1. Her tok vi feil: Sju nordiske språkkulturar Nordisk språkmøte Helsingør Fleire typar purisme. Dei bevisste holdningane

Transkript

1 1. Her tok vi feil: rangeringa mellom språka i Skandinavia Sju nordiske språkkulturar Nordisk språkmøte Helsingør Helge Sandøy (Universitetet i Bergen) leksikalsk purisme - avhengig tidsavstanden til den nasjonale sjølvstendekampen leksikalsk purisme - avhengig av urbaniseringsgrad det finst ein folkeleg protest 1 2 Dei bevisste holdningane Vi hentar meiningar og argument frå 'den store samtalen' / den offentlege diskursen 2. Fleire typar purisme leksikalsk purisme fonetisk purisme ortografisk purisme morfologisk purisme syntaktisk purisme (George Thomas: Linguistic purism, 1991) 3 4 Ordimport 1975 og "Dramatisk" endring for norsk, stor også for finsk Fi-svensk Purisme i skrift (bokstavering og bøying) Fi-svensk Ortografi Morfologi

2 Purisme i talemålet (lydar og bøying) 3. Språk Språket som lingvistisk objekt Språket som kulturelt objekt Fonetisk Morfologi Språkkultur symbolsk innhald verdiar førestillingar Eit språk er det vi har når dei som snakkar det vil at det skal vere eit språk. (Fritt etter Tore Janson: Språken och historien,1997) Det vil seie at språket er viktig - først og fremst fordi det er "meir enn språk" Inngangar til språkkultur a) Poesi berre grundtvigiansk og nasjonalromantisk? Fonetisk Leksikalsk Morfologisk Ortografisk Fisvensk b) Eksoglossisk purisme Isl Fær Nor Dans S-sv F-sv

3 c) Endoglossisk purisme (jf. Thomas) Gallupen spm. 7: "Ansatte i radio og fjernsyn følger ikke alltid de samme normene for språkbruk. Hva synes du om at de bruker sitt vanlige dagligspråk i stedet for standardspråk (dvs. bokmål eller nynorsk) i sendingene? Positive til ikkje-standard Isl Fær Norsk Dansk Sv-svensk Fi-svensk Positive Talemål Endoglossisk purisme Isl Fær Nor Dan S-sv F-sv d) Avstandardisering seinmoderniteten: globalisering, massekultur, massekonsum, større deltakinga i media, undergraving av tradisjonelle autoritetar > demokratisering av språkkulturen > avstandardisering (i tale og skrift) >Men kulturelle symbol er viktige under seinmoderniteten (jf. symbolindustri) e) Språket som tema i samfunnet Internettet hausten 6: Frekvens av språk/sprog i forhold til ikkje/ikke/icke/inte: Norge: 12,48 promille (+14,61 bokmål&nynorsk) Danmark: 7,8 promille Sverige: 14,61 promille f) Argument og retorikk heimleg terminologi - demokrati internasjonal terminologi - praktisk 'Funksjonelt språk' =?? Konnotasjonane til ordet 'purist'?

4 5. Nordisk språkdebatt Frå 'anglifisering' til 'domenetap' (Frå språkdyrking (korpus) til status som tema) Er domene-fokuseringa blitt ei unnskyldning for ikkje å engasjere seg i språkdyrking (korpus)? To sider av same mynt? NB: Rikdom med fleire ord, og rikdom med fleire språk! 6. Men kva er faren? Kulturell dominans, mental kolonisering, som skjer gjennom den symbolske sida ved språket, dvs. språkkulturen. Det vil seie at språkdød er ikkje faren, men situasjonen med mental kolonisering og underdanigheit. Den svekte strategiske posisjonen i dag aukar underdanigheita Språket som motstrategi Taktisk / pedagogisk spørsmål: Korleis utviklar vi brei bevisstheit om den funksjonen språket har som middel mot kulturell dominans? Fokusering Frekvente situasjonar der ein må reflektere og velje Situasjonar der kategoriane/alternativa er klåre og lette å tolke Vurdering av strategiar Fokus på domene - tenleg for sosiologisk makroanalyse, men gir få konkrete og eintydige valsituasjonar i kvardagslivet i Skandinavia. Individa opplever og tolkar kvar situasjon oftast isolert frå sosiologiske makroanalysar - derimot ut frå suksess, dyktigheit og kva som er praktisk. Fokus på korpus (f.eks. tölva, tejp, jus) - gir frekvente, konkrete og klåre valsituasjonar. Betre eigna som symbolberarar og markørar NB Importorda er prinsipielt verken vonde eller gode. Men dei kan vere ein god resurs til "folkeopplysning". 8. "Gemensam nordisk språkpolitik?" Kulturen: best av mangfald, også nordisk mangfald av markørar og identitetsmerke Men refleksjonen skjer best i fellesskap

5 9. Avslutning Faren: Miste strategisk posisjon, noko som kan føre til mental kolonisering Domenespørsmåla for abstrakte til å utvikle bevisstheit Språkforma (korpus) som symbolberar - skaper lettare bevisstheit om motsetningar og konfliktar pga. frekvente valsituasjonar 25 Moderne importord i språka i Norden (MIN) Bokserie på Novus forlag, Oslo. Redaktør: Helge Sandøy 1. Helge Sandøy (red.): Med 'bil' i Norden i 1 år. Ordlaging og tilpassing av utalandske ord Helge Sandøy og Jan-Ola Östman (red.): Det främmande i nordisk språkpolitik. Om normering av utländska ord Bente Selback og Helge Sandøy (red.): Fire dagar i nordiske aviser. Ei jamføring av påverknaden i ordforrådet i sju språksamfunn Tore Kristiansen og Lars S. Vikør (red.): Nordiske språkhaldningar. Ei meiningsmåling Tore Kristiansen (red.): Nordiske sprogholdninger. En masketest Guðrún Kvaran (red.): Udenlandske eller hjemlige ord? En undersøgelse af sprogene i Norden Pia Jarvad og Helge Sandøy (red.): Stuntman og andre importord i Norden. Om udtale og bøjning Helge Omdal og Helge Sandøy (red.): Nasjonal eller internasjonal skrivemåte? Om importord i seks nordiske språksamfunn Catharina Nyström Höög: Teamwork? Man kan lika gärna samarbeta! Svenska åsikter om importord Jacob Thøgersen: Det er meget godt som det er er det ikke? En undersøgelse af 26 danskernes holdninger til engelsk. 7 5