Kvinnherad kommune Møteinnkalling

Transkript

1 Kvinnherad kommune Møteinnkalling Utvalg: Kontrollutvalet i Kvinnherad kommune Møtestad: Kommunestyresalen, Kvinnherad Rådhus Dato: Tidspunkt: 10:00 Dersom nokon av medlemmene ikkje kan møte og må melde forfall, vert dei bedne om å gjere dette så tidleg som råd er ved å ringa til Kari Marie Nygard tlf / eller til Hogne Haktorson, tlf / Til varamedlemar er denne innkallinga å sjå på som ei orientering. Dersom det vert aktuelt at varamedlemar må møta, vil det bli gjeve nærmare beskjed. Det er planlagt at Kari Marie Nygard møter frå sekretariatet, på dette møtet. Synnøve Solbakken kontrollutvalsleiar Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Kopi: Vararepresentantar til kontrollutvalet Ordførar Revisor Rådmann -1-

2 Saksliste Utvalgssaksnr PS 15/16 PS 16/16 PS 17/16 PS 18/16 PS 19/16 PS 20/16 PS 21/16 Godkjenning av innkalling og sakliste Godkjenning av protokoll frå forrige møte Orienteringssak om oppfølgingsarbeid etter tilsyn frå Fylkesmannen av NAV- Kvinnherad Orienteringssak vedr. omorganisering av Kvinnherad kommune Årsrekneskap 2015 for Kvinnherad kommune, uttale frå kontrollutvalet Årsmelding for kontrollutvalet i Kvinnherad kommune for 2015 Årsrapport frå skatteoppkrevjar og kontrollrapport frå Skatteetaten for Kvinnherad kommune 2016/ / / / /50 PS 22/16 Kurs i regi av Deloitte - vidare planlegging 2014/425 PS 23/16 RS 5/16 Referatsaker Partsbrev med vedtak frå kommunestyret om forvaltningsrevisjon innkjøp 2015/11 RS 6/16 Kontrollutvalet sin møterett i generalforsamlingar 2015/208 RS 7/16 Notat vedr. lønnsrapportar til kontrollutvalsmedlemmer og tilbakebetaling av feil utbetalt lønn 2016/24 PS 24/16 Gjennomgang av møteprotokollar 2015/210 PS 25/16 PS 26/16 PS 27/16 Overordna analyse og plan for forvaltningsrevisjon for perioden Prosessmøte 1 Overordna analyse og plan for selskapskontroll for perioden Prosessmøte 1 Eventuelt 2015/ /208 Innhold Lukket Arkivsaksnr -2-

3 PS15/16Godkjenningavinnkallingogsakliste PS16/16Godkjenningavprotokollfråforrigemøte -3-

4 Kvinnherad kommune Sekretariat for kontrollutvalet Arkivsak: 040 Arkivnr: 2016/33-2 Sakshandsamar: Kari Marie Nygard Saksframlegg Saksgang Utval Saknr. Møtedato Kontrollutvalet i Kvinnherad kommune 17/ Orienteringssak om oppfølgingsarbeid etter tilsyn frå Fylkesmannen av NAV- Kvinnherad Bakgrunn Det er sendt slik mail til rådmann 01.mars 2016: «Til rådmann I kontrollutvalet sitt møte vart «Rapport frå tilsyn med NAV Kvinnherad» lagt fram som referatsak. Frå handsaming i møtet er det ført følgjande i protokollen: «Rapport frå tilsyn med Nav Kvinnherad kommune: Kontrollutvalet drøfta tilsynsrapporten. Utvalet vil be om at korrespondanse til og frå Helsetilsynet vert lagt fram. Til sitt neste møte vil kontrollutvalet be om at leiar for Nav Kvinnherad kjem i møte og orienterer om arbeid med oppfølging av tilsynet. Utvalet ønskjer og orientering vedr. bruk av lokalitetane som har vore vass-skada, bl.a om leigetilhøva (husleige) og tilrettelegging av arbeidstilhøva.» Det vart gjort slikt vedtak: «Kontrollutvalet ber om at sekretariatet førebur orientering frå NAV Kvinnherad til neste møte.» Med dette som bakgrunn sender sekretariatet førespurnad til rådmann om det kan la seg gjera å setja denne orienteringssaka opp til neste kontrollutvalsmøte. Det er ønske om at leiar for NAV Kvinnherad kjem møtet og orienterer til kontrollutvalet, og gjerne at rådmann og er med under orienteringa. Kontrollutvalet sitt neste møte er fastsett til , men det vert teke kontakt alt nå for at dette kan planleggast i god tid.» Møtedato for kontrollutvalet sitt møte er nå endra til Rådmann har stadfesta at han og Arild Berg, leiar av NAV-Kvinnherad vil koma til møte i kontrollutvalet sitt møte og orientera om dei spørsmålsstillingane som er reist. Med dette vert orienteringssaka lagt fram for kontrollutvalet. Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kari.nygard@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva. -4-

5 Side 2/2 Forslag til vedtak Kontrollutvalet tek informasjonen til orientering. Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Vedlegg: Sjå tilsynsrapport som vart sendt ut til møte i kontollutvalet sitt møte

6 Kvinnherad kommune Sekretariat for kontrollutvalet Arkivsak: 219 Arkivnr: 2014/69-6 Sakshandsamar: Kari Marie Nygard Saksframlegg Saksgang Utval Saknr. Møtedato Kontrollutvalet i Kvinnherad kommune 18/ Orienteringssak vedr. omorganisering av Kvinnherad kommune Bakgrunn I kommunestyremøte fekk kommunestyret ei orientering frå rådmann om arbeidet han har starta vedr. omorganisering av Kvinnherad kommune. Sekretariatet har avtala med rådmann at kontrollutvalet og kan få orientering om denne aktuelle saka i sitt møte Orienteringssaka vert med dette algt fram for kontrollutvalet. Forslag til vedtak Kontrollutvalet tek informasjonen til orientering. Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kari.nygard@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva. -6-

7 Kvinnherad kommune Sekretariat for kontrollutvalet Arkivsak: 216 Arkivnr: 2016/32-2 Sakshandsamar: Kari Marie Nygard Saksframlegg Saksgang Utval Saknr. Møtedato Kontrollutvalet i Kvinnherad kommune 19/ Årsrekneskap 2015 for Kvinnherad kommune, uttale frå kontrollutvalet Bakgrunn Kontrollutvalet skal gje uttale til årsrekneskapen, jf. Forskrift om årsrekneskap og årsberetning. Rådmannen si årsmelding skal følgja som sakstilfang til saka, og det skal merkast om det er vesentlege avvik mellom årsmeldinga og årsrekneskapen. Det er deretter formannskapet som innstiller overfor kommunestyret, i sak om årsrekneskapen. Kommunestyret skal handsama både årsrekneskap og årsmelding i same møte. Dette følgjer av kommunelova 48, jf. Forskrift om årsregnskap og årsberetning 10. Drøfting: Årsrekneskapen er lagt fram av rådmannen, og inneheld driftsrekneskap, investeringsrekneskap, balanserekneskap, økonomiske oversiktar og noteopplysningar. Kommunen sin revisor, Deloitte, har lagt fram revisjonsmelding datert Her er medteke at driftsrekneskapen viser kr til fordeling drift og eit rekneskapsmessig mindre-forbruk på kr Det kjem ikkje fram spesielle forhold som blir omtala i revisjonsmeldinga, og den vert å sjå på som ei rein revisjonsmelding. Deloitte har og lagt fram revisjonsrapport nr. 19, saman med revisjonsmeldinga. Revisjonsrapporten beskriv resultatet av ei kartlegging og vurdering av dei viktigaste kontroll- og rekneskapsrutinane i kommunen, for å identifisere kvar det er størst risiko for feil i rekneskapsrapporteringa. På bakgrunn av denne gjennomgangen har Deloitte gjeve tilrådingar til kommunen på forhold som bør og kan betrast. Kontrollutvalet bør i sin uttale oppmoda om å prioritere å sette fokus på dei forholda som er kommentert i revisjonsrapporten. I år, som dei siste åra, er det «Finansområdet» som vert kommentert i revisor sin revisjonsrapport. Det vert peika på at det er misforhold mellom storleiken på kraftfondet og beløpa som blir forvalta etter finansreglementet sine retningslinjer for langsiktige finansielle aktiva. Revisor uttaler: «Som tidlegare påpeika blir likviditeten påvirka av at drifta ikkje blir tilført likviditet, sjølv om inntekter frå kraftfondet nyttast til drift. Kortsiktig gjeld grunna ekstraordinære avdrag på formidlingslån har auka frå 14,4 mill i 2014 til 19,7 mill i Dette er skuld til Husbanken som skulle vært innbetalt i samsvar med regelverket for formidlingslån. Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kari.nygard@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva. -7-

8 Side 2/4 Kommunen er fortsatt i ein situasjon der ein ikkje fylgjer sitt eige finansreglement eller «Forskrift om kommuners og fylkeskommuners finansforvaltning». Revisjonen tilrår at kommunestyret vurderer dei finansielle plasseringane og syter for at det berre er langsiktige finansielle aktiva som plasserast i tråd med Finansreglementets kapittel 8.» Sekretariatet rår til at denne tilrådinga frå revisor, vert ein viktig del av kontrollutvalet sin uttale til årsrekneskapen. Av rekneskapen for 2015 har sekretariatet merka seg at netto driftsrekneskap er positivt med kr , dvs. netto resultatgrad på 5,02 %, sett opp mot sum driftsinntekter. Gjennomsnitt for alle kommunane i Noreg, utanom Oslo, ligg ifølgje opplysningar frå SSB på netto resultatgrad 3,0 % i Teknisk beregningsutvalg for kommunal og fylkeskommunal økonomi (TBU) tilrår at ein over tid bør ha netto resultatgrad på 3 prosent fram til 2014 for å ha ei forsvarleg økonomisk drift. Frå 2014 er dette talet justert ned til 1,75%. For Kvinnherad kommune har netto resultatgrad vore slik dei siste 5 åra: 2011 (- 5,13 %), 2012 (+ 5,55 %), 2013 (+ 9,65 %), 2014 (+ 3,67 %) og 2015 (+ 5,02 %), sjå graf nedanfor. Som vi ser av desse tala har kommunen eit resultat som i 2015 er betre enn tilrådinga frå TBU og over snittet i kommunane. Netto driftsresultat viser kva ein har att etter at alle driftsutgifter, inklusive renter og avdrag er dekka. Driftsresultatet påverkar i stor grad kommune sin handlefridom og evne til å tåle svingingar i økonomien. Kvinnherad kommune, Resultatgrad Prosent 12,00% 10,00% 8,00% 6,00% 4,00% 2,00% 0,00% -2,00% -4,00% -6,00% Årstall ,65% 5,55% 5,02% 2,00% 2,70% 2,30% 3,67% 3,00% 1,10% -5,13% Kvinnherad Heile landet TBU Av tabellen over ser ein også at det er store svingningar i resultatet dei siste åra, og at rekneskapsresultata i Kvinnherad kommune, mellom anna har vore påverka av situasjonen i finansmarknaden. At Kvinnherad kommune tilsynelatande har gjort seg avhengig av finansmarknaden vert og kommentert av rådmann i årsmelding for 2015: «Rekneskapen gjekk på ny i pluss takka vere stort overskot frå kraftfondet og tilbakebetaling av for høge pensjonsinnbetalingar dei tre siste åra. Utan slike ekstrainntekter ville resultatet blitt eit kraftig underskot på rekneskapen. Denne utviklinga er ikkje berekraftig, då kommunen er blitt avhengig av stadig større ekstrainntekter.» Dette vert vidare skildra i årsmeldinga: «Inntil driftsutgiftene og då spesielt lønnsutgiftene er kome ned mot snittet, må det budsjetterast med overskot frå det kommunale kraftfondet. Fylkesmannen har i lang tid oppmoda om ikkje å nytte komande -8-

9 Side 3/4 inntekter frå fondet i drifta, då det betyr at ein brukar midlar som ein ikkje veit om ein får. I staden bør eventuelt utbytte nyttast til finansiering av investeringar slik at ein unngår for store låneopptak og dermed for høg lånegjeld. Med reduksjon i driftsauken dei seinare åra og vedtak om vidare driftsinnsparing var ein på god veg til å følgja dette rådet, men dessverre har det dei siste åra gått andre vegen. I 2013 var ein avhengig av 20,0 mill. kr i utbytte for å gå i balanse, i 2014 hadde dette auka til 25,0 mill. kr og i 2015 var summen kome opp i 30,0 mill. kr.» Denne utfordringa når det gjeld økonomien i Kvinnherad kommune har også revisor peika på dei siste åra. Kontrollutvalet bør uttala seg om denne situasjonen i sin uttale til årsrekneskapen for Riksrevisjonen la fram Dokument 3:5 ( ) «Riksrevisjonens undersøkelse av kommunenes låneopptak og gjeldsbelastning». Her er det undersøkt samanhengen mellom høg lånegjeld i kommunane, sum driftsinntekter og disposisjonsfond. Riksrevisjonen tilrår at kommunane ikkje bør ha meir enn 75 % av driftsinntektene i lånegjeld. Ved å nytte Riksrevisjonen si tilnærming kjem ein fram til at Kvinnherad kommune har ei lånegjeld tilsvarande 93,3 % av sum driftsinntekter, altså høgare enn tilrådinga frå Riksrevisjonen. Tilsvarande er disposisjonsfondet på 8,2 % av driftsinntektene. Riksrevisjonen tilrår her minst 5 %. Totalt sett har Kvinnherad kommune høg lånegjeld i 2015, medan disposisjonsfondet isolert sett er tilfredsstillande. I årsmeldinga til rådmann vert det klart sagt frå om konsekvensane for den utviklinga ein nå ser med eit aukande gap mellom inntektene og utgiftene til Kvinnherad kommune. Kontrollutvalet har som oppgåve å gje uttale til kommunen sin årsrekneskap. Uttalen vert gjeve med bakgrunn i framlagd årsrekneskap og årsmelding frå administrasjonen og revisjonsmeldinga og revisjonsrapport frå revisor. Rådmann har lagt fram ei god årsmelding, som gjev ei god skildring av drifta av kommunen i Årsmeldinga frå administrasjonen skal utformast i tråd med Kommuneloven 48 nr. 5, som lyder: «I årsberetningen skal det gis opplysninger om forhold som er viktige for å bedømme kommunens eller fylkeskommunens økonomiske stilling og resultatet av virksomheten, som ikke fremgår av årsregnskapet, samt om andre forhold av vesentlig betydning for kommunen eller fylkeskommunen. Det skal også redegjøres for tiltak som er iverksatt og tiltak som planlegges iverksatt for å sikre betryggende kontroll og en høy etisk standard i virksomheten. Det skal redegjøres for den faktiske tilstanden når det gjelder likestilling i fylkeskommunen eller kommunen. Det skal også redegjøres for tiltak som er iverksatt, og tiltak som planlegges iverksatt for å fremme likestilling og for å hindre forskjellsbehandling i strid med likestillingsloven, samt for å fremme formålet i diskrimineringsloven om etnisitet, diskriminerings- og tilgjengelighetsloven og diskrimineringsloven om seksuell orientering.» I den framlagde årsmeldinga finn ein at det for det meste er gjort greie for desse tilhøva som er peika på i lova. Årsmeldinga har eit eige avsnitt om «Etikk og samfunnsansvar», det er bra, men korleis arbeid med intern kontroll vert utøvd i Kvinnherad kommune bør kome tydelegare fram i årsmeldinga. Det vert rådd til at kontrollutvalet peikar på dette i sin uttale. Det vert tilrådd at kontrollutvalet denne gongen innarbeider følgjande i uttalen sin: rekneskapsmessig forbruk netto driftsresultat lånegjeld og disposisjonsfond talmateriale og uttale frå revisjonsmelding og revisjonsrapport. Omtale av intern kontroll i kommunen i årsmeldinga -9-

