Samhandling mellom vidareutdanning og grunnutdanning vidareutvikling av ikt-didaktikk

Transkript

1 Samhandling mellom vidareutdanning og grunnutdanning vidareutvikling av ikt-didaktikk Rapport om eit prosjekt finansiert i samarbeid med Norgesuniversitetet Jon Henjum Anne Norstein 2009

2 Innhaldsliste Innleiing Oppstart av grunnutdanninga Oppstart av nettstudiet Strategi for arbeidet Døme frå oppstarten av kurset Digitale verktøy Nettundervisning og digitale ressursar Nettundervisning og dokumentasjon Artikkel i Fronter Artikkel på Geoatlas Ressursar og spreiing i lærarutdanninga

3 Innleiing Høgskulen i Sogn og Fjordane fekk i desember 2008 tildelt kr til prosjektet Samhandling mellom vidareutdanning og grunnutdanning vidareutvikling av iktdidaktikk. Tildelinga var frå prosjektmidlane Økt bruk og integrering av IKT i fag i lærerutdanninger, som Norgesuniversitetet lyste ut på oppdrag frå Utdanningsdirektoratet Føremålet med prosjektet var, slik det er formulert i søknaden: Vi planlegg å utvikla eit nettbasert studium i matematikkdidaktikk på 15 studiepoeng. Studiet skal vera eit fordjupingskurs i didaktikk, bygt kring emna digital kompetanse, arbeidsformer og vurdering. Målgruppa er lærarar i grunnskulen som ynskjer å betra den digitale kompetansen sin, i tillegg til å få betre kunnskap i matematikkdidaktikk. Gjennom arbeidet med dette studiet ynskjer vi og å utvikla kompetanse som kan nyttast i den obligatoriske delen av lærarutdanninga. Høgskulen i Sogn og Fjordane har lang erfaring med bruk av ikt i desentralisert lærarutdanning. Dette gjeld både grunn- og vidareutdanningar. Utdanningane er organiserte ved hjelp av samlingar og mellomliggjande arbeid. Midlane frå Norgesuniversitetet har vorte nytta til å utvikla nettstudiet Matematikkdidaktikk for mellomsteget på 15 studiepoeng. Studiet har vore utan samlingar. Jon Henjum og Anne Norstein har hatt ansvaret for studiet. Begge har lang erfaring i bruk av ikt i matematikk og ikt som verktøy i desentralisert undervisning. Tildelinga frå Norgesuniversitetet kom rett før den planlagde oppstarten med ei lita pilotgruppe på tre studentar. Av ymse årsaker kom hovudkurset ikkje i gong slik at heile kurset vart køyrt med berre tre studentar. Me kunne difor dreia kurset meir mot enkeltstudentar, med vekt både på bruk av ikt i faget og som verktøy generelt. HSF vil starta nytt kurs i januar I arbeidet med studiet har me utvikla nettressursar, og me har lagt vekt på å nytta desse også i arbeidet med dei ordinære grunn- og vidareutdanningane. 1. Oppstart av grunnutdanninga Det obligatoriske matematikkfaget i lærarutdanninga er på 30 studiepoeng. Ved HSF er det delt i to delar, del1 på 10 studiepoeng og del 2 på 20 studiepoeng. Bruk av ikt i faget inngår både i del 1 og del 2, og me laga ei nettside som oppsummerar bruken av ikt i matematikk på del 1 Tema var: Arbeidskrav om bruk av editor (Word) og rekneark (Excel). Bruk av matematikk i ikt (fargar på skjerm, kalkulator og fargeveljar). Bruk av nettstader (læreverket Multi, kart og vêrdata). 2

4 2. Oppstart av nettstudiet Studentane vart intervjua på telefon om tidlegare erfaringar med bruk av ikt. Det var ei bratt læringskurve, sa ein av studentane etter eksamen. Utsegna illustrerer at studentane hadde lite erfaring med å bruka ikt i undervisninga. Dette gjekk både på ikt i standard programvare, og bruk av læringsplattformar som hjå HSF er Fronter. 3. Strategi for arbeidet Me ville gje studentane på nettstudiet den same kompetansen som studentane i grunnutdanninga, og me la vekt på at dei skulle kopla kompetansen til eigen praksis. I den nære kontakten mellom student og lærar fekk me gode innspel frå praksisfeltet som me seinare kan nytta i grunnutdanninga. Opplæringa la vekt på arbeid med digital kompetanse i matematikk og digital kompetanse som grunnleggjande ferdigheit, slik den er beskriven i LK-06. I det tidlege arbeidet styrte me kva studentane skulle gjera, men etterkvart vart arbeidet drive fram i eit samspel mellom student og lærar. Det siste har gitt oss auka innsikt i bruk og integrering av ikt i lærarutdanninga. 4. Døme frå oppstarten av kurset I LK-06 finn vi under kompetansemåla etter 7. klasse mellom anna følgjande:: beskrive referansesystemet og notasjonen som blir nytta for formlar i eit rekneark, og bruke rekneark til å utføre og presentere enkle berekningar Ingen av deltakarane kunne bruka rekneark. Me laga difor denne læringsstrukturen i Fronter, tilpassa nettstudenten: Her er det tre læremiddel: Rapport med opplæringshefte i rekneark. Øvingsoppgåver i rekneark henta frå arbeidskrav i grunnutdanninga. Video laga i Photo Story 3. Videoane var laga spesielt for kurset. Vi laga korte instruksjonsvideoar om rekneark. Studentane opplevde dette som god støtte og me vil seinare bruk desse videoane i grunnutdanninga. 3

