Gratulerer med den nyfødde

Transkript

1 Gratulerer med den nyfødde - og velkommen heim i barseltida. JordmorHeim i Fjell i samarbeid med Helse Bergen, Kvinneklinikken - tilbyr deg og din familie oppfølging i barseltida. JordmorHeim i Fjell er eit nytt samhandlingsprosjekt mellom kommune og helseføretak. Mor og barn som reiser tidleg heim etter fødselen får barselomsorg av lokale jordmødre. Målet er ein roleg og trygg start for den nye familien, kontinuitet i svangerskaps- og barselomsorgen og overføring til helsesøster. JordmorHeim har tett samarbeid med helsesøstre i Fjell, som vil overta oppfølginga etter den fyrste veka. Heimebesøk Den fyrste veka etter fødsel kjem jordmor på heimebesøk 1-3 gonger. Oppfølginga tilpassast individuelle behov. Ynskjer du ikkje heimebesøk, kan me hjelpe deg på helsestasjonen. Jordmor tar nødvendige prøver av babyen, også Føllingsprøve. Foreldre får rettleiing om ernæring og stell av den nyfødde. Mor vil få ammerettleiing, barselkontroll og samtale om fødselen. Vansklege kjensler etter graviditet og fødsel er ikkje uvanleg. Jordmor og helsesøster er støttespelarar som kan tilby deg ekstra oppfølging i barseltida. Målgruppe Dei fleste får tilbod om JordmorHeim i Fjell. Unntaka er for tidleg fødde, låg fødselsvekt hos babyen eller forhold som gjer at du eller babyen treng eit lengre opphald på sjukehuset.

2 Kontaktinformasjon På barselavdelinga får du utlevert Føllingspakke om du reiser innan 48 timar. Hugs også å få med deg Helse Bergen sitt barselhefte. Jordmor i Fjell vil ta kontakt fyrste virkedag etter du har kome heim. Har du ikkje høyrt frå jordmor i Fjell før kl 10 fyrste virkedag- ring oss på på vakttelefonen! Send gjerne sms når du reiser frå kvinneklinikken. Oppstår det problem som ikkje kan vente til neste virkedag, kan du ringe barseltelefonen på KK (kvelder, helger og høgtider). Nyttige telefonnummer i Fjell og på KK JordmorHeim i Fjell vakttelefon man-fre Straume Helsestasjon: Ågotnes Helsestasjon: Sotra legevakt: Barseltelefonen KK: Ekspedisjonen KK: Helsestasjonen Kvinneklinikken sender ei melding til helsestasjonen i ditt distrikt om at du har fått barn. Du får med deg ein kopi av denne meldinga som jordmor i Fjell får når ho kjem heim til deg. Jordmor i Fjell overfører nødvendige data om deg og barnet ditt til helsesøster. Ho vil ta kontakt når JordmorHeim i Fjell har avslutta oppfølginga. Helsesøster følgjer barnet i fleire år og gir råd og rettleiing om blant anna ernæring og utvikling. Ho vil ordne med dei vanlegaste vaksinasjonane og ha regelmessige kontrollar på helsestasjonen.

3 AMMEINFORMASJON - fyrste veka etter fødsel Viktigaste grunnlag for langvarig og problemfri amming er god ammestart. Stikkord er: tidleg tillegging frekvens lengde på kvar einskild amming riktig sugetak Under vil du finne informasjon om kva som normalt skjer dei fyrste vekene etter fødsel med tanke på amming. Tilbod og etterspørsel Amming er tilbod og etterspørsel-prinsippet. Dess meir babyen etterspør dess meir produserar mor. Dette prinsippet ligg til grunn for at babyen skal få die så ofte han vil i starten, då han er den som bestemmer mors mjølkeproduksjon. Urin og avføring Urin og avføring er viktige indikatorar på om barnet får nok mjølk. I starten er der mekonium barnebek som er grønnsvart. Den skiftar gradvis farge fram til 4.dag, då den er gul, laus og kornete. Det vanlegaste er at babyen tissar innan det fyrste døgeret. Mange har urinavgang i samband med fødsel. Barnet bør ha hatt ei tissebleie innan 24 timar. Våte bleier er ein god indikasjon på at babyen får mjølk. Når produksjonen kjem i gong for alvor dagen er det vanleg med fleire våte bleier i døgeret avhengig av kor mykje mjølk du har, og kor mykje babyen drikk. Kjem produksjonen seint i gong kan det vere konsentrert og lite urin. Gradvis auke av mjølkeproduskjonen Babyen får rundt 5 ml fyrste amminga etter fødsel. Etter 7 dagar får han ca 70 ml pr måltid, før mjølkemengden stabiliserar seg på 15 % av kroppsvekta. Dette betyr at det må ein stor innsats til dei fyrste vekene for å få mjølkeproduksjonen opp. I dei fyrste

