Historikk fram til i dag

Transkript

1 Skodje kommune DEL 1 Stadanalyse Skodje sentrum Oppdragsgiver Skodje kommune Oppdrag Stadanalyse Skodje sentrum Rapport type DEL 1 av 2 Historikk fram til i dag - Stadanalyse Skodje sentrum Prosjektnr Dato Revidert Historikk fram til i dag

2 Nordplan AS Telefon NO MVA Telefax Bankkonto:

3 Nordplan side 2 Skodje kommune DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum 2017 Innhald: side 1 Forord 4 2 Presentasjon av Skodje 7 Kort om kommunen 7 3 Historisk utvikling 8 Tida fram til Perioden Perioden Perioden Perioden Perioden Perioden Natur og landskap 16 Landskapsrom 16 Kulturlandskap 18 Vegetasjon 19 5 Bygningar 21 Arealbruk i dag 21 Bygningsstruktur 24 Bygningstypar og byggeskikk Kort stilhistorie Bygningsvern og nybygging 29 6 Etablerte møteplassar 31 7 Grøntstruktur 32 Overordna grønstruktur 32 Strandsona 34 8 Trafikkstruktur 37 Køyrevegar 37 Parkering 39 Gangvegar 41 Turvegar 43 9 Skodje i regional samanheng 44 Trafikkale samanhengar 44 Utviklinga i regionen Skodjebygda berekraftig tettstad? 45 «Regional delplan for attraktive byar og tettstader» 45 Trafikkale samanhengar i kommunen 46 Utvikling av kommunesenteret 46 Rullering av kommuneplanen sin arealdel 47

4 Nordplan side 3 11 Konklusjonar DEL 1 historisk del fram til no-situasjonen 48 Natur og landskap 48 Arealbruk 48 Bygningsstruktur og byggeskikk 48 Møteplassar 49 Grøntstruktur 49 Trafikkstruktur 49 Skodje i regional samanheng 49 Skodje som kommunesenter 49

5 Nordplan side 4 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum 1 Forord Ei stadanalyse er ei systematisering av kunnskap for å forstå staden si historie, situasjon og framtidsmoglegheiter. Denne stadanalysa tek utgangspunkt i Skodjebygda, og vil konsentrere seg om Skodje sentrum. Den er utarbeidd på oppdrag frå Skodje kommune, og skal ha same utstrekning/område som førre gongen det blei utarbeidd stadanalyse i 2003 (av sivilarkitekt Grete Valen Blindheim og landskapsarkitekt Siv Sundgot, Nordplan avd. Ålesund). Målet med analysa er å få synleggjort korleis sentrum har vakse fram som fysisk form, og avdekke problem og utfordingar sentrum står overfor. Vidare skal den peike på moglegheitene for utvikling i framtida. Analysen vil ha eit spesielt fokus på korleis ein kan gjere Skodjebygda til eit attraktivt sentrum i Skodje kommune. «Stadanalyse Skodje sentrum» var opprinneleg éin samla rapport. Av praktiske omsyn, har vi valt å dele denne stadanalysa inn i to separate delar. Dvs. at vi fysisk har skilt analysa inn i: éin rapport DEL 1 og éin rapport DEL 2 Dei er like fullt begge to del av same stadanalysa, og ein må lese både DEL 1 og DEL2. I DEL 1 blir målsettingene for arbeidet definert, og historisk utvikling, no-verande bygningsstruktur/byggeskikk, trafikkstruktur og natur/landskap blir analysert. På grunnlag av dette blir det formulert konklusjonar i forhold til status og utviklingspotensiale. DEL 2 visjonsdelen baserar seg på konklusjonane i den første delen, samt på konklusjonane etter ei omfattande brukarmedverknadsprosess. I del 2 vil vi kome med forslag til framtidig utvikling av Skodjebygda, med hovudfokus på sentrumskjerna. Foto: Per Eide. Eit gamalt bilde av Skodjebygda som blei brukt i analysa i 2003.

6 Nordplan side 5 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Vi gjer merksam på at Nordplan i sine vurderingar av tiltak og eigna areal til ulike føremål i nokre tilfelle har løsreve seg frå dagens eigedomsgrenser, grunneigarinteressar, avtalar og gjeldande kommuneplan - og løsreve seg sågar frå beståande bygg, nettopp for å sjå «uhilda» på moglegheitene i bygda. Denne framgangsmåten var signalisert som ønskjeleg frå vår oppdragsgjevar, Skodje kommune, då vi satte i gang arbeidet. Vi håpar at også grunneigarar kan sjå at ein slik framgangsmåte er nødvendig; då vi arbeider på eit overordna nivå er det viktig å sjå moglegheitene på ein heilskapleg måte. Ein må hugse på at Nordplan her har kome med «innspill» til kommuneplanarbeidet basert på planfaglege vurderingar. Denne revisjonen av analysa er utarbeidd i Samfunnsplanleggarar Heidi Hansen og Anette S. Solbakk, fysisk planleggar Halvard Straume, landskapsarkitekt David Lawford og sivilarkitekt Lesley Robinson står for arbeidet, alle ved Nordplan AS avd. Ålesund. For denne reviderte stadanalysa har Ingunn Stette vore kontaktperson i Skodje kommune. Medlemmer i planutvalet har og deltatt i prosessen med dialogmøter undervegs. Teknisk sjef Frode Helland, rådmann Bente G. Vikhagen og ordførar Dag Olav Tennfjord har deltatt på desse møta. Alle bilder og illustrasjonar som ikkje er merka, er tatt eller laga av Nordplan AS. Alle andre bilder og illustrasjonar er merka med kjelde. Alle 3D-illustrasjonar er laga med Infraworks, der det digitale kartgrunnlaget frå kommunen ligg til grunn, og eksisterande bygningsmasse visast med grå/hvit farge, medan nye bygg er vist med oransje eller gul farge. Nordplan AS avd. Ålesund, Ålesund, Vi må ta atterhald om undersøkingar (støy, ras, skred, grunnforhold, flom, arkeologi m.m.) som kan avgrense moglegheitene, då vi ikkje i detalj har vurdert tiltak/plassering av byggeareal opp mot desse tema.

7 Nordplan side 6 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum DEL 1 Sjå også DEL 2 som følgjer som separat rapport. I denne delen DEL 1 - er det lagt vekt på å skildre Skodje si utvikling fram til dagens situasjon. Siktemålet er å avdekke kvalitetar som det er særleg viktig å ta vare på, samt å identifisere dei utfordringane sentrum står framfor.

8 Nordplan side 7 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum 2 Presentasjon av Skodje Kort om kommunen Skodje har eit langstrakt sentrumsområde. Bustadområda i Vågen og Grindvika blir gjerne rekna med til eit ytre sentrum, medan området frå den gamle barneskulen til ungdomsskulen tidlegare er blitt rekna til eit indre sentrum. Skodjebygda er kommunesenter i Skodje kommune i Møre og Romsdal. Skodjebygda Kommunesenteret ligg om lag 3 mil frå Ålesund sentrum. Skodjebygda, oversiktskart inkl. «ytre sentrum» Grindvik. Henta frå Skodje kommune sine kartsider. Jentekolonien, kjøpesenter Coop, Publix pub, Temasenteret, Rådhus, Sparebanken, Kiwi Akebakken Møre og Romsdal fylke Kommunen har ein storleik på 120 km², og har eit innbyggartal på om lag 4680, der om lag 2600 bur i Skodjebygda (inkl. Grindvik). Kommunen har eit allsidig næringsliv med vekt på transport og industri, særleg innan plast, stål, trevare og møbel. I tillegg kjem jord- og skogbruksdrift. Skodje ungdomsskule Gomerhuset Idrettsanlegg Skodje Skodje barnehage barneskule Murvika badeplass Prestemarka barnehage Prestegarden Bensinstasjon Kaia Kyrkje Korsvegen Olivermarka Skodje sentrum. På kartet er det påført namn og verksemder som det er referert til seinare i rapporten.

9 Nordplan side 8 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum 3 Historisk utvikling Utviklinga av Skodjebygda som stad har i tillegg til naturgrunnlaget vore prega av ferdselsformene til sjøs og til lands. Transportformene har bestemt kvar veksten skulle skje, har flytta tyngdepunkt, og har hatt innverknad på korleis det blei bygd. Den historiske utviklinga er illustrert med kart, som synleggjer busetnaden til ulike tidspunkt. Karta er til dels rekonstruerte. Dei er meint som ein illustrasjon, og er ikkje hundre prosent korrekte.