10 Side 4/4 Konklusjon: Rekneskapen for 2015 syner isolert sett eit tilfredsstillande driftsresultat, høg lånegjeld og eit tilfredsstillande disposisjonsfond. Samstundes må ein merka seg rådmannen sine merknader om bruk av overskot frå det kommunale kraftfondet i drift og revisor sin merknad om avdrag på formidlingslån som skal tilbakeførast til Husbanken. Kontrollutvalet sin uttale og revisjonsmeldinga er to sjølvstendige dokument, som følgjer saka vidare via formannskapet til kommunestyret. Forslag til vedtak Kontrollutvalet vedtek utkast til uttale om Kvinnherad kommune sin årsrekneskap for Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Vedlegg: 1. Uttale frå kontrollutvalet til årsrekneskap 2015 for Kvinnherad kommune 2. Melding frå revisor / fråsegn om årsrekneskapen 2015, datert Revisjonsrapport nr. 19 frå Deloitte, datert Rekneskap 2015 for Kvinnherad kommune 5. Årsmelding for 2015 for Kvinnherad kommune -10-

11 Kontrollutvalet Kvinnherad kommune Til Kvinnherad kommune v/ kommunestyret. ÅRSREKNESKAP 2015 FOR KVINNHERAD KOMMUNE, UTTALE FRÅ KONTROLLUTVALET. Kontrollutvalet har i møte handsama Kvinnherad kommune sin årsrekneskap for Representantar frå administrasjonen og ansvarleg revisor var tilstades i møtet og presenterte årsrekneskapen og svarte på spørsmål. Av rekneskapen for 2015 har kontrollutvalet merka seg at netto driftsrekneskap er positivt med kr , dvs. netto resultatgrad på 5,02 %, sett opp mot sum driftsinntekter. Gjennomsnitt for alle kommunane i Noreg, utanom Oslo, ligg ifølgje opplysningar frå SSB på netto resultatgrad 3,0 % i Teknisk beregningsutvalg for kommunal og fylkeskommunal økonomi (TBU) tilrår at ein over tid bør ha netto resultatgrad på 3 prosent fram til 2014 for å ha ei forsvarleg økonomisk drift. Frå 2014 er dette talet justert ned til 1,75%. Kontrollutvalet er uroa over at resultatet av årsrekneskapen viser at Kvinnherad kommune ser ut til å ha gjort seg avhengig av utbytte frå Kraftfondet for å gå i balanse. Utvalet merkar seg kommentar frå rådmann i årsmeldina om dette. Det vert mellom anna uttala i årsmeldinga: «Rekneskapen gjekk på ny i pluss takka vere stort overskot frå kraftfondet og tilbakebetaling av for høge pensjonsinnbetalingar dei tre siste åra. Utan slike ekstrainntekter ville resultatet blitt eit kraftig underskot på rekneskapen. Denne utviklinga er ikkje berekraftig, då kommunen er blitt avhengig av stadig større ekstrainntekter.» Dette vert vidare skildra i årsmeldinga: «Inntil driftsutgiftene og då spesielt lønnsutgiftene er kome ned mot snittet, må det budsjetterast med overskot frå det kommunale kraftfondet. Fylkesmannen har i lang tid oppmoda om ikkje å nytte komande inntekter frå fondet i drifta, då det betyr at ein brukar midlar som ein ikkje veit om ein får. I staden bør eventuelt utbytte nyttast til finansiering av investeringar slik at ein unngår for store låneopptak og dermed for høg lånegjeld. Med reduksjon i driftsauken dei seinare åra og vedtak om vidare driftsinnsparing var ein på god veg til å følgja dette rådet, men desverre har det dei siste åra gått andre vegen. I 2013 var ein avhengig av 20,0 mill. kr i utbytte for å gå i balanse, i 2014 hadde dette auka til 25,0 mill. kr og i 2015 var summen kome opp i 30,0 mill. kr.» Kontrollutvalet har og merka seg revisor sin uttale i revisjonsrapport nr. 19. Der vert det peika på at det er misforhold mellom storleiken på kraftfondet og beløpa som blir forvalta etter finansreglementet sine retningslinjer for langsiktige finansielle aktiva. Revisor uttaler: «Som tidlegare påpeika blir likviditeten påvirka av at drifta ikkje blir tilført likviditet, sjølv om inntekter frå kraftfondet nyttast til drift. Kortsiktig gjeld grunna ekstraordinære avdrag på formidlingslån har auka frå 14,4 mill i 2014 til 19,7 mill i Dette er skuld til Husbanken som skulle vært innbetalt i samsvar med regelverket for formidlingslån. Kommunen er fortsatt i ein situasjon der ein ikkje fylgjer sitt eige finansreglement eller «Forskrift om kommuners og fylkeskommuners finansforvaltning». Revisjonen tilrår at kommunestyret vurderer dei finansielle plasseringane og syter for at det berre er langsiktige finansielle aktiva som plasserast i tråd med Finansreglementets kapittel 8.» Kontrollutvalet vil særleg tilrå at kommunestyret syter for å gjera tiltak som sikrar at Finansreglementet til kommunen og Forskrift om kommuners og fylkeskommuners finansforvaltning, vert følgd, og at kommunestyret tek opp til vurdering dei påpeikingane som revisor gjer i sin rapport. -11-

12 Kontrollutvalet har vidare merka seg at rekneskapen syner høg lånegjeld i høve til tilråding frå Riksrevisjonen, medan disposisjonsfondet isolert sett er tilfredstillande. I den framlagde årsmeldinga finn ein at det for det meste er gjort greie for dei tilhøva som er peika på i lova. Årsmeldinga har eit eige avsnitt om «Etikk og samfunnsansvar», og det er bra, men korleis arbeid med intern kontroll vert utøvd i Kvinnherad kommune bør kome tydelegare fram i årsmeldinga. Kontrollutvalet har som oppgåve å gje uttale til kommunen sin årsrekneskap. Uttalen vert gjeve med bakgrunn i framlagd årsrekneskap, årsmelding frå administrasjonen og revisjonsmeldinga frå revisor. Uttalen skal sendast til kommunestyret, med kopi til formannskapet. Oppsummering / tilrådingar frå kontrollutvalet: Kontrollutvalet er uroa over at resultatet av årsrekneskapen viser at Kvinnherad kommune ser ut til å ha gjort seg avhengig av utbytte frå Kraftfondet for å gå i balanse. Kontrollutvalet vil særleg tilrå at kommunestyret syter for å gjera tiltak som sikrar at Finansreglementet til kommunen og Forskrift om kommuners og fylkeskommuners finansforvaltning vert følgt. Kontrollutvalet har vidare merka seg at rekneskapen syner høg lånegjeld i høve til tilråding frå Riksrevisjonen, medan driftsresultatet og disposisjonsfondet isolert sett er tilfredstillande. Årsmeldinga bør og innehalda skildring av internkontroll-arbeidet i kommunen på ein tydelegare måte. Ut over det som er nemnd over, og det som går fram av saksframlegget til kontrollutvalet i rekneskapssaka samt revisjonsmeldinga av og revisjonsrapport nr. 19, med same dato, har kontrollutvalet ikkje merknader til Kvinnherad kommune sin årsrekneskap for Kontrollutvalet i Kvinnherad kommune Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Kopi: Kvinnherad kommune, formannskapet Synnøve Solbakken -kontrollutvalsleiar- -12-

13 D eloitte. Deloitte AS Sundga t en 19 Post b oks 528 N O-5527 Haugesund Norway T l f : Faks: Til kommunestyret i Kvinnherad kommune Kopi: Kontrollutvalget F ormannskapet Administrasjonssjefen M E LDING FRÅ REVISOR Fråsegn om årsrekneskapen Vi har revidert årsrekneskapen for Kvinnherad kommune som viser kr til fordeling. drift og eit rekneskapsmessig mindreforbruk på kr Arsrekneskapen er samansett av balanse per 31. desember 2015, og driftsrekneskap, investeringsrekneskap og økonomiske oversikter for rekneskapsåret avslutta per denne datoen, og ei beskriving av vesentlege rekneskapsprinsipp som er nytta, og andre noteopplysningar. Administrasjonssjefens ansvar for årsrekneskapen Administrasjonssjefen er ansvarleg for å utarbeide årsrekneskapen og for at den gir ein dekkande framstilling i samsvar med lov, forskrift og god kommunal rekneskapsskikk i Noreg, og for slik intern kontroll som administrasjonssjefen finn nødvendig for å gjere det mogleg å utarbeide ein årsrekneskap som ikkje inneheld vesentleg feilinformasjon, korkje som følgje av misleg framferd eller feil. Revisors oppgåver og plikter Oppgåva vår er, på grunnlag av revisjonen vår, å gi uttrykk for ei meining om denne årsrekneskapen. Vi har gjennomført revisjonen i samsvar med lov, forskrift og god kommunal revisjonsskikk i Noreg, medrekna International Standards on Auditing. Revisjonsstandardane krev at vi etterlever etiske krav og planlegg og gjennomfører revisjonen for å oppnå tryggande sikkerheit for at årsrekneskapen ikkje inneheld vesentleg feilinformasjon. Ein revisjon inneber utføring av handlingar for å innhente revisjonsbevis for beløpa og opplysningane i årsrekneskapen. Dei valde handlingane avheng av revisors skjønn, mellom anna vurderinga av risikoane for at årsrekneskapen inneheld vesentleg feilinformasjon, anten det skuldast misleg framferd eller feil. Ved ei slik risikovurdering tar revisor omsyn til den interne kontrollen som er relevant for kommunen si utarbeiding av ein årsrekneskap som gir ein dekkande framstilling. Føremålet er å utforme revisjonshandlingar som er formålstenlege etter tilhøva, men ikkje å gi uttrykk for ei meining om effektiviteten av kommunen sin interne kontroll. Ein revisjon omfattar også ei vurdering av om dei rekneskapsprinsippa som er nytta, er formålstenlege, og om rekneskapsestimata som er utarbeidde av leiinga, er rimelege, samt ei vurdering av den samla presentasjonen av årsrekneskapen. Vi meiner at innhenta revisjonsbevis er tilstrekkeleg og formålstenleg som grunnlag for konklusjonen vår. Konklusjon Vi meiner at årsrekneskapen er avgjeven i samsvar med lov og forskrifter og gir i det alt vesentlege ein dekkande framstilling av den finansielle stillinga til Kvinnherad kommune per 31. desember 2015 og av Deloitte refers to one or more of Delo i tte Touche Tohmatsu Limited. a UK private company limited by guarantee, and its network of members firms, each of wh i ch is a legally separate and i ndependent entity. Please see com/no/omoss for a detailed description of the legal structure of Deloitte Touche Tohmatsu Limited and i ts member firms. Registrert i Foretaksregisteret Medlemmer av Den norske Rev i sorforening Organisasjonsnummer:

14 Deloitte. side 2 Melding frå revisor til kommunestyret! i Kvinnherad kommune resultatet for rekneskapsåret som vart avslutta per denne datoen i samsvar med lov, forskrift og god kommunal rekneskapsskikk inoreg. Utsegn om andre tilhøve Konklusjon om budsjett Basert på revisjonen vår av årsrekneskapen slik den er skildra ovanfor, meiner vi at dei disposisjonar som ligg til grunn for rekneskapen er i samsvar med budsjettvedtak, og at budsjettbeløpa i årsrekneskapen stemmer med regulert budsjett. Konklusjon om å rsmeldinga Basert på revisjonen vår av årsrekneskapen slik den er skildra ovanfor, meiner vi at opplysningane i årsmeldinga om årsrekneskapen er konsistente med årsrekneskapen og er i samsvar med lov og forskrifter. Konklusjon om registrering og dokumentasjon Basert på revisjonen vår av årsrekneskapen slik den er beskriven ovanfor, og kontrollhandlingar vi har funne nødvendige etter internasjonal standard for attestasjonsoppdrag (ISAE) 3000 «Attestasjonsoppdrag som ikke er revisjon eller forenklet revisorkontroll av historisk finansiell informasjon», meiner vi at leiinga har oppfylt plikta si til å sørgje for ordentleg og oversiktleg registrering og dokumentasjon av kommunen sine rekneskapsopplysningar i samsvar med lov og god bokføringssskikk i Noreg. Haugesund, Deloitte AS Else Holst-Larsen statsautorisert revisor -14-

