Kommunedelplan for kulturminne

Transkript

1 BØMLO KOMMUNE Kommunedelplan for kulturminne Forslag til planprogram Det gamle handelshuset i Bømlahamn foto frå billedarkivet

2 Prosjektskildring Tittel Kommunedelplan for kulturminne (kulturminneplan) Føremål Målet med kulturminneplanen er å auka kunnskapen om lokale kulturminne i Bømlo, og å få eit godt grunnlag for ein heilskapleg kulturminneforvaltning. Plantype Kulturminneplanen skal ha status som kommunedelplan, og omfatta kulturminne i heile kommunen. For å sikre kulturminne og kulturmiljø etter plan- og bygningslova, må desse følgjast opp i reguleringsplanar, og takast med i kommuneplanen sin arealdel. Som del av arbeidet skal SEFRAK- materialet i Bømlo kommune gjennomgåast og oppdaterast. Ei fullstendig registrering og kartlegging av kulturminne, med kartfesting, skal liggja til grunn for planen. Oppbygging av planen 1. Temadel og historisk oversikt 2. Plandel med omtale av utvalde kulturminne/kulturmiljø; mål, strategiar og tiltak. Handlingsplan skal rullerast kvart 4 år. 3. Oppslagsdel/register oversikt over alle registrerte kulturminne/kulturmiljø. Kartfesting. Framdrift Arbeidet med å førebu planen starta etter vedtak i kommunestyret i mars Registreringsarbeidet startar hausten 2014, og planen skal vera endeleg vedtatt før utgongen av Medverknad Planen skal utarbeidast i samarbeid med faginstansar som fylkeskonservatoren i Hordaland og Sunnhordland museum. Kommunen sine innbyggjarar, og frivillige lag og organisasjonar blir viktige aktørar i arbeidet. Bømlo kommune vil ha tett dialog med Sveio kommune i samband med registreringsarbeidet. Organisering Leiargruppa er styringsgruppe for arbeidet, medan utval for oppvekst, kultur og idrett er referansegrupe. Det er ei arbeidsgruppe som skal følgja planarbeidet i planperioden. Arbeidsgruppa vil bestå av representantar frå administrasjonen samt av privatpersonar med lokal kunnskap og kompetanse. I tillegg vil eksterne faginstansar nyttast som referansegruppe/høyringsinstans. Frivillige organisasjonar vil vera viktige bidragsytarar og fungera som referansegruppe. 1. Bakgrunn for planarbeidet Miljøverndepartementet ser kulturminne, kulturlandskap og andre kulturmiljø som eit av fem hovudområde for den kommunale satsinga på miljøarbeid. Kommunane har ansvar for den lokale kulturminneforvaltninga gjennom handheving av Plan- og bygningslova (Pbl), 20-1.

3 Riksantikvaren oppmodar alle kommunar til å utarbeida kulturminneplanar. I kommuneplanen for blei det slått fast at det skal utarbeidast ein kulturminneplan for Bømlo kommune. Kommunestyret vedtok i møte, den : «kommuneplan for kulturminner, kulturminneplan, skal vera vedtatt før neste rullering av kommuneplan i Bømlo». Kommunen søkte i februar 2014 Hordaland fylkeskommune om tilskot til å utarbeide kommuneplan for kulturminner i Bømlo. Søknaden blei handsama av kultur- og ressursutvalet i møte den 3. juni, og innvilga med kr , som også var i tråd med tinginga frå Riksantikvaren. Midlane blei gitt til plan- og registreringsarbeidet. 2. Føremål Hovudmål Målet med kulturminneplanen er å auka kunnskapen om lokale kulturminne i Bømlo, og å få eit godt grunnlag for ein heilskapleg framtidig kulturminneforvaltning. Dette skal ein oppnå ved å: - Gjennomføra ei registrering av faste kulturminne - Foreta ei verdivurdering av dei registrerte objekta i samarbeid med eksterne fagpersonar - Utarbeida eit sterkare vern for objekt som i dag har eit svakt juridisk vern. Delmål - Synleggjera verdien av lokale kulturminne, og auka kunnskapen om korleis dei kan forvaltast, både av det offentlege og av private - Ta vare på viktige kulturminne på ein fagleg forsvarleg måte - Legga til rette for vern gjennom bruk. - Avgjera kva ein skal ta vare på, og ikkje. 3. Rammer for arbeidet 3.1 Lovverk Kulturminnelova Plan- og bygningslova 3.2 Overordna målsetjingar Den overordna kulturminneforvaltninga i Norge er lagt til Miljøverndepartementet. Miljøverndepartementet har følgjande målsetjingar: - Det årlege tapet av verneverdige kulturminner og kulturmiljøer som følge av fjerning, ødeleggese eller forfall skal minimaliseres og skal innen år 2020 ikke overstige 0,5 prosent årlig. I dag forsvinn opp mot 1 % av dei registrerte objekta årleg. - Eit mangfald av kulturminne og kulturmiljø skal takast vare på som bruksressursar og grunnlag for kunnskap, oppleving og verdiskaping - Eit representativt utval av kulturminne og kulturmiljø som dokumenterer geografisk, sosialt, etnisk, næringsmessig og tidsmessig breidde, skal gjevast varig vern gjennom freding. 3.3 Nasjonale planer som omfattar kulturminnevern: NOU 2002: Fortid som former framtid Utfordringar i ein ny kulturminnepolitikk St.meld 26 ( ) Regjeringens miljøvernpolitikk og rikets miljøtilstand St.meld 16 ( ) Leve med kulturminner St.meld 35 ( ) Framtid med fotfeste