5 5. Digitale verktøy Under Grunnleggjande ferdigheiter i matematikk, finn vi følgjande punkt om å kunna nytta digitale verktøy: Å kunne bruke digitale verktøy i matematikk handlar om å bruke slike verktøy til spel, utforsking, visualisering og publisering. Det handlar òg om å kjenne til, bruke og vurdere digitale hjelpemiddel til problemløysing, simulering og modellering. I tillegg er det viktig å finne informasjon, analysere, behandle og presentere data med høvelege hjelpemiddel, og vere kritisk til kjelder, analysar og resultat. I tillegg til rekneark, vil det difor vera viktig for ein lærar å kunna nytta eit dynamisk matematikkprogram. Eit slikt program er særleg godt eigna til å arbeida med utforsking, visualisering og simulering. GeoGebra er eit slikt dynamisk matematikkprogram til bruk i grunnskulen og vidaregåande skule. Programmet omhandlar geometri, algebra og funksjonslære. GeoGebra er gratis og er omsett til nynorsk og bokmål. Programmet er Java-basert slik at det kan køyra både på Linux og Windows. Perspektivteikning har komme inn som eit nytt tema i læreplanen for mellomsteget etter innføringa av Kunnskapsløftet. Vi finn det som eitt av kompetansemåla under hovudemnet geometri, både etter 7. og 10. årssteg: Kompetansemål etter 7. årstrinn Mål for opplæringen er at eleven skal kunne bygge tredimensjonale modeller og tegne perspektiv med ett forsvinningspunkt Kompetansemål etter 10. årstrinn Mål for opplæringen er at eleven skal kunne tolke og lage arbeidstegninger og perspektivtegninger med flere forsvinningspunkter ved hjelp av ulike hjelpemidler Vi valde difor å lata studentane utforska emnet perspektiv ved hjelp av GeoGebra. På denne måten fekk dei læra dataverktøyet i ein meiningsfull samanheng. I tillegg la vi inn ei oppgåve om flyttingar og symmetri, dette er sentrale emne på mellomsteget. Vi laga ei ressursmappe i Fronter som inneheldt fleire hefte som vi laga sjølve, men og lenkjer til eksterne ressursar: 4

6 6. Nettundervisning og digitale ressursar I dette dømet viser me til digitale ressursar med data frå nærmiljøet. På kurset brukte me vêrdata og digitale kart. Dette hadde me tidlegare gjort i grunnutdanninga, og her kunne me få prøva ut dette i praksis. Me tek med eit døme om bruk av digitale kart. I grunnutdanninga har me brukt nettstaden sognekart.no som omfattar digitale kart i Sogn. Me introduserte kartet for nettstudentane, men dei hadde ikkje kjennskap til liknande kart på heimstaden. På digitale kart (GIS) kan ein gjera digitale målingar av avstandar og areal. Læringsstrukturen i Fronter: I telefonrettleiinga brukte me digitale kart frå nærmiljøet til lærarane (Sogn) og til deltakarane (Oppdal, Kvam). Kvart kartbilete har eigen url som gjorde det enkelt å laga læremiddel. Dei kunne klikka på lenkjeteksten Her bur Jon Henjum og dei fekk fram eit digitalt bilete frå nærområdet til læraren. Etterpå laga dei lenkjer for eigne nærområde. Studentane hadde liten erfaring med å bruka hypertekst,og me brukte tid på dette verktøyet sjølv om det var eit kurs i matematikkdidaktikk. Ein av studentane brukte denne innleiinga i digitale kart og vidareutvikla dette saman med elevane. Erfaringane våre er at nettstader som omhandlar nærmiljøet er godt eigna som læremiddel i nettkurs. Læremiddelet kan forandra arbeidsmåtane til læraren og eleven. Ein av elevane til studentane uttalte: Dette er jammen fint å kunne, nå kan eg finne ut kor lang ein planlagt tur er, eller kor langt eg har gått når eg kjem heim. I kurset har me fått illustrert god bruk av digitale kart i praksis. 5