15 D eloitte. Kvinnherad Kommune v / kontrollutvalet Rådhuset 5470 Rosendal Delo i tte AS Sundga t en 119 Postboks 528 NO-5527 Haugesund Norway T lf: Faks: wwwdeloitte.no 13. april2016 Revisjonsrapport nr. 19 (j oumalførast) REVISJON AV ARSREKNESKAPEN FOR REKNESKAPSARET 2015 Generelt Revisjonen av rekneskapen for Kvinnherad kommune for 2015 er nå avslutta. Vi har utført revisjonen i samsvar med kommunelova, forskrift og god kommunal revisjonsskikk i Noreg, med tilhøyrande revisjonsstandardar vedtekne av Den norske Revisorforening. Vår oppgåve er å uttale oss om årsrekneskapen og andre forhold som vedrører den økonomiske situasjonen i Kvinnherad kommune. Konklusjonen på revisjonsarbeidet gis i form av ei revisjonsmelding som adresserastil kommunestyret i Kvinnherad kommune. Deloitte utfører risikofokusert revisjon. Dette vil seie at vi gjennomfører ei kartlegging og vurdering av dei viktigaste økonomi- og rekneskapsrutinane for å identifisere kor det er størst risiko for feil i rekneskapsrapporteringa. Kartlegginga har basert seg på intervju I samtalar med nøkkelpersonell, gjennomgang av relevant skriftlig materiale og gjennomgang av kommunens prosessar og rutiner. Rekneskapsrevisjon Rekneskapsrevisjonen skal gje revisor grunnlag for å gje ein uttale om rekneskapen i form av ei revisjonsmelding. Rekneskapsrevisjonen er delt i to fasar, interimrevisjon og å rsoppgjersrevis Jon. I interimrevisjonen testar vi kontrollar i rekneskapsrutinar for å få verifisert at dei har fungert i heile rekneskapsperioden. I tillegg gjennomfører vi kontrollar på områder og for rekneskapsposter kor det ikkje er mogleg å oppnå same tryggleik eller med same effektivitet ved revisjon i årsoppgjeret. I årsoppgjersrevisjonen har vi verifisert alle vesentlege balansetal og revidert obligatoriske oppstillingar og noter. Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee, and its network of members firms, each of which is a legally separate and independent entity. Please see comfnofomoss for a detailed description of the legal structure of Deloitte Touche Tohmatsu Limited and its member firms. Registrert i Foretaksregisteret Medlemmer av Den norske Revisorforening Organisasjonsnummer :

16 Deloitte. side 2 fra: Deloitte AS Else Holst-Larsen Vi har ved våre revisjonshandlingar ikkje funnet vesentlige formelle eller materielle feil i den framlagte rekneskapen. Eventuelle avdekka avvik er korrigert. Vi villikevei kommentere enkelte forhold nedanfor. 1. Finansområdet Vi har gjennom fleire år påpeika at det er eit misforhold mellom storieiken på kraftfondet og beløpa som blir forvalta etter finansreglementet sine retningsliner for langsiktige finansielle aktiva. Pr er bokført verdi av desse langsiktige plasseringar forvalta gjennom Kraftfondet om lag kr 624,7 mill. På eigenkapitalsida i balansen er fondet ført opp med om lag kr 449, 2 mill. Dette betyr at det over tid er tilført om lag kr 175,5 mill til drift i driftsrekneskapen utan at ein har selt seg tilsvarande ned i finansmarknaden. Som tidlegare påpeika blir likviditeten påvirka av at drifta ikkje blir tilført likviditet sjølvom inntekter frå kraftfondet nyttast drift. Kortsiktig gjeld grunna ekstraordinære avdrag på formidlingslån har auka frå kr 14,4 mill i 2014 til 19, 7 mill i Dette er skuld til Husbanken som skulle vært innbetalt samsvar med regelverket for formidlingslån. Kommunen er fortsatt i ein situasjon der ein ikkje fylgjer sitt eige finansreglement eller "Forskrift om kommuners og fylkeskommuners finansforvaltning. Revisjonen tilrår at kommunestyret vurderer dei finansielle plasseringane og syter for at det berre er langsiktige finansielle aktiva som plasserast i tråd med Finansreglementes kapittel Andre kommentarer Vi tilrår at kommunen frå 2016 tar inn noteopplysninger om godtgjørsle tilleiande personer og godtgjering til revisor i tråd med anbefalingane i GKRS nr 6 Foreløpig standard - Noter og Årsberetning. Dersom noko skulle være uklårt i framstillinga ovanfor står vi gjeme til teneste. Med vennleg helsing Deloitte AS t ~, L -- Else Holst-Larsen Statsautorisert revisor Kopi: Rådmann -16-

17 -17-

18 -18-

19 -19-

20 -20-

21 -21-

22 -22-

23 -23-

24 -24-

25 -25-

26 -26-

27 -27-

28 -28-

29 -29-

30 -30-

31 -31-

32 -32-

33 -33-

34 -34-

35 -35-

36 -36-

37 -37-

38 -38-

39 -39-

40 -40-

41 -41-

42 -42-

43 -43-

44 -44-

45 -45-

46 -46-

47 -47-

48 -48-

49 -49-

50 -50-

51 -51-

52 -52-

53 -53-

54 -54-

55 -55-

56 -56-

57 -57-

58 -58-

59 -59-

60 -60-

61 -61-

62 -62-

63 -63-

64 -64-

65 -65-

66 -66-

67 -67-

68 Side 1 Årsmelding 2015 Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -68-

69 Side 2 Innhald 1.0 Rådmannen sine merknader Samfunnsutviklinga etter år Realiserte prosjekt og tiltak som kan ha påverka samfunnsutviklinga Endring i sysselsetjing og folketalsutvikling Endring i reiseaktivitet Endring i den kommunale økonomien Økonomi Økonomistyring Driftsresultat og resultatvurdering Investeringar Lånegjeld og fondskapital Tidlegare KOSTRA-tal Tenesteproduksjon Arbeidsgjevarpolitikk Tilsette Likestilling Rekruttering Seniorpolitikk Kompetanse og læring Nærvær AMU arbeidsmiljøutval Etikk og samfunnsansvar Varsling Løns- og personalpolitikk E-løysingar Beredskap Barnehagane, skulane, pleie og omsorg og resten av kommunen Kommentarar til økonomi...34 Kommunale og private barnehagar...35 Tilsette kompetanse...35 Kommentarar til tilsette og kompetanse...35 Barnehagebarn...36 Kommetar til barn i barnehagane Kvalitet og innhald i barnehagane...36 Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -69-

70 Side 3 Økonomi...37 Kommentarar til økonomi Organisasjon, personell og elevar Kommentarar til organisasjon, personell og elevar...38 Ressursar til skulane...38 Kommentar til ressursane til skulane...39 Resultat...39 Kommentarar til resultat Pleie og omsorg Sjukefråvær i sonene Tildelingskontoret Kreftkoordinator...47 Foto framside: Baroniet Rosendal Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -70-

71 Side Rådmannen sine merknader. Det skjer kanskje ikkje så mykje frå veke til veke, men ser ein på utviklinga frå år 2000 og fram til i dag er det ei ganske omfattande endring som har funne stad i Kvinnherad. Sjølv om hjørnesteinsbedrifta Hydro Husnes går for halv maskin og det minkar på skipsbygginga, er det like mange arbeidsplassar i dag som for femten år sidan. Folketalet har auka og det same har talet på personar som pendlar inn. Pendling ut har auka noko og tal bilar som reiser til og frå Kvinnherad er nær blitt dobla. Ei viktig årsak til auka reiseaktivitet er dei nye vegprosjekta som fall på plass spesielt i første del av perioden. I tillegg til Folgefonntunnel og Halsnøysamband har ein fått realisert ei ny ferjekai og utbetra to andre, eksisterande tunnelar er blitt utvida, store deler av fylkesvegnettet er blitt utbetra og mange nye gang- og sykkelvegar er blitt realisert. Samla er det i perioden blitt investert for vel 100 mill. kr pr. år. Då ser ein bort frå Jondalstunnelen og dei nye vegane i Fusa og Samnanger. Regionvegsjefen hevda på eit møte i 2007 at det skjedde meir på vegsektoren i Kvinnherad enn i andre kommunar, og årsaka var ikkje stat og fylke men ei aktiv kommune. I åra etter har fokus blitt flytta mot skrantande kommuneøkonomi, og dermed er påstanden i stor grad blitt dokumentert: Ei distriktskommune som Kvinnherad må vere aktiv om det skal skje noko på vegsektoren. Også sentrumsveksten har bidrege sterkt til den positive samfunnsutviklinga. Rosendal er blitt styrkt som reiselivssenter og på Husnes er fleire butikk- og kontorsenter kome på plass, den vidaregåande skulen er blitt utvida og rusta opp, ei mengd andre offentlege institusjonar er blitt realiserte, og så vel Torgplassen som det utvida kultursenteret er blitt mellom dei største og finaste i Hordaland. På møte i 2013 hevda fylkesmannen at utviklinga på Husnes var ein føresetnad for at Kvinnherad kunne halde fram som eigen kommune, og i 2014 vedtok fylkeskommunen at Husnes skulle vere eit av regionsentra i Hordaland. I tillegg til alt dette kjem utviding av eksisterande og etablering av nye industri- og reiselivsverksemder, vidare satsing på havbruksanlegg, bygging av fleire store og små kraftverk, auka investeringslyst i primærnæringane, etableringa av private barnehagar, utviding og etablering av nye kommunale institusjonar, realisering av idrettshallar, kunstgrasbaner og ballbingar, samt satsing på fullreinsa drikkevatn og nye kloakkanlegg. Når kommunen også har levert gode tenester, har ein makta å halde ved like optimisme og tru på framtida. Over 950 nye bustadhus og rundt 300 nye hytter er blitt realiserte i perioden og samla er det få andre distriktskommunar kan vise til tilsvarande utvikling. Sjølv om det i siste del av perioden har minka på nye utviklingsprosjekt, og sjølv om økonomien har blitt ei stadig større utfordring, er det å vone at ein også i framtida vil makte å realisere prosjekt og tiltak som kan skape optimisme og tru på framtida. Med god økonomistyring og godt samarbeid viser tidlegare erfaring at dette kan vere fullt mogeleg. Kvinnherad er ei så flott kommune at ein fortener ei slik positiv utvikling også i åra som kjem. Ut over alt dette vil rådmanne også denne gongen gje ros til dei tilsette for å ha levert gode tenester Det er å vone at dette vil halde fram også etter at tal tilsette har gått ned slik økonomien no krev. Rekneskapen gjekk på ny i pluss takka vere stort overskot frå kraftfondet og tilbakebetaling av for høge pensjonsinnbetalingar dei tre siste åra. Utan slike ekstrainntekter ville resultatet blitt eit kraftig underskot på rekneskapen. Denne utviklinga er ikkje berekraftig, då kommunen er blitt avhengig av stadig større ekstrainntekter. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -71-

72 Side Samfunnsutviklinga etter år Sjølv om sentraliseringa aukar og sjølv om folketalet fell i dei fleste distriktskommunar, har ein dei siste femten åra fått realisert ei mengd ulike prosjekt og tiltak som har bidrege til stabilt folketal og arbeidsplasstilbod. Spesielt sentrumsutviklinga og dei store vegprosjekta er viktige, men også mange andre private og offentlege prosjekt og tiltaka har påverka utviklinga. 2.1 Realiserte prosjekt og tiltak som kan ha påverka samfunnsutviklinga. Frå nord til sør er følgjande prosjekt og tiltak blitt realisert i desse åra: Veg- og trafikksikringsprosjekt. Prosjekt Tyssetunnelen Godkjent, finansiert og realisert Holmefjordparsellen Finansiert og realisert Moshovdatunnelen med tilførselsvegar Realisert Opna Vegutbetring i Kilen Realisert Vegutviding i Mundheimsdalen Realisert Tunnelutviding Mundheim Gjermundshamn Godkjent og realisert Utviding Gjermundshamn ferjekai Godkjent Realisert Trafikksikring Gjermundshamn Godkjent Realisert Ny veg med parkering til Ølve skule Godkjent og realisert Skogsbilveg til Skjelnesodden Godkjent og realisert Ny Varaldsøy ferjekai Kommunedelplan godkjent Ny veg forbi Gjuvslandslia Planforslag ikkje godkjent Ny veg gjennom Åkerslia på Varaldsøy Godkjent og realisert Jondalstunnelen Godkjent utan økonomisk deltaking Finansiert og opna for trafikk Folgefonntunnelen Opna for trafikk Vegutbetring Austrepollen Sundal Godkjent og realisert Trafikksikring Sundal Godkjent og realisert Vegutbetring frå Sundal mot Kroka Godkjent og realisert Vegutbetring deler av Krokaparsellen Godkjent og finansiert Realisert Resten av Krokaparsellen Næringslivet ønskjer å delta i finansieringa Vegutbetring Kroka Fureberg Godkjent, finansiert og realisert Fureberg bru Planforslag fremja av vegkontoret Årsnes ferjekai Godkjent og finansiert Realisert Vegutbetring Årsnes Løfallstrand Godkjent og delfinansiert Realisert fram til Løfallstrand Vegomlegging Løfallstrand Kommunedelplan godkjent Omlegging veg til Neslia Godkjent, finansiert og realisert Gang- og sykkelveg Neslia Rosendal Godkjent, finansiert og realisert Trafikksikring Rosendal sentrum Godkjent, finansiert og realisert Nye trafikkhumpar også på Malmanger Omlegging kryss frå Rosendal mot kyrkja Godkjent Finansiert og realisert Parkeringsplass ved ny kyrkjegard i Rosendal Finansiert med private midlar Ny Skåla kai i Rosendal Godkjent og realisert Fortau Skålagata Rosendal gamle helsesenter Godkjent, finansiert og realisert Vegomlegging forbi Baroniet Godkjent, finansiert og realisert Parkering ved Baroniet Godkjent Realisert Parkering ved Rosendal fjordhotell/badeplass Godkjent og realisert Gang- og sykkelveg Rosendal Seimsfoss Godkjent, finansiert og realisert Veglys Rosendal Seimsfoss Godkjent, finansiert og realisert Busslommer frå Neslia til Seimsfoss Godkjent, finansiert og realisert Gangbru over Seimselva Realisert med dugnad/private midl. Sikring av Seim sentrum med humpar Godkjent og realisert Lundssvingane Ny reg.plan godkjent, manglar finansiering Veglys Omvik Dimmelsvik Godkjent, finansiert og realisert Møteplassar på veg opp Omvikdalen Finansiert Realisert Fortau mellom skule og barnehage i Omvikdalen Godkjent, finansier og realisert Kryssutbetring i Dimmelsvik Planløysing ikkje finansiert Vegomlegging frå Dimmelsvik mot skulen Planforslag ikkje godkjent Sikring med humpar frå Dimmelsvik til skulen Godkjent og realisert Vegutbetring Omvikdalen Matre Godkjent, finansiert og realisert Restarbeid avslutta Vegutviding langs Opstveitvatnet Godkjent, finansiert og realisert Utbetring gamle Matre ferjekai Planforslag ikkje godkjent Ny Matre ferjekai Godkjent og realisert Busslommer på Ljosnes Godkjent, finansiert og opna Fortau/gang- og sykkelveg Korsnes Uskedalen Restarbeid avslutta Omlegging Kleivadals-svingen Restarbeid avslutta Siktutbetring krys Herøysund Realisert Veglys Langåt Søkt om samarbeid med fylkeskommunen Hellandskrysset Reguleringsplan godkjent Næringslivet vil delta i enklare løysing Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -72-

