FRÅSEGN TIL SKJØTSELSPLAN FOR LEPLANTINGAR OG GJENGROINGSSKOG GISKE KOMMUNE

Transkript

1 Side 1 Tingvoll, 28. februar 2013 Giske kommune FRÅSEGN TIL SKJØTSELSPLAN FOR LEPLANTINGAR OG GJENGROINGSSKOG GISKE KOMMUNE Viser til dykkar ref. 10/ Giske kommune høyrer under Naturvernforbundet sitt lokallag i Ålesund og omegn. Lokallaget og fylkeslaget har ønskje om å samarbeide om denne fråsegna, då det er den første fråsegna som gjeld slike spørsmål i fylket, og at det er ein del spørsmål som også vil vere aktuelle i andre kommunar. Denne planen omhandlar spørsmål om biologisk mangfald, og naturmangfaldloven (nml) 7 slår fast at nml 8-12 skal ligge til grunn for handsaming av denne planen. Vurderingane som lova krev er heilt fråverande. Når saka er lagt ut på høyring utan at desse vurderingane er med, så vil dei som vil gi høyringsfråsegn mangle ein heilt vesentleg del av føresetnadene for å kunne uttale seg til planen. Det er difor Naturvernforbundet si meining at Giske kommune må gjere vurderingane som det er krav om i naturmangfaldloven, og så legge ut planen på ny høyring. Men det kan vere ein like gjerne skal lage ein ny plan først. Som grunnlag for det heile må ein sjå føre seg korleis Vigra har utvikla seg fram til ca då leplantinga tok til. Giske har vore påverka av menneskeleg verksemd lenge, og nesten heile øya har vore dyrka eller i det minste vore bruka som beite. Grunnlaget er såleis eit kulturbetinga naturlandskap, der kulturpåverknaden har blitt til gjennom tusenvis av år. Alt i 1950, og ikkje minst seinare, har ein del av dyrkajorda utvikla seg til monokulturar som når det gjeld biologisk mangfald har liten verdi. Areal er også nedbygd. Desse areala treng vi ikkje bruke mykje tid på. Men restareala som består av mellom anna naturbeitemark, ugjødsla slåttemark, myr og kystlynghei t.d. må få desto meir merksemd. Sidan 1950 har landskapet på Vigra endra seg. Ein del av leplantingane har virka. For det første har tilplanta areal endra karakter. Vidare har leverknaden mellom anna ført til andre erosjonstilhøve, og

