kva for eigenskapar du kan fylle ut i tillegg. Eigenskapsfelta i Arter er stort sett tekstfelt eller kodelister. For "Dato funnet" er det lagt inn ein datoveljar. Denne bruker du til å velje ein annan dato enn appen sitt forslag om dagens dato, som er standard verdi i dette feltet. Du kan setje dag, månad og år uavhengig av kvarandre. Still inn på riktig dato og trykk på "Ferdig", og så registrerer appen den datoen du har valt. Er du usikker på kva som er riktig dato når du legg inn observasjonen, kan du nullstille datofeltet ved å velje "Nullstill". Dermed kan du sikre deg at du følgjer opp og registrerer riktig dato på observasjonen. Artsdatabanken har tilrettelagt for at ulike einingar skal kunne registrerast med eit tal. Dette kan også forenkle registreringa ved at du slepp å etablere fleire lokalitetar. Dersom ein art 12
finst i ein bestand som du reknar å vere 30 m2, kan du registrere dette ved å kombinere Antall og Enhet i appen. Einingar er tilpassa kvar artsgruppe. I Arter er dette implementert på tilsvarande vis som datoveljaren. Vel du å registrere eit tal plantar for ein karplante, stiller du inn veljaren slik: Vel du å registrere eit areal, stiller du inn veljaren slik: Når du er ferdig med å registrere artar på lokaliteten, lukkar du han. Da er appen klargjort for å registrere på andre lokalitetar, og data blir synkronisert om du arbeider i online modus. Når du lukkar lokaliteten, kan han bli borte frå kartet. Zoom kartet litt, så dukkar han opp att. 13
3.3.4 Tilhøvet mellom felta "Brukernavn", "Finner", "Medobservatør" og "Bestemt av" Når ein lokalitet blir etablert, vil innlogga brukar bli registrert som eigar av lokaliteten, jf. feltet "Brukernavn" når du opnar ein lokalitet. Berre denne brukaren har rett til å redigere f.eks. namnet på lokaliteten. Feltet "Finner" skal brukast til å kreditere han eller ho som har gjort observasjonen. I appen blir innlogga brukar sett automatisk i dette feltet, men feltet kan redigerast. Om fleire personar går saman, skal dette feltet kreditere han eller ho som faktisk gjorde observasjonen. Feltet "Medobservatør" skal kreditere personar som har vore saman med finnaren om å gjere observasjonen. Feltet "Bestemt av" skal kreditere han eller ho som slår fast kva for art det er tale om, men berre når dette er ein annan enn finnaren. Dette kan vere ein person som har vore med på observasjonen, eller det kan vere ein person som avgjer dette med grunnlag i innsamla materiale, foto e.l. Døme: A, B og C går saman. A har med ipad og er innlogga brukar i appen. B finn noko som verkar å vere interessant, men verken A eller B kjenner arten. C kjem til og kan slå fast kva for art det er tale om. Arten skal registrerast i appen. A opprettar lokaliteten, som blir registrert med A sitt brukarnamn. A søkjer opp arten og registrerer arten i appen. I eigenskapane til denne artsobservasjonen får vi følgjande: o B skal registrerast som finnar i staden for A. o A og C bør registrerast som medobservatørar, sidan dette dokumenterer at dei tre er saman om funnet. o C skal registrerast i feltet "Bestemt av". o Feltet "Bestemmelsesår" skal også registrerast når ein annan enn finnaren har slått fast artsnamnet. 3.4 Redigere data på ein lokalitet 3.4.1 Finne fram til riktig lokalitet Når du skal redigere data på ein lokalitet, trykker du på lokaliteten i kartet. Om du er godt innzooma, vil du som regel finne lokalitetane kvar for seg. Er du på staden, kan du bruke posisjonen din i tillegg. Om du vil sjå på data med kartet i mindre målestokk, f.eks. innanfor ei omtrentleg prosjektavgrensing i NiNapp, vil du kunne treffe mange lokalitetar når du trykker i kartet. Arter har ein funksjonalitet som listar opp dei lokalitetane du treff. Denne lista viser namn på lokaliteten og brukarnamn for brukaren som har etablert lokaliteten. Du kan velje lokaliteten frå lista, eller zoome vidare inn dersom du enno ikkje er sikker. 14