73 Side 6 Prosjekt Gang- og sykkelveg Helland Husnes sentrum Realisert med kommunale midlar Veglys Hellandskrysset Husnes sentrum Godkjent og realisert Rundkøyring og ny veg til Søral Finansiert med private midlar Ny veg frå Søral til Husnes industriområde Plan godkjent men manglar finansiering Vegomlegging ved Husnes kyrkje Godkjent, finansiert og realisert Parkering Husnes kyrkje Godkjent, finansiert og realisert Veg frå Husnes sentrum til Undarh. gamle skule Godkjent og finansiert Realisert Ny veg inn til Husnes sentrum Godkjent og finansiert Realisert Torgplassen Godkjent og finansiert Realisert Utviding Torgplassen Godkjent, finansiert og realisert Utbetring Opsangervegen forbi sentrum Prosjektet utsett i tid Utbetring Prestnesvegen Godkjent og realisert Gangveg frå Kaldestad til skulane på Husnes Godkjent, finansiert og realisert Veglys langs gangveg Kaldestad skulane Godkjent, finansiert og realisert Busslommer i Røsslandslia Godkjent, finansiert og realisert Gangveg frå Slettestølen til Podlen Godkjent og realisert med dugnadsinnsats Postvegen Realisert med stor dugnadsinnsats Forlenging realisert, opna av vegdirektøren Fortau fram til Sunde skule + parkeringsplass Godkjent, finansiert og opna Areal kjøpt til vidare parkeringsutviding Betre avkøyrsle ved Valen skule og priv. barneh. Godkjent, finansier og realisert Trafikksikring Sandvoll sentrum Godkjent Finansiert og realisert Vegutbetring Erslandsmarka Godkjent og finansiert Realisert med auka finansiering Utbetring Utåker ferjekai Planlagt Realisert med ekstraordinære midlar Halsnøysambandet Godkjent og bygging godt i gang Opna for trafikk Sikring med humpar / gangareal Tofte Søbøvik Godkjent og bygging i gang Ferdigstilt Trafikksikring Sæbøvik Halsnøy Kloster Godkjent og finansiert Realisert Oppgradering Ranavik ferjekai Godkjent og realisert Flytting frå Leirvik til Skjersholmane ferjekai Gjennomført mot kom. protestar Ny ferjekai på Stord Planar lagt fram Negative vedtak i Stord kommune Flytting frå Sunde til Ranavik ferjekai Godkjent Gjennomført etter opning av Halsnøysamb. Flytting frå Ranavik tilbake til Sunde ferjekai Søknad avslått av staten Borgundøy ferjekai Utbetra ferjekai Ny og større utbetring av ferjekaia Fjelbergsambandet Planlegging i gang Kommunedelplan godkjent Kyststamvegen Jobba for ei indre ferjefri løysing Løysing med bru Os Tysnes godkjent Komp.midlar for auka arbeidsgjevaravgift Nei til bruk på samferdslepakke Ja til bruk av restmidlane på samferdsle Diverse sentrums- og næringslivsprosjekt. Prosjekt Harding avd. Ølve Utviding godkjent Industribygg Hatlestrand Selt til privat firma Utviding av kraftproduksjonen i Mauranger Godkjent og realisert Campingplass i Sundal Utviding godkjent og realisert Ny utviding på gang Campingplass på Ænes Utviding godkjent og realisert Smoltproduksjon på Ænes Anlegget godkjent som turistanlegg Ny smoltproduksjon planlagt Nye Årsnes industriområde Kjøpt av kommunen Deler nytta til oppstillingsplass ferjekai Norsafe AS på Årsnes Etablert med tilsagn om kom. lån Utvida med ny hall, stupetårn og kurseining Neslia industriområde Sal til spa-hotell Prosjektet ikkje realisert Unitech AS, Rosendal Nei til kom. søknad om tomtekjøp Baroniet i Rosendal Godkjent urtehage, drivhus og kafe Delfinansiering utstillinglokale i løa Butikksenter i Rosendal Godkjent Realisert Muradalen kraftstasjon Stor og lang strid om opprusting Godkjent og realisert Ny båthamn i Rosendal Godkjent og realisert Biobrenselanlegg i Rosendal Godkjent og realisert Rosendal fjordhotell Utvida på kom. bygsla areal Arealkonflikt løyst og areal kjøpt Stor ny SKL-stasjon i Vik i Matre Godkjent og realisert Nytt SKL-anlegg i Blådalen Godkjent og realisert Overføring av vatn frå Eikemo til Blådalen Planlagt Godkjent og realisert Energiteknikk AS Kom. hjelp ved ønskje om utviding Vedtak om flytting til Rosendal Felleskjøpet i Sandviklia Hjelp til utvida avkøyrsle Sandtaket i Sandviklia Plan godkjent som sikrar vidare drift Nytt industribygg i Sandviklia Godkjent og realisert Industribygg i Uskedalen endra til bustader Godkjent og realisert Nytt område godkjent og realisert Daglegvarebutikk i Uskedalen Utviding godkjent og realisert Brødrene Hjønnevåg Ordna tomt til utv. produksjonslok. Utskiping sand over Børnes kai Avslag grunna fare for ureining Eidsvik skipsbyggeri Ordna med tomteutviding Konkurs Børnes industriområde Sal av tomter Området rydda og utvida Komposteringsanlegg for fiskeensilasje Anlegget fjerna av kommunen Området oppgradert av motorklubb Husnes industriområde Utvida med kom. fylling i sjøen Alle firma har fått overta sine festa tomter Husnes industri og tomteselskap (HIT) Etablert, plan godkjent og selskapet lagt ned Stripo eigedom Godkjent utviding industriområde Søral AS Utvida og modernisert Halvert produksjon, ny eigar Herskedal møbelforretning Utviding godkjent og realisert Sal av møblar flytta til sentrum Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -73-

74 Side 7 Prosjekt Statoil-/Rimibygg på Husnes Nybygg godkjent og opna Kerst-bygget Godkjent Realisert med m.a. lensmannskontor Lonabrotet i Husnes sentrum Realisert med kom. som leigtakar Nybygg Bygger`n Teigen Ordna med tomt og godkjent Nybygget Husnes Torg Nei til kom. som leigtakar Husnes Eigedom AS Vidaresal av tomt kjøpt av kom. Lidl daglegvarebutikk Godkjent, men ikkje realisert Godkjent nytt RIMI-bygg. Kvadraten Ordna med tomt til utviding Aksen Kommunale kontor samla i bygget Tømt grunna vasskade Husnes Storsenter Ordna med tomt til nybygget Opna Butikksenteret Godkj. endra til Husnes Storhandel Planar om endring til kom. kontorbygg Uteplass ved Husnes Storsenter Realisering del 1 starta Del 1 avslutta og del 2 godkjent og realisert Kontor og forretningsbygg bak hotellet Godkjent Realisert Unitech AS, Husnes Godkjent men ikkje realisert Nybygg i Lonavegen Overteke kommunal tomt Godkjent og realisert Panorama Kjøpt tomt av kommunen Godkjent og realisert Kvinnherad vidaregåande skule Godkjent og finansiert Realisert Prestnes industriområde Arealkonflikt løyst/ området utvida Ny produksjonshall for HMR realisert Husnes konfeksjon Flytta til gamle Sunde skule Nedlagt Daglegvarebutikk på Sunde Nedlagt Bygget godkjent til bustadføremål Vikingfjord AS Godkjent utvida trafikkareal Skarveland AS Etablert på kom. tomt i Opsanger Utviding produksjonshall realisert Industriområde på Valen Godkjent og realisert til bustader Ranavik industriområde Kom. tomt seld og hall realisert Utviding Kobbebukta fiskerihamn Godkjent men kun delvis finansiert Starta forprosjekt for mindre utbygging Areal ved Kobbebukta fiskerihamn Inga innløysing grunna for låg pris Bensinstasjon Sæbøvik Godkjent ved Halsnøy gjestegård Nytt industribygg på Larsstø Godkjent og realisert Landamarka industriområde Sal av kommunale tomter Sal av kommunal tomt Utviding industriområde i Høylandsbygd Kom. reg.plan godkjent Arealet teke i bruk til industri Minikraftverk Mange godkjent og etablert Mange godkjent men få er etablert Oppdrettsanlegg Mange anlegg godkjent og etablert Nye anlegg godkjent og etablert Vassverk- og kloakkutbygging. Prosjekt Ølve vassverk Stor utbygging godkjent og under realisering Hovudvassleidning Varaldsøy Godkjent og realisert Vassleidning til Årsnes Godkjent og klar til oppstart Pumpestasjon og behandlingsanlegg i Neslia Godkjent og realisert. Kloakkleidning i gangveg Rosendal Neslia Godkjent og realisert. Avløpsreinsing Rosendal sentrum Godkjent og realisert Behandlingsanlegg i Muradalen Godkjent Realisert Kloakkleidning i gangveg Rosendal Seim Godkjent, finansiert og realisert. Hovudvassleidning Rosendal Omvikdalen Godkjent og delvis realisert Arbeidet avslutta Høgdebasseng på Seimsfoss Godkjent og delvis realisert Arbeidet avslutta Kloakksanering Seimsfoss Godkjent Realisert Oppgradering Omvikdalen vassverk Godkjent Realisert Kloakkreinsing Omvikdalen Godkjent Realisert Kloakkleidning i gang- og sykkelveg, Uskedalen Godkjent, finansiert og realisert. Avløpsreinsing Uskedalen Godkjent Realisert Herøysund vassverk Godkjent og realisert Behandlingsanlegg Husnes vassverk på Helland Godkjent og realisert Hovudvassleidning Helland Husnes sentrum Godkjent og realisert Kloakkleidning Helland Husnes sentrum Godkjent og realisert. Kloakkl. Husnes sentr. Undarheim gamle skule Godkjent og realisert Avløpsrenseanlegg på Risnes, Husnes Godkjent, finansiert og realisert. Trykkforsterking Teigen Godkjent, finansiert og opna Høgdebasseng i Røsslandslia Godkjent og realisert Kloakksanering Opsangervågen og Sundsvågen Godkjent og realisert Arbeidet avslutta Reinseanlegg på Nesjaneset, Sunde Godkjent og realisert Hovudvassleidning til Valen Godkjent og realisert Pumpestasjon og høgdebasseng Valen Godkjent og realisert Sandvoll vassverk Overteke av kommunen og oppgradert Ny hovudvassl. via Halsnøy til Høylandsbygd Godkjent og realisert Arbeidet avslutta Høgdebasseng Toftåsen, Halsnøy vassverk Godkjent og realisert Pumpestasjon Toftevågen Godkjent og realisert Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -74-