2 Side 2 i nokre tilfelle attgroing. Behov for grøfting for å få til leplanting har i seg sjølv hatt verknad. Så står ein no over for frøspreiing frå leplantingane. Der ein før 1950 hadde eit kystlandskap utan noko høgare enn dvergbjørk, kan ein no finne stader som like gjerne kunne ha vore i skogsdistrikta på Austlandet. Alt dette må ein skjøtselsplan ta for seg viss ein skal ha ein føresetnad for å seie kva ein skal gjere vidare. I ein slik samanheng er det viktig at ein finn fram til område som i dag har stor biologisk verdi. Vidare må ein vurdere nærare korleis leplantingar og andre plantingar kan påverke desse verdiane. Og ein bør vurdere om det er område som kan få tilbake verdi som er delvis tapt, ved å fjerne leplanting. Leplantingane på Vigra har i biologisk samanheng ei kort historie. Leplantingane er utan unnatak eit inngrep i ei utvikling som dels var naturleg, dels var påverka av menneskeleg verksemd over lang tid. Leplantinga skulle mellom anna bøte på skader på naturgrunnlaget som har oppstått som følgje av den menneskelege åtferda. I tillegg ønskja ein å oppnå fordelar, både i form av betre tilhøve for jordbruket, og eit betre bumiljø. Sidan denne typen vurderingar er fråverande i skjøtselsplanen, er det Naturvernforbundet si oppfatning at ein må begynne på igjen med skjøtselsplana, så ein startar på rett plass. Som eit minimum for å forstå verdien av det biologiske mangfaldet, må ein ha eit oversyn over kvar slike verdiar finst. Før vi går nærare inn på lokalitetar, vil vi ta for oss nokre tema som gjeld noko meir generelt. Einaste grunnen til at leplantingane kan halde fram er at ei vurdering etter nml 14 gir overvekt for andre samfunnsinteresser, men då er det vesentleg å ha klart for seg kva dette skal vegast mot. Viss ein ikkje utgreier slike grunnleggande spørsmål grundig, er det Naturvernforbundet si oppfatning at ein må fjerne det aller meste av leplantingane og anna skog, jf. nml 9, krav om føre vartilnærming. Erosjon, ein naturleg prosess eller ein naturøydeleggande prosess? Erosjon er eit negativt ladd omgrep, men ein skal vere klar over at erosjon også kan vere ein naturleg prosess. Det kan såleis vere rett å leplante for å unngå erosjon som følgje av inngrep som har ført til erosjon. Men det kan også vere gale å leplante viss erosjonen inngår i ein heilt naturleg prosess. Vurderingar kring dette er heilt fråverande i planen, og må seiast å vere ein vesentleg mangel. Kystlynghei og leplanting Naturtypen kystlynghei er foreslått som ein utvald naturtype (nml 52) som fører med seg at kommunen skal både halde greie på slike lokalitetar og passe på at det blir drive aktiv skjøtsel for å ta vare på verdiane. Dette gjeld i alle fall lokalitetar med verdi A. Lokalitetar som har verdi B bør truleg kontrollerast for å finne ut om dei er rett verdisett, eller om det har vore endringar av kvalitetane, og om dei eventuelt har restaureringspotensiale. Eit viktig trugsmål mot kystlynghei er attgroing. Leplanting er truleg det aktive tiltaket som sterkast kan føre til attgroing.

3 Side 3 Frøspreiing Naturvernforbundet har sett litt nærare på fleire område på Vigra for å få eit inntrykk av korleis dei planta artane spreier seg. Som venta blei det funne betydelege oppslag av sitkagran. Denne ser ut til å spire både på grunnlendt mark og på torvmyr/røsslyngmark. Frøspreidninga skjer også over ganske stor avstand. Naturvernforbundet vil legge inn ein del observasjonar på artskart, slik at det kan nyttast som dokumentasjon. Lyngmarka på Tørneset kan nemnast som døme. Bergfurua går for å spreie seg langt mindre, og dette er nok også grunngjevinga for låg risiko i svartelistesamanheng. No kan det vere litt vanskeleg å skilje bergfuru frå buskfuru viss det ikkje er konglar, men anten så har ein mykje buskfuru i plantingane, eller så spreier bergfuru seg i betydeleg grad. Resultatet blir det same, bergfuru/buskfuru spreier seg i såpass stor grad at landskapet vil gro igjen. Delar av Synnesfjellet har betydeleg med spreiing av bergfuru. Elles blei det funne japanlerk som også var frøspreidd ved Rørvikvatnet. Omfanget var mindre enn for dei to andre artane, utan at ein kan dra for sterke konklusjonar av den grunnen. Hindring av frøspreiing Sidan leplantingane blir eigd av nokon og er til fordel for nokon, følgjer det av naturmangfaldloven 12 og særleg 28 at dei same er pliktige til å setje i verk tiltak så ein ikkje får uønskt spreiing av framande artar. Skjøtselsplanen bør ha eit eige kapittel som går gjennom rettstilhøva kring dette, legg opp til ein informasjonsplan slik at alle eigarar av leplantingar og andre plantingar med framande artar får kjennskap til dette, og ei ordning slik at alle fører tilsyn med dei områda dei kan påverke og dessutan sette i verk formålstenelege tiltak når noko spreier seg, jf. nml. 70. Kommunen kan truleg, viss dei ikkje gjer dette i denne skjøtselsplanen, pådra seg ansvar for å gjere slikt arbeid i staden for dei private eigarane. Framande treslag - svartelistevurderingar Treslag nemnt i rapporten som planta er: sitkagran, gran, furu, bergfuru, japanlerk, lerk, svensk asal, På svartelista frå 2012 har ein følgjande klassifisering: SE (Svært høg risiko): platanlønn, europalerk, sitkagran, buskfuru, svensk asal. PH (Potensiell høg risiko): korgpil LO (Låg risiko): bergfuru, japanlerk I planen finn vi formuleringa «Platanlønn og rynkerose er no klassifisert som uønskte artar». Vi vil gjere merksam på at sitkagran er like uønskt. Gjødsling som tiltak Så langt Naturvernforbundet kan forstå er det ikkje om å gjere at tre i leplanting skal vekse fort når dei først er etablert. Tvert om vil det vere bra om dei veks sakte og dermed bruker lang tid på å nå sitt optimalpunkt, då hogst og fornying av leplantingar har sine utfordringar. Det er difor med undring at vi les at det er forslag om gjødsling som tiltak. Viss trea veks for dårleg, skuldast det helst at leplantinga er plassert på myr, der ein slett ikkje bør leplante i det heile. Vi gjer elles merksam på at ein del naturtypar reagerer negativt på gjødsling og gjødselavrenning. Det gjeld mellom anna myrtypane, strandeng, strandsump og naturbeitemark. I eit