4 3.4 Regionale planar og rapportar: Premiss : Kultur. Regional kulturplan for Hordaland (Høyringsutkast) 3.5 Kommunale planar: Kommunal planstrategi Kommuneplan for Bømlo Plan for idrett og fysisk aktivitet Plan for den kulturelle skulesekken Andre viktige dokument og kjelder: Forprosjekt til kystsoneplan for Sunnhordland. Verneverdige sjøbruksmiljø i Bømlo kommune (Fylkeskonservatoren i Hordaland 1998) SEFRAK- registeret for Bømlo. Biletarkiv og flyfotoarkiv Gards og ættesoge for Bremnes sokn I og II Gards og ættesoge for Moster sokn IV Gards og ættesoge for Bømlo sokn Bømlo bygdebok VI, generell historie Diverse lokalhistoriske publikasjonar, artiklar og andre tekstar 3.7 Ressursar Det er vanskeleg å sei på førehand kor mykje ressursar ein vil trenge for å få gjennomført planarbeidet. Røynslene frå andre kommunar kan tyde på at det er behov for mellom eitt og to årsverk. I Bømlo blir arbeidet basert på bruk av kompetanse frå tilsette i kommunen, fylkeskommunen og museet, kombinert med innsats frå frivillige. Registreringsarbeidet, som vil bli gjennomført i løpet av 2014/2015 er finansert av løyvde midlar frå Riksantikvaren/Hordaland fylkeskommune (kr ). 4. Plantype og avgrensingar Planen skal ta føre seg kulturminne og kulturmiljø frå eldre til nyare tid. Tida før reformasjonen (1537) blir rekna som eldre tid, medan yngre enn dette blir omtala som «nyare tids kulturminne». Planen skal i hovudsak omfatta faste, materielle kulturminne. Immaterielle og lause kulturminne vil i mindre grad bli nemnde i planen. Hovudvekta vil ligga på heilskaplege kulturmiljø. Arbeidet vil gå føre seg i to etappar: første del blir nyregistrering av kulturminne med gjennomgang av SEFRAK- registeret. Andre del blir utarbeiding av sjølve planen, med gjennomgang av dei registrerte kulturminna, verdivurdering og plan for vidare forvaltning. Kommunedelplan for kulturminne skal vera ein plan som omfattar heile kommunen. For å sikre kulturminne og kulturmiljø etter plan- og bygningslova, må desse følgjast opp i reguleringsplanar, og takast med i kommuneplanen sin arealdel. Planen skal takast omsyn til i all byggjesaks- og planhandsaming i kommunen.

5 5. Organisering Gruppe Styringsgruppe Referansegruppe Adm.arbeidsgruppe Ekstern ref.gruppe Deltakarar Leiargruppa Utval for oppvekst, kultur og idrett Representantar frå administrasjonen samt privatpersonar Hordaland fylkeskommune Sunnhordland museum Lag og organisasjonar Privatpersonar 6. Informasjon og medverknad Kommunen er ansvarleg for varsling, offentleg høyring og ettersyn av plansaker. I den nye plan- og bygningslova er det lagt større vekt på medverknad for å få med fleire interessentar i planarbeidet. Me vil involvera innbyggjarane mellom anna ved å nytta frivillige i registreringsarbeidet, og til å koma med innspel og tilbakemeldingar undervegs i planarbeidet. Informasjon om planarbeidet vil bli tilgjengeleg på kommunen sine heimesider. I tillegg vil me også prøva å nå ut med informasjon om arbeidet gjennom pressa. 7. Framdriftsplan Det vil truleg gå om lag 2 år frå planprogrammet er fastsett til planen er ferdig. Tid Kva Ansvar Sommar/haust 2014 Utarbeiding av planprogram Førebuing av registrering Vedtak om planprogram OPK Vedtak om planprogram Kommunestyret 6 veker Planprogram til høyring Desember/Januar Opplæring av reg.medarbeidarar Prosjektleiar/ref.gruppe 2015 Januar/Juni Registrering i felt Prosjektleiar/frivillige Haust 2015 Avslutte registrering Haust/Vinter 2015 Utarbeiding av plandokument med kart Adm. arbeidsgruppe Vår 2016 Plan til høyring og godkjenning OPK Vår/sommar 2016 Fullført plan vedteken Kommunestyret 8. Problemstillingar og avklaringar 8.1 Temadel Denne delen må innehalda ei kortfatta oversikt over utviklinga i kommunen, og slik setja kulturminna inn i ein historisk samanheng.

