REINHEIMEN REINHEIMEN

Transkript

1 REINHEIMEN REINHEIMEN

2 2 Reiheime asjoalpark Vårmarihad ved Nigardsbree Trollvegge i formiddagssol. Elva Rauma

3 Reiheime asjoalpark 3 Villmark med veidemasspor Reiheime asjoalpark ligg i det est største igrepsfrie området i Sør-Noreg, og villmark pregar dette særs varierte fjellområdet. Dei høgste fjella i asjoalparke reiser seg over 2000 m.o.h, meda det lågaste puktet ligg uder Trollvegge ca. 130 m.o.h. Her fi vi mykje av det opphavlege fjelløkosystemet med villrei, jerv, kogeør, jaktfalk og ryper. Reiheime er rik på kulturmie etter de gamle villreifagste. Her er fagstgroper, massefagstalegg, bogestelle og restar av gamle buplassar til fagstfolka.

4 4 Reiheime asjoalpark Mot toppe av Digervarde NATUROPPLEVINGAR Reiheime ka by på allsidige og rike turopplevigar. Det meste av området er eit villmarksområde som i lite grad er tilrettelagt for friluftsliv, me i Tafjordfjella og vestlege delar av Skjåk fist merka stiar og turisthytter i og itil asjoalparke. Det fist og ei del hytter til utleige. Av omsy til de sårbare villreistamme har det ikkje vore øskje om å markadsføre eller kaalisere større ferdsel i i området. Skal du ferdast i desse områda, må du basere deg på å bere telt og aa utstyr i ryggsekke. Kjølefjella

5 Reiheime asjoalpark 5 Rypejakt Tradisjoelt har bygdefolket brukt Garet vert sett ut området til beite- og seterdrift, fiske, reis- og småviltjakt. Det vert sett ut aure i mage av fjellvata. Som besøkade i området ka du få kjøpt fiskekort. Garfiske er oftast reservert dei iabygdsbuade. Spør om gode tips! Du treg kort for å jakte både småvilt og rei. Reisjakta er svært populært med mage goger fleire søkarar e det er kort. Villreie i Reiheime har opphav i tidlegare tamreidrift. Ha er difor midre sky e dei opphavlege villreistammae.

6 6 Reiheime asjoalpark Ulvådale LANDSKAP OG GEOLOGI Ulvåa Ladskapet i Reiheime varierer veldig. I vest fi du eit dramatisk ladskap med kvasse tidar og egger, botar, urer og strie elver. Går du fram på Bruraskaret mot Romsdale, er det krig 1000 meter fritt fall ed Trollvegge. Her ligg brear og blikade fjellvat i botae. Austover vert terreget slakare med vidder og rolege flyer. Dalae er breiare og elvee flyt stillare. Terregforskjellae skuldast ulik berggru, klima og ladhevig i dei ulike delae av Reiheime. Det meste av området er domiert av lyse og ærigsfattige geisar. I aust kjem ei i i ygre, ærigsrike bergartar som fyllitt og glimmerskifer. Mot Tafjorde og i ei soe mellom Grotli og Asbjørsdale fi ei lokale førekomstar av olivi. I vest har ladet heva seg meir etter istida.

7 Reiheime asjoalpark 7 Dette, sama med meir edbør, har gjort at elvee har fått større fall og meir kraft til å grave seg ed i terreget. Elver som før ra austover, muar o ut i vest pga. dee erosjoe. Dei høgaste fjellområda er dekte av blokkhav daa av forvitrig. Elles er det meste av dei austlege delae av Reiheime dekt av moreemassar. I dei brattare områda i vest fi du meir rasjord. Ved fjellet Børa vest for Marstei har vat avløp til eit omfattade sprekke system i fjellsida. Reiheime har tydelege spor etter ise og breelvee, og mage slike former ka studerast her. Reiheime er kjelda for fleire verdfulle vassdrag. Istra, Rauma, Lora, Fia/Skjerva, Valldøla og Tora/Føysa kjem frå dette fjellområdet. Dei utgjer eit uikt tilfag til orsk vassdragsatur. Vassdragsature er storslage, vill og vakker med ei rekke kvartærgeologiske former. Is- og vasskapte iteressate område fi du t.d. ved Spoghøi og Vesleskjervdale. Karitid, Høgstole og Pyttegga