4 jordbrukslandskap er det ein viss fare for at det allereie er uheldig gjødselavrenning til verdifulle naturtypelokalitetar. Side 4 Vi ser inga grunngjeving som kan forsvare gjødsling av leplantingane, og ber om at dette blir fjerna som tiltak. Grøfting som tiltak Når ein ser på leplantingane som skogsareal, så må vi minne om at det er forbode å grøfte myr til skogsareal (Forskrift om berekraftig skogbruk, 5). Det er elles slik at aktiv myr er ein utmerka samlar av CO2, noko heile samfunnet er opptatt av. Det meiner vi at Giske kommune også skal vere opptatt av. Myr som er for fuktig til at tre kan trivast er omtrent det optimale ein kan få av CO2- innsamling. Grøfting vil øydelegge for framtidig innsamling, og i tillegg vil ein del av allereie innsamla CO2 sleppe ut. Det vil vere direkte klønete å øydelegge gode CO2-samlarar ved å koste på grøfter, og seinare koste på tiltak for å redusere CO2-utslepp frå andre kjelder. Fjerning av leplanting For nokre av leplantingane kan det sjå ut til at det ikkje er nokon tydeleg påviseleg fordel å ha plantinga der. Sidan leplantingane representerer framande artar som har eller kan ha uheldig påverknad på opphavleg natur i området, meiner Naturvernforbundet at ein då bør fjerne leplantinga. Bruk av framandt plantemateriale Giske ligg slik til at ein kan rekne med at den genetiske utvekslinga med kringliggande område er ein del redusert samanlikna med mange andre stader. Det tyder at ein kan tenkje seg artsmateriale som skil seg noko frå same art elles i fylket. Så lenge ein ikkje har undersøkt slikt nøyare, kan ein difor med fordel nytte lokalt plantemateriale frå øya. Framande artar bør vere heilt uaktuelle. Skifte av treslag Når ein står framfor hogst og eventuell nyplanting til erstatning for hogde plantefelt, bør ein nytte høvet til å skifte ut sitkagrana og bergfurua. Desse artane si evne til spreiing har vi berre sett starten av. Det bør vere mogleg å bruke lauvtreartar som finst i området naturleg frå før i staden for sitkagran og bergfuru, sjølv om ein kanskje må plante på ein litt annan måte for å få ein tilsvarande leeffekt. Hogst Hogst av enkelte av leplantingane vil, viss det blir gjort med feil reiskap, føre til køyrespor som kan gje langvarig skade på vasshushaldinga. Det vil i dette høvet ikkje vere hjelp i å utbetre skadane med gravemaskin etterpå. Hogst nær myr, fukteng, strandsump, strandeng, natureng og kystlynghei må difor planleggast slik at ein unngår køyreskader. Naturbase I Naturbase ligg det eit oversyn over område registrerte som naturtypar og areal med ulik vernestatus. Sjølv om basen er open for allmenn bruk, ser vi ikkje at opplysningane er nytta i utgreiinga, men kartet ser slik ut:

5 Side 5 Når vi går rundt øya har vi følgjande lokalitetar: 1. Roaldsand dyrefredningsområde 2. Roaldsneset, naturtypelokalitet sanddyne, verdi C 3. Langhaugen, naturtypelokalitet, naturbeitemark, verdi A 4. Molnes naturreservat, og naturtypelokalitet naturbeitemark, verdi A. 5. Molnesurene, naturtypelokalitet sørvendt berg og rasmark, verdi B 6. Rørvikvågen, naturtypelokalitet fukteng, verdi B 7. Rørvikvågen fuglefredningsområde, naturtypelokalitet strandeng og strandsump, verdi A 8. Hageneset, naturtypelokalitet, kystlynghei, verdi B 9. Blimshaugen, naturtypelokalitet naturbeitemark, verdi A 10. Blimssanden, naturtypelokalitet sanddyne, verdi C 11. Røssvika, Tørneset, naturtypelokalitet kystlynghei, verdi C 12. Røssvika, naturtypelokalitet strandeng og strandsump, verdi C 13. Synnesfjellet, naturtypelokalitet kystlynghei, verdi A 14. Synnesvågen naturreservat, og naturtypelokalitet strandeng og strandsump, verdi B 15. Blindheim, naturtypelokalitet intakt låglandsmyr, verdi A 16. Blindheimsvika fuglefredningsområde, og naturtypelokalitet strandeng og strandsump, verdi B 17. Rørvikvatnet naturreservat, og naturtypelokalitet kystlynghei, verdi B Opplysningar om framande treslag i verneområde/naturtypelokalitetar: 2. Det er påvist innført art korgpil på lokaliteten 3. Opplyst at det er nokre framande bartre vest i lokaliteten. Desse er i rapporten om naturtypelokaliteten tilrådd fjerna. 5. Opplyst at det er nokre framande bartre i lokaliteten. Desse er i rapporten om naturtypelokaliteten tilrådd fjerna då dei elles kan vere årsak til utrydding av sjeldne artar. Ein skal merke seg at det er

6 Side 6 funne bergasal på denne lokaliteten, ein ansvarsart. 7. Framande treslag i og langs lokaliteten er i rapporten om naturtypelokaliteten sagt bør fjernast. 8. Opplyst at det er nokre framande bartre i lokaliteten. Desse er i rapporten om naturtypelokaliteten tilrådd fjerna. 11. Opplyst at det er nokre framande bartre i lokaliteten. Desse er i rapporten om naturtypelokaliteten tilrådd fjerna. 14. Opplyst at det er nokre framande bartre i lokaliteten. Desse er i rapporten om naturtypelokaliteten tilrådd fjerna. 15. Opplyst at det er nokre framande bartre i lokaliteten. Desse er i rapporten om naturtypelokaliteten tilrådd fjerna. Grøfting vil vere skadeleg. 16. Opplyst at det er leplanting og nokre framande bartre i lokaliteten. Desse er i rapporten om naturtypelokaliteten tilrådd fjerna. 17. Opplyst at det er nokre framande bartre i lokaliteten. Desse er i rapporten om naturtypelokaliteten tilrådd fjerna. Omtala leplantingar som kan vere i influensområde til fredingsområde og naturtypelokalitetar R1. Ligg nær lok. 2 (grønt raster nede til høgre), så ein må passe på at ein ikkje nytter planter som kan etablere seg i sanddyne. Privat planting Innringa plantefelt kan truleg gi frøing inn i lok. 3 som er markert med grønt øvst. Desse burde ha vore vurdert for fjerning. Privat planting

