SITUASJONEN informasjon til alle

Transkript

1 SITUASJONEN informasjon til alle De er på Wing Ying-tekstilfabrikk i Phnom Pen i Kambodsja. Her produserer dei t-skjorter for ei stor kleskjede i Europa. Fabrikken har tidlegare vorte trekt fram som eit døme for andre tekstilfabrikkar, fordi han har hatt høg produksjon. Fabrikkar som deira bidreg til stor økonomisk vekst i landet. Klede og sko har vorte den viktigaste eksportvara for landet, og styresmaktene har dei siste åra gjort det lettare for utanlandske investorar å kjøpe opp fabrikkar. No har fleire nye tekstilfabrikkar vorte bygde i området, og konkurransen har vorte tøffare. Styresmaktene og arbeidsgjevarane er opptekne av å halde lønene låge og produksjonen høg. På den måten blir det lettare å konkurrere med liknande fabrikkar i andre land, og for at utanlandske investorar skal halde fram å investere pengar i fabrikkane i Kambodsja. Matprisane i landet har auka, i tillegg til utgifter til husleige, straum og vatn. Det har ikkje vore lønsauke på lang tid. Arbeidsgjevarane har samtidig nedprioritert å forbetre sikkerheita og arbeidsforholda på fabrikkane. Nye fabrikkar blir bygde nært der arbeidarane bur, og ein fryktar at kjemikal frå fabrikkane skal ureine drikkevatnet. Nokre arbeidarar har vorte sjuke av å drikke vatnet på fabrikken, og ein fryktar at vatnet alt er ureina. Arbeidstakarane er veldig misnøgde med arbeidsforholda og den låge løna, og dei fagorganiserte truar no med å streike. FNs arbeidsorganisasjon (ILO) har opna kontor i byen og kan gje råd til arbeidstakarar, styresmakter og arbeidsgjevarar. ILO kan også organisere forhandlingar mellom partane i håp om at ein avtale som er forhandla fram, vil hindre streik og lockout. Spelet har tre verkemiddel: Streik Dersom nokre arbeidstakarar vel å gå til streik, kan det føre til store ekstrakostnader for bedrifta og arbeidarane får ikkje løn. Produksjonen vil bli mindre, og bedrifta taper inntekter. Arbeidstakarane har ikkje råd til å gå lenge i streik, men det har heller ikkje bedrifta råd til. Dersom ulike fagforeiningar slår seg saman, vil dei stå sterkare i ein eventuell streik. Forhandling Arbeidsgjevarane kan velje å innfri krava frå arbeidarane for å unngå streik. På ei anna side er det ikkje sikkert arbeidarane vel å streike, kanskje fordi dei trur styresmaktene vil støtte arbeidsgjevarane, eller fordi dei i alle fall har fått nokre av krava sine innfridde. ILO vil hjelpe partane å bli samde gjennom forhandling. Lockout Om arbeidsgjevarane vel å innføre lockout, stengjer dei heile produksjonen for ein periode. Ingen får jobbe og ingen får løn, uavhengig av om arbeidarane streikar eller ikkje. Resultatet av både streik og lockout er avhengig av samspelet mellom alle partane i arbeidslivet. Å få støtte frå styresmaktene kan vere avgjerande.

2

3 Tekstilarbeidarane (arbeidstakarar) Oppgåva: Dårlege arbeidsforhold og låge løner har ført til ein diskusjon i den nystarta fagforeininga dykkar, som alle i denne gruppa er med i. Diskusjonen handlar om fagforeininga dykkar skal gå til streik eller ikkje. Det er ikkje eit lett val, fordi de ikkje veit kva konsekvensane blir. De har altså to alternativ de må velje mellom: 1: Streik - De vel å ikkje møte opp på jobb på fabrikken, men demonstrerer i gatene for å krevje høgare løn og betre arbeidsforhold. 2: Ikkje streik - De vel å halde fram å jobbe, anten fordi de a) har fått oppfylt alle eller nokre av krava de har for betre arbeidsforhold og høgare løn b) eller fordi at de ikkje kan eller vil risikere å miste jobben eller gå utan løn over lengre tid. Rolleskildring: Chenda fortel: «Hei! Vi er tekstilarbeidarar på Wing Ying-tekstilfabrikk i Phnom Pen, og syr T-skjorter som blir selde i Europa. Vi jobbar 6 til 7 dagar i veka, arbeidsdagane våre varer i 14 timar, og vi tener 450 kr i månaden. Prisen på husleige, straum, vatn og mat har auka det siste året, utan at vi har fått høgare løn. Vi er redde for at vi snart ikkje har råd til mat til familien. Arbeidsforholda på fabrikken er elendige: det er dårleg luft, skitne doar og ureint drikkevatn. Vi sit trongt, og naudutgangane er blokkerte. I dei siste vekene har fleire av kollegaene våre svima av på jobb, og nokre slit med nyre- og hjarteproblem. Ofte er eg kvalm og har hovudverk på slutten av dagen. Vi har byrja å diskutere arbeidsforhold og auka løner, og vurderer å gå til streik. Vi må velje ein hovudtillitsvalt og ein vararepresentant, som skal forhandle med arbeidsgjevarane. Det er viktig at vi gjer noko no!» Namn: Chenda. Yrke: Tekstilarbeidar Måla dykkar for forhandlingane: 1. ARBEIDSFORHOLD: Krevje at arbeidsforholda på arbeidsplassen blir forbetra: a) HELSE: Frie naudutgangar, verneutstyr og nytt brannsløkkingsutstyr. b) HELSE: Betre ventilasjon, reine toalett og reint drikkevatn. c) MILJØ: Kjemikalutslepp frå fabrikkane må undersøkjast. d) ARBEIDSTID: Kortare arbeidsdagar og opning for pausar i arbeidstida. 2. LØN: Krevje auka løner for alle: a) Utan fagforeining kan de krevje at minsteløna blir heva til 650 kr i md. b) Om de klarer å samle begge arbeidstakargruppene i éi fagforeining, kan de krevje at minsteløna blir heva til 950 kr i md.

