PLAN FOR FORVALTNING AV HJORTEVILT I SOGNDAL KOMMUNE 2018 2020. Lovgrunnlag: Planen er heimla i forskrift om forvaltning av hjortevilt 3 der det heiter: «Kommunen skal vedta mål for utviklingen av bestandene av elg, hjort og rådyr der det er åpnet for jakt på arten(e). Målene skal blant annet ta hensyn til opplysninger om beitegrunnlag, bestandsutvikling, skader på naturmangfold, jord og skogbruk og omfanget av viltulykker på veg og bane.» Planen kjem som revisjon/vidareføring av eks. plan 2015 2018. Viltforvaltninga er regulert av lov om viltet av 29.05.1981. I kapittel 1 formål og omfang 1 heiter det at: «Viltet og viltets leveområde skal forvaltes slik at naturens produktivitet og artsrikdom bevares. Innenfor denne ramme kan viltproduksjon høstes til gode for landbruksnæring og friluftsliv.» Status: Hjortejakt tildelte løyve og felte dyr År Tal tildelte Tal felte hjort Fellingsprosent (%) fellingsløyve 2005 555 351 63 2006 552 386 62 2007 603 449 74 2008 922 558 60 2009 821 504 61 2010 911 562 61 2011 931 500 53 2012 919 439 47 2013 884 451 51 2014 854 509 60 2015 1020 421 41 2016 1021 426 42 2017 1027 503 49 I 2017 vart det felt 503 hjort i Sogndal kommune. Stipulert slaktevekt på 50 kg pr. dyr gjev 21.300 kg kjøt. Med ein salspris på kr. 75,- pr. kg gjev dette ein kjøtverdi på om lag 1,9 mill. kroner i Sogndal. I tillegg kjem jaktverdien som kan settast til 7.500,- pr. dyr, om lag 3,7 mill. kroner og inntekter knytt til overnatting, mat, guiding, kursing m.m. For nokre få grunneigarar er hjortejakta ei viktig næring med vesentleg større inntening. Her er det mykje tilrettelegging for jegerar som betalar godt for jakt. For dei fleste er hjortejakta mosjon, rekreasjon, sosial aktivitet og matauk.
Eksisterande vald: Registrerte vald i Sogndal i 2017 Sone 1,2 og 3: Sogndal Sogndal storvald Åberge/Kvam Sone 4 og 5: Kaupanger Kaupangerhalvøya storvald Kaupanger Hovedgård Amble gård Vestreim Amlaholten Dalaker Hauståker Olstad Ombandsteigen Vik Bygdealmenning Leikanger, Feios og Fjærland almen. Sone 6 og 7: Fjærland Fjærland storvald Teigen Lidal aust Lidal vest Romøyri 130.627 da 10.609 da 76.779 da 39.736 da 23.028 da 4.600 da 3.100 da 820 da 1.700 da 2.600 da 2.950 da 91.400 da 4.800 da 4.200 da 5.000 da 6.000 da I Sogndal (Slinde - Nornes, Øvstedalen, Sogndalsdalen, Åberge / Kvam og Ølnes/Dvergedal) er det godkjent i alt 141.236 da teljande areal fordelt på to vald. Dette arealet vert truleg justert noko i løpet av 2018. I Kaupanger er det godkjent 155.313 da teljande areal fordelt på 9 vald og i Fjærland er det godkjent 111.400 da teljande areal fordelt på 5 vald. Totalt er det godkjent 407.949 da teljande areal i Sogndal kommune. Grunneigarorganisering: Hjorteutvalet er samansett av grunneigarar og representantar for grunneigarar fordelt over heile kommunen. Hjorteutvalet representerer grunneigarane i høve kommunen og er eit fora der viktige sider ved hjorteviltforvaltninga vert drøfta. Valdansvarlegmøte er også eit fora der det til vanleg er eit møte på våren når fellingstala frå føregåande år er klare og når det kan vere høveleg å gje info/ta imot info i forholdet mellom kommune og grunneigarar. Det er p.t. ynskje om å sjå på om dette no er fornuftig organisering av grunneigarane. Kunnskapsinnhenting: Sogndal kommune, saman med nabokommunane har vore med i merkeprosjektet og seinare, som ein oppfylging av det, i hjorteforvaltningsprosjektet. Føremålet har vore å skaffe kunnskap og få på plass god forvaltning.