10 Nordplan side 9 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Tida fram til 1750 ELDRE TID. KYRKJESTAD. Området i nedre del av Skodjebygda har vore busett i lang tid, i alle fall tilbake til eldre jernalder. Området hadde eit godt næringsgrunnlag for jordbruk, skogbruk og fiske. Opp gjennom historien har det variert kva som har vore den viktigaste næringsvegen. Det er gjort mange funn av fornminner i området, mellom anna ligg det ei gravrøys i Murvika. Presten Hans Strøm fortel i Søndmørs Beskrivelse frå 1766 om eitt funn som gikk tapt: Ud paa Gaarden Nedre-Skoue bled for kort Tid siden fundet, tet under Jord-Skorpen, et Stykke Flint af beste Slags og saa stort som en Karl kunde bære, hvilket Bønderne straks sloge i tu og anvendte til sædvanlig Brug. Frå eldre tider og fram til slutten av talet var båten einaste framkomstmiddelet for folk som skulle til Ålesund eller Borgund-kaupangen. Dei første skriftlege kjeldene er frå først på 1500-talet, og dei viser at området på denne tida var tynt folkesett. Utover og 1600-talet vaks talet på gardsbruk. I denne tida blei det skipa ut store mengder trelast frå Skodje ( Hollendartida ), men bøndene sat ikkje igjen med særleg forteneste. Skogen blei sterkt uthogd, og det blei etter kvart lagt strenge restriksjonar på vidare utnytting av skogen. Den første kyrkja i bygda er registrerte i 1432, på same staden som dagens kyrkje ligg. Dette var ei stavkyrkje, truleg bygd omkring Kyrkja blei møtestad og marknadsplass, og var slik startpunktet for utviklinga av tettstaden Skodje. Ved sjøen ved Nedre Skodje blei det etablert langtidsvor for båt, slik at dei som kom til kyrkje i båt hadde ein stad å legge til. Mellom voren og kyrkja blei det opparbeidd veg - Sjøvegen. Det er usikkert når denne blei i så bra stand at den var køyrbar med vogn, men dette skjedde tidleg i forhold til anna vegbygging i området. Kyrkje Nedre Skodje (Prestegarden) Indre Skodje Det finst ikkje kartgrunnlag frå denne epoken. Kartet viser plassering av kyrkja og Sjøvegen. Gardsbruka Indre Skodje (ved Kyrkja) og Nedre Skodje er vist med symbol.

11 Nordplan side 10 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Perioden RYDNINGSTID. HANDVERK OG SAGBRUK. I perioden var det mange som flytta til Skodje. Dette var bønder, som rydda seg eit bruk, og handverkarar. Det viktigste handverket var tønneproduksjon dette var ei viktig attåtnæring på gardsbruka. I 1766 skriv Hans Strøm at Skoue-kirken er ei av dei rikaste i prostiet, på grunn av store jordeigedomar. Han skriv vidare at den gamle stavkyrkja likevel var forfallen, og at kyrkja i 1750 blei fullstendig renovert og bygd om. I 1836 blei 3 av 4 bruk på Nedre Skodje slått saman til kapellangard. Vel 20 år seinare blei kappelangarden endra til prestegard. Mellom 1855 og 1860 blei restriksjonane på uttak av tømmer blei mindre. På kort tid kom det mange mindre sirkelsager i drift i bygdene. Vegsambanda byrja å bli bygde ut i denne perioden. I siste halvdel av 1820-åra blei bygdekøyrevegen frå Skodje kyrkje mot Engesetdalen bygd. Hovudvegen frå Tøsse til Ålesund (i dag E39) var ferdig for trafikk Kyrkje Nedre Skodje (Prestegarden) Sjøvegen Kart Kartgrunnlaget frå dette tidspunktet avgrensar seg til set sentrale området kring kyrkja og sjøvegen.

12 Nordplan side 11 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Perioden JORDSKIFTE. EIT HANDELSSENTRUM VEKS FRAM. FERIESTAD. I 1860-åra var det jordskifte i Skodje. Dette fekk store konsekvensar for busetnadsstrukturen ved at dei gamle klyngetuna blei oppløyst. Bygningar som skulle flyttast blei tekne ned og sette opp igjen på nye tunplassar. Busetnadsstrukturen endra seg, men det kom få nye hus. Kyrkja som står i dag blei bygd i Frå 1880-åra etablerte det seg landhandlarar i Korsvegen; krysset mellom Sjøvegen og landevegen gjennom bygda. Dei første handelsdrivande starta opp i Audungarden som var blitt flytta til Korsvegen i samband med jordskiftet, men snart vaks det fram eigne bygg for handel her. Landevegen var dermed saman med Sjøvegen styrande for plasseringa av handels sentrumet som etter kvart vaks fram i Korsvegen. Forretningsbygga her blei gjerne bygd med forretninglokale og bustad i same bygg. Betring i økonomien gjorde at det i perioden også blei bygd mange nye stovebygningar. Den første dampskipsruta frå Ålesund til Skodje tok til i Kaia var truleg ferdig bygd til den tid. Enno var sjøvegen den viktigaste for ferdselsåra, men vegsystemet mot kringliggande bygder blei gradvis bygd ut. Tidleg på 1900-talet blei det etablert feriekoloniar for jenter og gutar frå Ålesund i Skodje. Anlegget Jentekolonien blei etablert i Hovedbygget vart flytta frå Ålesund, der den hadde vore ein del av hjelpegåva frå keiser Wilhelm II av Tyskland etter bybrannen i Skodje var frå århundreskiftet også ein vanleg feriestad for velståande Ålesundarar, som leigde husrom på gardsbruka. Tidleg på århundret var det heile 3 hotell på strekninga frå kaia til Korsvegen. Jentekolonien Kyrkje Nedre Skodje (Prestegarden) Sjøvegen Kaia Rutebåt til Ålesund Fyllingbuda i Korsvegen ca Kart Kartet er rekonstruert på basis av Sefrak-registeret over bygningar før 1900.

13 Nordplan side 12 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Perioden FRÅ SJØVEGS TIL LANDVEGS FERDSEL. Frå gamalt av hadde ferdselen i hovudsak som nemnt gått sjøvegen til og frå Skodje. Frå 1920-talet blei vegsambanda i regionen ferdigstilt, og biltrafikken vaks. I 1922 var Skodje bru, eller Straumsbrua som den har blitt kalt, ferdig. Brua blei bygd i stein, og er i dag ei av dei største i Nord-Europa av sitt slag. Same år blei vegen inn til Grindvika ferdig, og i 1924 kom det tunnel gjennom Apalvikhaugen aust for Skodjebygda. Bilane hadde då allereie blitt meir og meir vanlege frå Ålesund og innover til Skodje, og især vart trafikken stor då Straumsbrua blei ferdig. I 1949 fekk bygda bensinstasjon/ bensinpumpe. I 1923 var det fast bilrute til Skodje. Same året blei det bygd kraftlinje gjennom bygda, og Skodje fekk elektrisk kraft. Dei fleste reisande følgde rutebilane. Båten frakta no i hovudsak varer og post, og det var få folk som følgde den. I 1927 slutta postbåten å gå varene og posten blei i staden sendt med bil kvar yrkesdag. I siste del av 1920-åra blei hotella i Skodjebygda lagt ned. På 30-talet blei produksjon av sildekasser ei stor og viktig attåtnæring for gardsbruka i bygda. Kassene kunne produserast enklare enn dei tidlegare sildetønnene, og bøndene fekk ved hjelp av små gardssager utnytta mykje dårleg skog dei tidlegare ikkje kunne bruke. Kasseproduskjonen heldt fram til ut i 1960-åra, og Skodje hadde i denne perioden tilnamnet Kassebygda. Utover mot midten av århundret blei forretningsbygga i Korsvegen påbygde og utvida, og Korsvegen som handelssentrum blei styrka. Jentekolonien Nedre Skodje (Prestegarden) Kyrkje Sjøvegen Kaia Frå bygginga av Straumsbrua. Kart 1950

14 Nordplan side 13 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Perioden HANDELSUTVIKLING LANGS RIKSVEGEN. INSTITUSJONSBYGGING OG KOMMUNESAMANSLÅING. I 1950 blei det utarbeidd ein reguleringsplan for sentrum opp til kraftlinja, frå idrettsplassen i vest til Vågen i aust. Planen la opp til store byggeareal, både for industri og bustader. Her har utbygginga ikkje blitt så stor som planen la opp til, og store delar av reguleringsområdet ligg som dyrka mark framleis. Idrettsplassen blei etablert i tråd med reguleringsplanen. Eit særprega bustadområde som har blitt bygd etter planen er det trekanta området nordvest for idrettsplassen. Dette området må reknast som det første reine byggefeltet i Skodje. I planen er det også sett av areal for ein hagebruksskule vest for prestegarden. I blei den bygd ut med internatbygg, styrarbustad og veksthus. Skulen skulle også ta hand om husdyrlære og fjøsstell. Allereie i 1967 blei hagebruksskulen lagt ned. I 1975 fekk bygningane ny bruk som institusjon for psykisk utviklingshemma Skodje Treningssenter/ dagsenter. Det blei også bygd mange andre nye institusjons- og næringsbygg i perioden. På slutten av 50-talet blei det bygd møbelfabrikk ved riksvegen, der Temasenteret held til i dag. Fabrikken blei utvida i 1973, og blei driven som fabrikk til først på 80-talet. I 1972 blei det bygd enno ein møbelfabrikk ved riksvegen, 250 m lenger vest. Også denne fabrikken var i drift til tidleg på 80-talet. I same området kom bensinstasjon på slutten av 60-talet. Barneskule stod ferdig i 1960 ( Gamleskulen ), og i 1976 var ungdomsskule og idrettsbygg ferdig. I denne perioden blei riksvegen (no fylkesveg 661, også kalla Skodjevegen) det dominerande styrande elementet for den vidare utviklinga av handelssentrumet. Nye sentrumsbygg blei bygd inn mot riksvegen, etterkvart lenger og lenger vest i forhold til Korsvegen. Dette har ført til at det tidlegare tette handelssentrumet byrja å løyse seg opp, og blei strekt ut vestover langs riksvegen. Tyngdepunktet var likevel framleis i Korsvegen. I 1956 blei kraftlinja gjennom bygda utvida. Fram til 1965 var Skodje eiga kommune. Då blei den slått saman med Ørskog kommune. Kart 1967 Jentekolonien Nedre Skodje (Prestegarden) Kyrkje Kaia Sjøvegen Kraftlinja