4 Oppgåva dykkar no er: 1. Les argumenta for og imot streik (nedst på arket). 2. Ranger dei beste argumenta i strategidokumentet (eige ark). 3. Diskuter kva for eit av dei to vala som er best for dykk (streik eller ikkje streik) 4. Skriv ned forslag til korleis de kan overtale arbeidsgjevarane og styresmaktene til å støtte dykk. 5. Send ein representant til ILO for å få råd (når ILO-kontoret er ope). 6. Send ein representant til lagerarbeidarane for å høyre om dei ønskjer eit felles fagforbund. 7. Send éin representant for å forhandle med arbeidsgjevarane, og éin til styresmaktene. 8. Når ILO gjev melding, stemmer de over om de skal streike eller ikkje streike. HOVUDARGUMENT FOR Å GÅ I STREIK Streik er den tydelegaste måten å seie ifrå på. Vi må leggje press på arbeidsgjevarane, og streik er vår einaste sjanse i ein håplaus situasjon. Vi er fleire enn dei, og berre dersom vi står saman, blir vi sterke nok til å vinne. Vi har rettar. Det handlar ikkje berre om betre arbeidsforhold, men også om rettferd og sjølvrespekt. Vi kan ikkje la fabrikkeigarane gjere som dei vil. Tenk på dei neste generasjonane. Vi gjer ikkje dette berre for vår eigen del, men også for barna og barnebarna våre. Tek ikkje vi denne kampen no, flytter vi det urettferdige systemet over på dei. Styresmaktene vil kunne forsvare oss. Det kan hende at styresmaktene stør oss og vil verne oss mot arbeidsgjevarane sine reaksjonar. Dei vil ikkje risikere negative medieoppslag, og å få kritikk frå ILO. Arbeidsgjevarane treng oss. Det er dyrt å trene opp nye tilsette. Dersom vi står saman, vil dei godta krava våre fordi det blir for dyrt å sparke oss alle saman. Å innføre «lockout» blir også dyrt for dei. Det handlar samtidig om undertrykkinga av kvinner i samfunnet. Mennene bestemmer og tener mest. Dersom vi streikar, vil vi få støtte frå kvinner i andre yrke også, i heile Kambodsja. HOVUDARGUMENT MOT Å GÅ I STREIK Vi bør prøve å overtale først. Å true med streik er betre enn faktisk å innføre streik. Kanskje arbeidsgjevarane vil innfri krava våre dersom vi får dei til å forstå at situasjonen er umenneskeleg. Styresmaktene kan gå imot oss. Det er lettare å få styresmaktene på vår side dersom vi ikkje streikar. Vi vil ikkje kunne stå imot arbeidsgjevarane dersom styresmaktene stør dei. Arbeidsgjevarane vil berre tilsetje nye arbeidarar. I dagens situasjon, med så mykje arbeidsløyse, er ikkje streik eit effektivt pressmiddel. Det einaste ein streik vil føre til, er at vi mister jobben. Det er betre å ha ein dårleg jobb med noko inntekt, enn ikkje å ha jobb og vere utan inntekt. Vi har ikkje råd til å gå lenge utan løn. Sjølv om ein streik kan bidra til betre arbeidsforhold på lengre sikt, vil ein streik føre til mindre inntekter på kort sikt. Styresmaktene og arbeidsgjevarane stør kvarandre. Det er større grunn til å tru at styresmaktene vil stø arbeidsgjevarane enn oss. Systemet er korrupt.