Sett- hjort skjema vert sendt ut til valda ved tildeling av fellingsløyver. Miljødirektoratet har pålagt valda å rapportere sett hjort og felte hjort. Det er no på plass elektronisk rapportering med «sett og skutt» som ein del av jegerane nyttar. Tala for kva som vert sett gjev eit visst grunnlag for å vurdere hjortebestand. I Kaupanger har kommunen fått utført vårtelling av hjort ved hjelp frå firmaet Utmarksressurs AS både i 2014 og 2016. Lokale hjorteentusiastar har i mange år føreteke private teljingar i Kaupanger. Hjorteutvalet har ikkje ynskt å drive vårtelling. Teljingar syner oss at hjortebestanden er like stor som før. Bestandsplan og bestandplansområde: Hjorteforvaltningsprosjektet har hatt som føremål å organisere grunneigarane og få til forvaltning av heile bestanden etter bestandsplan i eit bestandsplanområde. Dette store arbeidet, som tok til i 2013, førte fram til oppretting av bestandsplanområde for Leikanger, Sogndal og Luster i 2017. Leikanger storvald, Kaupangerhalvøya storvald, valdet Dalaker Hauståker Olstad og valdet Ombandsteigen er med i lag med valda Ugulsvik, Kvam/Ugulsvik, Tang- Beheim Oklevik, Bersetno, Molden aust og Åsen i Luster kommune. Sogndal storvald har ein «bestandsplan» som er svært lik bestandsplanen for det godkjende bestandsplanområdet og har fått godkjent denne i 2017 og 2018 på vilkår av at dei arbeider for tilslutnad til bestandsplanområde frå og med 2019. Leikanger kommune og Sogndal kommune har kvar for seg overført mynde til Luster kommune slik at Luster kommune skal vere den administrerande kommunen og stå for godkjenning av bestandsplanområde og tildeling av fellingsløyve til deltakande vald. Bestandsplan for området vart godkjent og valda i Sogndal som er med har fått tildelt løyve i tråd med dette. Kommunale ettersøk Sogndal ettersøkslag I Sogndal kommune har ein over tid hatt avtalar med Sogndal Ettersøkslag. Dei har mange ettersøksjegerar som utfører kommunale ettersøk gjennom heile året og private ettersøk for jegerane i samband med jakta. Ettersøk pågår til alle tider av døgnet, i all slags vær og gjennom storparten av året. Flest kommunale ettersøk er frå september til utgangen av april. Nye krav om arbeidsvarslingskurs og bruk av arbeidsvarslingsplan (plassering av bil med blinkande lys, skilt med blinkande lys og påkledning med kle i synlegheitsklasse) har medført kursing og innkjøp av utstyr, hengar, skilt, blinkande lys og kle ). Ettersøkslaget har og utført arbeidet med uttak av hjerneprøve på fallvilt i høve sjukdomen Chronic Wasting Deseas (CWD). Deltakarane har hatt opplæring av Mattilsynet. For tida er det 8 ettersøksjegarar med naudsynte kurs og hund m.m. og ein ny under opplæring. Skyteprøve: Dei lokale skyttarlaga arrangerer trening og skyteprøve. Dette er eit viktig arbeid som gjer jegerane kompetente og trygge og gjer at dei har litt trening før jakta tek til.