7 7. Nettundervisning og dokumentasjon I eit kurs i matematikkdidaktikk vil det vera naturleg å vurdera nærmiljøet som læringsarena. På Oppdal var det aktuelt å bruka ski/skatemiljøet i fjellbygda, i tillegg til Oppdal kulturhus. Både Oppdal kulturhus og skateparken låg rett ved barneskulen. Studentane fekk i oppgåve å ta digitale bilete frå dette spesielle nærmiljøet og lasta dei opp Fronter som ei zip- fil. Bileta var ein start på bruk av nærmiljøet i matematikkundervisninga. Noko av arbeidet er oppsummert på nettsida Her er eit døme på korleis skateparken kunne nyttast som grunnlag for geometriundervisninga. Lærarane intervjua elevane om ordbruken i skatemiljøet, dette kan relaterast direkte til rotasjonar i matematikk. 90 (nitti) ¼ omdreiing 270 tosytti) ¾ omdreiing 450 (firefemti) 1 ¼ omdreiing 620 (sekstjue) 1 ¾ omdreiing 810 (åtteti) 2 ¼ omdreiing 990 (ninitti) 2 ¾ omdreiing Elevane brukte YouTube og Vimeo som er nettstader for videodeling. Dei studerte videoar av andre og lasta opp video av seg sjølv. For oss vart dette ei ny erfaring og me ser at videoar på YouTube og Vimeo kan kan brukast i undervisninga. Me lærde om ulike videoformat og spesielt om korleis videoar kunne integrerast i nettsider. Arbeidet må strukturerast og leggjast til rette for eleven. På Oppdal vart dette gjort ved å bruka verktøyet Artikkel i Fronter 8. Artikkel i Fronter Nettstudentane hadde erfaring med å lasta opp og lasta ned filer på ein læringsplattform, men kjende ikkje til artikkelverktøyet. Studentane i grunnutdanninga var på same nivå og me sette i gang to lokale utviklingsarbeid med bruk av artikkel i Fronter. Nettstudium, vidareutdanningar: Skatemiljøet. HSF 1. klasse allmennlærar: Praksis i lærarutdanninga. Det sentrale er at opplæringa føregår i ein samanheng der det å skriva ein artikkel er eit aktuelt verktøy. Lærarstudenten skreiv artikkelen som praksisrapport, medan studenten på Oppdal skreiv om nærmiljøet. Dei skreiv for eit formål og då kom ingressen, bileta, videoar, hyperkoplingar og konklusjonar naturleg. Dette vart oppfatta som nyttig av både nettstudentane og grunnutdanningsstudentane. Lærarane på Oppdal vidareutvikla skrivinga i matematikk til å laga eiga klasseavis med dette verktøyet! Utdrag frå artikkel i grunnutdanninga: 6

8 Utdrag frå artikkel i vidareutdannigna: 7

9 9. Artikkel på Geoatlas GeoAtlas er ein nettstad som vert administrert av Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane. Her kan lærarar og elevar publisera artiklar som tek utgangspunkt i nærmiljøet deira. Emna kan vera henta frå naturen, historia og kulturen dei omgir seg med. Jon Henjum har skrive fleire fagartiklar på GeoAtlas. Føremålet har vore å knyta den lokale kulturen til undervisninga. Her er eit døme frå ein slik artikkel som vert brukt i lærarutdanninga: Artikkelen tek opp korleis ein kan bruka kyrkjebygget som læremiddel i matematikkundervisninga. Artikkelen er bygt kring eit startbilete, ingress og deltema i artikkelen, med tydelege overskrifter: Det interaktive kartet er her plassert øvst til høgre. På høgre sida kan du plassera bilet-, video-, lyd- og pdf-filer. Når filformatet vert akseptert av GeoAtlas, kan ein bruka dei i artikkelutgåva 8

10 Denne artikkelen vart utgangspunktet for eit samarbeid mellom nettstudentane og læraren på studiet. Vi skreiv to nye artiklar knytte til praksis, og desse vert framtidige læremiddel i lærarutdanninga: Matematikk og læring i nærmiljøet Digitale målingar i matematikk 10. Ressursar og spreiing i lærarutdanninga 1. Nettside med oversikt over bruken av ikt i matematikk for grunnutdanninga. 2. Korte videoar som kan nyttast som vegvisar i undervisninga. Enkel kvalitet 3. Ressursmapper med aktuelt lærestoff, delvis eigenprodusert, i dei ulike emna 4. Å skriva artikkel i Fronter er nedfelt i praksisplanen for matematikk i grunnutdanninga, studieåret 09/10 5. Nettside som omhandlar læring i kontekst (geometri i skatemiljøet) 6. To nye fagartiklar på GeoAtlas som omhandlar læring i matematikk. 7. Innlegg på konferansen Fou i Praksis (Levanger 23. april) : Å utvikla kjernefaga gjennom digital kompetanse. Matematikk- og 9

11 norsklæraren i digitalt møte med praksis. Deler av innlegget hadde tema frå Geoatlas. 8. Innlegg på konferansen NKUL09 (Trondheim 14. mai) Samhandling mellom videreutdanning og grunnutdanning - videreutvikling av ikt-didaktikk Innlegget hadde tema frå undervisninga 9. Jon Henjum har vore gjesteforelesar om lesing og skriving i matematikkfaget på ei vidareutdanning i norsk. 10