15 Nordplan side 14 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Perioden BUSTADUTBYGGING. NYTT HANDELSTYNGDEPUNKT. I 1978 blei Skodje igjen eiga kommune. Kommuneadministrasjonen blei lokalisert til Korsvegen, i bygget der bank, lensmann og trygdekasse heldt til. Banken flytta på 80-talet inn i nytt bygg lenger vest ved riksvegen. Etterkvart overtok kommuneadministrasjonen heile bygget, og måtte også utvide med ekstra lokale sørover. I denne perioden blei dei store bustadområda i dei sentrumsnære områda bygde ut. Nye internvegar blei etablert og elver blei til ein viss grad lagt i rør. I stor grad skjedde utbygginga på område som ikkje var dyrka opp, eit stykke opp i sida ovanfor riksvegen. Jentekolonien blei kjøpt av kommunen i I 1993 blei det gjort vedtak om riving. Anlegget blei i staden restaurert, og er i dag i bruk til ulike arrangement. Det framstår no som eit viktig historieforteljande og identitetsskapande element for Skodje. I 1983 blei det bygd gangveg langs mesteparten av riksvegen i sentrum. Same året blei det etablert kjøpesenter i den vestlegaste av dei to møbelfabrikkane ved riksvegen. Midt på 80-talet blei den andre møbelfabrikken tatt i bruk til kontor og leilegheiter (Tema-senteret). Etableringa av kjøpesenteret førte til at det oppstod eit nytt handelstyngdepunkt ein knapp kilometer frå Korsvegen. Sentrum framstod no ikkje lenger som eit tettbygd område kring Korsvegen, men var blitt strekt ut langs riksvegen mellom to tyngdepunkt. Etterkvart har fleire og fleire funksjonar blitt flytta vestover. Området kring ungdomsskulen har blitt bygd ut med barnehage (1990) og ny barneskule(1996). Utviklinga ser ut til å fortsette med bygging av ny sjukeheim, og flytting av sentraladministrasjonen i kommunen til det gamle sjukeheimsbygget rett aust for Temabygget. I tillegg har nok rehabiliteringa av Jentekolonien, og bevisstgjeringa på den historiske og identitetsskapande verdien i dette bygget, til ein viss grad styrka vestre del av sentrum som tyngdepunkt. Midt på 90-talet fekk strekninga frå Gamleskulen til Korsvegen gangveg. Trafikkmengda gjennom sentrum har auka vesentleg i perioden. Mot slutten av perioden forsterka trafikkauken seg utover den generelle trafikkauken i samfunnet, på grunn av at Straumsbruene blei stengd for tungtrafikk. Kart 1997 Jentekolonien Ungdomsog barneskule Idrettsanlegg Nedre Skodje (Prestegarden) Kyrkje Kaia Sjøvegen

16 Nordplan side 15 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Perioden KULTURELT KNUTEPUNKT. OMSORGSSENTER, FORTETTING OG ANNA BUSTADUTBYGGING. I 2003 blei det nye omsorgssenteret bygd like nord for kjøpesenteret (no Coop Extra m.fl) med tre ordinære sjukeheimsavdelingar i tillegg til bufellesskap for demente. Eit nytt omsorgssenter litt aust for dette er planlagd bygd. I 2004 blei den nye Straumsbrua opna, samstundes som den gamle Skodjestraumen bru blei stengt for biltrafikk. Dette ga ei endra trafikkbelastning på Skodjebygda, då ein del av den trafikken som tidlegare gjekk gjennom bygda forsvann, også ein del av tungtransporten som tidlegare ikkje fekk køyre på den gamle brua. I 2010 sto det etterlengta Gomerhuset ferdig, Skodje kommune si storstove, og ligg knytt til skulene og eit steinkast frå idrettsanlegget. Gomerhuset inneheld m.a. bibliotek, kultursal, musikkrom, møterom, kantine, idrettshall, styrkerom og andre funksjonar knytt til eit allsidig fleirbruksbygg. Utviding av omsorgsfunksjonane nord for kjøpesenteret, og Gomerhuset si betydning for Skodje og regionen, gjør saman sitt til at den vestre del av Skodjebygda med dette blir forsterka som det viktigaste tyngdepunktet i bygda. Det blir i denne perioden bygd ein del nye bustader, både langs miljøgata (Skodjevegen gjennom bygda), og på Olivermarka aust for Prestegarden. Det blir bygd ulike bustadtyper, frå einebustader, kjeda einebustader, rekkehus, to- og fleirmannsbustader, lågblokkar (i 2-3 etasjar). Område nord for Olmannsgarden er under utbygging no. Prestegarden ble solgt til private og brukt som bustad.

17 Nordplan side 16 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum 4 Natur og landskap Landskapsrom Skodje ligg aust for Ålesund kommune, i overgangen mellom kyst- og fjordlandskapet. Fjellformasjonane her er meir avrunda enn elles på Sunnmøre, og store deler av områda her er skogkledde. Fjorden som går inn til Skodjebygda er Ellingsøyfjorden. Ved Straumen, der dei særprega Straumsbruene ligg, blir fjorden nesten strypt landet går nesten saman på kvar side av fjorden. Så utvidar fjorden seg igjen i ei stor vik; Skodjevika, om lag 2 km vid på det meste, og om lag 5 km lang frå Straumen inn i botnen ved Apalvika. Skodjebygda ligg fint til i ei slakk sørvend helling, der terrenget fell jamt mot sjøen. Landskapet har eit ope og lett preg, og verdsettinga av dei naturgitte kvalitetane i Skodje er ikkje av ny dato. Presten Hans Strøm gir i 1766 denne skildringa av landskapet: Sognet er ( ) det smukkeste sted i Kaldet, efterdi Biergene falde her ikke meget høie, og ere desuden prydede med deilig Fyrreskov, som udgiør Sognets fornemste herlighed. Skodjevika med det kringliggande landskapet definerer det store landskapsrommet Skodjebygda ligg i. Illustrasjon frå stadanalysa i 2003.

18 Nordplan side 17 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Skodje sentrum er også ein del av eit mindre landskapsrom. Mot sør og vest er det definert av dei to nesa Apalvikneset og Dåren med Brennholmen rett utanfor. Mot nordvest og nordaust, bak bygda, dannar to skogkledde høgdedrag dei avgrensande silhuettane til dette landskapsrommet. Mellom høgdedraga opnar landskapet seg over mot Engesetdalen i eit m breitt eid. Høgdedraga mot nord dannar avgrensande silhuettar til landskapsrommet, og ein må vere merksam på denne silhuettverknaden ved tiltak i området. Høgdedraga framstår, med den klare grensa mot dei utbygde og oppdyrka areala nedanfor, som klart definerte grøne former i landskapet. Dette er eit landskapstrekk det er viktig å ta vare på. Utbygging vil kunne vere lite aktuelt på grunn av stigningsforholda, sjå DEL 2 pkt. 6 i stadanalysa om ein evt. marginal forskyvning av det som er kalla «markagrensa» mot nord. Landskapsrommet i Skodje sentrum har to overordna retningar; den eine langs sjøen med fjellryggane som bakgrunn og den andre på tvers, over eidet mot Engesetdal. Landskap og topografi har vore avgjerande faktorar for plassering av vegar og bygningar, og hovudvegane her. Skodjevegen/fylkesveg 661 og fylkesveg 106, som har vore ferdselsårer frå gamalt av, følgjer desse retningane i landskapet. Overordna landskapsrom Mindre landskapsrom Overordna retningar

19 Nordplan side 18 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Kulturlandskap Skodje framstår som ei grøn bygd, med skogkledde åsryggar som bakgrunn. Enno utgjer dyrka mark ein stor del av arealet i tettstaden, og mange gardstun ligg med sin opprinnelege situasjon intakt. Ein samanlikning av skissa til høgre med kartet under, viser at sjølv om det somme plassar er endra noko frå 2003, står kulturlandskapet framleis sterkt i bygda i dag. Kulturlandskapet er elles prega av elvane, som ligg i grøne band av tre og kratt gjennom dei oppdyrka flatene. Dette er eit karakteristisk landskapstrekk som bør takast vare på. Skissa til venstre er frå stadanalysa i 2003, og viser kulturlandskap /dyrka mark med lys grøn farge. Kartutsnittet er henta frå kommunen si kartside i dag. Raud boks viser same utsnitt som på skissa frå 2003 over. Gul farge viser kulturlandskap/dyrka mark.