7 Side 7 Dei to austre markeringane ligg delvis inne i lok. 5. Den vestre markeringa ligg rett utanfor same lokalitet. Desse tre plantingane må ein rekne med påverkar artsmangfaldet i lokalitet, og desse burde ha vore fjerna R2, R3, R4 og R6 R 2 og R3 oppe til venstre, ligg nær og i grensa for lok. 6 og 7. Gjødsling vil vere skadeleg for lok. 6 og 7. I alle fall den søre delen av båe felta, den delen som ligg direkte mot lokalitetane, bør fjernast. Det er foreslått gjødsling for båe lokalitetane, men dette må ein unngå. R4 ligg til høgre. Dette grenser ikkje direkte til lokalitet 7, men kan nok påverke, i alle fall med frøspreiing. R6 ligg på sørsida og delvis inn i lok 7. I alle fall det som ligg inne i lok 7, og noko på utsida må fjernast. På lok. 6 finst mellom anna ein førekomst av purpurmarihand (EN) som trivst dårleg med skog. R5 og R9 Dette er delvis fragment av dei tidlegare plantingane. Dei ligg nær lok. 1 som er verna område. Korleis desse påverkar verneverdiane inne i verneområde er vi usikker på. Det kan også hende at ein ikkje har nokon moglegheit til å velje med omsyn til å hindre erosjon. Dessutan er det nok omsyn til flyplassen som kan påverke. Desse to lokalitetane skulle difor hatt ei meir omfattande vurdering. R7 og R8

8 Side 8 Vi kjenner ikkje til spesielle verdiar som blir påverka av desse. R 10, R11, R12, R13, R14, R29, R30, og R31 Sentralt mellom alle desse leplantingane ligg lok. 17 Rørvikvatnet, som både er fuglebiotop og kystlynghei. Her er det store naturverdiar, og leplantingane påverkar desse ganske mykje. Store delar av leplantingane her må fjernast. Det er mogleg at noko av R 10 og R11 ikkje gjer meir skade enn at dei kan bli verande. Det er elles ein hekkelokalitet i R13 som gjer at ein del av denne plantinga venteleg må stå, i alle fall ei tid til ny situasjon har gått seg til. Gjødsling av R12 og R31 bør ikkje gjennomførast. R15 Vi kjenner ikkje til at denne har verknad på naturtypelokalitetar med stor verdi.

9 Side 9 R16, R17, R18, R19, R20, R21, R22 Lok 15 er eit myrområde med verdi A, i stor grad skapt i dette landskapet i den tida det ikkje var leplanting. For å oppretthalde denne lokaliteten sin verdi, bør ein difor redusere leverknaden, og det er viktig at ein ikkje får inn framande artar. R20, R21 og R22 ligg direkte rundt myra, og bør fjernast. R19 kan med fordel reduserast nærast myra. R16, R17 og R18 er ikkje fordelaktige for myra, men har vel såpass mykje å seie for busetnad at vi ikkje foreslår direkte tiltak. Det er forslag om gjødsling av R20, som vil vere direkte skadeleg for naturtypelokaliteten. For R21 er det foreslått både gjødsling og drenering som vil vere veldig skadeleg for naturtypelokaliteten. Svensk asal omtala under R22 bør fjernast, då denne venteleg kan krysse seg med bergasal som er funne lenger nord på øya og er norsk ansvarsart.

10 Side 10 R23 Lok 13 kystlynghei og lok 14 ligg vest for R23 og kan lett bli påverka av dette. Denne leplantinga har nok ein verdi for busetnaden austafor. Naturvernforbundet vil foreslå at ein byter ut sitkagrana med lauvtre naturleg førekomande på øya. Det er foreslått gjødsling som vil kunne påverke lok 14 uheldig. På kartillustrasjonen er elles innramma eit stort område med planteskog som kan påverke kystlyngheia i lok. 13 negativt. Det bør setjast i gang tiltak for å redusere negativ påverknad. T.d. er det eit lite plantefelt ute på neset der dei eldste sitkagranene nettopp har blitt så store at dei har fått konglar. Dette bør fjernast straks, så unngår ein eit stort arbeid seinare. R24, R25, R26, R27, R28 Vi har ikkje kjennskap til lokalitetar for biologisk mangfald som blir direkte påverka av desse plantingane. Men det er forslag om grøfting og gjødsling som er kommentert elles, gjeld også her. R29 Vi har ikkje kjennskap til biologisk mangfald av stor verdi i konflikt med denne. R32 Plantinga har negativ påverknad på lok. 16 og størsteparten bør fjernast. Med denne gjennomgangen har Naturvernforbundet gjort ein utgreiingsjobb som kommunen eigentleg skulle ha gjort før saka blei sendt på høyring. Naturvernforbundet meiner elles at gjengroing vil bli eit kjempeproblem på Giske, og at ein også må sjå på andre planta område enn berre dei kommunale leplantingane.