75 Side 8 Andre kommunikasjons- infrastrukturtiltak. Prosjekt Posten Post i butikk. Kun Husnes eige kont. Husnes postkontor erstatta med post i butikk Breibandutbygging Finansiert og opna i sentrale deler Finansiert og opna i utkantområde Ferjesamband Løfallstrand Gjermundshamn Auka kapasitet med tre ferjer Ferjesamband Årsnes Gjermundshamn Større ferje, fleire avgangar og nattferje Haukeliekspressen Via Årsnes inntil Jondalstunnelen opna Snøggbåtrute Rosendal Bergen Godkjent og starta opp Større båt sett inn Snøggbåtrute Herøysund Os Nedlagt Ferjesamband Sunde Ranavik Leirvik Auka kapasitet med fleire avgangar Ferjesamband Sunde - Ranavik Skjersholmane Større ferjer og fleire avgangar Ferjesamband Ranavik Skjersholmane Mindre trafikk i starten men aukar kvart år Snøggbåtrute Sunde - Ranavik Leirvik Fleire avgangar Fleire avgangar Andre kommunale bygg og anlegg. Prosjekt Ølve skule Nedlagt og overført til privat skule Ølve bustadfelt Utvida Utbetring Hatlestrand oppvekstsenter Godkjent og realisert Idrettshall Hatlestrand Godkjent og realisert Hatlestrand symjehall Renovert etter at taket fall ned Hatlestrand skule Taket utbetra grunna lekkasje Varaldsøy alders- og sjukeheim Nedlagt og midlertidig opna Tak Mauranger skule Godkjent, finansiert og opna Løfallstrand skule Overført til bygdelaget Løfallstrand barnehage Flytta til barnehage i Seglem skule Rosendalstunet Mindre utbetringar Utviding godkjent og arbeidet er starta Ny kyrkjegard i Rosendal Godkjent og realisert Arbeidet avslutta Na-ku-heil-senter på Bjørke i Rosendal Godkjent og etablert Barnehagane i Rosendal og på Seimsfoss Erstatta av privat barneh. i Rosend. Brannstasjon Rosendal Planlegging starta Godkjent, finansiert og klar for opning Malmanger skule Diverse utbetringar Rosendal ungdomsskule Diverse utbetringar Ny skule godkjent og realisert Rådhuset Taket på bygget utbetra Deler av bygget utbetra Omstun Utvida tilbodet Planar klare for å etablere nytt tilbod Rosendal symjehall Nytt tak Seglem skule Nytta til barnehage Selt til skyttarlag Omvikdalen skule Diverse utbetringar Skifta tak Matre skule Elevane overført til Omvikdalen Skulebygget selt til privat kjøpar Barnehagetilbod i nybygg ved Åkra skule Godkjent, finansiert og opna Uskedalen skule Diverse utbetringar Oppgradert Idrettshall Uskedalen Godkjent og realisert Bringedalsbygda oppvekstsenter Diverse utbetringar Huldrahaugen, Bringedalsbygda Leige av bustader VA-basen på Husnes Godkjent og realisert Utvida Husnestunet Utviding godkjent og realisert Mindre utbetring gamal del Terapibad Realisert ved utv. av Husnestunet Kontor til PPT og Barnevernet Realisert ved utv. av Husnestunet Ambulansestasjon på Husnes Godkjent og realisert Husnes helsesenter Utvida ved bygging av ambulansest. Avlastningsbustad Husnes Godkjent og realisert Husnes ungdomskule Utviding godkjent og realisert Undarheim skule Utbetring gjennomført Utbetring gjennomført Husnes symjehall Utbetring gjennomført Bufellesskap unge psykisk utviklingshemma Godkjent Realisert Lonabrotet Leige av bustader Lågterskeltilbod rusavhengige Godkjent og realisert NAV-kontor Etablert og plassert på Husnes Undarheim barnehage Utvida Tomtesal i Husnes sentrum Godkjent utan krav om byggeplanar På to av ni tomter er nybygg realisert Utviding Husnes sentrum Finansiert Realisert Torgplassen Godkjent, finansiert og byggestart Ferdig realisert og utvida mot Ops.vatnet Husnes kulturhus Utbetra og overteke av kommunen Nye stolar i kinosalen Kulturskulesenter Husnes Godkjent og realisert delvis med priv. midl. Ungdomsklubb Husnes Utvida og utbetra Sunde skule Ein del utbetringar Diverse mindre utbetringar Barnehage Valen Privat barnehage erstatta den kommunale Valen skule Nytt toalettanlegg og div. utbetr. Ny tilkomst i samband med ny barnehage Psykiatribustader Valen Godkjent og realisert Skarveland skule Mindre utbetringar Halsnøytunet Utviding godkjent og realisert Mindre utbetring gamal del Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -75-

76 Side 9 Prosjekt Psykiatritilbod i gamle Fatland skule Godkjent, finansiert og opna Mindre utbetringar Barnehage på Halsnøy Privat erstatta kom. barnehagar Sal av kommunale barnehagebygg Ny felles barneskule på Halsnøy Godkjent Finansier og opna Øyatun skule Utbetra Øyatun symjehall Utbetra Barnehagetilbod ved Hauge skule Utbetra Tofte skule Skulebygget selt til privat firma Kommunale kaier Lyst ut for sal, liten interesse Idrett-, kultur- og naturprosjekt. Prosjekt Idrettshall på Hatlestrand Godkjent, finansiert og opna Nasjonalpark på Folgefonnhalvøya Godkjent og etablert Parkeringsplass på Bondhus Godkjent og realisert Steinpark i Rosendal Godkjent, finansier og opna Vangssago i Rosendal Flytta til Steinparken Nasjonalparksenter Midlertidig i informasjonssenteret Bygging i gang Kunstgrasbane Rosendal Godkjent og finansiert Opna og strid om finansiering avslutta Leikepark på Malmanger Realisert Park med hestestatue Opna i Rosendal Malmanger prestegard Opprusting starta Utviding Midthølen skytebane Realisert med kommunal stein Fjellhaugen skisenter Utvida med kommunal stein Motorsportsenter Planlagt Deler under utbygging Idrettshall i Uskedalen Godkjent og realisert Aktivitetspark Uskedalen Arbeidet starta Kunstgrasbane på Husnes Godkjent, finansier og opna Idrettsbana på Husnes Godkjent og realisert Turst ved idrettsbana på husnes Godkjent og realisert Samspel i rundkøyringa til Søral Realisert av privat firma Golfbane på Husnes Finansiert og realisert Solplassen ved banken/biblioteket på Husnes Finansiert og realisert Utviding Husnesparken fram til bensinstasjonen Gjennomført Gamle båtbyggeri på Sunde Kjøpt av kommunen til kystkultursenter Valeparken Godkjent og realisert med kom. tilskot Idrettshall Halsnøy Godkjent Finansiert og opna Kunstgrasbane Halsnøy Godkjent, finansiert og opna Ballbingar ved fleire skular Realisert Overordna kommunale arealplanar. Prosjekt Ølve, Hatlestrand og Varaldsøy Godkjent Maurangerområdet Godkjent Rosendalsområdet Godkjent Husnesområdet Godkjent Utåker Åkraområdet Godkjent Halsnøyområdet Godkjent Landskapsanalyse strandomr. Rosendal Seim Utarbeidd av konsulent Stadanalyse Uskedalen Konsulentplan godkjent Stadanalyse Husnes Godkjent Landskaps- og tettstadanalyse for Sunde Utarbeidd av konsulent Planstrategi Godkjent Trafikksikringsplan Godkjent Plan for vidare VA-utbygging Godkjent 2.2 Endring i sysselsetjing og folketalsutvikling. Sysselsette etter næring som bur i Kvinnherad Endr Endr Endr Primærnæring Sekundærnæring Tertiærnæring Offentleg Uoppgjeve Sysselsette I første del av perioden bidrog satsinga på samferdsle, sentrumsvekst og næringsutvikling til fin auke i sysselsetjinga. I siste del av perioden minka det på satsinga, og dette var nok ei medverkande årsak til at utviklinga i Kvinnherad vart så ulik utviklinga i samanliknbare kommunar. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -76-

77 Side 10 Sysselsette som bur i Voss, Kvinnherad, Bømlo og Stord. Kommune 2001 Endr Endr Endr Kvinnherad Voss Bømlo Stord Medan Kvinnherad dei siste åra har hatt nedgang i sysselsetjinga, er det auke i andre kommunar. Sysselsette som bur i Kvinnherad, som pendlar og som arbeider i Kvinnherad Endr Endr Endr Sysselsette som bur i Kvinnherad Pendling inn til kommunen Pendling ut av kommunen Sysselsette som arbeider i Kvinnherad Betre samferdsle og stor auke i talet på arbeidsplassar førde til auka pendling inn. Talet har ikkje gått ned sjølv om det har blitt færre arbeidsplassar. Pendling ut viser ein liten auke i heile perioden. Sysselsette som pendlar inn til Kvinnherad. Pendling frå 2001 Endr Endr Endr Rogaland Stord og Fitjar Resten av Sunnhordland Odda, Ullensvang og Jondal Indre Hardanger og Voss Kvam og Fusa Bergensregionen Resten av landet Sum pendling inn til Kvinnherad Pendling frå Rogaland har gått forbi pendling frå Stord og Fitjar som har gått ned og blitt lågare enn pendling frå resten av Sunnhordland. Pendling frå Hardanger og Fusa låg i starten av perioden under pendlinga frå heile Sunnhordland, men hadde i slutten av perioden gått forbi. Også pendling frå Bergensregionen og frå resten av landet har auka. Sysselsette som pendlar ut av Kvinnherad. Pendling til 2001 Endr Endr Endr Rogaland Stord og Fitjar Resten av Sunnhordland Odda, Ullensvang og Jondal Indre Hardanger og Voss Kvam og Fusa Bergensregionen Nordsjøen Resten av landet Sum pendling ut av Kvinnherad Pendlinga til Rogaland har auka og gått forbi den fallande pendlinga til Stord og Fitjar. Til resten av Sunnhordland og til Hardanger er det ein liten auke. Høg pendlinga til Bergensregionen har gått litt ned medan tala for Nordsjøen viser auke. Til resten av landet minka det for så på ny å auke. Sysselsette frå Norge og andre land som bur i Kvinnherad Endr Endr Endr Sysselsette frå Norge som bur i Kvinnherad Sysselsette frå andre land som bur i Kvinnherad Sum sysselsette som bur i Kvinnherad Utan arbeidsinnvandring ville det blitt nedgang i sysselsetjinga. At sysselsette nordmenn har gått så mykje ned kan bli ekstra problematisk når også snittalderen er sterkt aukande. Snittalder på sysselsette som bur i Kvinnherad Endr Endr Endr Snittalder på sysselsette som bur i Kvinnherad 39,9 1,4 41,3 1,5 42,8 2,9 Aukande snittalder også i år med kraftig arbeidsplassauke tyder på at ungdomen ikkje finn det lokale arbeidsplasstilbodet attraktivt. Det viser att i endra fordeling mellom aldersgruppene. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -77-

78 Side 11 Endring i innbyggjartal etter aldersgrupper Endr Endr Endr år år og over Sum innbyggjarar Sjølv om samla folketal i Kvinnherad er ganske stabilt i heile perioden, er det store endringar i dei ulike aldersgrupper. Tal barn, unge og unge vaksne har gått ned, medan tal eldre vaksne og gamle har gått opp. Snittalderen er dermed stigande og vil om kort tid runde 44 år. Folketalsendring Endr Endr Endr Folkemengd Fødde Døde Fødselsoverskot Innflytting Utflytting Netto flytting Innvandring Utvandring Netto innvandring Folketilvekst Folkemeng I 2013 vart 41 personar overført til Jondal kommune. Når fødselstala er på veg ned samtidig som det er fleire som flytter ut enn inn, viser dette at det først og fremst er dei unge som reiser ut og at tilbakeflytting og innflytting av eldre ikkje er nok til å kompensere tapet. Held utviklinga fram vil fødselstala kome under 100, og på sikt betyr det at folketalet kan bli halvert. Dette så sant ikkje innvandring maktar å oppretthalde eit stabilt folketal. Innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre. Kjem frå: 2001 Endr Endr Endr Europa Afrika, Asia og Amerika Sum Med høg innvandring spesielt i siste del av perioden, har ein unngått folketalsnedgang. Folketalsutviklinga i bygdene. Bygdelag 2000 Endr Endr Endr Ølve Hatlestrand Varaldsøy Mauranger og Ænes Løfallstrand Rosendal Seimsfoss Omvikdalen Uskedalen Bringedalsbygda Husnes Sunde Valen Sandvoll Utåker Matre Baugstranda Åkra Halsnøy Kloster Sæbøvik og Tofte Høylandsbygd Fatland Fjelbergøy og Borgundøy Uoppgjeve Sum folketal Sjølv med liten folkevekst skjer det store endringar internt i kommunen. Frå Omvikdalen til Valen har folketalet auka, og spesielt Husnes/Valen har hatt fin vekst med over 12 % dei siste 15 åra. I Mauranger skuldast nedgangen overføring av 41 innbyggjarar til Jondal i Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -78-

79 Side 12 Folketalsendring i Kvinnherad og i nabokommunane. Kommune/region 2000 Endr Endr Endr Kvinnherad Jondal, Odda og Ullensvang Tysnes, Fusa og Kvam Etne Stord Sjølv om reisetida til næraste større by er ganske lik, har nabokommunane i aust ei langt svakare folketalsutvikling. Heller ikkje kommunane i nord og sør som ligg på «rette» sida av fjorden, har hatt betre utvikling. Først når vi ser mot «Gullkysten» finn vi ei kommune med langt større vekst. Endring i familieforhold. Personar 2005 Endr Endr Endr Personar som bur åleine Personar i parforhold utan barn Personar i andre familieforhold Sum personar Talet på personar som bur åleine aukar, og det same gjere talet på par utan barn. Dette er ei av dei viktigaste årsakene til at talet på nye bustader er langt høgare enn auken i folketalet. Samtidig er det er i dei største bygdene det har kome flest hus og nær halvparten har kome i Husnes, Sunde og Valen. Det skjer med andre ord ei sentralisering også i Kvinnherad. Ut frå talet på åleineforsørgjarar, personar med låg inntekt, snittalder, utdanningsnivå, folkevekst og arbeidsplassdekning har fylket utarbeidd ein rapport med risikoindeks for folkehelsa. For Kvinnherad blir det konkludert med at risikoen er vesentleg høgare i 2015 enn i 2012, då den har auka frå 45 til 55 poeng. I 2012 var det 17 kommunar i Hordaland som hadde høgare risiko. I 2015 er det kun 6. Årsaka er få med høg utdanning, aukande snittalder og liten folkevekst. Til tross for dette viser statistikk at ingen av kommunane i Helse Fonna har færre personar pr innbyggjar med rusproblem. Forventa levealder er også høgare i Kvinnherad enn i mange av nabokommunane. Bustadbygging. Bustader Ølve / Hatlestrand Varaldsøy Mauranger / Ænes / Løfallstrand Rosendal / Seimsfoss / Omvikdalen Matre / Åkra Uskedalen / Herøysund Husnes / Sunde / Valen Sandvoll / Utåker Halsnøy Fjelberg Kommunen samla Tidlegare vart det realisert flest einebustader, men dei seinare åra har tomannsbustadane blitt dominerande. Dette er ulikt andre kommunar i regionen og sjølv i vekstkommunar som Stord og Os blir det framleis realisert flest einebustader. Hyttebygginga har i perioden lege på eit snitt på 20 hytter pr. år. Det betyr at det i heile perioden er blitt realisert rundt 300 hytter i Kvinnherad. 2.3 Endring i reiseaktivitet. Reiseaktivitet til og frå Kvinnherad Endr Endr Endr (Sunde) - Ranavik Skjersholmane Skånevik Matre Utåker Sydnes Fjelbergøy Borgundøy Utbjoa Gjermundshamn Varaldsøy (Løvfall.) Årsnes Kvinnherad Odda gjennom Folgefonntunnelen Kvinnherad Jondal gjennom Jondalstunnelen Sum biltrafikk til og frå Kvinnherad Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -79-