8 Ådalses Istr a Sogge Isterdale ge sti oll Tr Middagstide Bispe 1569 Trollvegge Breitid Stigrøra Marstei Sjøbolet Taskedalstid Rom s d a le La Kulehøgda g Døttide fje lld Slettflybott ale vatet Ve sle La gd Vermedale ale Ve rm a Vermevatet Håådalstid Hattae R Tjøebu Trollstige LVO Høgstole 1739 Va lld ø la Bjorstad Uri Høghoret e - RO e V rd L fjo Ta Neskopptid Muldalsvika 1687 om LV sd O ale Krykelvatet le Illstigvatet Illstigfjellet lda Mu le da i Zakrisvatet Brøste Brøstd ale Vakkerstøyle Høgtuga Ulvådalsvatet Lågtuga Tafjord Pyttegga Høgstole 1999 a um Ra Valldal Rååkolle Pyttbua a 1595 rå 1953 Hereggja As 1982 Storhøe Bekehøe Veltdalshytta Spogvatet Torsvatet Fieldfarehytta lt Ve To Grøvatet Daskehytta Vikv ata Vulueggi Vu l u 1668 Krosshø da le 1857 a rd at lsv da Lagegga 1589 bjø Karitid Reidalsseter 1557 Kaldhusseter Torsbu le Høggøyme 1739 Storbree REINHEIMEN NASJON or -F øy St Billige sa Gråhøe a Tord Grotli da Breidalsvatet Skarvehø Digerkampe Skarvedalsegga Lora 1544 Systålkyrkja Såvårhauge 1322 Pollfoss Mjølahauga 1441 Øyberget Aur Skam kamp Otta Bismo

9 TEIKNFORKLARING Fylkesgrese Nasjoalpark Ladskapsverområde Naturreservat Parkerig Overattig Serverig Nasjoalparkseter 0 km km Iformasjo Målestokk 1: Campigplass Formgivig og digital kartografi: Gåsvat kart-tjeester, Digitale kartdata: States kartverk N250. Tillatelse r. MAD12002-R Betet turisthytte Sjølvbetet turisthytte Bjorli Ubetet turisthytte Lesjaskog Bjølverud Le sja sk og s øi va te t Lesjaverk Grøa Skarvhøi 1637 Tverrfjell ALPARK Lora 1473 Digervarde 1779 Lesja Grøhøe dale LorLVO 1578 a Lor dal e Låge Dombås Kjøle 4 Skartid Steikolle 1443 rsjøe 1362 Horoge Åstad Råkåvatet Leirugshøe Ruphovde 1332 ad ale Lom Gravdalshalse Gjerdighøe Skardshøi 1478 Brettigsmoe NR Fidale LVO Hosjøe Lusberget 1264 Geilo O t t Skjerva Slådale Ståkåhøi 1874 Storbrettigskolle Rodkollae a Aur msarpe 1883 Leirugsvatet e Fi F i d al 1539 a Sterrighøi Skaihøi 1590 Ottadale LVO Vågåmo Vågåvatet Rade Brimi

10 10 Reiheime asjoalpark Greplyg Bladlav Fjellpryd PLANTELIV Reiheime har stor variasjo i vegetasjoe. Dette skuldast varierade geologi, høgde over havet og klima. I dei høgastliggade fjellområda er det lite vegetasjo. Ur og blokkhav er tilgrodde med steilav. I austlege område fi du tørre og ærigsfattige hei- og rabbesamfu. Her er dei viktigaste viterbeita til reie. Leger vest er det frodigare med søleier og meir gras og urtar. Dette er viktige sommarbeite både for rei og sau. Ved Slådalsvege legst aust i området fi du ei artsrik og svært iteressat kalkkrevjade fjellflora. Berre dei aller beste klassiske platefjella i Sør-Noreg ka oppvise eit større magfald med fleire sjeldsyte artar. Lapprose

11 Reiheime asjoalpark 11 Søsporv Villrei Rype på bree Heilo DYRELIV Perleugle Reiheime har ei artsrik faua. Området er eitt av dei beste og mest produktive villreiområda i ladet, med høge vekter og stor kalvetilvekst. Villreie fi gode beiteområde i Reiheime gjeom heile året. Det er få større igrep i området, og lite ferdsel som forstyrrar reie. Ta omsy til reie om du skulle gå deg på ei flokk. Set deg ed og lat dyra passere forbi deg, eller trekk ua og gå rudt på mist meters avstad. Ugå at dyra får lukta av deg, gå på de sida av dyra som vide bles mot! Jerve har kome attede til dette høgfjellsområdet, og yglar årvisst her. Reiheime har også stor verdi for truga fugleartar i Noreg. Du ka sjå kogeør og jaktfalk spreidd i området. Hekkeplassae til desse er sårbare for forstyrrig. Adre typiske høgfjellsartar er fjellerke, bergad, havelle, svartad, fjæreplytt, boltit og myrsipe. Ved Råkåvatet og Leirugsvatet er det fue opp mot 20 artar av hekkade våtmarksfugl. Store delar av vereområdet er viktige område for rype. Fjellrypa er kytt til dei høgastliggade områda, meda lirypa har leveområda sie i bjørkeskogbeltet i lågfjellet.