11 Side 11 Det er elles i samandraget under avsnittet «Gjennomføring av tiltaka» skrive: Vi tilrår samarbeid med profesjonelle entreprenørar, gjennom samyrkeorganisasjonen Allskog». Også side 9 under eit avsnitt «Entreprenørar» finn ein «Samarbeid med samyrkeorganisasjonen Allskog er naturleg». Kva typar tenester ein treng å kjøpe meiner vi er høgst uklart, og det kan godt vere at tenestebehovet er såpass stort at prosjektet skal lysast ut offentleg. At Norsk Landbruksrådgiving Sunnmøre kan ha interesse av å seie noko slikt, det kan ein nok forstå, men ei slik utsegn kan ikkje vedtakast gjennom eit utgreiingsdokument av ein kommune. Konklusjon Skjøtselsplanen bør ta utgangspunkt i det biologiske mangfaldet som har vore og framleis finst på Vigra. Vidare er det viktig at ein ikkje berre ser på dei kommunale leplantingane, men også på resten av det som er planta i området. Utgangspunktet bør vere at plantingar som ikkje har ein vesentleg funksjon, blir fjerna for å unngå frøspreiing. Materialet som er lagt ut på høyring har heilt grunnleggande manglar, så Naturvernforbundet meiner at ein like godt kan starte på nytt med skjøtselsplanarbeidet. Med vennleg helsing Øystein Folden leiar i

12 Side 12 Figur 1. Foto Øystein Folden For husa har noko av plantinga nær huset verknad. Resten har truleg marginal verknad som le for tunet, men øydelegg dei opphavelege biologiske verdiane i naturtypelokaliteten i Molnesurene. Figur 2. Foto Øystein Folden Blindheimsnausta med Saudholmen i bakgrunnen. Plantinga på Saudholmen har truleg liten positiv verknad, men både biologisk og landskapsmessig skadeverknad.

13 Side 13 Figur 3. Foto Øystein Folden Ein bergfuruskog i nærleiken av Røssvik. Når levetida er omme så er det ikkje botnvegetasjon med hald i på denne staden, og vinden vil få tak. I mellomtida gjer skogen alternativ nytte. Figur 4. Foto Øystein Folden Det blir sagt frå skogbrukshald at sitkagran berre spirer på opprota sandjord. Denne sitkagrana veit ikkje noko om det, der ho står i myra på Tørneset, saman med mange fleir.

14 Side 14 Figur 5. Foto Øystein Folden Sitkagrana slår rot kvar som helst, som her på høgda innafor Tørneset. Figur 6. Foto Øystein Folden Til høgre kystlynghei med verdi A på Synneset. Til venstre forblåst og lite frisk bergfuru og nærast ein liten klatt med sitkagran, dugande til å frøspreie seg.

15 Side 15 Figur 7. Foto Øystein Folden Langt ute på Synneset er det eit lite plantefelt med sitkagran. Dei største trea er alt kongleberande, så her er det på høg tid å gjere noko. Figur 8. Foto Øystein Folden Frå Synnesfjellet mot Synnesvågen. Midt på biletet til høgre nokre plantingar som ikkje har nokon funksjon lenger. Lenger inn til venstre ei leplanting med funksjon, men her bør ein få byta treslag.

16 Side 16 Figur 9. Foto Øystein Folden Frå Synnesfjellet. Steingarden vitner om ei tid då beitet var særs verdifullt. No er den eine teigen planta full med bergfuru og noko sitkagran. Bergfurua er i full spreiing til naboen som framleis har kystlynghei med verdi A så lenge det varer.