Jegerprøve: Sogndal Jeger- og fiskeforening står for opplæringa knytt til jegerprøven. Det er eit svært viktig arbeid å formidle kunnskap og gode haldningar til komande generasjonar jegerar. Foreninga har gjort og gjer eit godt arbeid i opplæring av kandidatar. I tråd med forskrift er det kommunen som arrangerer jegerprøveeksamen. Jaktoppsyn: Sogndal kommune har i mange år kjøpt tenester med jaktoppsyn frå Luster kommune. Dette er og ein del av haldningsskapande arbeid. Vi ynskjer at denne ordninga skal halde fram. Utfordringar: Sogndal kommune har i mange år jobba for å nå kommunen sine mål om bestandsreduksjon. Vinteren 2017/2018 har synt oss at bestanden har vore for stor og mange dyr dør gjennom vinter og serleg på vårparten etter ein lang vinter med snø i ein lang periode. Dette er naturleg avgang. Vi opplever at kommunen ikkje har verkemiddel som er gode nok gjennom lov og forskrift. Kommunale mål vert difor «fromme ynskje». Det er naudsynt å ta i bruk andre verkemiddel for å gjere noko med utfordringane i høve hjortebestanden. Vi trur det er naudsynt å både jobbe intenst for å redusere bestand og gjere tiltak ved å skilje hjorten vekk frå innmark, riksveg og bustadområder. Påkøyrsler: Det vart i 2017 registrert 40 påkøyrsler av hjort i Sogndal kommune. 34 av desse var i Kaupanger, mange i området Valeberg Museet, og på Mannhillervegen. Det er og kjent at det er underrapportering av påkøyrsler fordi Mesta og andre av Statens Vegvesen sine underentreprenører, som har ansvar for oppfølging av hjort i vegbana, i alle år med registreringar, har latt vere å melde ifrå, trass i påminning og purring frå kommune. Dette er teke opp ved fleire ulike høve og på ulike nivå. Av alle registrerte hendingar med påfølgjande ettersøk, vart 15 ettersøk avslutta utan at dyret vart funne. Dette er vanleg. Nokre av desse dyra er truleg lite skadde, men nokre er og alvorleg skadde, - men vanskelege å finne eller vanskelege å avlive fordi dei skjuler seg blant friske dyr. Ein kan ikkje avliva mange friske dyr i von om å finne det som er skada. Påkøyrsler skjer framleis, trass i auka kvoter, nye skilt, og oppsetting av høge, lange, kostbare gjerde. Dette er eit alvorleg problem som fører til valdsame og skakande opplevingar for bilister og passasjerar, store skader og tilhøyrande utgifter på bilar, store skader på hjort og mange skadde hjort som trass ettersøk vert gåande skadde over lang tid. Sogndal kommune nyttar mesteparten av viltfondet til ettersøk etter påkøyrde hjort. Den store årlege kostnaden til ettersøk fører til at det er lite midlar att til andre tiltak. Vi ynskjer
haldningsskapande tiltak i høve grunneigarane for å få redusert hjortebestanden, fysiske tiltak for å skilje hjort og trafikk og systematisk arbeid i høve Statens Vegvesen. Påkøyrsler er kostbart for samfunnet m.o.t. ettersøk, reparasjon av bilar og liding for hjorten. Det kan og fort medføre personskade/dødsulukker og andre farlege trafikksituasjonar. Kollisjon mellom moped, motorsyklar, o.l. og hjort vil fort bli svært alvorlege ulykker. Ved planlegging av ny veg i området må problemet med kryssande hjort over riksvegen takast med og løysast. Dette kan likevel ligge mange år fram i tid og det er naudsynt å gjere tiltak no, t.d. gjerding mellom riksveg og tilstøytande område (skog, eng, glattkøyringsbane, ridebane, industriområde, bustadområde m.m.) for å få ned talet påkøyrsler. Det er og ynskjeleg å jobbe meir direkte med Statens Vegvesen for å få teke i bruk eksisterande undergang ved Valeberg slik at ein i større grad kan separere trafikk og hjortevilt på dette området. Skader på jordbruk: Hjorten beitar og på innmark, der den er tilgjengeleg i store deler av kommunen. Mest innmarksbeiting er det i Kaupanger, både på Avsøla, Amla, Dalaker Hauståker Olstad, og på Skogen. Dette gjev store skader på eng og mykje hjorteskit på enga. Det er eit stort problem for dei bøndene som vil nytte jorda si til andre jordbruksproduksjonar m.a. grasproduksjon for eigne husdyr. Problemet er størst i perioden frå veksten i graset startar (groen) til hjorten reiser til fjells og mot Luster i midten av mai. For einskilde grunneigarar gjeld dette 40 50 dyr på innmarka over minst ein månad. Dette gjev svære avlingsreduksjonar og tapte inntekter frå anna landbruk. Og det gjeld i stor grad grunneigarar som har liten innflytelse på hjortebestand fordi dei ikkje eig særleg mykje utmark og dermed har lite nytte/inntening på hjorten. Kommunen har sett på løysingar