5 Omgrepsforklaringar Arbeidsgjevar er ein som gjev løn til ein person som utfører eit arbeid. I dette rollespelet er det fabrikkeigarane. Arbeidstakar er ein person som utfører eit arbeid for ein arbeidsgjevar. I dette rollespelet er det tekstilarbeidarane og lagerarbeidarane. Arbeidstakarar blir ofte berre kalla arbeidarar. Fagforeining er ei organisert gruppe arbeidstakarar, som regel innanfor same yrkesgruppe. Fagforeininga sine fremste oppgåver er å kjempe for betre løn og gode arbeidsvilkår. Desse måla blir lettare å nå når arbeidarane står saman bak krava, der streik er den mest kraftfulle måten å presse arbeidsgjevarane på. Fagforbund er ei samanslutning av fleire fagforeiningar. Investor er ein person eller eit firma som gjer ei investering og betaler pengar til nokon, i tru om at det skal kunne tene meir pengar på sikt. I dette rollespelet er det utanlandske bedrifter eller rike privatpersonar frå andre land, som eig fleire fabrikkar. Streik er ein heil eller delvis arbeidsstans sett i gang av arbeidstakarane og fagforeiningane deira. Det tyder at arbeidarane nektar å møte for å utføre arbeid, før visse vilkår/krav er godtekne av arbeidsgjevarane. Lockout er også ein arbeidsstans, men den er det arbeidsgjevaren som kan velje å innføre. Det gjer han for å presse arbeidstakarane til å måtte avbryte ein streik. Ein kan seie at arbeidsgjevaren «låser dørene» til arbeidsplassen. Arbeidstakarane blir då utestengde frå lønsarbeidet sitt. Arbeidarane som ikkje er i streik, blir ofte permitterte (dei får fri), noko som skaper ein interessekonflikt mellom dei arbeidarane som er ramma av streik på den eine sida, og dei som er permitterte og som framleis får løn (dagpengar) på den andre. ILO er FN sin organisasjon for arbeidsliv, skapt for å betre forholda til arbeidstakarar verda over. Forholdet dykkar til dei andre gruppene: Arbeidsgjevarar: De er takksame for at de har jobb, men liker ikkje at arbeidsgjevarane har utsett å gjere noko med dårlege arbeidsforhold og låge løningar. Dei viser lite forståing for at de tener for lite til å kunne ha eit verdig liv, og at de blir sjuke av å jobbe. De mistenkjer at arbeidsgjevarane bruker mest pengar på eigne løner. De fryktar at arbeidsgjevarane vil innføre lockout dersom berre éi fagforeining streikar. Styresmakter: De veit at styresmaktene har eit tett forhold til arbeidsgjevarane, og at det blir vanskeleg å overtale dei til å stø dykk dersom det blir ein streik. Likevel må styresmaktene lytte til befolkninga for å kunne bli attvalde og få halde fram å kunne bestemme. Styresmaktene er samtidig opptekne av ikkje å bli kritiserte av ILO for å sikre seg at dei har eit godt rykte internasjonalt. Det er viktig for å bevare utanlandske investeringar. Lagerarbeidarar: De har eit bra forhold til lagerarbeidarane, men de fryktar at dei ikkje er interesserte i å stø dykk dersom arbeidsgjevarane truar med lockout. Derfor er det viktig for dykk å føreslå å slå saman fagforeiningane dykkar og danne eit felles fagforbund. Lagerarbeidarane har betre løn enn dykk, men dei jobbar også under farlege arbeidsforhold og manglar verneutstyr. FNs arbeidsorganisasjon - ILO: ILO er i utgangspunktet ein nøytral organisasjon som legg vekt på plikter og rettar blant partane. Dette kan vere til stor hjelp for dykk. De bør derfor ta kontakt med ILO for å få lære meir om kva rettar de har. ILO kan gje dykk råd som kan hjelpe dykk med å overtyde arbeidsgjevarar og styresmakter om at de bør få krava innfridde. ILO kan også hjelpe til med forhandlingar og dialog (dvs. organisere eit møte i håp om å finne ei løysing).

6

7 Lagerarbeidarane (arbeidstakarar) Oppgåva: Dårlege arbeidsforhold og låge løner har ført til ein diskusjon i den nystarta fagforeininga dykkar, som alle i denne gruppa er med i. Diskusjonen handlar om fagforeininga dykkar skal gå til streik eller ikkje. Det er ikkje eit lett val, fordi de ikkje veit kva konsekvensane blir. De har altså to alternativ de må velje mellom: 1: Streik - De vel å ikkje møte opp på jobb på fabrikken, men demonstrerer i gatene for å krevje høgare løn og betre arbeidsforhold. 2: Ikkje streik - De vel å halde fram å jobbe, anten fordi de a) har fått oppfylt alle eller nokre av krava de har for betre arbeidsforhold og høgare løn b) eller fordi at de ikkje kan eller vil risikere å miste jobben eller gå utan løn over lengre tid. Rolleskildring: Namn: Ponleak Yrke: Lagerarbeidar Ponleak fortel: «Hei! Vi er lagerarbeidarar på Wing Ying-tekstilfabrikk i Phnom Pen. Jobben går i å pakke T-skjorter i øskjer, som blir frakta på lastebilar og vidare med skip til Europa. Vi jobbar 6 til 7 dagar i veka, arbeidsdagane våre varer i 12 timar, og vi tener 750 kr i månaden. Prisen på husleige, straum, vatn og mat har auka det siste året, utan at vi har fått høgare løn. Arbeidsgjevarane vil at vi skal jobbe fortare, og har åtvara oss om at dei skal kutte pausane våre. Arbeidsforholda på lageret er dårlege: det er varmt, dårleg luft og ureint drikkevatn. Vi har ikkje hanskar eller anna verneutstyr, og må bere tungt. Fleire av dei eldre som jobbar her, har problem med ryggen, og to kollegaer har blitt påkøyrde av ein lagertruck. Ein av naudutgangane er blokkert, og brannslangen er øydelagd. Vi har byrja å diskutere arbeidsforhold og auka løner, og vurderer å gå til streik. Vi må velje ein hovudtillitsvalt og ein vararepresentant, som skal forhandle med arbeidsgjevarane. Det er viktig at vi gjer noko med arbeidsforholda, men vi kan ikkje risikere å miste jobbane våre.» MÅLA DYKKAR FOR FORHANDLINGANE: 1. ARBEIDSFORHOLD: Krevje at arbeidsforholda på arbeidsplassen blir forbetra: a) HELSE: Frie naudutgangar, verneutstyr, brannsløkkingsutstyr og betre system for tryggleik. b) HELSE: Betre ventilasjon og reint drikkevatn. c) MILJØ: Kjemikalutslepp frå fabrikkane må undersøkjast. d) ARBEIDSTID: Kortare arbeidsdagar og framleis pausar i arbeidstida. 2. LØN: Krevje auka løner for alle, BERRE dersom ikkje arbeidsgjevarar truar med lockout: a) Utan fagforeining kan de krevje at minsteløna blir heva til 850 kr i md. b) Om de vel å vere med i ei fagforeining, kan de krevje at minsteløna blir heva til 950 kr i md.