20 Nordplan side 19 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Vegetasjon Skodje har, som det går fram av den historiske analysen, alltid hatt store skogsområde. Graden av uttak av tømmer har variert, og det har tidlegare vore nødvendig med restriksjonar på uttaket. I dag er fjellsidene dekka av skog; i all hovudsak barskog. Bustadområda er generelt sett grøne, og gjer saman med skogsområda og dyrkamarka at bygda framstår som grøn. Inn mot riksvegen er det derimot få andre grøne innslag enn dei tilgrensande private hagane. På eit strekk forbi Korsvegen fram til Coop er det planta tre mellom gangvegen og riksvegen; ei løysing som fungerer godt visuelt. Og i området ved Jentekolonien er det planta tre langs vegen. Men elles framstår mykje av områda langs riksvegen som relativt grå. Over: I Korsvegen-området er det planta tre mellom Skodjevegen/fylkes-vegen og gangvegen. Dette er eit fint innslag i sentrumsbildet. (Men bilda er tatt om vinteren, så ein ser ikkje så godt effekten av det grøne.) Det kunne godt ha vore planta trerekke på fortaussida av vegen i tillegg. Nede i Sjøvegen er det fine tre, sjå bildet under. Bilde under: Det er trerekke ved Jentekolonien, og bra med vegetasjon inne i/bak Tusenårsparken.

21 Nordplan side 20 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Under: Miljøgata sett vestover. Her er lavtvoksande plantar i rabatten. Tre og vegetasjon med høgde langs denne del av miljøgata manglar.

22 Nordplan side 21 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum 5 Bygningar Arealbruk i dag Bustadområde Kartunderlaget er henta frå kommunen si kartside. Område med gardstun Blanda sentrumsbebyggelse Område med offentlege/allmennyttige funksjonar Område med naust og fritidsbustader

23 Nordplan side 22 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Kartet på motståande side viser ulike arealbruksområde i Skodje. Området med sentrumsfunskjonar er samla langs riksvegen, over eit relativt langt strekk. Her er det rom for ei viss fortetting. Næringsog servicefunksjonane har eitt tyngdepunkt ved Temasenteret/ Kjøpesenteret, og eitt ved Korsvegen/Kiwi. Mellom desse punkta ligg Rådhuset, tannklinikken og banken for å nemne noken langs miljøgata. Dei største bustadfelta finn vi nord og aust for sentrum, men også vest for sentrum er der ein del bustader. Innanfor bustadområda er det rom for fortetting. Det er ein fordel om ein kan fortette eksisterande bustadområde der dei er dårleg utnytta, før ein tek i bruk nye område. Slik fortetting har både økonomiske og miljømessige fordelar. Samstundes er det svært viktig å ta vare på viktige grøntdrag, sikre gode leikeplassar og sørgje for god tomteutforming. Ein må også arbeide for å få til ei god plassering og utforming av huset eller tilbygget. Elles har det dei seinare åra vore ei utbygging av bustader i sentrum og på Olivermarka. Bustadfortetting i eit sentrumsområde som Skodje stiller særleg krav til støyskjerming av bustaden og dei tilhøyrande uteopphaldsareala. I sentrum bør ein unngå støyskjermar og vollar. Ein bør heller satse på støyisolerte vindauge og andre fasadetiltak, samt ei bevisst plassering av bygga, slik at dei skapar uteplassar som er skjerma frå støy frå Skodjevegen/fylkesvegen 661. Kring kyrkja og på Prestegarden/Nedre Skodje gard finn vi eldre, sentrale gardstun som framleis ligg med omgjevnadane relativt sett intakte. Det vil seie at tuna framleis ligg fritt i landskapet, og ikkje har blitt innebygde av bustadhus. Dette er ein kvalitet ved staden. Ved fortetting i framtida er det nok ikkje realistisk å behalde dagens situasjon, men det må leggast vekt på at gardstuna får behalde eit visst rom rundt seg. Frå Prestegarden til barneskulen ligg eit område med vekt på offentlege og allmennyttige funksjonar. I strandsona finn vi eit langstrakt område med naust og fritidsbustader. Ved kaia er eit konsentrert bygningsmiljø av naust, elles er utbygginga spreidd. Høgspenttraseen legg beslag på relativt mykje sentrumsareal, og deler opp bustadområda. Det er ikkje konkrete planar om flytting av denne linja pr. i dag. Når og dersom dette skjer, vil ein få frigjort ei ubygd, grøn stripe langs heile bygda. Ein bør då sjå dette arealet i samanheng. Kanskje kunne arealet nyttast i rekreasjonssamanheng, til turveg/gangveg, leike- og ballplassar og som parkområde inn mot bygg som Jentekolonien, kjøpesenteret og omsorgssentra?

24 Nordplan side 23 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum

25 Nordplan side 24 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Bygningsstruktur Landskapet og topografien har alltid vore mellom dei avgjerande faktorane for plassering av bygningar og vegar på vestlandet. Stort sett har plasseringa følgd høgdekurvene i terrenget. Det har også vore viktig med ei maksimal utnytting av godt dyrkbar jord. Hus og vegar har derfor blitt plassert i område med dårleg jordsmonn. I Skodje er terrenget mindre dramatisk enn mange andre stader på vestlandet, men retningane i landskapsrommet har like fullt vore styrande for utbygging av vegar og hus. Fylkesvegen til Engesetdal går over eidet mellom dei to fjellryggane, og Skodjevegen/fylkesvegen 661 går langs høgdekotene, parallelt med strandlinja. Høgdekotene i terrenget har strukturert hovudtyngda av utbygginga, og vi ser dette igjen i den lineære strukturen bygningane (og vegane) ordnar seg etter. Dei fleste bustadhus er plassert som frittliggande hus i ein lineær struktur, langs tilkomstvegane, der tomtene har kvar si avkøyrsle til vegen. I hovudsak følgjer møneretninga terrenget. Langs Skodjevegen ser vi også den lineære strukturen. Strukturen er meir oppløyst enn ein ofte kan sjå i sentrumsområde, der bygga gjerne ligg langs same byggelinja mot vegen. Ei slik stramheit ser ein berre i Korsvegen, og då berre til ein viss grad. Likevel er det klart at Skodjevegen/ fylkesvegen 661 er det strukturerande elementet for dei fleste bygga langs den. I Korsvegen ordnar bygga seg også etter Sjøvegen. Ved Kiwi (Johs Vadset) har strukturen langs Skodjevegen blitt svekka på grunn av riving av bygg. Nausta har også ein lineær struktur. Desse er organiserte etter strandlinja. Bygningane på gardsbruka er organiserte som tun men utan noko klar og sterk tunform som i tidlegare tider (då husa stod tettare). I dag er tuna meir utflytande reint formmessig. Institusjonsbygg som skular, samt industribygg har ofte ein struktur som ikkje forheld seg til vegar eller andre bygg. Desse ligg som sjølvstendige klynger eller punkt. Eksempel på dette er ungdomsskulen, kjøpesenteret og kyrkja. Skissa under er henta frå den første stadanalysa, men viser likevel prinsippa for bygningsstrukturen som gjeld også i dag i stor grad. Sjå og neste side for dagens situasjon.

26 Nordplan side 25 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Olivermarka er blitt utbygd sidan stadanalysa blei utarbeidd i Som ein kan sjå av det nye bildeutsnittet til høgre, er det også her ein lineær struktur på den nye bebyggelsen, sjå svart linje, som i stor grad følgjer kotelinjene. Kartutsnitt henta frå kommunen si kartside. Bygningsstruktur Olivermarka

27 Nordplan side 26 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Bygningstypar og byggeskikk I Skodjebygda finn ein svært ulike bygg frå forskjellige tidsepoker. Eldre bygningar er ofte ombygd, slik at det preget dei opprinneleg hadde er endra. Dei eldste bygga utanom kyrkja er knytt til gardsbruka. Våningshusa her har følgd rådande stilartar opp gjennom tidene. Driftsbygningar og uthus av ulike slag har gjerne blitt bygd på enklast mogleg vis. Unntaket her kan vere stabburet, som generelt sett ofte har vore meir forseggjort. Rundt århundreskiftet (1900) kom kombinerte forretnings- og bustadbygg i Korsvegen, slik det er vist i den historiske analysa. Etter kvart blei bustadfunksjonen i næringsbygga sjeldnare, og dei reine forretnings- og industribygga kom. Dei reine bustadhusa, plassert fritt på tomta, kom også. Frå midten av 1900-talet blei dette den vanlegaste buforma i Skodje. Institusjonsbygg og store næringsbygg vaks fram i siste del av 1900-talet. Denne type bygg pregar sentrumsområdet i dag Kort stilhistorie Kyrkja og dei eldste våningshusa i Skodjebygda er oppført medan empirestilen var rådande. I sentrale strok var stilarten rådande i første halvdel av talet, men ute på bygdene heldt stilarten seg framover mot slutten av hundreåret, då den (etter ei overlappingstid) blei avløyst av sveitserstilen. Stilarten empire er inspirert av klassiske motiv frå byggekunsten i antikken. Dei trekanta omrammingane over vindauga i kyrkja er typiske motiv frå empiretida. Kyrkja fotografert ca Fagerheim med typiske empire-vindauge. Våningshusa frå denne perioden er i mindre grad prega av empirestilen. Den enkle, nøkterne byggeskikken som hadde utvikla seg gjennom mange år tok berre opp i seg mindre detaljar inspirert av empiren, som til dømes listverket kring vindauga. På denne tida var det mogleg å lage større vindaugsglas enn tidlegare, då kvart vindauge måtte settast saman av mange småglas. Det typiske empirevindauget hadde tre eller fire glas i høgda for kvart fag. På slutten av 1800-talet og fram til om lag 1910 var sveitserstilen rådande. I denne perioden var det økonomiske oppgangstider i Skodje, og vi finn mange bygg prega av sveitserstilen. Stilarten har samanheng med innføring av teknikk i sagbruks- og høvleribransjen, der moglegheitene for presisjon blei større. Den er kjenneteikna av store takutstikk og meir pynt, samanlikna med den eldre byggeskikken og empirestilen sine knappe detaljar. Bygg frå sveitsertida er elles meir høgreiste og har eit luftigare preg enn empirehusa. Vindaugsomramming og bjelkane som understøtta takutstikka blei utbroderte med sjablondekor. Det var mogleg å lage enno større vindaugsglas enn tidlegare, og krysspost- vindauget kom på marknaden. Ute på bygdene blei likevel den eldre empire-typen framleis brukt.