med t.d. inngjerding av områder. Kommunen bør bidra til finansiering av hjortegjerde med naudsynte grinder m.m. for dei bøndene som har størst skader på jordbruksproduksjonar på grunn av hjort. Det kan nyttast midlar som kommunen rår over t.d. frå kommunale viltfond og SMIL midlar, men det kan og søkast om midlar frå fylkeskommunale / statlege viltfond. Det kan jobbast meir med haldningsskapande arbeid i høve grunneigarar/vald for å få til forståing for at grunneigarane må ta eit samfunnsansvar og bidra til å redusere problematikken knytt til hjortevilt. Det er urimelig at nokre grunneigarar gjennom sin private viltforvaltning, kan påføre andre næringsdrivande store avlingsreduksjonar og dermed tapte inntekter. Hjort i bustadområde: Det har og vore fokus på hjort i bustadområdet i Kaupanger. Det er ein del hjort som held seg i bustadområdet gjennom året og særleg på haust/vinter/vår. Dette gjer til at mange ikkje får nytta tomta si til grønsaker, bær, frukt og blomar slik dei hadde ynskt. Nokre bebuarar fôrar hjorten. Dette betyr at det er ulikt syn på det å ha hjort innanfor bustadområdet. Kommunen har ved fleire høve vurdert tiltak for å ta ut/skjerme bebuarane for hjort og har gjort forsøk, over tid, på å få hjortebestanden ned. Folk som no skaffar seg hus i Kaupanger må vere budde på at det er mykje hjort der.
Kommunen har våren 2018 søkt om å få fange inn og flytte nokre av hjortane over til Marås hjort. Det er førebels ikkje kome svar frå Miljødirektoratet. Tiltaket er framleis aktuelt i 2018 om ein skulle få eit positivt svar og om Marås hjort framleis ynskjer å gjennomføre tiltaket. Dette er eit tiltak som kan gjerast ein sjeldan gang, - men kan nok ikkje nyttast som eit vanleg verkemiddel. Bebuarane bør sjølv ta fatt i om det kan gjerast fysiske tiltak for å skjerme seg frå hjorten, t.d. inngjerding av husklynger. Det kan og vere mogeleg å forhandle fram t.d. inngjerding av eit område som bebuarane kan nytte til frukt, bær, blomar osv. i høve grunneigarar, - og ta med i utbyggingsplanar område som vert skjerma for hjort. Chronic Wasting Disease (CWD): CWD ( Chronic Wasting Disease) er ein sjukdom som går på hjortevilt. For hjorten er den alltid dødeleg. Det er usikkert i kva grad det kan overførast til andre dyr og til menneske. I utgangspunktet seier Mattilsynet at det truleg ikkje kan overførast til andre dyr, t.d. sau og ku, og heller ikkje til menneske. Sjukdommen, som og vert kalla Skrantesjuke, var årsaken til nedslakting av villrein i Nordfjella. Alle kommunar tek prøvar av fallvilt. Sogndal kommune er også blant kommunane som er vald ut til å ta ut prøvar av alle felte hjortevilt i jakta 2018. Det same gjeld Leikanger og Balestrand kommunar. Kommunen dreg i gang opplæring slik at jegerane vert kompetente til å ta ut desse prøvene sjølv i samband med jakt. Det er på noverande tidspunkt, ikkje kjend kva tiltak som vert sett i verk ved eventuelle funn av skrantesjuke på hjort. Mattilsynet og Miljødirektoratet har oppmoda om bestandsreduksjon på hjortevilt. Kommunen må vere «på» og fylgje opp dei tiltaka som måtte komme i høve CWD Viltfondet: Viltfondet er heimla i forskrift om kommunale viltfond og fellingsavgift for elg og hjort. Føremålet er å skape økonomisk bakgrunn for å fremje viltforvaltninga i kommunen. Fondet skal nyttast til å fremje viltforvaltning, styrke kunnskapen om viltet, jaktorganisering m.m. i kommunen og nabokommunar gjennom samarbeid, i regi av organisasjonar, einskildpersonar eller kommunen. Det kan og nyttast til å dekke kommunen sine utgifter til ettersøk og handtering av skadd vilt og fallvilt og til tiltak for å førebyggje skader på landbruksnæring voldt av hjortevilt. Fellingsavgifter skal krevjast inn for felte dyr. Viltfondet kan og nyttast til kurs for sentrale personar innan hjorteviltforvaltninga t.d. ettersøkslag, hjorteutval m.fl. Kommunale mål og verkemiddel: Det er ein politisk målsetting i Sogndal å redusere bestanden av hjort, særleg i Kaupanger. Kommunen har gjennom forskrift redusert minstearealet (det arealet som skal til for å få godkjent eit eige vald og det arealet som i utgangspunktet ligg bak kvart tildelte fellingsløyve) - og med det tildelt mange fellingsløyver. Det er no eit gap (tildelt 1027 og felt 503 hjort i 2017) mellom tildelte hjort og felte hjort. Det ser ut til at nokre vald ynskjer å ha stor hjortebestand og arbeider for sine private mål gjennom manglande uttak av hjort og styring av uttaket i høve alder og kjønn på felte dyr.