8 Oppgåva dykkar no er: 1. Les argumenta for og imot streik (nedst på arket). 2. Ranger dei beste argumenta i strategidokumentet (eige ark). 3. Diskuter kva for eit av dei to vala som er best for dykk. 4. Skriv ned i strategidokumentet forslag til korleis de skal klare å overtale arbeidsgjevarane og styresmaktene til å stø dykk. 5. Send ein representant til ILO for å få råd (når ILO-kontoret er ope). 6. Send éin eller to representantar til tekstilarbeidarane for å høyre om dei ønsker ei felles fagforeining. 7. Send éin representant for å forhandle med arbeidsgjevarane og éin med styresmaktene. 8. Når ILO gjev melding, stemmer de over om de skal streike eller ikkje streike. HOVUDARGUMENT FOR Å GÅ I STREIK Streik er den tydelegaste måten å seie ifrå på. Vi må leggje press på arbeidsgjevarane, og streik er vår einaste sjanse i ein håplaus situasjon. Vi er fleire enn dei, og berre dersom vi står saman, blir vi sterke nok til å vinne. Vi har rettar. Det handlar ikkje berre om betre arbeidsforhold, men også om rettferd og sjølvrespekt. Vi kan ikkje la fabrikkeigarane gjere som dei vil. Tenk på dei neste generasjonane. Vi gjer ikkje dette berre for vår eigen del, men også for barna og barnebarna våre. Tek ikkje vi denne kampen no, flyttar vi det urettferdige systemet over på dei. Styresmaktene vil kunne forsvare oss. Det kan hende at styresmaktene stør oss og vil verne oss mot arbeidsgjevarane sine reaksjonar. Dei vil ikkje risikere negative medieoppslag, og å få kritikk frå ILO. Arbeidsgjevarane treng oss. Det er dyrt å trene opp nye tilsette. Dersom vi står saman, vil dei godta krava våre fordi det blir for dyrt å sparke oss alle saman. Å innføre «lockout» blir også dyrt for dei. HOVUDARGUMENT MOT Å GÅ I STREIK Vi bør prøve å overtale først. Å true med streik er betre enn faktisk å innføre streik. Kanskje arbeidsgjevarane vil innfri krava våre dersom vi får dei til å forstå at situasjonen er umenneskeleg. Styresmaktene kan gå imot oss. Det er lettare å få styresmaktene på vår side dersom vi ikkje streikar. Vi vil ikkje kunne stå imot arbeidsgjevarane dersom styresmaktene stør dei. Arbeidsgjevarane vil berre tilsetje nye arbeidarar. I dagens situasjon, med så mykje arbeidsløyse, er ikkje streik eit effektivt pressmiddel. Det einaste ein streik vil føre til, er at vi mister jobben. Det er betre å ha ein dårleg jobb med noko inntekt, enn ikkje å ha jobb og vere utan inntekt. Vi har ikkje råd til å gå lenge utan løn. Sjølv om ein streik kan bidra til betre arbeidsforhold på lengre sikt, vil ein streik føre til mindre inntekter på kort sikt. Styresmaktene og arbeidsgjevarane stør kvarandre. Det er større grunn til å tru at styresmaktene vil stø arbeidsgjevarane enn oss. Systemet er korrupt. Vi risikerer at politiet brukar makt og arrestasjonar for å stoppe oss. Arbeidsgjevarane og styresmaktene vil slå hardt ned på ein streik, for å sende eit signal til andre fabrikkarbeidarar om at det ikkje løner seg.

9 Omgrepsforklaringar Arbeidsgjevar er ein som gjev løn til ein person som utfører eit arbeid. I dette rollespelet er det fabrikkeigarane. Arbeidstakar er ein person som utfører eit arbeid for ein arbeidsgjevar. I dette rollespelet er det tekstilarbeidarane og lagerarbeidarane. Arbeidstakarar blir ofte berre kalla arbeidarar. Fagforeining er ei organisert gruppe arbeidstakarar, som regel innanfor same yrkesgruppe. Fagforeininga sine fremste oppgåver er å kjempe for betre løn og gode arbeidsvilkår. Desse måla blir lettare å nå når arbeidarane står saman bak krava, der streik er den mest kraftfulle måten å presse arbeidsgjevarane på. Investor er ein person eller eit firma som gjer ei investering og betaler pengar til nokon, i tru om at det skal kunne tene meir pengar på sikt. I dette rollespelet er det utanlandske bedrifter eller rike privatpersonar frå andre land, som eig fleire fabrikkar. Streik er ein heil eller delvis arbeidsstans sett i gang av arbeidstakarane og fagforeiningane deira. Det tyder at arbeidarane nektar å møte for å utføre arbeid, før visse vilkår/krav er godtekne av arbeidsgjevarane. Lockout er også ein arbeidsstans, men den er det arbeidsgjevaren som kan velje å innføre. Det gjer han for å presse arbeidstakarane til å måtte avbryte ein streik. Ein kan seie at arbeidsgjevaren «låser dørene» til arbeidsplassen. Arbeidstakarane blir då utestengde frå lønsarbeidet sitt. Arbeidarane som ikkje er i streik, blir ofte permitterte (dei får fri), noko som skaper ein interessekonflikt mellom dei arbeidarane som er ramma av streik på den eine sida, og dei som er permitterte og som framleis får løn (dagpengar) på den andre. ILO er FN sin organisasjon for arbeidsliv, skapt for å betre forholda til arbeidstakarar verda over. Forholdet dykkar til dei andre gruppene: Arbeidsgjevarar: De er takksame for at de har jobb, men liker ikkje at arbeidsgjevarane har utsett tiltak for å betre arbeidsforholda og lønene. Dei viser lite forståing for at de tener dårleg og at arbeidsforholda er farlege. Likevel er det viktigaste for dykk å halde på jobben, og de vil ikkje risikere å streike dersom de står i fare for å miste den. De har forståing for at bedrifta må kunne produsere billigare enn konkurrentane, men ser samtidig at fabrikkeigarane tek ut mykje av overskotet til seg sjølv. Styresmakter: De veit at styresmaktene har eit tett forhold til arbeidsgjevarane, og at det blir vanskeleg å overtale dei til å stø dykk dersom det blir streik. Likevel må styresmaktene lytte til befolkninga for å kunne bli attvalde og få halde fram å kunne bestemme. Styresmaktene vil samtidig vere opptekne av ikkje å bli kritiserte av ILO for å sikre seg at dei har eit godt rykte internasjonalt. Det er viktig for å bevare utanlandske investeringar. Tekstilarbeidarar: De har eit bra forhold til tekstilarbeidarane, men de er litt varsame med å slå saman fagforeininga dykkar med tekstilarbeidarane, utan først å undersøkje om de har felles interesser. De har nemleg litt betre løn enn tekstilarbeidarane, så ein felles streik med felles krav er ikkje sikkert er det beste for dykk. Samtidig veit de at arbeidsgjevarane fryktar nettopp ei slik samanslåing. De har også høyrt at streikarar før dykk har fått politivald mot seg. FNs arbeidsorganisasjon - ILO: ILO er i utgangspunktet ein nøytral organisasjon som legg vekt på plikter og rettar blant partane. Dette kan vere til stor hjelp for dykk. De bør derfor ta kontakt med ILO for å lære meir om kva rettar de har. ILO kan gje dykk råd som kan hjelpe dykk med å overtyde arbeidsgjevarane og styresmaktene om at de bør få krava innfridde. ILO kan også hjelpe til med forhandlingar og dialog (dvs. organisere eit møte i håp om å finne ei løysing).