28 Nordplan side 27 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Typiske eksempel på sveitserstil over og under. Dei tidstypiske krysspostvindauga er ikkje nytta her, snarare empirevindauge. Tidleg på 1900-talet kom jugendstilen til landet. Ålesund sin gjenreisingsbebyggelse etter bybrannen i 1904 er eit kjend eksempel på denne stilarten. Etterkvart sette denne stilarten sitt preg også på trehusbebyggelsen på bygdene. Utover på 1900-talet blir det igjen på mote å søke tilbake til tidlegare stilepokar. Taka er bratte saltak eller mansardtak, og arker og takutbygg blir vanleg. Hus bygde tidleg på 1900-talet er gjerne prega av jugendstil og nyempire/nyklassisisme. typiske trekk er kubisk form og hjørnevindauge. Vindaugsglasa var no heilt utan sprosser, som følgje av ny teknologi. Bygningsmaterialet var oftast tre, men det finnast eksempel på murbygningar i funkis-stil også ute på bygdene. Funksjonalismen heldt seg som rådande stilart fram til 1950-talet. Eksempel på bygg prega av jugendstil og nyempire. Rundt 1930 slo funksjonalismen igjennom som stilart. Den blei eit markant brot med tidlegare stilarter, og er kjenneteikna av slette veggar utan dekor, rette, horisontale linjer og flate tak. I møte med det norske klimaet blei stilarten utvikla som ein såkalla byggmesterfunksjonalisme. Her blei til dømes dei flate taka, som kjenneteikna den internasjonale stilarten, endra til skrå tak (ofte med slakk pyramideform). Andre Eksempel på funkisbygg. Perioden på 1960 og utover mot 1980-talet er på landsbasis ei oppgangsperiode med svært stor byggeaktivitet. I heile landet blei det bygd ei rekkje institusjonsbygg som skular og rådhus. I same perioden kom ferdighusa inn på marknaden for fullt. Stilmessig var modernismen ei domenerande retning; eit samleomgrep for moderne arkitektur med utspring i funksjonalismen. For dei større bygga var dimensjonane blitt grovare, og mykje av det som blei bygd var prega av rasjonelt element-byggeri. Formgjevinga av bygga blei ofte ofra liten omtanke. Einebustadane hadde særleg tidleg i perioden eit enkelt og nøkternt preg.

29 Nordplan side 28 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Skodje kjøpesenter er eit eksempel på eit modernistisk elementbygg, utan vekt på god utforming. Bygget var opprinneleg oppført som møbelfabrikk. No m.a. Coop Extra forretning. Bedehuset er eit eksempel på eit bevisst forma modernistisk bygg, der det er arbeidd med komposisjon og fasadeuttrykk. Bildet over frå Bildet under frå 2017: endring av vindauga og inngang har endra komposisjonen og dermed fasadeuttrykket. Frå 1980 har einebustadane vore prega av ein nostalgistil. Dette er ikkje noko etablert omgrep, men dekker hus som meir eller mindre er kopiar av hus bygd rundt århundreskiftet ofte med sveitsarstilpreg. Eksempel på nyare einebustad i nostalgi-stil. Frå talet og til i dag ser ein ofte ein tett og konsentrert, men likevel «småskala»-prega utbygging av nye bustadområde («tett-lav»-prinsipp). Eit typisk døme på dette finn ein på Olivermarka, sjå bilda under og til høgre. (Bilda frå Skodje er tatt om vinteren, så hugs at uteområda ser gråare ut enn om sommaren). Her finst kjeda einebustader, men også rekkehus og fleirmannsbustader i same område, i hovudsak med saltak eller valmatak. Desse gir eit alternativ til den store einebustaden mange ønskjer mindre einingar og lettare vedlikehald. Det er viktig med varierte buformar, og særleg i sentrumsnære område. Område som raskt blir tett utbygd kan ofte bere preg av monotoni, og grøne areal blir ikkje alltid prioritert. Det skal dog ofte ikkje meir til enn gjennomtenkt plassering av vegetasjon og tre, benkar og bord, nokre små leikeapparat for å bryte opp monotonien og skape lune og hyggelege uteareal og møteplassar; private, halvprivate eller offentlege. Over: Firemannsbustader på Olivermarka. Under: rekkehus på austlandet med mykje grøne areal og leikeareal, bildet er henta frå nettet.

30 Nordplan side 29 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Som motsetnad til «tett-lav» utbygging, er det langs Skodjevegen fleire døme på konsentrert bustadbygg i fleire enn to etasjar (lågblokk). Bygga er naturleg meir lukka mot Skodjevegen, men opnar seg mot fjord og fjell på utsiktssida. Større moderne bustadbygg i 3 bustadetasjer og med parkering under terreng. Det er praktisk med parkering under terreng. Samstundes bør ein passe på at det ikkje blir store uoversiktlege asfaltflater, og også her legge vekt på de privatehalvprivate-offentlege uteopphaldssoner. Inngangssone mot Skodjevegen, inkl. parkering. Store asfaltareal mot sør for tilkomst til parkering i underetasje Bygningsvern og nybygging Eldre bygningar av verdi for omgjevnaden bør haldast ved like. Opprinneleg hovudform og bygningsdetaljar bør bevarast og førast vidare. Både gamalt panel, gamle dører og gamle vindauge er med og gir husa sjel og sjarm, og ein skal vurdere nøye om dei opprinnelege delane kan reparerast før ein erstattar dei med nye. Nye bygg bør utformast slik at dei i storleik, høgde og materialbruk harmonerar med det eksisterande bygningsmiljøet. Ordensprinsippa i det eksisterande bygningsmiljøet bør følgjast. Nye bygg bør likevel ikkje utførast som kopiar av dei eksisterande husa, men få eit arkitektonisk uttrykk som speglar den tida dei er bygde i. Nokre stader skil det seg ut heilskaplege område, med kvalitetar som bør takast vare på for ettertida. Dette gjeld naustområdet ved kaia, Korsvegenområdet og bustadområdet aust for ungdomsskulen (det trekanta byggefeltet). I desse områda bør dei heilskaplege kvalitetane i området førast vidare, og takast omsyn til ved nybygging. Om eldre bygg skal byggast om, bør ein ta omsyn til den etablerte stilen, og sjå til at det nye harmonerar med den gamle stilen. NB: Dette betyr IKKJE at ein må kopiere den gamle stilen og vidareføre denne! Snarare kan ofte eit brudd med det gamle og eit moderne tilbygg fungere betre enn ein vidareføring av den gamle stilen. Det viktigaste er at proporsjonane harmonerar.

31 Nordplan side 30 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Illustrasjonen under viser nokre døme på korleis ein spesielt for småskalabygg kan tilpasse eit nytt til-/påbygg til eksisterande bygg. Illustrasjonen over er henta frå heftet «Byggeskikk og estetikk» utarbeidd for kommunane Norddal, Stordal og Stranda i 1998, teikna av sivilarkitekt Berge Hjørungnes. Bilda i midten til høgre er henta frå nettet. Bildet under viser nytt tilbygg til eit gamalt hus i Ålesund, teikna av sivilarkitekt. Sygni J. Aarseth. Øvste bildet viser eit stort tilbygg (Kiwi-butikk) til det gamle sveitserstil-bygget på hjørnet ved Korsen. Bilda av Gomerhuset over viser ein god samankopling mellom den etablerte ungdomsskulen på Skodje og det nye Gomerhuset, sjå bilda over og under.