3.4.2 Redigere på eigen lokalitet Du vel lokalitet for redigering ved å trykke på lokalitetssymbolet. Etter at du har valt lokalitet, kan du redigere data i dei same grensesnitta som når du etablerer lokaliteten. Har du sjølv etablert lokaliteten, kan du redigere både eigenskapane på lokaliteten og dine eigne artsobservasjonar på lokaliteten. Du kan ikkje redigere andre brukarar sine artsobservasjonar på lokaliteten din, og du kan heller ikkje slette lokaliteten dersom andre brukarar har lagt inn data på han. 3.4.3 Redigere på lokalitetar oppretta av andre brukarar Har ein annan brukar etablert lokaliteten, kan du leggje til artsobservasjonar og redigere Desse. Du kan ikkje redigere eigenskapane til lokaliteten, og du kan ikkje redigere artsobservasjonar som andre brukarar har lagt inn. Ser du på ein artsobservasjon som er lagt inn av ein annan brukar, kan du leggje merke til at ingen av felta har nokre indikasjonar på at du kan redigere. 15
4. Online/offline modus og kartpakkar 4.1.1 Generelt om offline modus Arter er tilrettelagt for bruk i offline modus. Appen lastar ned ein kopi av databasen til ipad, og du kan registrere artsdata utan å vere avhengig av nettdekning. Du kan gjerne ha ipad på nett, men data i appen blir lagra lokalt når appen er i offline modus. Når du set appen i offline modus, vil appen bruke kartutsnittet ditt som ramme for kvar du kan registrere data. Du kan ikkje registrere noko utanfor dette området, som vil vere markert med ei raud ramme. Prøver du å registrere data utanom dette utsnittet, får du feilmelding men først når hele jobben er gjort og du vil lukke lokaliteten. Om du ikkje er i dekning, eller du arbeider i flymodus, vil du ha bruk for bakgrunnskart for offline bruk. Kartpakkane kjem med både basiskart og flyfoto, og du kan enkelt veksle mellom desse. Vi kan gi følgjande råd når det gjeld offline modus: 1. Veit du at området du skal arbeide i har jamn og god dekning, kan du trygt arbeide i online modus. Da blir data synkronisert kontinuerleg, og det er alltid ein føremon. 2. Veit du at området du skal arbeide i har varierande og til dels dårleg/inga dekning, kan du ha appen i offline modus, og du bør ha lasta ned bakgrunnskart til bruk offline. Ved veldig varierande dekning kan det vere like greitt å setje ipad i flymodus. 3. Er du usikker, kan du førebu appen for offline modus ved å ha lasta ned naudsynte kartpakkar. 4.1.2 Offline modus for første gong Første gongen du set Arter i offline modus får du eit val som du ikkje får att, med mindre du avinstallerer appen og installerer på nytt. Appen ber deg ta stilling til om du vil bruke det kartutsnittet du har, eller om du vil endre dette. Grunngjevinga for dette er at appen set grensa for datafangst til det kartutsnittet du har i appen ved overgangen til offline modus. Appen gjev deg god informasjon om dette første gongen, og så reknar han med at du hugsar det. Dermed blir du ikkje plaga med dette spørsmålet kvar gong du vil arbeide i offline modus. 16