10

11 Fabrikkeigarane (arbeidsgjevarar) Oppgåva: Arbeidstakarane ved Wing Ying-tekstilfabrikk er misnøgde med arbeidsforhold og løn. Det er også kome skuldingar om utslepp av kjemikal i drikkevatnet. Arbeidarane har danna fagforeiningar, og det er fare for at dei går ut i streik. De må velje mellom desse to alternativa i eit forsøk på å unngå ein arbeidskonflikt og streik: 1: Lockout - De vel å innføre lockout, og stengjer heile produksjonen for ein periode. Ingen av arbeidarane som streikar får løn, medan dei som ikkje er i streik, framleis får løn (dagpengar). 2: Ikkje lockout - De vel å la vere å bruke lockout som verkemiddel, og vel heller å a) oppfylle nokre av krava til arbeidarane om betre arbeidsforhold og høgare løn b) overtyde arbeidstakarane om at de ikkje har råd til å heve lønene, og at arbeidstakarane kan risikere å miste jobben dersom dei går ut i streik. Rolleskildring: Namn: Lo Koon Piu Yrke: Dagleg leiar og medeigar i Wing Yin-tekstilfabrikk. Lo Koon Pu fortel: «God dag! Vi er eigarar av 10 fabrikkar i Phnom Pen som lagar sko og T-skjorter for ei stor kleskjede i Europa. Vi er stolte over at ein av våre fabrikkar vart trekt fram som eit døme for andre, fordi vi hadde høg produksjon. No har fleire nye tekstilfabrikkar blitt bygde i området, og konkurransen har blitt tøffare. Som fabrikkeigarar tener vi godt, men det er andre som tener betre enn oss. Det er viktig å stå fram som velståande når vi skal i møte med utanlandske investorar, og derfor har vi halde fast ved dei høge lønene. Vi har fått høyre at arbeidarane ved Wing Ying-tekstilfabrikk er misnøgde med arbeidsforholda og det dei meiner er låg løn. Nokre har også skulda oss for å sleppe ut kjemikal i drikkevatnet. Arbeidarane har danna fagforeiningar, og det er fare for at dei går ut i streik. Vi fryktar at streik ved denne fabrikken kan føre til store ekstrautgifter, som vil gjere det endå vanskelegare å konkurrere med dei nye fabrikkane. I tillegg kan det inspirere arbeidarar ved andre fabrikkar til å gå i streik. Om det skjer, kan vi risikere å gå konkurs. Derfor er streik eit stor trugsmål for oss. Vi må handle raskt og vurdere om vi skal svare med å bruke lockout, og stengje ute alle arbeidarane frå å kunne jobbe». Oppgåva dykkar no er: 1. Les argumenta for og imot lockout, og måla dykkar for eventuelle forhandlingar (neste side). 2. Ranger dei beste argumenta i strategidokumentet (eige ark). 3. Diskuter kva for eit av dei to vala som er best for dykk. 4. Skriv ned i strategidokumentet forslag til korleis de skal overtale styresmaktene til å stø dykk. 5. Send ein representant til ILO for å få råd (når ILO-kontoret er ope). 6. Send ein representant til fagforeiningane for å overtyde dei om at de ikkje har råd til å betale ut høgare løner, og at dei kan risikere å miste jobben dersom dei går ut i streik. 7. Når ILO gjev melding, skal de stemme over anten å bruke lockout, eller å la vere.