80 Side 13 Sjølv med samla nedgang i ytre deler av kommunen har reiseaktiviteten til og frå Kvinnherad dei siste 15 åra auka med over 83 %. Årsaka er Folgefonntunnelen som også har ført til auka trafikk over Årsnes Gjermundshamn. Utan Jondalstunnel ville samla auke blitt på godt over 100 %. Tal bilar i ferjesambanda i Hardanger: Ferjesamband Utne Kinsarv.-Kvandal Jondal Tørvikbygd Årsnes-Gjermundshamn Ferjerafikk Hardanger Trafikken i ferjesambandet Utne Kinsarvik Kvandal var stabil frå opning av Folgefonntunnelen i 2001 til opning av Årsnes ferjekai i Då starta ein kraftig nedgang som vart ytterlegare forsterka etter at Jondalstunnelen opna i 2012 og Hardangerbrua i No har trafikken kome godt under det halve av trafikken i Ferjesambandet Jondal Tørvikbygd var stabilt fram til opning av Jondalstunnelen hausten Då auka trafikken kraftig, og auken har halde seg også etter opning av Hardangerbrua i Frå 2011 til 2015 har trafikken blitt meir enn dobla. Frå opning av Folgefonntunnelen i 2001 og fram til opning av Årsnes ferjekai i 2010 auka trafikken i ferjesambandet Løfallstrand Varaldsøy Gjermundshamn med nær 5 % i året. Då skaut veksten ekstra fart og dei neste to år låg årleg vekst på nær 10 %. I 2012 opna Jondalstunnelen og i 2013 kom Hardangerbrua, og dermed gjekk trafikken over Årsnes ned. I 2015 kom Tyssetunnelen og då vart det ny auke over Årsnes. Gratis Folgefonntunnel sommaren 2016 vil i følgje fleire ulike konsulentrapportar gje stor auke i trafikken over Årsnes, og i så fall kan også frekvensen bli betre. Den samla ferjetrafikken i dei tre sambanda hadde fin auke fram til opning av Hardangerbrua. Då gjekk trafikken ned, men i 2015 vart det ny auke. Tal bilar i ferjesambanda i Kvinnherad: Ferjesamband Årsnes-Gjermundshamn Ranavik-Skjersholmane Utåker Skånevik Sydnes Fjellb.-Utbjoa Ferjetrafikk Kvinnh Frå før opning av Folgefonntunnelen i 2001 til etter opning av Tyssetunnelen i 2015 har trafikken i ferjesambandet Årsnes Varaldsøy Gjermundshamn auka med nær 75 %. Gratis tunnel vil føre til vidare auke i åra som kjem. Før opning av Halsnøysambandet i 2008 var ferjesambandet Sunde Ranavik Skjersholmane det mest trafikkerte sambandet i Kvinnherad. Etter opning av Halsnøytunnelen fall ferjetrafikken mellom Kvinnherad og Halsnøy bort, medan bompengar og flytting til Ranavik gav reduksjon i trafikken til Stord. Spesielt trafikk som skulle vidare til Bergen og Haugesund fann alternative vegruter. Dette viser att i auka trafikken over Årsnes og Utåker. I 2013 vart Trekantsambandet gratis og i åra etter har det blitt ny auke i ferjetrafikken mot Stord. Ferjetrafikken over Utåker Matre Skånevik auka etter opning av Halsnøysambandet, men etter at Trekantsambandet vart gratis har trafikken gått litt ned. Samla gjekk ferjetrafikken til og frå fastlands-kvinnherad ned etter opning av Halsnøysambandet, men etter opning av Årsnes ferjekai vart det ny auke. Spesielt Jondalstunnelen gav reduksjon, men opning av Tyssetunnelen sommaren 2015 har ført til ny auke. Tal bilar i ferjesamband Fusa - Os: Ferjesamband Hatvik Venjaneset Trafikken var ganske stabil fram til Då opna Tyssetunnelen og dermed vart det nedgang. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -80-

81 Side Endring i den kommunale økonomien. Endring i lånegjeld og fondskapital i mill. kr. Utgifter og inntekter 2000 Endr Endr Endr Lånegjeld Fondskapital Netto lån Låneopptak har finansiert dei fleste kommunale bygg og anlegg og dette har ført til at gjelda er blitt meir enn tredobla på femten år. Fondskapitalen har også auka og årsaka er god avkastning frå det store kraftfondet. Auken er likevel langt lågare enn auken i lånegjeld, og resultat er blitt netto gjeld høgare enn fondskapitalen. Ser ein bort frå den lånegjeld som andre skal betale, var kommunen i realiteten gjeldfri fram til I åra etter har dette endra seg og i 2014 var gjelda blitt 200,0 mill. kr høgare enn fonda. I tillegg kjem pensjonspliktene som frå 2007 til 2015 vart dobla og kom opp i 1550,7 mill. kr. Det betyr at Kvinnherad kommune har kome opp i netto gjeldsplikt på over ,- kr pr. innbyggjar. Endring i driftsresultat i mill. kr. Driftspostar 2000 Endr Endr. i % 2007 Endr Endr. i % 2014 Endr Driftsinntekter ,8 % ,1 % Driftsutgifter + avskriving ,7 % ,5 % Brutto driftsresultat ,6 % ,5 % Kapitalinntekt avskriving ,3 % ,3 % Netto driftsresultat ,4 % ,6 % Netto drift i % av inntekter 18,7 % -15,1 % -80,7 % 3,6 % 0,2 % 5,6 % 3,8 % -14,9 % I perioden har Kvinnherad gått frå å vere ei heller rik kommune, til å bli ei kommune som slit med høgare driftsutgifter enn driftsinntekter. Når rekneskapen likevel ligg på plussida skuldast dette god avkastning frå kraftfondet. Årsaka til utviklinga er først og fremst auke i talet på tilsette. Sjølv med reduksjon i 2012 og 2013 ligg lønsutgiftene langt over samanliknbare kommunar. Ein konsekvens av dei høge lønsutgiftene er låg vekst i andre driftsutgifter. Dette kjem fram om ein samanliknar med Voss som har hatt ei ganske lik folketalsutvikling. Endring i driftsutgiftene til Voss og Kvinnherad. Kommune Driftspost 2003 Endr Endr. i % 2008 Endr Endr. i % 2014 Endr Voss Løn ,2 % ,1 % Andre utg ,0 % ,0 % Driftsutgift ,6 % ,2 % Kvinnherad Løn ,1 % ,4 % Andre utg ,1 % ,9 % Driftsutgift ,3 % ,3 % I perioden har også den statleg finansieringsordninga blitt endra i favør av kommunar med vekst, noko som har gjeve Kvinnherad heller låg auke i inntektene. Dette går fram av utviklinga i dei frie inntektene (skatt og rammetilskot). Frie inntekter i Kvinnherad, Voss og Stord. Kommune 2001 Endr Endr. i % 2008 Endr Endr. i % 2014 Endr Kvinnherad ,4 % ,7 % Voss ,1 % ,3 % Stord ,1 % ,4 % I tillegg til denne utviklinga har fallande straumprisar resultert i lågare kraftinntekter. Med nedgang i tal tilsette, fallande rente og høg avkastning frå kraftfondet har Kvinnherad likevel makta å gå med rekneskapsoverskot dei siste åra. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -81-

82 Side Økonomi. Alt det kommunane driv med blir finansiert av skatt, rammetilskot, øyremerka tilskot, gebyr, brukarbetaling og diverse andre kommunale inntekter. Ved utrekning av rammetilskotet tek ein omsyn til varierande utgiftsbehov og ulik skatteinngang, men ein har så langt sett bort frå andre kommunale inntekter. Dermed er det blitt stor variasjon i inntektene til dei ulike kommunane. Med lange interne reiseavstandar, forholdsvis mange unge og eit aukande tal gamle låg Kvinnherad sitt rammetilskot ganske høgt, og saman med eigedomsskatt og kraftinntekter vart resultatet inntekter langt over kommunesnittet. Høge inntekter har ført til høge utgifter med mange tilsette, godt og desentralisert tenestetilbod og høg lånegjeld. Innbyggjarane er med rette stolte av tilboda i dei ulike bygdene og ser det som sjølvsagt at dei eksisterande tilboda blir utvikla vidare. Problemet med fleire tilsette enn det staten meiner er nødvendig, er manglande statleg finansiering av dei årlege lønstillegga. Når kommunen sine eigne inntekter minkar har ein dermed kome i ein situasjon der utgiftene aukar raskare enn inntektene. Dette skaper behov for ein meir effektiv tenesteproduksjon, men så langt har høg avkastning frå det kommunale kraftfondet gjort det mogeleg å utsetje dei store endringane. No er fallande kraftprisar, låg vekst i skatteinngangen og langt mindre auke i rammetilskotet i ferd med å auke dei økonomiske vanskane. Driftsutgiftene er blitt høgare enn driftsinntektene, og sjølv med rentenedgang og utbytte frå kraftfondet blir det stadig større vanskar med å oppnå balanse. Inntektene frå konsesjonskrafta er avhengig av kraftprisane, og dei er på veg ned. Held nedgangen fram vil også eigedomskatt frå kraftverka og utbytte frå energiverket minke. Skatteinntektene er avhengig av lønsnivå og tal lønsmottakarar. I Kvinnherad ligg lønsnivået under snittet, og i tillegg fell talet på personar i arbeid. Staten kompenserer rundt 60 % av skattetapet, men like fullt har det blitt inntektstap siste åra. Det kanskje mest alvorlege er likevel endringane i rammetilskotet. Staten har innført endringar der tilskotsauken til vekstkommunane skal finansierast av kommunar med liten eller ingen vekst. I tillegg har redusert arbeidsgjevaravgift ført til reduksjon i både i rammetilskot og i skjønstilskot. Konsekvensen er blitt stort inntektstap så vel i 2015 som i Samtidig tyder signal på at det blir liten auke også i åra som kjem. Desse inntektsendringane vil føre til at Kvinnherad blir ei kommunen med inntekter langt meir lik snittet for alle kommunane i landet. Sjølv med ny eigedomsskatt på hus og hytter kan det ikkje lenger hevdast at kommunen er rik. Konsekvensen må bli at også utgiftene blir meir lik snittet. Kvinnherad har dei siste åra makta å redusere talet på tilsette. Til tross for dette ligg ein framleis over andre samanliknbare kommunar. Dette gjev lønstillegg som overstig inntektsveksten, og difor er det kun eit spørsmål om tid før talet på tilsette må reduserast ned mot kommunesnittet. Inntil driftsutgiftene og då spesielt lønsutgiftene er kome ned mot snittet, må det budsjetterast med overskot frå det kommunale kraftfondet. Fylkesmannen har i lang tid oppmoda om ikkje å nytte komande inntekter frå fondet i drifta, då det betyr at ein brukar midlar som ein ikkje veit om ein får. I staden bør eventuelt utbytte nyttast til finansiering av investeringar slik at ein unngår for store låneopptak og dermed for høg lånegjeld. Med reduksjon i driftsauken dei seinare åra og vedtak om vidare driftsinnsparing var ein på god veg til å følgje dette rådet, men dessverre har det dei siste åra gått andre vegen. I 2013 var ein Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -82-