Vel du å endre kartutsnittet, vil appen setje seg i online modus, slik at du kan justere. Når du er nøgd med kartutsnittet og vel å stadfeste, går appen i offline modus. 4.1.3 Nedlasting av lokal geodatabase, synkronisering Når du set appen i offline modus, vil han laste ned ein lokal kopi av databasen. Samstundes viser appen kva for kommunekartpakker som må lastast ned dersom heile kartutsnittet skal vere dekt med offline bakgrunnskart. 17
Kartutsnittet ditt før offline bør vere zooma inn så mykje som mogleg, og du bør så langt som råd planleggje ved å syte for at aktuelle kartpakkar er lasta ned til ipad på førehand. Last helst ned kartpakkane på eit godt nettverk. Når den lokale databasen er etablert, får du melding om dette. Appen zoomer også ut kartet litt, slik at du ser avgrensinga av området du kan registrere data i. 4.1.4 Nedlasting av kartpakkar Nedlasting av kartpakkar er ikkje kopla til online/offline modus. Du kan laste ned kartpakkar uavhengig av modus, men du må ha dekning. Aktiver nedlasting av kartpakkar ved å trykke på nedlastingssymbolet. Du vel kartpakkar ved å trykke på aktuelle kommunenamn, slik at dei blir haka av. Du vil sjå framdrifta i prosent, og appen viser også talet på pakkar som står att. 18
Kommunekartpakkar du allereie har lasta ned til ipad ved å bruke NiNapp vil også vere tilgjengelege i Arter. 4.1.5 Registrering av lokalitetar og artar i offline modus, synkronisering Registrering skjer på vanleg vis, jf. kap. 3, men er avgrensa til kartutsnittet du hadde da du sette appen i offline modus, jf. Generelt om offline modus. Du kan kombinere offline modus med jamleg synkronisering av data, så lenge ipad er i dekning. Trykk på synkroniseringssymbolet og vent ei kort stund. 19
20 Arter 2018- brukarrettleiing M-1036
4.1.6 Frå offline til online Når du vil setje appen attende i online modus, må du ha nettdekning. Har du ikkje dekning, eller ipad er tatt av nett, får du feilmelding. Har du nyleg synkronisert data utan at du har registrert noko meir, vil appen gå direkte attende til online modus. Prøver du å setje appen i online modus utan å ha synkronisert, får du melding om at du har data lokalt som ikkje er synkronisert. Her trykker du «Bekreft», og data blir synkronisert. 4.1.7 Endring av modus med ein lokalitet open er ikkje lov Du kan ikkje endre modus når du har ein lokalitet open. Du må lukke lokaliteten, slik at alle data er lagra rett, før du får lov til å endre modus. 21
5. Levere data til Artskart 5.1 Eksportere data frå Arter 5.1.1 Framgangsmåte ved eksport Leveringsprosessen til Artskart startar med at du eksporterer data frå appen og sender per e- post til deg sjølv eller ein annan i firmaet. Vedlagt e-posten finn du eksporterte data på eit skjema som er tilpassa importmalen til Artsobservasjoner. Eksporten er organisert slik at du får eitt skjema per artsgruppe, jf. at dei ulike artsgruppene har litt ulike importskjema. Alle felta i appen kjem med i eksporten. Data blir eksportert for det kartutsnittet du har i appen når du startar prosessen. Om du vil eksportere alle data under eitt, stiller du inn kartet slik at alle lokalitetane dine kjem med. Trykk på symbolet for innstillingar og stadfest at du vil eksportere data. Skriv inn e-postadresse og generer eksport. 22
Appen stadfestar at eksporten er vellukka: E-posten inneheld vedlegg med data for kvar enkelt artsgruppe. 23