32 Nordplan side 31 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum 6 Etablerte møteplassar Stadane der folk møtest blir gjerne skilt i formelle og uformelle møteplassar. Formelle møteplassar er stader der folk møtast i gitte samanhengar, til dømes i samband med ei gudsteneste i kyrkja, eit foreldremøte på skulen eller for å gå ut og ete. Dei formelle møtestadane er oftast innandørs. Uformelle møtestader er stader der folk møtast meir tilfeldig, og desse er gjerne utandørs. For å utvikle eit triveleg sentrumsområde er det viktig å utvikle dei eksisterande uformelle møteplassane, og legge til rette for nye. Møteplassar må leggast der folk faktisk ferdast for å fungere. Aktuelle stader for utandørs møteplassar er ofte sentrale service- og forretningsbygg. Gangvegen gjennom sentrum er og eit aktuelt område for nye møteplassar. Kaia kan vere aktuell å gjenopplive som møteplass. Vi kjem nærare inn på dette i DEL 2 pkt. 9 om møteplassar. Av etablerte møteplassar i Skodjebygda kan vi nemne: Formelle møteplassar Barne- og ungdomsskulen Gomerhuset (bibliotek, kultursal, idrettshall m.m.) Idrettsanlegget Jentekolonien Bedehuset Kyrkja Nedreskodjeløa Uformelle møteplassar Kjøpesenteret (Coop Extra m.fl.) Kiwi (ved Korsen) Puls n Badeplassen i Murvika Badeplassen ved kaia Akebakken ved Olmanngarden om vinteren Coop Extra er døme på eit sentralt bygg som fungerer som møteplass i dag.

33 Nordplan side 32 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum 7 Grøntstruktur Overordna grønstruktur I utkanten av sentrum (sør-vest) finn vi Prestemarka/ Murvika-området med idrettsbane og badeplass. Dette er eit stort og viktig rekreasjonsområde for heile bygda. Området er også sikra som grøntområde i framtida, ved at det er sett av til friområde i kommuneplanens arealdel. Området kan bli enno betre og meir tilgjengeleg enn det er i dag, noko som også kjem fram i spørjeundersøking i samband med analysearbeidet. Her har det mellom anna kome forslag om fleire stiar, betre tilrettelegging av badeplassen med meir sand, leikeapparat, strandvolleyballbane og opning av elva nedom vegen. Generelt sett er grønstrukturen i dei sentrumsnære områda ikkje resultat av noko bevisst tilplanting, men i hovudsak restar av natur- og kulturlandskapet. Slik er vegetasjon langs steingardar, elver og elles der jordsmonnet eller terrengforma har gjort at jorda ikkje har blitt dyrka opp, med på gå gi sentrumsområdete eit grønt preg. I tillegg kjem relativt store flater med dyrka mark. Bevisst tilplanting finn vi i hovudsak i private hagar. Elvene visast igjen i landskapet som markerte grøntdrag med tre og kratt gjennom dyrka mark. Murvika med idrettsplassen i bakgrunnen. Bilde frå stadanalysa anno Foto: Eide. Bildet under er teken i 2017 frå Prestegarden. Bildet over er sett mot aust på Prestemarka. Stor dyrka mark. Bildet til høgre er tatt frå Prestegardsskogen, med ein unik plassering praktisk talt i «sentrum» av Skodjebygda. Skog og storslått utsikt mot fjord og fjell. Eit fantastisk område som må takast vare på som friluftsareal.

34 Nordplan side 33 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Grøn avgrensing av landskapsrom Grøne område Høgspent-trase Elv med tilhøyrande grøntdrag Strandsone Overordna grønstruktur i dag.

35 Nordplan side 34 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Strandsona Tidlegare var sentrum tett kopla saman med sjøen på grunn av ferdselen på sjøen, og kaia var ein sentral møtestad. Etter at trafikken i sin heilheit blei landbasert, har den historisk viktige åra frå kyrkja til sjøen mista funksjonen som eit sentralt vegsamband. Samtidig tapte sentrum kontakten med sjøen. I motsetning til mange andre bygdesentrum på våre kantar ligg Skodje sentrum eit stykke frå sjøen, og som ein positiv konsekvens av dette er strandsona ikkje blitt nedbygd av vegar og industri. Rett nok var det i ein plan frå 1952 regulert inn industriområde på kvar side av kaia, til saman m langt. Det var også regulert inn eit mindre industriområde litt lenger inne i vågen. Alle dei gamle nausta og den store buda ved kaia var forutsett rivne. Heldigvis blei denne delen av reguleringsplanen aldri realisert. Slik strandsoma ligg i dag utgjer den ein viktig del av grønstrukturen i Skodje, og har eit klart potensiale for tettstaden med omsyn til rekreasjon. Kaia er ein populær plass å bade frå om sommaren, og no når Olivermarka er utbygd med mange bustader, er det naturleg eit viktig sted for barn og unge å samlast når veret tillet det. Her blir lagt ut ei flytebrygge om sommaren som ein kan hoppe og stupe frå. Kaia var møtestad i tidlegare tider. Her ventar folk på rutebåten frå Ålesund tidleg på 1900-talet. Strandsona har unngått nedbygging av industri. Naustområdet ved kaia er bevart, og framstår som eit særprega og heilskapleg område med stor stadleg verdi, sjølv om det er kome til fleire nye naust etterkvart.

36 Nordplan side 35 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Utsnitt av reguleringsplanen frå 1952, der vi ser nedre del av Sjøvegen midt på utsnittet. Her var det regulert inn industriområde på kvar side av kaia.

37 Nordplan side 36 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Barn har leika med skjell og kritt ved kaia ein kald vinterdag. Ein annan populær badeplass er Murvika, sjå bildet til høgre. Der er ein slak gress-skråning ned mot sjøen. Her er plass til fleire folk enn ved kaia. Det finst éin overbygd spiseplass (eitt bord med benkar), og der er WC. Det er lite med parkeringsplassar og området bør bli endå meir tilrettelagt for bade- og grillgjester. Ein kan følgje vegen forbi Nedreskodje Gard / Prestegarden som tilslutt går over til ein grusveg heilt bort til Murvika. Murvika ein vinterdag, sett austover. Vegen ned til Murvika Eller, om ein likar å kome overraskande på, så kan ein ta snarvegen frå Prestegardsskogen/ idrettsbana, via ein smal skogssti som endar i hagen til ein bustad nede ved Murvika. Her er potensiale for å lage gode snarvegar ned til Murvika utan å snuble inn i hagen til folk!

38 Nordplan side 37 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum 8 Trafikkstruktur Køyrevegar Vegnettet i Skodjebygda er dominert av fylkesveg 661 (Skodjevegen), som både er gjennomfartsveg og fordelingsveg for all trafikk i området. Frå bygda går det to fylkesvegar; fylkesveg 104 til Solnørdal og fylkesveg 106 til Engesetdal. Fylkesvegane er å rekne som hovudvegar. Skodjevegen/fylkesveg 661 går gjennom sentrum, og sentrum er dermed belasta med ein del gjennomgangstrafikk, men långt mindre no som den nye Straumsbrua avlastar. ÅDT langs Skodjevegen gjennom Skodjebygda er på 2780 (tal frå 2016). Forretningane i Skodje sentrum ligg inn mot fylkesvegen. Ein må ta høgde for at det vil vere trafikk gjennom tettstaden langs dagens trasé også i framtida. Samlevegane i sentrumsområdet er i stor grad utforma for gjennomkøyring. Dei fleste tilkomstvegar / samlevegar er knytt direkte inn på Skodjevegen. Nokre samlevegar har tilkomst frå dei andre fylkesvegane. Det er i kommuneplanen vist ein ny samleveg sør for riksvegen og parallelt med denne på strekninga mellom Gamleskulen og Prestemarka barnehage. Denne vegen vil kunne avlaste riksvegen med omsyn til avkøyrsler. Utsnitt av enn så lenge gjeldande kommuneplanen sin arealdel for Skodjebygda, sentrum. Henta frå kommunen si kartside. Utsnitt gjeldande og pågåande reguleringsarbeid under, sentrum. Henta frå kommunen si kartside. I sentrum er pågåande reguleringsplan truleg snart vedteken. Gjeld areal bak kjøpesenteret (Coop Extra) som er sett av til privat og offentleg tenesteyting (m.a. omsorgssenter), med ny veg regulert inn i planområdet som forlenging av etablert vegtrasé parallelt med Skodjevegen.

39 Nordplan side 38 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum

40 Nordplan side 39 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Parkering Handels- og servicefunksjonane i Skodje er som tidlegare nemnt strekt ut langs fylkesvegen i sentrum. Parkeringsmoglegheitene her ser etter ei skjønsmessig vurdering ut til å vere tilfredsstillande. Men parkeringsareala er jamt over ikkje oppmerka, noko som stadvis gir eit rotete inntrykk, dårleg utnytting og dårleg trafikktryggleik. Det kan med fordel ryddast litt i parkeringsareala, spesielt ved skulene/idrettsbana bør det gjerast noko når ein veit meir om korleis busstrafikken og «kiss n ride» til skulene vil bli (jfr. Norconsult rapport som blir klar i desse dagar). Store areal for parkering blir liggande tett inn mot fortau/gangveg langs Skodjevegen, og sjølv om dei fysisk er skilt frå kvarandre, gir det eit visuelt rotete bilde av sentrum. Det manglar vegetasjon og buffersonar mellom parkering og anna areal. Det er kome eit parkeringsareal til ved kyrkja sidan forrige stadanalyse, slik at kapasiteten er betre enn tidlegare.