4 dagane etter fødsel kan ammeråda variere frå dag til dag. Under vil me derfor seie noko om det vanlegaste forløpet i ein ammestart. X-dag (fødselsdagen) 1/2-2 timar etter fødsel er dei fleste born klar til å die. Dei lagar smattelydar og virrar på hovudet samstundes som dei søker etter brystet. Det vanlegaste er å få hjelp til å legge barnet til av jordmor på fødestova. Barnet kan die alt frå 10 minuttar til fleire timar. Råmjølka barnet får i seg på denne fyrste amminga er svært næringsrik og vil gje barnet det det treng av næring til mjølka kjem i gong mellom 2-4 dag. Mjølka er gulaktig og tjukk. Det er vanleg at barnet er vaken og kvikk dei fyrste timane etter fødsel, men at det sovnar tungt etter det. Mange kan sove lenge og ein plar vekke dei for amming etter ca 6 timar. Om barnet vaknar er det naturleg å legge det til. Mange born er kvalme og kastar opp det fyrste døgeret, og kan difor verke uinteressert i brystet. Ein skal då ikkje tvinge barnet til å ta brystet. Dag 1 Nokre born er fortsatt svært kvalme denne dagen og kastar opp, av di dei har svelgt ein del fostervatn. Særleg om fostervatnet har vore misfarga. Dei kan vere urolege, og vil ikkje ta brystet. Med jamne mellomrom skal ein alikevel forsøke å legge barnet til, men om det ikkje er sugevillig fordi det er kvalm, tåler barnet godt å ikkje få i seg så mykje dette døgeret. Andre born er i betre form, og vil gjerne die ofte. Då er det riktig å legge det til så ofte det vil ha, slik at produksjonen kjem fortast mogleg i gong. Det er vanleg å kunne klemme ut nokre dråpar morsmjølk. Avføringa er barnebek- tjuktflytande og grønnsvart. Dag 2 No er dei fleste vakne og svoltne. Dette døgeret er ofte det mest intense i ammestarten. Babyen vil die ofte, og er uroleg når det blir tatt bort frå brystet. Dette er babyens måte å få mor til å komme fort i gang med mjølkeproduksjonen. Særleg er borna aktive om natta. Nattamming er svært gunstig for å få opp produksjonen, og det er viktig å forsøke å stå i desse fyrste døgra, for å få etablert amminga.

5 Lengda på kvar ammeøkt kan vere lang, og det kan vere vanskeleg å få ordentlige avbrekk. Om du treng ein pause og babyen er uroleg og vil til brystet, er det fint om partner kan avlaste deg ved å bysse og trøste babyen. Om ein gjev tillegg på dette stadiet vert babyen mett og diar mindre. Då kan det vere vanskeleg å få opp produksjonen til det nivået ditt barn treng. Avføringa er skiftande brunleg eller brunsvart. Dag 3 Også dette døgeret er intenst på ammefronten. Dei fleste vil ynskje å die ofte. Gjerne kvar time. For dei fleste fyrstegongsfødande kjem mjølka 3-4 dagen. For fleirgangsfødande ofte før. Dag 3 vert babyen vegd, då det som regel er no han har nådd sitt maksimale vekttap. Har han gått ned meir enn 10 % av fødselsvekta si, vil jordmor saman med deg vurdere om det er naudsynt med andre tiltak som t.d erstatningsmjølk, eller at du pumpar deg for å få opp produksjonen. Gulgrønn farge på avføringa betyr at babyen har begynt å fordøye morsmjølk. Mjølka vert gradvis tynnare og meir blåaktig. Dag 4 Mange har no fått i gang mjølkeproduksjonen, og babyen vil då roe seg etter amming. Det er framleis normalt med ammingar i døgeret. Frekvensen er høg av di babyen etterspør større mjølkeproduksjon hjå mor. Det er normalt med ml ved kvar amming. Om du t.d produserar 20 ml, vil babyen ynskje å drikke meir for å få dekt matmengda pr døgn. Rundt 4.dagen bør avføringa byrje å bli gul, laus og kornete. Det er vanleg med hyppige bæsjebleier i starten. Våte bleier fleire gonger i døgeret. Dag 5 Dei aller fleste har no fått mjølka i gong, men sidan barnet vil ha meir mjølk for kvar dag er frekvensen framleis høg. Barnet roar seg / sovnar etter amming. Når mjølka no er komen kan det vere nok med min amming 8-12 gonger i døgeret, avhengig av kor svolten barnet er og kor effektivt det diar. Sovnar det ved brystet kan det vere lurt å kople barnet av slik at du får pause mellom ammingane. Stimulering for å