Det heiter i forskrift om forvaltning av hjortevilt 1 føremål at: «Formålet med denne forskriften er at forvaltningen av hjortevilt ivaretar bestandenes og leveområdenes produktivitet og mangfold. Det skal legges til rette for en lokal og berekraftig forvaltning med sikte på nærings og rekreasjonsmessig bruk av hjorteviltresurssene. Forvaltningen skal videre sikre bestandstørrelser som fører til at hjortevilt ikkje forårsaker ukseptable skader og ulemper på andre samfunnsinteresser.» Gjennom lovverket, i hovudsak forskrift om forvaltning av hjortevilt, har kommunen svært få virkemiddel, i hovudsak pedagogiske virkemiddel, for å få til styring for m.a. å oppnå målet om bestandsreduksjon. Kommunen har ikkje høve til å pålegge ein grunneigar å ta ut fellingsløyve. Det er viktig for kommunen å få fleire av grunneigarane «med på laget» for å ta samfunnsansvar for å få ned tal påkøyrde hjort, tal hjort på innmarksbeite og tal hjort i bustadområder og liknande. Dette er og særleg viktig i høve CWD. Det er urimeleg at nokre få grunneigarar som ynskjer mange hjort for eiga jakt og inntening skal kunne ignorere Mattilsynet/Miljødirektoratet sitt ynskje om bestandsreduksjon, hjortebestandenes skader på vegetasjon, t.d. alm og ask, og påføre andre menneske ( bilførerar, bønder og bebuarar m.fl. i området/kommunen vesentlege skader og ulemper, reduksjon i avling og inntekt, utgifter til reparasjon av bilar, utgifter til oppsetting av hjortegjerder osv. Det er ingen grunn til at næring knytt til hjort og hjortejakt skal ha fortrinnsrett framfor anna landbruksnæring.
PLAN Sogndal kommune har som mål å ha ein bestand av hjortevilt, i hovudsak hjort, som er tilpassa den naturlige næringstilgangen og det lokal landbruket, som er i god kondisjon og som medfører minimale skader på jord, skog og andre samfunnsinteresser. Med andre samfunnsinteresser vil ein sjå på m.a. mange påkøyrsler. Hjorteviltbestanden skal vere til nytte og glede for grunneigarane, jegerar og ålmenta. Hjorteviltbestanden i Kaupanger er for stor og medfører for mykje innmarksbeiting, svært mange påkøyrsler og ulemper plager for andre bebuarar. Det skal jobbast meir med haldningsskapande arbeid i høve grunneigarar/vald for å få til forståing for at grunneigarane må ta eit samfunnsansvar og bidra til å redusere problematikken knytt til hjortevilt, til dømes avlingsreduksjonar og tapte inntekter. Det må framleis vere eit mål å redusere hjortebestanden i Kaupanger monaleg i planperioden. Det må i hovudsak gjerast ved ordinær jakt og ved bruk av pedagogiske verkemiddel å m.a. auke totaluttaket t.d.. i Kaupanger. Vi kan og nytte naturmangfaldlova 18, for å ta ut hjortevilt. Det er no, med bakgrunn i CWD, forbode å fôra hjortevilt. Kommunen har vinteren 2018 opna for jakt på rådyr og elg. Det er lite ynskjeleg, med tanke på næring knytt til produksjon av frukt og bær og for å hindre skade på ung skog, at det vert store bestand av elg og rådyr. Kommunen finn det ikkje føremålstenleg å sette konkrete tal for sett hjort tal som målsetting. Dette fordi det ser ut til at desse tala har ført til dårlegare rapportering av sett hjort. Det er uheldig når jegerar/ jaktfelt / vald sluttar å rapportere sett hjort. Det er og ei tid med mykje uro knytt til førekomsten av CWD og kommunen må vere budd på å gjere raske endringar i viltforvaltninga. Tiltak: Ved planlegging av ny veg i området må problemet med