12 Måla dykkar for forhandlingane: 1. STREIK: Det er viktig for dykk å sende eit tydeleg signal om at streik ikkje vil løne seg. Truar arbeidstakarane med streik, kan de svare med lockout. De har inntrykk av at lagerarbeidarane eigentleg ikkje ønskjer å streike. Éi av gruppene kan erstattast med nye arbeidarar, men ikkje begge. Det vil bli for dyrt med opplæring av så mange nye, og kvaliteten på arbeidet kan bli dårlegare med nye arbeidarar. 2. ARBEIDSFORHOLD: De har utsett prosjekt som skulle forbetre tryggleiken og arbeidsforholda på fabrikkane, men vurderer å gjere noko med det no. De kan gjere endringar som ikkje kostar mykje. Nytt ventilasjonsanlegg er dyrast. ILO følgjer nøye med på arbeidsforholda på fabrikkane, og de ønskjer ikkje å få kritikk frå dei. 3. MILJØ: Skuldingane om at det blir sleppt ut kjemikal frå fabrikkane dykkar, er alvorlege. Dersom det blir nyheitsoppslag om det, vil de få sterk kritikk. De er også bekymra for at arbeidarane skal bli sjuke av forgifta drikkevatn. Styresmaktene vil då kunne bli nøydde til å stengje fabrikkane fram det er gjort grundige undersøkingar. Det har de ikkje råd til, og det kan også gjere til at samarbeidet med styresmaktene blir dårlegare. De kan velje å tilsetje nokon til å undersøkje utsleppa, i staden for å skifte ventilasjonsanlegget ved Wing Ying-tekstilfabrikk. 4. LØN: De må sikre at økonomien dykkar er berekraftig. Det tyder at han må vere rettferdig og varig, og må vere god nok til å dekkje behov no og i framtida. Dersom de aukar lønene til alle arbeidarane på alle 10 fabrikkane dykkar, blir det vanskeleg å konkurrere med dei nye fabrikkane. Alle tekstilarbeidarar tener 450 kr i månaden, og lagerarbeidarar tener 750 kr. Lagerarbeidet er farlegare. Dersom alle arbeidarane organiserer seg i ei felles fagforeining som går ut i streik, vil det kunne koste dykk meir i tapt produksjon enn å auke lønene ved Wing Ying-tekstilfabrikk med 100 kr. Ved å auke lønene ved éin fabrikk risikerer de at andre fabrikkarbeidarar krev det same. HOVUDARGUMENT FOR Å BRUKE LOCKOUT Vi blir utkonkurrerte dersom vi gjev etter. Innfrir vi krava til arbeidstakarane, utan at andre bedrifter gjer det same, vil vi gå konkurs på lang sikt fordi vi mister konkurranseevne. Arbeidstakarane vil oppleve suksess og krevje endå meir i neste runde. Dette må vi slå hardt ned på med ein gong, om ikkje, verkar vi svake og vi vil tape kampen på lang sikt. Streiken vil inspirere arbeidarane på dei andre fabrikkane vi eig. Problemet vil bli større og større. Lockout er det rimelegaste alternativet. Vi taper pengar same kva vi gjer. Vi må vise styresmaktene at vi har kontroll. Dei er like bekymra som oss for at utanlandske fabrikkar skal utkonkurrere tekstilindustrien i Kambodsja. Styresmaktene vil nok derfor godta at vi innfører lockout. Vi beskyttar styresmaktene sine interesser ved å slå hardt ned på eit trugsmål om streik. Streik aukar risikoen for boikottkampanjar. Dersom styresmaktene bruker vald mot streikarane, vil det skape mykje meir fokus i internasjonale media på fabrikkane våre enn dersom vi innfører «lockout». Forbrukarar i andre land bryr seg jo ikkje om arbeidarane før det kjem store medieoppslag. HOVUDARGUMENT MOT Å BRUKE LOCKOUT Vi kan hindre at det blir mykje merksemd rundt dårlege arbeidsforhold dersom vi innfrir arbeidarane sine krav no, og unngår lockout. Då slepp vi billeg unna. Lockout kostar pengar, pengar vi kunne brukt på forbetringar av fabrikkane. Vi risikerer å bli straffa av styresmaktene for å innføre lockout, dersom dei vel å stø arbeidstakarane. Vi burde vite kva styresmaktene tenkjer om saka før vi bestemmer oss. Produktiviteten kan auke på sikt, dersom betring av arbeidsforholda fører til mindre sjukdom, skadar og dødsfall, noko som igjen vil føre til at vi tener meir. Trivsel og god helse er viktig. Forbetring av arbeidsforholda for arbeidarane og auka løner vil kunne gje oss eit betre rykte internasjonalt. Vi kan bruke det som god marknadsføring, noko som igjen vil kunne auke investorar si interesse for fabrikkane våre. Det vil òg kunne skaffe oss goodwill både frå kundar og styresmakter.