41 Nordplan side 40 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Over: Parkering ved Kiwi-butikken. Under: Parkering på motsatt side av Kiwi. Over: parkering ved tannklinikken og bustadbygg. Under: parkering ved kyrkjekontoret. Over: Parkering ved Temasenteret. Under: Parkering foran kjøpesenteret. Under: Parkering ved banken. Bilda på denne sida viser at det i stor grad er stramma veldig opp ift. parkeringsproblematikken som var tidlegare (ved forrige stadanalyse). Ein kan no sjå at det er lagt stor vekt på å skilje gåande og køyrande, og at parkeringsareala er avgrensa til ein viss grad. Framleis er dog store asfaltflater dominerande, og vi skal sjå på nokre tiltak i DEL 2 av analysa som kanskje kan gi ei anna løysing i sentrumskjerna.

42 Nordplan side 41 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Gangvegar Her er mykje bra, og ein del av det som blei påpekt i forrige stadanalyse når det gjeld gangvegar er blitt gjennomført. Langs nordsida av Skodjevegen i det sentrumsnære området er det i dag gangveg eit godt stykke vestover i Grindvika og heile vegen austover til avkøyringa til Solnørdal. Gjeldande kommuneplan (sjå under) viser ein planlagt gangveg (raud stipla linje) sørover frå avkøyringa til Solnørdal, samt eit stykke langs fylkesvegen til Solnørdal. Det er og vist planlagt gangveg vidare vestover (raud stipla linje) frå der den etablerte sluttar i Grindvika. Det er regulert inn ein gangveg frå eit nytt bustadområde (ikkje bygd enno) ved Sjurgjerdet (aust for Grindvik) gjennom det grøne området (Haugerørane) fram til skuleområdet, denne er og sett av i gjeldande kommuneplan. Dette bør vurderast nærare når det er avklart korleis trafikkmønsteret inn og ut av skuleområdet skal vere (jfr. Norconsult-rapport under arbeid). I sentrumskjerna er det etablert fortau like vest for dagens innkøyring til skuleområdet/idrettsanlegget, i samband med busshaldeplass og overgangsfelt, på sørsida av Skodjevegen. Fortauet held fram på sørsida av vegen heilt til Kyrkjekontoret (like aust for Kiwibutikken), her er overgangsfelt til nordsida av Skodjevegen og gangvegen der som held fram austover. Frå bustadfeltet nordaust for etablerte omsorgssenter er det og ein etablert gangveg/turveg, frå omsorgssenteret og austover er denne under bygging og held fram til den møtar bustadvegen i næraste bustadområde. Her er og regulering under arbeid (nytt omsorgssenter, snart vedteken?) som m.a. vil knyte saman gangsamband i dette området. Så for dei mjuke trafikantar er det lagt relativt godt til rette i sentrum. Det er vidare lagt inn ein framtidig trasé frå kaia og vestover til grusvegen til Murvika i gjeldande kommuneplan, samt ein trasé nordover frå kyrkja. Kommuneplanen skal som kjend no reviderast.

43 Nordplan side 42 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Over: illustrasjon frå den forrige stadanalysa. Vi har valt å behalde illustrasjonen sjølv om kartunderlaget ikkje er oppdatert i høve nye bygg sidan 2003 og heller ikkje er heilt nøyaktig i høve gangtraséar. Men illustrasjonen viser i prinsipp mykje av det same som også gjeld i dag. Vi har supplert med ny raud linje der gangveg/fortau er forlenga. Og supplert med fleire viktige kryssingspunkt på fylkesveg 661. Sjå og DEL 1 pkt. 8.4 om turvegar.

44 Nordplan side 43 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Turvegar Frå Skodjebygda er det i dag god tilgang til setrevegar opp på fjellet. Vinterstid er her godt tilrettelagde skiløyper. I området kring idrettsplassen er det lysløype. Dette området har stort potensiale for vidare utvikling av eit turvegnett. Skodjebygda ligg fint og sørvendt til ved sjøen, og strandsona kan med fordel tilretteleggast for ferdsel i form av ein gangsti langs sjøen. For rekreasjonsmoglegheitene i dei sentrumsnære områda vil ein slik gangsti vere eit svært positivt tilskot. Strandsona generelt framstår i dag med stort potensiale for rekreasjon. På bildet over og under ser vi naust og strandsona sett frå kaia og vestover mot friområdet i Murvika. Tiltak i strandsona kan også innebere konflikter. Langs strandlinja i Skodjevågen ligg det fleire fritidseigedomar som går heilt ned i fjøra. I DEL 2 av stadanalysa vil vi drøfte nokre moglege tiltak nærare. Bildet til venstre: Traktorvegen frå Prestegarden ned til strandsona gir ein flott tilkomst til sjøen for gåande.

45 Nordplan side 44 DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum 9 Skodje i regional samanheng Trafikkale samanhengar Skodjebygda har vegsamband med Ålesund over Dragsundet i aust, og over Straumen (nye Straumsbrua) og Digerneset i vest. Begge desse vegane knyt seg inn på E39. Austover er E39 vegsamband til Sjøholt og vidare til Molde og Åndalsnes. Vestover kan ein og køyre til Ålesund eller flyplassen via Ellingsøya. Generelt sett er vegsambanda gode, og Skodje ligg sentralt til i regionen. Utviklinga i regionen Skodje kommune ligg i eit område i fylket der det er vekst i folketalet. Den korte avstanden frå Skodje til Ålesund/Moa og tettstader som Sjøholt og Brattvåg, gjer Skodje til ein attraktiv stad å busetje seg. Utvikling av Skodje som bu-kommune er eit politisk mål. Rekreasjonsmoglegheitene blir halde fram som ein kvalitet for kommunen, og som eit argument for å busetje seg der. For bukommuner er rekreasjonsforholda svært viktige å ivareta. Auka utbygging fører til auka press på grøne område og strandsona, og tilrettelegging er viktig mellom anna for å forebygge konfliktar. Det er viktig å gjennomføre rekreasjonsprofilen ved reguleringar og utbyggingar, dvs. sikre gode rekreasjonsforhold både på mikro- og makronivå. Ein må dermed ivareta heile spekteret: Nærleikeplassar og ballplassar, gangvegar mellom bustadområda, kopling mellom bustadområda og gang- og turvegnettet, og attraktive turløyper - både kortare og lengre. Kommunen har mange fritidsbustader og hytter. Desse har vakse fram gjennom heile det siste århundredet. Kommunen har med si sentrale plassering i eit regionalt tyngdepunkt potensiale for vidare hytteutbygging. I den samanheng er det særleg viktig å unngå nedbygging og privatisering av strandsona, slik ein ser i Oslofjordregionen og på Sørlandet. Det er per i dag fleirtal på Stortinget for å slå saman Ålesund, Skodje, Ørskog, Sandøy og Haram kommuner til Nye Ålesund storkommune. Skodje kommune ønskjer å vere ein del av den nye storkommunen. Sjølv når samanslåing blir aktuelt i framtida, viser erfaringane frå andre stader at det likevel vil vere behov for lokale senter i Skodje, både for handel- og servicenæringa og for offentlege tenester. Vi tek difor utgangspunkt i det når vi jobbar vidare med stadanalysa. Overordna vegnett, der ny Straumsbru er lagt inn ved Straumen og med justert vegtrasé mot Vatne, sjå raud linje på kartet.

46 Nordplan side 45 - DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum Skodjebygda berekraftig tettstad? «Regional delplan for attraktive byar og tettstader» Det er av Møre og Romsdal Fylkeskommune utarbeidd «Regional delplan for attraktive byar og tettstader», vedtatt av Fylkestinget i juni 2015, sak T-32/15. Eitt av kapitla tek føre seg retningslinjer for lokalisering av handel og tenester i Møre og Romsdal, og vi vil i dette kapitlet vise til fleire viktige punkt frå retningslinjene i delplanen som er relevante for Skodje og Skodjebygda. Føremålet med retningslinjene er å fremme berekraftig by- og tettstadutvikling, og styrke samordna bustad-, areal- og transportplanlegging. Dette for å legge til rette for ein robust senterstruktur uavhengig av framtidig kommunestruktur. Her i regionen er Ålesund, Molde og Kristiansund å sjå på som regionale motorar, dvs. regionsentra. Stader som Volda, Ørsta, Ulsteinvik, Fosnavåg, Åndalsnes, Sunndalsøra og Surnadal er å sjå på som del-regionsentre av ulike slag. I retningslinjene står at i kommunesentre som ikkje er regionsentre eller delregionsentre, kan handels- og tenestetilbodet dimensjonerast for inntil 100 % dekning av behovet i eigen kommune. Vidare at dersom kommunereformen fører til at eit lokalsenter misser status som kommunesenter, vil det framleis kunne fungere som lokalt handels- og tenestesenter for det same handelsomlandet som før. Vi meiner det er som lokalt handels- og tenestesenter ein definerer Skodjebygda. På Digerneset blei det i 2014 og 2015 vedtak om at det kan etablerast inntil 9000 m2 detaljvarehandel, då dette må sjåast som eit knutepunkt i regionen, med kundegrunnlag utover dei som bur i Skodje. For Skodjebygda derimot, er det ikkje eit mål å utvikle sentrum til å bli eit handelssentrum utover det å tene dei som bur i Skodjebygda, og kanskje i krinsane nærast Skodjebygda. I retningslinjene står at kommunen har ansvar for å avgrense sentrumsareal i kommuneplan og reguleringsplan, og rår til mellom anna følgjande: For å gjere tettstadene konsentrerte, skal dagens mangfald og konsentrasjon av handels-, service- og kulturtilbod, parkar, torg og andre møteplassar, vere utgangspunkt for avgrensing av sentrum Det regulerte sentrumsarealet bør ikkje vere større enn det området kommunen vil opparbeide med sentrumsmessig preg og kvalitet, eventuelt saman med andre aktørar i området Det skal vere gangavstand mellom ytterpunkta. Retningsgivande maksimalavstand i dei tre største byane er 800 m. I dei andre tettstadene bør avstanden vere høvesvis mindre. I same retningslinjer går også fram at det kan etablerast daglegvarebutikkar og andre handelsverksemder for detaljvarehandel utanfor kommunesentra, og at etableringa skal tilpassast kundegrunnlaget i nærområdet. Om ein skal relatere det som står i retningslinjene til sjølve Skodjebygda, så er vi einige i at ein må avgrense sentrum, i staden for å la det «flyte» utover langs miljøgata gjennom bygda. Ein skal ikkje utvikle Skodjebygda til eit nytt eller konkurrerande handelssentrum for regionen, til det er avstand frå knutepunkt for stor, og ein bør heller satse på å betjene dei som bur i Skodjebygda, og til ein viss grad dei som bur i dei næraste krinsane. Kundegrunnlaget kan aukast ved å legge til rette for fleire bustader i sentrum. Dette er og i tråd med retningslinjer for samordna bustad-, areal- og transportplanlegging: I tettstadsområde (-) bør ein prioritere høg arealutnytting, fortetting og transformasjon. Samtidig bør ein legge vekt på omsynet til gode uteområde, lyforhold og miljøkvalitet, i tråd med statlege normer og retningslinjer. Større tettstader bør utviklast langs hovudlinjene for kollektivtrafikken. (-).det utarbeidast planar for eit samanhengande gang- og sykkelvegnett med høg kvalitet og trafikktryggleik.