83 Side 16 avhengig av 20,0 mill. kr i utbytte for å gå i balanse, i 2014 hadde dette auka til 25,0 mill. kr og i 2015 var summen kome opp i 30,0 mill. kr. Ein konsekvens av dette vil bli ekstra stort underskot den dagen kraftfondet ikkje gjev utbytte. I tillegg vil den høge lånegjelda halde fram med å auke, og det vil gje store utfordringar den dagen renta tek til å stige. I følgje KS vil det då bli to typar kommunar; dei med låg lånegjeld og gode tenester og dei med høg lånegjeld og dårlege tenester. I det statlege rapporteringssystemet KOSTRA er Kvinnherad plassert i gruppe 11. Behovsprofilen er ganske lik, men med færre innvandrarar, yrkesaktive og uføretrygda burde Kvinnherad sine utgifter lege under snittet for gruppa. I staden viser tala for 2014 at Kvinnherad hadde lønsutgifter som låg 71,6 mill. kr eller 11.3 % over. Det betyr at Kvinnherad framleis har 100 for mange tilsette. 3.1 Økonomistyring. Med aukande økonomiske vanskar har driftsreduserande tiltak fått auka merksemd, men utan at dei folkevalde så langt har makta å samle seg om dei store endringane: - Vinteren 2012 vart det sett ned eit økonomiutval som skulle vurdere konkrete tiltak. Inntektene låg då 14,2 % over kommunesnittet medan utgiftene låg 21,2 % over. I følgje fylkesmannen burde utgiftene lege godt under kommunegruppe Mange tilsette ville kvart år gje lønsvekst høgare enn det staten dekka, og dermed ville utgiftene halde fram med å vekse meir enn inntektene. Difor konkluderte utvalet med at 100 årsverk måtte bort dei neste tre åra. Det var usemje om kva tiltak som skulle setjast i verk, men like fullt gjekk kommunestyret inn for løysinga med 100 færre årsverk. - I tråd med vedtaket vart det omgåande sett i verk tiltak for å redusere talet på tilsette. Var det behov for politiske vedtak vart saker fremja, og resultatet vart mellom anna ja til nedlegging av Varaldsøy aldersheim, ja til konkurranseutsetjing av matinnkjøp til institusjonane og ja til offentleg utlegging av forslag til ny skulestruktur utan store investeringar. - I desember 2012 vedtok kommunestyret budsjett 2013 og økonomiplan Sjølv om det gjekk mot positivt rekneskapsresultat, held ein fast på målsetjinga om 100 færre tilsette. - Årsmelding og rekneskap for 2012 viste at verksemdene samla gjekk med overskot og at talet på årsverk var blitt redusert med På kommunestyremøte i mars 2013 vart det lagt fram drøftingssak om endring i dei økonomiske utfordringane. Der vart det peikt på at det truleg ville bli reduksjon i veksten i dei frie inntektene. Saman med fallande kraftprisar ville konsekvensen bli ytterlegare reduksjon i inntektene. For å møte denne utviklinga vart det tilrådd reduksjon i driftsnivået og stans i mange investeringar. - I juni 2013 vart revidert budsjett og økonomiplan lagt fram. Der vart det peikt på konsekvensane av store investeringar, utsett strukturendring, bortfall av inntekter, aukande konsulentbruk, minkande fagkompetanse, lågt vedlikehald og manglande vilje til endring. Tilrådinga var å inngå avtale med private for å tvinge fram nødvendige endringar i lånegjeld og tenesteproduksjon. Vedtaket vart i staden nye investeringar og styrking av tenesteproduksjonen. - I oktober 2013 la rådmannen fram budsjettgrunnlag 2014 og økonomiplan Der vart det peikt på at ytterlegare driftsreduksjonar ville krevje konkrete politiske vedtak om reduksjon i tenestetilbodet og strukturelle endringar. - I desember 2013 vedtok kommunestyret budsjett 2014 og økonomiplan Der vart driftsutgiftene auka og innsparingane utsett til seinare i økonomiplanperioden. - I starten av 2014 vart budsjettarbeidet ført tilbake til økonomikontoret der det vart etablert ei gruppe som i tillegg til utarbeiding av budsjett og rekneskap, skulle stå for kontroll og oppfølging samt rapportering gjennom tertialrapportar og eigne økonomisaker. - Årsmelding og rekneskap for 2013 viste at talet på årsverk kun var blitt redusert med 4. Dermed enda det med overforbruk for verksemdene og samtidig vart det svikt i driftsinntektene. Grunna rekordutbytte frå kraftfondet vart det likevel eit rekneskapsoverskot på over 83,0 mill. kr. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -83-

84 Side 17 - Konsekvensen av dette gode resultatet vart politisk fleirtal mot å endre skulestrukturen, samtidig som det vart sagt endeleg ja til å utvide Rosendalstunet og til å bygge ny Undarheim skule. - I Juni 2014 vart revidert budsjett og økonomiplan godkjent med mindre justeringar. - I oktober 2014 vart statsbudsjettet for 2015 lagt fram. Der vart det lagt opp til overføring frå kommunar utan vekst til kommunar med vekst. Kvinnherad kom ekstra dårleg ut av omlegginga. - I budsjett- og økonomiplangrunnlag for vart låg auke i rammetilskotet kompensert med utbytte frå kraftfondet direkte inn i drifta, innføring av eigedomsskatt på næring og seinare også på hus og hytte, samt nedlegging av Øyatun skule. - I desember 2014 vart budsjett 2015 og økonomiplan godkjent. Tilrådingane om inntektsauke vart godkjent, men forslaget om å legge ned Øyatun vart fjerna. I staden vart det lagt inn ytterlegare generelle innsparingar og pålegg om å utarbeide ny skulebruksplan. Vidare vart det sett av midlar til drift av Varaldsøy sjukeheim fram til Rosendalstunet var ferdig utvida. - I mars 2015 vart det lagt fram sak som viste ein del av dei tiltak som var sett i verk for å halde seg til vedtekne rammer. Kommunestyret vedtok at tiltak med konsekvensar for tenesteproduksjonen ikkje kunne setjast i verk før konkrete vedtak låg føre. - Årsmelding og rekneskap for 2014 viste driftsutgifter som var høgare enn driftsinntektene, men takka vere overskot frå kraftfondet vart det nytt positivt rekneskapsresultat. - I juni 2015 vart revidert budsjett og økonomiplan godkjent med mindre justeringar. - I november la rådmannen fram saldert grunnlag for budsjett 2016 og økonomiplan Grunna aukande gap mellom driftsutgifter og driftsinntekter vart det konkludert med at talet på stillingar måtte ned med ytterlegare I desember 2015 vart budsjett og økonomiplan godkjent. Verksemdene fikk generell nedskjering, men samtidig vart det vedteke at det skulle utgreiast korleis talet på tilsette kunne reduserast. Inntil sak låg føre skulle det innførast strakstiltak slik at ein unngjekk å bruke midlar ein ikkje hadde. - I januar 2016 kom det melding om at pensjonstrekket dei tre siste åra var 33,0 mill. kr for høge. - Rekneskapen for 2015 viser nytt gap mellom driftsutgifter og driftsinntekter, men takka vere tilbakebetaling av for høgt pensjonstrekk og nytt stort overskot frå kraftfondet, enda det med eit rekneskapsresultat på 56,326 mill. kr. 3.2 Driftsresultat og resultatvurdering. Utviklinga i kommunen sitt driftsresultat. Post Driftsinntekter Driftsutgifter Brutto driftsresultat Br. drift i % av innt. 2,0 0,9 1,4 2,9 0,8 4,2 2,0-1,0-0,8 Finansinntekter Finansutgifter Avskriving Netto driftsresultat N. drift i % av innt. 3,6-13,4 6,4 4,6-5,1 5,5 9,6 3,8 5,0 Sum bruk av avsetn Sum avsetningar Rekneskapsresultat Også i 2015 var driftsutgiftene høgare enn driftsinntektene. Utan ekstra inntekter grunna for høge pensjonsinnbetalingar dei tre siste åra, ville skilnaden på driftsutgifter og driftsinntekter ha auka til nær 30,0 mill. kr. Det betyr at driftsutgiftene kvart år aukar langt meir enn driftsinntektene. Netto driftsresultat enda på 53,065 mill. kr, og i tillegg til den ekstra pensjonsinnbetalinga var årsaka det høge overskotet frå kraftfondet. Utan slikt overskot ville også netto driftsresultat blitt negativt, og dette viser kor avhengig ein er blitt av store årlege overskot frå kraftfondet. Rekneskapsresultatet enda på 56,326 mill. kr og det er eit av dei beste nokon gong. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -84-

85 Side 18 Budsjett, rekneskap og avvik for kommunen sine inntekter: Inntektspost Rekn Rekn Bud Rekn Bud Kvinnherad kommune Rekn fellesskap og trivsel utvikling og vekst Avvik 2014 Bud Rekn Rammeoverfør Skjønnsmidler Selskaps./distrikt Skatt Inntektsutjamn Frie inntekter MVA-komp. inv MVA-komp. Drift Eigedomsskatt Utb. Kvin. Energi Utb. Kraftfondet Kons.straum Konsesjonsavgift Andre innt./utg Andre inntekter Renteinntekter Dekte rente/avdr Renteutgifter Avdragsutgifter Renter, avdrag Prem.avvik pensj Avsetj. driftsfond Drift til invester Bruk uny. oversk Dekking overskr Til disp. fond Bundne innt./utg Sum disp. innt Oversk./undersk Sum innt til drift Rammeoverføringane vart litt høgare enn budsjettert. Det same vart skatteinngangen, og dermed vart dei frie inntektene 7,425 mill. kr høgare enn venta. Utbytte frå kraftfondet vart 44,422 mill. kr høgare enn budsjettert, momskompensasjonen vart 0,374 mill. kr lågare og eigedomsskatten 0,275 mill. kr høgare enn budsjettet. Konsesjonsstraumen enda 5,454 mill. kr under budsjettet medan konsesjonsavgiftene enda 0,523 mill. kr over. Diverse andre inntekter og utgifter enda 1,108 mill. kr over budsjettet. Summen av andre inntekter vart dermed 40,500 mill. kr høgare enn vedteke budsjett. Renteinntekter frå bankinnskot vart høgare enn rekna med, medan dekte renter og avdrag vart lågare. Renteutgiftene på kommunen sine lån vart høgare enn rekna med og dermed vart dei samla utgiftene til renter og avdrag 2,482 mill. kr høgare enn i vedteke budsjett. Tilbakebetaling av ein større pensjonssum førde til at bundne inntekter og utgifter vart heile 27,046 mill. kr høgare enn i vedteke budsjett. Dermed vart dei samla inntektene 71,928 mill. kr høgare enn det budsjettet la opp til. Av mill. kr i samla inntekter har 792,856 mill. kr blitt nytta til drift av kommunen. Skilnaden som utgjere overskotet enda dermed på 56,326 mill. kr, og det er 56,052 mill. kr høgare enn det budsjettet la opp til. Samtidig førde overforbruk på drifta til at overskotet vart 15,876 mill. kr lågare enn det ville blitt om drifta hadde gått i balanse. Budsjett, rekneskap og avvik for verksemdene samla: Utgifts- og inntektspostar Rekn Rekn Rekn Rekn Rekn Rekn Bud Rekn Lønsutgifter Driftsutg. driftsinnt Sum utgifter Forbr. i % av budsjett 102,8 101,3 101,2 98,0 101,4 102,5 102,0 2,0 Sjølv med redusert arbeidsgjevaravgift heile året auka lønsutgiftene frå 2014 til 2015 med 3,4 %. Dermed enda det med ei lønsoverskriding i budsjettet på 12,862 mill. kr eller vel 1,7 % Avvik 2015 Avvik 2015

86 Side 19 Andre driftsutgifter minus driftsinntekter enda med ei overskriding på 3,014 mill. kr eller 9,0 %. For verksemdene samla vart det eit underskot på 15,876 mill. kr og det er 2,0 % over budsjettet. Så langt i 2016 er det lite som tyder på at det i år går mot eit mindre underskotet. Mellom anna er lønsutbetalingane etter to månader 5,0 % høgare enn på same tid i fjor. Endring i lønsutgiftene. Utgiftspost Endr Endr Endr. Fast løn Variabel løn Sos. kostnader Lønskostnader Fast løn har auka med 4,2 %, noko som er litt høgare enn lønsveksten. Variabel løn har kun auka med 2,5 %, og det er lågare enn lønsveksten. Sjølv med lågare arbeidsgjevaravgifta, har dei sosiale kostnadane auka med 3,4 %. Då ser ein bort frå at pensjonsinnbetalingane dei tre siste åre er vel 33,0 mill. kr for høge. Samla lønsauke siste året enda på 3,6 %, og årsaka til auken er at talet på tilsette ikkje har gått ned. Endring i andre driftsutgifter. Utgiftspost Endr Endr Endr. Forbruksmat Utstyr, vedl.h Kjøp Overføringar Finansutg Sum driftsutg Andre driftsutgifter har gått ned siste året, og årsaka er endra finansiering av samhandlingsreforma, samt mindre til inventar, utstyr, vedlikehald og materiell. Endring i driftsinntektene. Inntektspost Endr Endr Endr. Salsinntekter Refusjonar Overføringar Finansinntekter Sum driftsinnt Mellom anna auka sjukefråvær har ført til høgare refusjon enn året før. I tillegg er det auke i salsinntektene og i overføringane. Samla har driftsinntektene auka med 23,493 mill. kr eller 9,6 %. Budsjett, rekneskap og avvik for verksemdene: Verksemd Avvik 2008 Avvik 2009 Avvik 2010 Avvik 2011 Avvik 2012 Avvik 2013 Rekn Avvik 2014 Budsjett 2015 Rekn Avvik 2015 Felles skul/barn Halsnøy oppv.o Bringed. oppv.s Ølve oppv.sent Hatlestr. oppv.s Nordsida oppv Usked. oppv.s Åkra oppv.sent Omvikd. oppv.s Skarvel. skule Malmang. oppv Valen oppv.s Sunde oppv.s Undarh. Skule Rosend. ungd.s Øyatun ungd.sk Husnes ungd.sk Rosen. barneh Husnes barneh Skulane Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -86-

87 Side 20 Verksemd Avvik 2008 Avvik 2009 Avvik 2010 Avvik 2011 Avvik 2012 Avvik 2013 Kvinnherad kommune Rekn fellesskap og trivsel utvikling og vekst Avvik 2014 Budsjett 2015 Barnehagane Fellesutg. PLO Halsnøysona Husnessona Herøysundsona Rosendalssona Hatlestr.sona Sonene Tilt. barn/unge Tiltak vaksne NAV Helse og rehab Samfunnsutv Tekniske tene Brann, bygg Kom.teknikk Kultur og fritid Fellestenester Politikk Kyrkja Sum utgifter Fem av verksemdene samt fellesutgifter for sonene og for skule/barnehage gjekk med overskot, og spesielt den nye verksemda Brann, bygg gjekk med stort overskot. Samla overskot for desse verksemdene enda på 9,157 mill. kr. Alle dei andre verksemdene enda med overskriding og samla utgjere overforbruket mill. kr. For alle verksemdene samla vart dermed overforskridinga på 15,876 mill. kr. 3.3 Investeringar. Investeringsbudsjett og investeringsrekneskap for 2013, 2014 og Prosjekt Budsj Rekn Overf Budsj Rekn Overf Budsj Rekn Overf Nasjonalparks. /steinparken Verdiskapingsprogram naturarv Programvare IT Skilt vegnamn og adressetild. / dig. kart Marknadsføring Kvinnherad Utbygging breiband Tilskot breiband Kulturskulesenter Husnes Tilskot til kulturskulesenteret Ungdomsklubb Husnes kulturhus Stolar Husnes kulturhus Kjøkken Husneshallen Tilskot Torgplass Husnes sentrum Refusjon standardheving veg Husnes Rådhuset Rosendal ungdomsskule Rehabilitering basseng Rosendal Halsnøy skule Tilrettelegging Hatlestrand skule Forsikringsoppgjer Hatlestrand skule Symjehall Undarheim skule Uskedalen skule Trafikksikring Valen skule Undarheim skule, planlegging Utgreiing skulestruktur Veglys busslomme ved skulane på Husnes Plan ved sjukeheim/skulane på Husnes Trå skule vasskader Garderobe Mauranger barnehage Andre skule- og barnehageinvesteringar Lågterskeltilbod rusavhengige Utbygging Rosendalstunet Bad/rom Husnestunet Utbetring heis ved Halsnøytunet Husnes helsesenter Ombygging helsesenter Ølve alderspensjonat Rekn Avvik 2015