12 12 Reiheime asjoalpark HISTORIE OG KULTURMINNE Folket i bygdee rudt Reiheime har vore ær kytt til fjellet, og i dalae i mot asjoalparke fist fleire setermiljø. Utyttig av beiteressursae til sau og storfe er framleis viktig. I skadiavisk samaheg er Reiheime eitt av dei viktigaste områda for kulturmie etter jakt og fagst frå jeralder og middelalder. Spor etter veidemaskulture er syleg ei rekke stader i fjellet, og her ka du t.d studere fagstgroper, bogesteller og kilometer lage fagst system for rei. Villreie vart også drive uti vat for å bli faga der. I området fist over tuse kulturmie kytt til fagst på rei. I tillegg kjem fleire falkefagaralegg og adre fagstmie. Side om side med dei forhistoriske kulturmia fi ei jakt- og fiskebuer frå dei siste hudreåra. Trekkrutee til villreie er lite edra, og dyra passerer framleis dei gamle fagstsystema. Dette gjer at vi lettare ka forstå kulturmia kytt til jakt og fagst. Jakta på villrei skjer også i dag og er ei ti-tuseårleg uavbrote tradisjo. Jakt og fagst er viktige tema i de lokale forteljartradisjoe i bygdee rudt Reiheime. Turistar fora bree

13 Reiheime asjoalpark 13 Bogestelle ved Hudsjøe Krokuttjø

14 14 Reiheime asjoalpark I ei asjoalpark er du gjest i ature Gå der du vil, på beia eller på ski. Alt som har motor er i utgagspuktet forbode. Rast der du vil, ytt gjere telt for overattig. Rydd opp etter deg, og ta med bosset heim. Du ka gjere tee opp bål, me hugs det geerelle forbodet mot bålbreig i skogsmark mellom 15. april og 15. september. Vis omsy år du sakar ved. Du ka plukke bær, sopp og valege platar til eige bruk. Vis omsy til kulturmie, vegetasjo og dyreliv. Ta ekstra omsy i hekke- og ygletida. Jakt og fi ske er tillate som elles. Hugs jakt-/fi skekort. Ikkje bruk levade fi sk som ag. Du må heller ikkje ta med deg levade fi sk frå eitt vassdrag til eit aa. Du ka ta med deg hud, me hugs badtvag. Grøa, med utsprig ved Gråhø

15 Reiheime asjoalpark 15 REINHEIMEN Kort om Reiheime asjoalpark Kvar: Norddal og Rauma kommuar i Møre og Romsdal fylke. Lesja, Lom, Skjåk og Vågå kommuar i Opplad fylke. Særpreg: Det est største urørte aturområdet i Sør-Noreg. Store iteresser ia geologi, botaikk, zoologi og kulturhistorie. Verdfulle vera vassdrag med tilhøyrade biologiske samfu. Høgproduktiv villreistamme. Friluftsliv: Området vest for akse Billige Brøste har oppmerka turstiar og turisthytter. Aust i området er det ikkje lagt til rette for fotturistar, m.a. av omsy til villreie. Slik kjem du til Reiheime asjoalpark: Med fly til Molde luftham eller Ålesud luftham, vidare med buss. Med tog til Otta, Lesja, Bjorli eller Ådalses. Vidare med buss og/eller taxi. Med buss/bil: RV 15 mellom Otta og Grotli, E 136 mellom Dombås og Ådalses. RV 63 over Trollstige (viterstegt mellom ov og mai). Det går mage vegar i seterdalae til asjoalparke (bomvegar). Det er parkerig lags dei fleste vegae. Iformasjo om overattigs- og servicetilbod: Turistiformasjo i kommuae, Bjorli Lesja Reiseliv AS, tlf Ådalses og Romsdal Reiselivslag, tlf Destiasjo Geiragerfjord Trollstige, tlf Jotuheime Reiseliv AS, tlf Kart: 1319 I-IV, 1320 II og III, 1419 II og III, 1518 I og IV, 1618 I og IV.(1:50.000) Turkart Tafjordfjella for ord-vestre delar (1:50.000). Oppretta: 2006 Areal: 1969 km 2 Tilliggade vereområde: Fidale ladskapsverområde, Ottadale ladskapsverområde, Lordale ladskapsverområde, Romsdale ladskapsverområde, Trollstige ladskapsverområde, Tafjord-Reidale ladskapsverområde, Brettigsmoe aturreservat Forvaltig og oppsy: Kotakt kommuae eller Fylkesmae i Opplad, tlf og Møre og Romsdal fylke, tlf Oppsy vert utført av States aturoppsy (Rauma og Skjåk, kotor uder etablerig) og lokale oppsysordigar. Meir iformasjo:

16 TE1228 Guri Jermstad AS. GRØSET Foto: Per Jordhøy, Ja Ove Gjershaug og Øivid Lere. Fagstgrop i Lordale Friisbua - Torsvatet