kryssande hjort over riksvegen takast med og løysast. Dette kan likevel ligge mange år fram i tid og det er naudsynt å gjere tiltak no, t.d. gjerding mellom riksveg og tilstøytande område (skog, eng, glattkøyringsbane, ridebane, industriområde, bustadområde m.m.) for å få ned talet påkøyrsler. Det er og ynskjeleg å jobbe meir direkte med Statens Vegvesen for å få teke i bruk eksisterande undergang ved Valeberg slik at ein i større grad kan separere trafikk og hjortevilt på dette området. Kommunen har sett på løysingar med t.d. inngjerding av områder. Kommunen kan bidra til finansiering av hjortegjerde med naudsynte grinder m.m. for dei bøndene som har størst skader på jordbruksproduksjonar på grunn av hjort. Det kan nyttast midlar som kommunen rår over t.d. frå kommunale viltfond og SMIL midlar, men det kan og søkast om midlar frå fylkeskommunale/statlege viltfond. Det bør jobbast meir med haldningsskapande arbeid i høve grunneigarar/vald for å få til forståing for at grunneigarane må ta eit samfunnsansvar og bidra til å redusere problematikken knytt til hjortevilt. Det er urimelig at nokre grunneigarar gjennom sin private viltforvaltning, kan påføre andre næringsdrivande store avlingsreduksjonar og dermed tapte inntekter. Kommunen har våren 2018 søkt om å få fange inn og flytte nokre av hjortane over til Marås hjort. Det er førebels ikkje kome svar frå Miljødirektoratet. Tiltaket er framleis aktuelt i 2018 om ein skulle
få eit positivt svar og om Marås hjort framleis ynskjer å gjennomføre tiltaket. Dette er eit tiltak som kan gjerast ein sjeldan gang, - men kan nok ikkje nyttast som eit vanleg verkemiddel. Bebuarane bør sjølv ta fatt i om det kan gjerast fysiske tiltak for å skjerme seg frå hjorten, t.d. inngjerding av husklynger. Det kan og vere mogeleg å forhandle fram t.d. inngjerding av eit område som bebuarane kan nytte til frukt, bær, blomar osv. i høve grunneigarar, - og i utbyggingsplanar ta med område som vert skjerma for hjort. Kommunen må vere «på» og fylgje opp dei tiltaka som måtte komme i høve CWD STRATEGI : 1. Bidra med tiltak (uttak av prøver ) og kursing/opplæring av jegerar i høve undersøkingar kring CWD. 2. Jobbe meir med haldningsskapande arbeid i høve grunneigarar /vald for å få til forståing for at grunneigarane må ta eit samfunnsansvar og bidra til å redusere problematikken knytt til hjortevilt, til dømes avlingsreduksjonar og tapte inntekter. 3. Samarbeide med grunneigarane om reduksjon av hjortebestanden, - m.a. for å dempe tettleiken og unngå utbrot av CWD på hjortevilt. 4. Samarbeide med nabokommunane. 5. Samarbeide med Jeger og fiskeforeininga. 6. Samarbeide med Sogndal Ettersøkslag. 7. Arbeide for human jakt ved orienteringsmøter og bruk av jaktoppsyn. 8. Nytte viltfondet til : * Uttak av CWD prøver og kursing av jegerar. * Ettersøk ved påkøyrsler og andre kommunale søk. * Innleige av jaktoppsyn. * Tilskot til oppsetting av hjortegjerde for å skilje hjort frå trafikk, innmark og bustadområder. * Stille krav til at bøndene set opp hjortegjerde kring fôr (rundballar og liknande) som vert lagra ute. * Stille krav ved planlegging av bustadområder om tiltak for å skjerme bustadområdet frå hjort. * Auke kunnskap og interesse for vilt og viltforvaltning. * Legge til rette for oppretting av vald for jakt på elg og rådyr. * Tiltak som kan verne om og fremje viltinteressene. * Andre gode tiltak knytt til viltforvaltning.