47 Nordplan side 46 - DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum 2017 (-) finne løysingar som gir korte avstandar mellom bustader, arbeidsplassar, handel og andre private og offentlege tenestetilbod. Nye byggeområde bør leggast i tilknyting til eksisterande utbyggingsområde, kollektivnett og g/s-vegnett. Nye bustadfelt må planleggast slik at dei tek vare på lokale natur- og miljøkvalitetar og gir gode oppvekstvilkår for barn og unge, med nærleik og trygg tilkomst til leikeplassar, idrettsanlegg, kultur- og fritidsaktivitetar, barnehage, skole og butikk. (-) ta omsyn til overordna grønstruktur, forsvarleg overvasshandtering, viktige naturmangfald, god matjord, kulturhistoriske verdiar og estetiske kvalitetar. Kulturminne og kulturmiljø bør takast aktivt i bruk som ressursar i by- og tettstadsutviklinga. Som ein vil sjå, stemmer mange av punkta som her er nemnt overens med innspel frå befolkning og næringsliv i Skodjebygda, sjå rapporten sin DEL 2 pkt. 2 vedrørande brukarmedverknad. Trafikkale samanhengar i kommunen Vegsambanda er relativt bra innan kommunen. Gang- og sykkelvegsambandet er derimot ikkje fullt utbygd. Etterkvart som utbygginga av bustader i kommunen aukar, vil behovet for eit godt tilbod også for gåande og syklande bli sterkare, både i dei enkelte krinsane/bygdene og krinsane i mellom. Det bør også etablerast trygge gang- og sykkelvegsamband fram til tettstader i kringliggande kommunar. Dette vil ha særleg verdi i forhold til rekreasjon. Behovet for gang- og sykkelvegar er størst langs dei trafikkerte fylkesvegane i kommunen. Auka bustadutbygging og aktivitetar som tiltrekke seg folk frå omegn og regionen, ville kunne gi grunnlag for eit utvida kollektivtilbod i kommunen. Utvikling av kommunesenteret Skodjebygda har auka sitt folketal til ca 2600 innbyggarar (mot ca 4600 i heile kommunen). Dei seinare åra har det generelt på landsbasis, og også i Skodje kommune, vore ei stor utbygging av offentlege funksjonar. I Skodje har mykje av utbygginga skjedd i kommunesenteret. I løpet av få år har dei tenesteytande funksjonane i sentrum blitt meir og meir viktig, samstundes som det store regionale handelstyngdepunktet på Moa, 15 minutt frå Skodje sentrum, har styrka seg kraftig. I tillegg skjer ei vesentleg utvikling av Digerneset som regionalt knutepunkt, og med stor satsing på m.a. handel her (plasskrevjande varer). For kommunen er Skodje sentrum dermed mindre viktig som handelssentrum enn det har vore tidlegare. Det er heller ikkje slik at Digerneset og Skodje sentrum skal konkurrere mot kvarandre; Digerneset er utelukkande basert på handel og det du får kjøpt av varar på Digerneset skal ikkje vere same type vare som Skodje sentrum skal by på. Forutan handel så har Skodje sentrum unekteleg store kvalitetar som Digerneset ikkje har. Utbygginga i offentleg regi dei siste åra har vore omfattande. Innanfor skule- og oppvekstsektoren har det i løpet av 1990-talet kome både barnehage og ny barneskule i kommunesenteret. Vidare har det vore ei stor utbygging av ulike typar omsorgsbustader (bak kjøpesenteret), som ein følgje av at sentraliserte institusjonar er blitt lagt ned. I tilknyting til skulene og idrettsanlegget er det bygd eit fleirbruksbygg Gomerhuset. Gomerhuset fungerar som forsamlings-/kultur- og idrettshus. Her er mange aktivitetar i løpet av ein dag, og Gomerhuset spelar ein viktig rolle for både barn, unge og vaksne i Skodje, men også utanfor kommunegrensene. I Skodje er det som dei fleste andre stader kommunesenteret (Skodjebygda) som har fått den største utbygginga. Dette heng mellom anna saman med behov for rasjonell drift ved nær lokalisering mot etablerte omsorgsbasar. Også i framtida sjølv med kommunesamanslåing reknar ein med at der vil vere behov for areal til offentleg formål i sentrum og dei sentrumsnære områda i Skodje. Eit nytt omsorgssenter er under planlegging i sentrum.

48 Nordplan side 47 - DEL 1 Historikk - Stadanalyse Skodje sentrum 2017 Rullering av kommuneplanen sin arealdel Den forrige kommuneplanen for Skodje kommune hadde ein overordna visjon: «Skodje den gode bukommunen med mangfald, utfordringar og trivsel.» I arbeidet med rullering av kommuneplan for er visjonen spissa i høve bu-elementet. Tabellen til høgre viser oversikt over bustadbygging i Skodje kommune dei seinaste åra, kjelde Skodje kommune. Ny visjon i kommuneplanarbeidet er: «Skodje for mangfald, trivsel og utvikling.» Med det presset som er på bustadutbygging i Ålesund, vil auka bustadbygging i Skodje vere svært realistisk. Ålesundarar og andre frå regionen rundt flyttar gjerne til Skodje. Skodje ligg svært sentralt i forhold til omegnen og regionen elles. Med aukande folketal kan det også bli aktuelt med skuleutbyggingar eller skuleutvidingar. Dette behovet vil også melde seg dersom grendaskuler blir lagt ned i kommunen. Kommunen ønskjer å utvikle dei faktorane som gir auka tiltrekkingskraft for besøkande, tilflyttarar og investorar/ næringslivet. Det er lagt vekt på at planlegging av det fysiske miljøet er mykje av grunnlaget for attraktiviteten. Nokre av hovudmåla i arealdelen av kommuneplanen er: å bygge bustader, legge til rette for buformer og bumiljø som bidreg til god livskvalitet reint miljø viktige grøntområde areal til sentrumsutvikling, avklare senterstrukturar utviding av næringsområde trygg forvaltning av viktige landbruksareal legge til rette for å betre og sikre tilgang til natur, sjø, fjell og vatn I arbeidet med rullering av kommuneplanen er det lagt vekt på at utbyggingsområde for bustad, næring og infrastruktur skal prioriterast. Og at det er i Skodje sentrum, på Stette og Valle at utnyttinga skal vere høgast ved planlegging av nye bustader. Kommunen ønskjer eit sentrum med urbane kvalitetar som bidreg til auka aktivitet og auka bulyst. Forutan varierte bustadtypar med gode uteområde, skal Skodje sentrum også styrkast gjennom detaljvarehandel og servicetilbod, samt urbane funksjonar og kulturopplevingar. Skodje kommune ønskjer å vere attraktiv som reiselivsdestinasjon og friluftskommune. Det er allereie varsla oppstart av planprosessen med rullering av kommuneplanen sin arealdel, og det er kome inn mange innspel og merknader til dette. Nordplan har gløtta til det som er kome inn for Skodjebygda sin del, men for ein mest mogleg heilskapleg vurdering har vi ikkje latt oss binde av eigedomsgrensar, avtalar og grunneigarinteressar. Så vil det vere kommunen si oppgåve å løyse utfordringar knytt til eigedomsgrensar, avtalar og grunneigarinteressar i det vidare arbeid med kommuneplanen sin arealdel.