13 Omgrepsforklaringar Arbeidsgjevar er ein som gjev løn til ein person som utfører eit arbeid. I dette rollespelet er det fabrikkeigarane. Arbeidstakar er ein person som utfører eit arbeid for ein arbeidsgjevar. I dette rollespelet er det tekstilarbeidarane og lagerarbeidarane. Arbeidstakarar blir ofte berre kalla arbeidarar. Fagforeining er ei organisert gruppe arbeidstakarar, som regel innanfor same yrkesgruppe. Fagforeininga sine fremste oppgåver er å kjempe for betre løn og gode arbeidsvilkår. Desse måla blir lettare å nå når arbeidarane står saman bak krava, der streik er den mest kraftfulle måten å presse arbeidsgjevarane på. Investor er ein person eller eit firma som gjer ei investering og betaler pengar til nokon, i tru om at det skal kunne tene meir pengar på sikt. I dette rollespelet er det utanlandske bedrifter eller rike privatpersonar frå andre land, som eig fleire fabrikkar. Streik er ein heil eller delvis arbeidsstans sett i gang av arbeidstakarane og fagforeiningane deira. Det tyder at arbeidarane nektar å møte for å utføre arbeid, før visse vilkår/krav er godtekne av arbeidsgjevarane. Lockout er også ein arbeidsstans, men den er det arbeidsgjevaren som kan velje å innføre. Det gjer han for å presse arbeidstakarane til å måtte avbryte ein streik. Ein kan seie at arbeidsgjevaren «låser dørene» til arbeidsplassen. Arbeidstakarane blir då utestengde frå lønsarbeidet sitt. Arbeidarane som ikkje er i streik, blir ofte permitterte (dei får fri), noko som skaper ein interessekonflikt mellom dei arbeidarane som er ramma av streik på den eine sida, og dei som er permitterte og som framleis får løn (dagpengar) på den andre. ILO er FN sin organisasjon for arbeidsliv, skapt for å betre forholda til arbeidstakarar verda over.

14

15 Styresmakter Arbeidstakarane ved Wing Ying-tekstilfabrikk ar misnøgde med arbeidsforhold og løn. Det er også kome nyheiter om utslepp av kjemikal i drikkevatnet i Phnom Pen. Arbeidarane har danna fagforeiningar, og det er fare for at dei går ut i streik. I tillegg til å vurdere om de skal undersøkje utslepp av kjemikal, må de velje kven de skal stø i ein arbeidskonflikt eller streik, eller ikkje å ta parti: 1: Stø arbeidsgjevarane - De vel å stø arbeidsgjevarane i å innføre lockout, og vil hjelpe arbeidsgjevarane i å prøve å overtyde arbeidstakarane om at det ikkje vil løne seg å streike. Blir det innført lockout ved Wing Yingtekstilfabrikk, blir heile produksjonen stengt for ein periode, og ingen får løn. 2: Stø arbeidstakarane - De vel å stø arbeidstakarane i å få oppfylt krava om betre arbeidsforhold og høgare løn. De legg press på arbeidsgjevarane, og tilbyr dei å kunne bidra økonomisk. 3: Ikkje ta parti med nokon - De meiner at det viktigaste er at arbeidsgjevarar og arbeidstakarar blir samde, og at verken lockout eller streik er nokon gode løysingar på lang sikt. Derfor har de bestemt dykk for å forhandle mellom partane og sjå korleis de kan bidra til å få ei løysing på konflikten. Rolleskildring: Sat Samoth fortel: «God dag! Vi jobbar i arbeidsdepartementet og representerer dei statlege styresmaktene i Kambodsja. Vi har ansvar for politikken knytt til arbeidskraft og jobbutsikter, og lover og tiltak som arbeidsgjevarar og arbeidstakarar må rette seg etter. I tillegg har vi ansvar for å overvake arbeidsforholda til arbeidarar i landet. Vi har også makt til å setje minsteløn for arbeidarar. Tekstilfabrikkane i landet bidreg til stor økonomisk vekst i landet. Vi har eit godt samarbeid med fabrikkeigarane, og prøver å leggje til rette for at dei kan auke produktiviteten. Klede og sko har blitt dei viktigaste eksportvarene for landet. Det er viktig at vi legg til rette for at investorar vel å investere i fabrikkane her framfor andre land. At vi syter for politisk og økonomisk stabilitet er veldig viktig. Namn: H.E. Sat Samoth Yrke: Statssekretær i Arbeidsdepartementet Eit trugsmål mot nye investeringar i landet er at arbeidstakarane går ut i streik med krav om høgare løn og betre arbeidsforhold. Det kan skape uro i økonomien. Samtidig er partiet vårt avhengig av å bli attvalt til neste år, og sidan arbeidarar generelt representerer mange veljarar er dette eit vanskeleg dilemma.» Oppgåva dykkar no er: 1. Les argumenta for å stø arbeidsgjevarar og arbeidstakarar (nedanfor). 2. Ranger dei beste argumenta i strategidokumentet (eige ark). 3. Diskuter kva for eit av dei tre vala ovanfor som er best for dykk. 4. Skriv ned i strategidokumentet forslag til korleis de kan bidra til å finne ei løysing. 5. Send ein representant til ILO for å få råd (når ILO-kontoret er ope). 6. Send ein representant for å lytte til arbeidsgjevarane og vurder om de vil stø dei. 7. Send ein representant til fagforeiningane og lytt til kva dei har å seie. 8. Når ILO gjev melding, skal de stemme over om de skal stø ein av partane, eller ikkje ta parti.