6 8.2 Plandel Plandel med oversikt over viktige kulturminne/kulturmiljø og plan for vidare forvaltning. Handlingsprogram med liste over prioriterte kulturminne/kulturmiljø, som skal rullerast kvart fjerde år. Kort omtale av kvart kulturminne/miljø, strategiar og tiltak. 8.3 Oppslagsdel Oppslagsdelen vil innehalda den fullstendige oversikten over registrerte kulturminne, med foto og kartfesting, og status for SEFRAK- registeret. Det må avklarast kva karttypar som skal nyttast. 8.4 Registrering og systematisering Arbeidet med kulturminneplanen startar med ein omfattande registrering. Det blir først gjort ein gjennomgang av den informasjonen kommunen har tilgjengeleg i SEFRAK- registeret, matrikkelen og fotoarkivet som blei laga i samband med innføring av eigedomsskatt. Dette vil i grove trekk gje ein oversikt over aktuelle kulturminne som skal registrerast i felt. I tillegg må ein nytta lokale kjelder for å få ein oversikt over aktuelle kulturmiljø som ikkje er bygningar, og som såleis ikkje kjem inn under desse oversiktene. Det er behov for ei avgrensing av kva som skal registrerast, og kva som skal utelatast. Dette materialet vil danne grunnlaget for prioriteringa av kulturminne i planen, og for framtidige omsynssoner for kulturmiljø i kommuneplanen. I samband med dette arbeidet må ein definera kva kriterium som skal nyttast. Dette inneber og ei avgrensing av kva som har kulturverdi som einskildobjekt (t.d. bygningar), og kva som har verdi av å vera del av eit heilt kulturmiljø. 8.5 Kvalitetssikring av eksisterande register Mange kulturminne er alt registrert i regionale og statlege register. Ein viktig del av registreringsarbeidet blir å kvalitetssikra desse. Askeladden Den offisielle databasen over alle freda kulturminne og kulturmiljø i Norge. Basen inneheld data frå tidlegare fornminneregister, fredingsregister og kyrkjeregister. Databasen er tilgjengeleg via internett for offentleg forvaltning og forskingsinstitusjonar. Kulturminnesøk Dette er ein utvida publikumsversjon av Askeladden, og er tilgjengeleg for alle på internett. I kulturminnesøk er det samla informasjon frå fleire databasar, og alle kan bidra med informasjon om kulturminne. SEFRAK Sefrak (forkorting for Sekretariat for Registrering av faste kulturminne) er eit landsdekkande register over alle bygningar og restar etter bygningar frå før år I samband med denne registreringa blei det gjort feltarbeid i alle kommunar i åra Dette er eit generelt kulturhistorisk register der det ikkje er gjort nokon vurderingar av verneverdi for dei einskilde objekta. Det er behov for ein statistisk gjennomgang av status for dei objekta som blei registrerte. I den nye registreringa må ein leggja vekt på å vurdera kulturminne og kulturmiljø bygd etter 1900, for å sikra eit representativt utval for ettertida.

7 8.6 Tematisk inndeling Det vil bli laga ei historisk oversikt over dei ulike kategoriane av kulturminne i Bømlo. Lista under gjev ei oversikt over aktuelle kategoriar, men kan bli endra undervegs i arbeidet. Fornminne Kystkultur Landbruk og kulturlandskap Kyrkjer og anlegg knytt til kyrkjeleg verksemd Forsamlingshus Offentlege bygg Næringsverksemd Samferdsle og kommunikasjon Krigsminne Bygdemiljø Naustmiljø I tillegg til den tematiske inndelinga vil planen ha ein geografisk oversikt med kartutsnitt som viser kulturminne og kulturmiljø. Det er eit mål at planen skal vere enkel og oversiktleg å bruke.