Skjemaet er betre tilpassa importmalen til Artsobservasjoner enn i 2017: UTM-kodar kjem med heiltal Dato er formatert til dato Biotopkoden kjem ut med namn på hovudtype og ikkje med kode for kartleggingseining i NiN 5.2 Levere data til Artsdatabankens infrastruktur 5.2.1 Generelt Data kan leverast på importmalen til Artsobservasjoner, eller via firmaets eigen GBIF-node. Alle data som blir registrerte og leverte i samband med naturtypekartlegging skal knytast til prosjektet "Miljodir_naturtypekartlegging_2018". Kartleggingsfirmaet har ansvaret for at dette blir gjort, anten ein nyttar den eine eller den andre leveringsmetoden. Vi vil også nemne høvet til å etablere firmakode hos Artsdatabanken. Når firmakoden blir lagt til ved import, vil firmaet bli kreditert observasjonen i tillegg til observatøren. Dette styrer kvart enkelt firma. 5.2.2 Sjekk UTM-sone for brukaren din i Artsobservasjoner Som brukar i Artsobservasjoner har du ei standard UTM-sone som følgjer brukaren din. UTMsone kan du ha valt ein gong, eller ho kan vere oppretta automatisk i applikasjonen, basert på heimeadressa di. Data frå Arter kommer ut i UTM-sone 33, og du må sjekke kva for sone som er sett for brukaren din i Artsobservasjoner. Dette gjer du under "Mine sider". Vel "Min profil" og gå til "Tilpasse innstillinger". Om ei anna UTM-sone er sett som standard (t.d. sone 32), må du endre til sone 33 og lagre endringa i profilen for at data frå Arter skal bli rett lokalisert i Artskart. 5.2.3 Nokre namn på hovudtypar må korrigerast før import Det er ikkje fullt samsvar mellom namn på hovudtypar i Artsobservasjoner og namn i NiN 2.1. Har du lokalitetar på nokre av desse hovudtypane, må du bruke namnet som er gyldig i Artsobservasjoner. Tabellen nedanfor viser avvikande namn. 24
Eining ved import til Artsobservasjoner Hovudtype i NiN 2.1 Kode Fastmarksystemer Fjellhei Fjellhei, leside og tundra T3 Fuglegjødslet mark Fuglefjell-eng og fugletopp T8 Grus- og steindominert strand Grus- og steindominert strand og strandlinje T29 Sterkt endret fastmark Løs sterkt endret fastmark T35 Sterkt endret våtmark og ferskvannsbunn Sterkt modifiserte og syntetiske substrater med rask suksesjon Sterkt modifisert fastmark i langsom suksesjon Sterkt endret fastmark med preg av seminaturlig eng Oppdyrket mark med preg av semi-naturlig eng Blomsterbed og annan fastmark med sterk jordbearbeiding Tørrlagte våtmarks- og ferskvannssystemer Ny løs fastmark Hard sterkt endret fastmark Eng-liknende sterkt endret fastmark Eng-liknende oppdyrket mark Blomsterbed og liknende T36 T37 T39 T40 T41 T42 Plener og parker Plener, parker og liknende T43 Våtmarksystemer Strand- og sumpskogsmark Strandsumpskogsmark V8 25
Miljødirektoratet Telefon: 03400/73 58 05 00 Faks: 73 58 05 01 E-post: post@miljodir.no Nett: www.miljødirektoratet.no Post: Postboks 5672 Sluppen, 7485 Trondheim Besøksadresse Trondheim: Brattørkaia 15, 7010 Trondheim Besøksadresse Oslo: Grensesvingen 7, 0661 Oslo Miljødirektoratet jobber for eit rent og rikt miljø. Våre hovedoppgaver er å redusere klimagassutslipp, forvalte norsk natur og hindre forurensning. Vi er eit statlig forvaltningsorgan underlagt Klimaog miljødepartementet og har mer enn 700 ansatte ved våre to kontorer i Trondheim og Oslo, og ved Statens naturoppsyn (SNO) sine mer enn 60 lokalkontor. Vi gjennomfører og gir råd om utvikling av klimaog miljøpolitikken. Vi er faglig uavhengig. Det innebærer at vi opptrer selvstendig i enkeltsaker vi avgjør, når vi formidler kunnskap eller gir råd. Samtidig er vi underlagt politisk styring. Våre viktigste funksjoner er at vi skaffer og formidler miljøinformasjon, utøver og iverksetter forvaltningsmyndighet, styrer og veileder regionalt og kommunalt nivå, gir faglige råd og deltar i internasjonalt miljøarbeid.