6 få barnet til å suge effektivt kan også korte ned ammetida, t.d stryke på kinnet, kile i håndflata på barnet. Dei neste vekene Framover dei neste dagane vil amminga gå litt i rykk og napp. Ein dag vil han ha begge brysta til kvart måltid, den neste berre det eine. Det har samanheng med at mjølkemengda aukar kvar dag fram mot full produksjon så lenge du lar han få die så ofte han vil. Fram mot tre månadars alder vil babyen ha aukedøger jevnleg. Då vil han vere uroleg og krevje meir mat. Aukedøger kan vare frå timar, nokre gonger lenger. Etterpå er produksjonen oppe og babyen er nøgd. Nokre har stor mjølkeproduksjon, og opplever ikkje aukedøger. Stilling og sugetak Rett ammestilling og rett sugetak er viktig for å lykkast med amminga. Det er vanleg å verte sår i byrjinga. Om ikkje det går over eller er svært smertefullt, er det ofte stilling og sugetak som treng korreksjon. Barnet skal ligge med kroppen sin tett inntil deg, det gjeld både liggande og sittande. Nasen skal peike midt på brystvorta. Han luktar mjølka då han ligg slik og vil ofte av seg sjølv gape stort for å kople seg på brystet. Det er viktig at han får mest mogleg av brystet inn i munnen. Brystvorta skal vere rund etter amming. Er han flat eller endra fasong frå vanleg, er det som regel feil sugetak. Du vil då etterkvart få såre brystvorter. Du vil få hjelp til å legge babyen til på barselavdelinga, og seinare av jordmor på heimebesøket. Det er viktig at du søker hjelp og rettleiing, slik at de kan få ein god ammestart. Brystbetennelse Brystbetennelse eller tette mjølkegangar kan oppstå etter at mjølka har komen i gong. Rundt dag tre vil dei fleste hovne opp i brystene, brystspreng, noko som skyldast auka blodtilgang for å starte produksjonen. Det er ikkje brystbetennelse eller tette mjølkegangar. Brystbetennelse kan ein merke ved at brystet vert hovent, får harde kular i brystet, og det kan vere raudt i huda der kulane er. Behandliga er varme omslag (ev dusj) og stryking / varsam massering med flat hand på kulane samstundes som barnet syg eller

7 du håndmelkar. Då vil kulane løysne og mjølka flyte fritt. Det er vanleg at dette står på timar, og at ein må massere og mjølke ut annankvar time. Får du feber eller frostanfall som ikkje går over kan det vere naudsynt med medikamentell behandling. Kontakt då fastlegen eller legevakta. I barseltida er det svært viktig å vere varm på hender, føter og brystene, jamvel om sommaren. Ein tur i frysaren kan utløyse brystbetennelse. Ein god investering kan vere ullinnlegg som held brysta varme og beskyttar mot trekk. Utfyllande informasjon For meir utfyllande informasjon viser me til eigne nettsider om amming. Særleg vil me anbefale som er konkret og vil gje deg rettleiing og råd på dei fleste spørsmål. Hvordan du ammer ditt barn frå Sosial- og helsedirektoratet, som de fleste har fått i graviditeten, er eit godt hefte som inneheld generell informasjon om amming. Lykke til med amminga og nøl ikkje med å kontakte JordmorHeim i Fjell for rettleiing.