16 Måla dykkar for forhandlingane: 1. STREIK: Det er viktig for dykk å sende eit tydeleg signal om at streik ikkje vil løne seg. Truar arbeidstakarane med streik, kan de stø arbeidsgjevarane sin bruk av lockout. Det er viktig for dykk å halde oppe ro og orden i samfunnet, og med mange protesterande arbeidarar i gata vil de måtte førebu politiet på at det kan bli uro og øydeleggingar i byen. 2. ARBEIDSFORHOLD: De har gjeve fabrikkeigarane løyve til å utsetje prosjekt som skulle forbetre tryggleiken og arbeidsforholda på fabrikkane. De har nyleg delteke på ILO sin arbeidskonferanse i Genève, der de har fått kritikk for å gje slike utsetjingar, og for dårleg kontroll med arbeidsmiljø på fabrikkane. ILO har oppretta kontor i Phnom Pen og følgjer nøye med på arbeidsforholda på fabrikkane, og de ønskjer ikkje å få kritikk frå dei igjen. 3. MILJØ: Nyheita om at det kan ha blitt sleppt ut kjemikal frå fabrikkar i Phnom Pen, er alvorleg. Dersom det blir nyheitsoppslag om det, vil de kunne risikere å bli kritisert for det av ILO. De er også bekymra for at befolkninga skal bli sjuke av forgifta drikkevatn. De må derfor vurdere å be fabrikkane stengje fram til det er gjort grundige undersøkingar. De kan i så fall velje å betale for alle undersøkingar sjølv, eller bestemme at fabrikkeigarane skal betale for undersøkingar på sin fabrikk. 4. LØN: De må sikre at økonomien dykkar er berekraftig. Det vil seie at han må vere rettferdig og varig, og må vere god nok til å dekkje behov no og i framtida. De kan bestemme at minsteløna i landet skal aukast, men må samtidig passe på at det framleis er attraktivt å investere i tekstilindustrien i Kambodsja. Elles vil de kunne risikere at pengar blir flytte ut av landet. De må òg snakke med fabrikkeigarane for å høyre om dei har råd til å betale høgare løner. HOVUDARGUMENT FOR Å STØ ARBEIDSGJEVARANE Det er for risikabelt å gå imot dei dersom vi skal behalde makta. Vi treng fabrikkeigarane på vår side for at politikken vår skal gje resultat. Ein dominoeffekt kan ramme heile næringslivet dersom vi ikkje stør arbeidsgjevarane i denne saka. Det vil igjen gjere at landet vårt mister konkurranseevna på den internasjonale marknaden. Økonomien vår vil svekkjast og veksten gå ned. Det er uansvarleg av oss som statsleiarar å tillate noko slikt å skje. Investorane flytter pengane sine ut av landet dersom vi viser teikn på å miste konkurranseevna. Det vil ramme økonomien i landet hardt. Det kan skape arbeidsløyse og er derfor ikkje i arbeidstakarane sine interesser heller. Streikarane veit derfor ikkje sitt eige beste. Vi kan ikkje la nokre få, uansvarlege, grådige arbeidarar setje nasjonens framtid i fare! HOVUDARGUMENT FOR Å STØ ARBEIDSTAKARANE Vi ønskjer å vere populære hos befolkninga. Det er flest stemmer frå arbeidstakarane. Vi får dårleg rykte, både hos befolkninga og internasjonalt dersom vi ikkje stør arbeidstakarane i ein eventuell arbeidskonflikt, og syter for betre arbeidsforhold på fabrikkane. Vi bør unngå kritikk frå ILO og andre internasjonale aktørar. Kritikk aukar sannsynet for ein internasjonal forbrukarboikott. Arbeidstakarane har jo faktisk lova på si side i denne saka. At vi handhevar lova, vil bidra til ro og orden og økonomisk stabilitet. Faren for revolusjon og sosialisme er grunn til å stø arbeidstakarane no medan krava enno er moderate. Stør vi arbeidsgjevarane, vil det gje grobotn for meir radikale rørsler som kan rette seg mot oss politikarar.

17 Ein streik er dyr, men ein lockout gjer det berre endå dyrare for staten. Vi kan ikkje møte kostbar produksjonsstans med meir produksjonsstans. Så dersom vi ikkje skal stø arbeidstakarane, må vi i alle fall bidra til at dei blir samde så fort som råd slik at produksjonen kan halde fram. Vi bør finne ut kva dei andre partane tenkjer å gjere. Omgrepsforklaringar Arbeidsgjevar er ein som gjev løn til ein person som utfører eit arbeid. I dette rollespelet er det fabrikkeigarane. Arbeidstakar er ein person som utfører eit arbeid for ein arbeidsgjevar. I dette rollespelet er det tekstilarbeidarane og lagerarbeidarane. Arbeidstakarar blir ofte berre kalla arbeidarar. Fagforeining er ei organisert gruppe arbeidstakarar, som regel innanfor same yrkesgruppe. Fagforeininga sine fremste oppgåver er å kjempe for betre løn og gode arbeidsvilkår. Desse måla blir lettare å nå når arbeidarane står saman bak krava, der streik er den mest kraftfulle måten å presse arbeidsgjevarane på. Fagforbund er ei samanslutning av fleire fagforeiningar. Investor er ein person eller eit firma som gjer ei investering og betaler pengar til nokon, i tru om at det skal kunne tene meir pengar på sikt. I dette rollespelet er det utanlandske bedrifter eller rike privatpersonar frå andre land, som eig fleire fabrikkar. Streik er ein heil eller delvis arbeidsstans sett i gang av arbeidstakarane og fagforeiningane deira. Det tyder at arbeidarane nektar å møte for å utføre arbeid, før visse vilkår/krav er godtekne av arbeidsgjevarane. Lockout er også ein arbeidsstans, men den er det arbeidsgjevaren som kan velje å innføre. Det gjer han for å presse arbeidstakarane til å måtte avbryte ein streik. Ein kan seie at arbeidsgjevaren «låser dørene» til arbeidsplassen. Arbeidstakarane blir då utestengde frå lønsarbeidet sitt. Arbeidarane som ikkje er i streik, blir ofte permitterte (dei får fri), noko som skaper ein interessekonflikt mellom dei arbeidarane som er ramma av streik på den eine sida, og dei som er permitterte og som framleis får løn (dagpengar) på den andre. ILO er FN sin organisasjon for arbeidsliv, skapt for å betre forholda til arbeidstakarar verda over.