88 Side 21 Prosjekt Budsj Rekn Overf Budsj Rekn Overf Budsj Rekn Overf Rehabilitering sjukeheimar Diverse utbyggingstiltak sjukeheimane Kvadraten Aksen Omsorgsbustader Utbetring utleigebustader Rehabilitering kommunale bygg HMT / Enøk / Inneklima Brannstasjon Rosendal Brannstasjon Husnes Brannsikring kyrkjene Grunnkjøp Kommunale vegar og kaier/rassikring Kaiområde Rosendal Trafikksikring / Asfaltering Kobbebukta fiskerihamn Reparering skade Sjøstova Borgundøy Industriområde Børnes Industriområder og næringsareal Biobrenselanlegg Minibuss Rosendalstunet Digital kino Kunstgrasbane Halsnøy Fjellhaugen skisenter Valeparken Idrettsparken Husnes Reg.plan Husnes sentrum Trafikksikring Trafikksikringsplan Herøysund Veglys Planlegging Sandviklia industriområde Plan ny veg Løfallstrand, kote Plan Fjelbergsambandet Halsnøysambandet Planlegging ny ferjekai Varaldsøy Tilskot planlegging ny ferjekai Varaldsøy Plan Heradstun Plan Uskedalen Skiltplan Plan ved sjukeheim/skulane på Husnes Fiber mellom kom. Institusjonar Idrettspark Husnes Pensjonattomta Rosendal kjøp Pensjonattomta Rosendal sal Parkering Sunde ferjekai Trafikksikringsplan Kaldestadvegen Gang- og sykkelveg Bogsnes Skogsbilvegar Prosjekt utredning Kystsoneplan Husnes kyrkjegard Kontorbygg fellesrådet Naudmeldenett Eigenkapitalinnskot i KLP Sum lån med renter og avdrag Forskottering Tofte Ranavik Forskottering Løfallstrand Austrepollen Forskottering Tyssetunnelen Sum avdragsfrie lån med renter Vassverk generelt Vassbeh.anlegg Rosendal /Omvikdalen Hovudvassleidning Varaldsøy Nye VA-leidningar i Opsangervegen Herøysund vassverk Høgdebasseng Ølve Vassbehandlingsanlegg Ølve m.m Hovudvassleidning Ølve Auka kapasitet Husnes vassverk Tiltak Svartavatnet Husnes Sandvoll vassverk Årsnes vassverk Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -88-

89 Side 22 Prosjekt Budsj Rekn Overf Budsj Rekn Overf Budsj Matre vassverk Hovudvassleidning Bogsnes Pumpeleidning Toftevågen Kloakk Uskedalen m.m Diverse tiltak på leidningsnettet Infrastruktur Husnes Kloakk Ølveområdet Avløp Røssland Kaldestad Avløp Valen Slamavskiljar Løfallstrand Avløp Årsnes Avløp kaiområde Rosendal Hovudleidning ved elva i Rosendal Avløp Husnes industriområde Etableringslån Sum sjølvfinansierte lån Sum investeringsutgifter Sal av aksjer, areal og eigedomar Sal av næringsbygg Sal av kommunale bygg Refusjon spelemidlar MVA investering Aksjar og andelar Bruk av unytta lånemidlar Netto lånebehov Låneopptak Avdrag på lån i drifta Sum endring lån To tredeler av investeringsbudsjettet er blitt brukt i Ved revisjon av budsjettet for 2016 må det gjerast vedtak om kva midlar som skal overførast. Vidare må ein fullføre dei endra inndelingane av investeringane som vart starte i Lånegjeld og fondskapital. Utviklinga i kommunen sin lånegjeld dei siste åra. Lån Startlån Husbanken Skuleutbygging Lån til utbygging PLO Lån til VA sektoren Sjølvfinans. Lån Lån komm. Betaler Sum lånegjeld Dei sjølvfinansierte låna har auka medan lån som kommunen sjølv betaler har gått litt ned. Samla har lånesummen auka med 51,0 mill. kr. Kommunen får i ein periode hjelp av staten med låna til utbygging PLO og skuleutbygging, men også dette er lån som kommunen etter kvart må betale ned. I tillegg har kommunen 48,0 mill. kr i oppsamla premieavvik som må kostnadsførast i åra som kjem. Utviklinga i kommunen sine pensjonsforpliktingar dei siste åra: Pensjonsforplikting Samanlikna med tidlegare år er auken pensjonsforpliktingane heller låg siste året. Kommunen sin fondskapital. Fond Disposisjonsfond Sum bundne driftsfond Ubundne invest.fond Bundne invest.fond Konsesjonskraftfond Sum fondskapital Rekn Overf Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -89-

90 Side 23 Med rekneskapsoverskot dei siste åra har disposisjonsfondet auka. Samtidig har bundne driftsfond og investeringsfond auka noko. Samla er det ein auke i fondskapitalen siste året på 39,166 mill. kr. Endring i låneportefølje siste åra. Långjevar Rente Rente Husbanken , , ,- 2,33 % ,- 2,13 % Kommunalbanken , ,- Kommunalbanken , ,- 2,03 % ,- 1,71 % Kommunalbanken , ,- 1,78 % Kommunalbanken , ,- 1,78 % Kommunalbanken ,- 1,91 % ,- 1,91 % Kommunalbanken ,- 1,85 % Kommunalbanken ,- 1,47 % Kommunalbanken ,- 1,72 % KLP ,- 2,75 % ,- 2,75 % Danske Markets , ,- Danske Markets ,- SEB , ,- 1,73 % ,- 1,46 % DNB , ,- 1,75 % ,- 1,59 % DNB , , ,- 1,40 % Sparebanken , , ,- 2,28 % ,- 2,28 % Konsesjonskraft ,- Sum lånegjeld , , , ,- Gjennom rentebyteavtaler har kommunen sikra seg mot raske endringar. Tek ein omsyn til dette blir estimert fordeling mellom fast og variabel rente samt vekta snittrente følgjande: Faste og variable renter. Lånetype Lån Fordeling Vekta rente Fast rente ,- 97,8 % 2,19 % Variabel rente ,- 2,2 % 2,00 % Sum ,- 100,0 % 2,19 % Vekta rente har gått ned frå 3,22 % i 2013 til 2,70 % i Sjølv med gjeldsauke vart det dermed liten auke i rentekostnadane. Kommunen sin likviditet Bankinnskot og skattetrekk , , , , ,- Kortsiktige fordringar , , , , ,- Kraftfond , , , ,-* ,- Korts. gjeld eks. premieav , ,- Bundne driftsfond , , , , ,- Disposisjonsfond , , , , ,- Ubundne investeringsfond , , , , ,- Bundne investeringsfond , ,- Unytta lånemidlar , , , , ,- Sum likviditet , , , , ,- Omløpsverdien på kraftfondet er ved årsskifte på ,- kr. Likviditeten er framleis god, men har gått litt ned siste året. 3.5 Tidlegare KOSTRA-tal. Ein grundig rapport om Kvinnherad sine KOSTRA-tal i høve til kommunane samla og i høve til meir samanliknbare kommunar vil bli lagt fram når endelege KOSTRA-tal for 2015 blir lagt fram den I denne årsmeldinga vil ein kun vise til tidlegare KOSTRA-tal. Ei viktig årsak til dette er at det var ein grundig gjennomgang i fjor, og endringane i høve til andre frå 2014 til 2015 ser for Kvinnherad sin del ut til å vere begrensa. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -90-

91 Side 24 Økonomisk oversikt drift i kroner pr. innbyggjar. Kvinnherad 2012 Landet 2012 Skilnad 2012 Kvinnherad 2014 Landet 2014 Skilnad Rammetilskot Skatt på inntekt og formue = Frie inntekter Brukarbetaling Andre sals- og leigeinntekter Overf. med krav til motyting Andre statlege overføringar Andre overføringar Eigedomsskatt Andre direkte og indirek. Skattar Sum driftsinntekter (A) Fast og variabel løn Sosiale kostnader = Sum Lønsutgifter Kjøp som inngår i tenesteprod Kjøp som erstattar tenesteprod Overføringar Avskrivingar Fordelte utgifter Sum driftsutgifter (B) Brutto driftsresultat (A-B) Renteinnt., utbytte og eigarutt Gevinst finansielle instrumenter Mottekne avdrag på utlån Sum finansinntekter (C) Renter, provisjon, finansutgifter Tap på finansielle instrumenter Avdrag Utlån Sum finansutgifter (D) Resultat finanstrans. (C-D) Motpost avskriving Netto drift (E=A-B+C-D+avs.) Bruk av mindreforbr./ disp.fond Bruk av bundne fond Bruk av avsetjingar (F) Overført til investeringsreknesk Dekking meirforbr./til disp.fond Avsetjing til bundne fond Nye avsetjingar (G) Rekneskapsres. (E+F-G) Kvinnherad hadde i 2014 driftsinntekter som låg 100,0 mill. kr eller 10,4 % over snittet for alle kommunane i landet. Dette var ein nedgang frå 2013 då driftsinntektene låg 117,0 mill. kr eller 12,5 % over snittet. I 2012 var skilnaden 128,1 mill. kr eller 14,1 %. I 2014 hadde Kvinnherad driftsutgifter som låg 114,6 mill. kr eller 12,0 % over kommunesnittet. Det var ein auke frå 2013 då driftsutgiftene låg 109,5 mill. kr eller 11,9 % over snittet. I 2012 var skilnaden 103,0 mill. kr eller 11,6 %. Når utgiftene aukar og inntektene minkar, må resultatet bli eit stadig svakare brutto driftsresultat. Dette skjer sjølv om Kvinnherad hadde lønsutgifter i 2014 som kun låg 154,4 mill. kr eller 26,5 % over kommunesnittet medan dei i 2012 låg heile 162,7 mill. kr eller 29,9 % over. Når også finansutgiftene ligg godt over snittet, er det kun dei høge finansinntektene som gjere at Kvinnherad framleis har eit positivt netto driftsresultat. Skulle dei høge finansinntektene svikte må konsekvensen bli underskot på rekneskapen. Kommunen er med andre ord blitt heilt avhengig av eit stort og aukande utbytte frå kraftfondet. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -91-

92 Side 25 Når veksten i skatt, rammetilskot og kraftinntekter ser ut til å bli låg i åra som kjem, må tiltak setjast i verk slik at også veksten i utgiftene blir lågare. Fordeling brutto driftsutgifter i kroner pr. innbyggjar: Kvinnherad 2012 Landet 2012 Skilnad 2012 Kvinnherad kommune Kvinnherad fellesskap og trivsel utvikling og vekst Landet 2014 Skilnad 2014 Administrasjon og leiing Barnehagane Skulane Helse og omsorg Bustader Sosialtenesta Barnevernet Kyrkja Kultur Plan, natur og miljø Vatn, avløp og renovasjon (VAR) Næring Samferdsle Brannvern Andre driftsutgifter Sum driftsutgifter (B) Kvinnherad hadde i 2014 seks sektorar og fagområder med driftsutgifter som låg 150,0 mill. kr over snittet for alle kommunane i landet. Skulane låg 54,0 mill. kr eller 28,5 % over, Helse og omsorg låg 85,5 mill. kr eller 27,5 % over, Plan, natur og miljø låg 5,0 mill. kr eller 43,3 % over, og Kyrkja låg 1,5 mill. kr eller 19,3 % over. Næring låg 17,2 mill. kr over, men her var årsaka kjøp av konsesjonskraft som gav kommunen inntekt. Vidare låg VAR 3,3 mill. kr over, og årsaka var at mange kommunar har skilt denne sektoren ut i eigne selskap. Resten av kommunen hadde driftsutgifter som låg 53,0 mill. kr under kommunesnittet. Kultur og Samferdsle låg på snittet, medan Administrasjon og leiing låg 6,4 mill. kr eller 11,2 % under, Barne-hagane låg 0,8 mill. kr eller 0,7 % under, Bustader låg 11,2 mill. kr eller 68,2 % under, Sosialtenesta låg 5,8 mill. kr eller 13,1 % under, Barnevernet låg 2,8 mill. kr eller 9,5 % under og Brannvernet låg 1,1 mill. kr eller 9,2 % under. Løn er framleis den klart største driftsutgifta. I 2012 utgjorde lønsutgiftene 71,3 % av Kvinnherad sine samla driftsutgifter, medan dei for kommunesnittet låg på 61,2 %. I 2014 var lønsdelen blitt redusert til 68,8 %, medan den for snittet var redusert til 60,9 %. Fordeling lønsutgifter i kroner pr. innbyggjar: Kvinnherad 2012 Landet 2012 Skilnad 2012 Kvinnherad 2014 Landet 2014 Skilnad 2014 Administrasjon og leiing Barnehagane Skulane Helse og omsorg Bustadane Sosialtenesta Barnevernet Kultur Plan, natur og miljø Vatn, avløp og renovasjon (VAR) Næring Samferdsle Brannvern Andre lønsutgifter Sum lønsutgifter Kvinnherad kommune sine lønsutgifter til barnehagane, skulane og helse og omsorg var i 2014 høgare enn dei samla lønsutgiftene til snittkommunen. Når inntektene er fallande og på god veg ned mot snittet, må lønsutgiftene gå same vegen. Skal dette skje samtidig som ein held fast på skjerming av barnehagane, skulane og helse og omsorg, må alle dei andre kommunetilsette fjernast. Det betyr nedlegging av administrasjon og leiing, -92-

93 Side 26 sosialtenesta, barnevernet, kultur, plan, natur og miljø, VAR, næring, samferdsle, brannvern og alle andre fagområde. Dette viser kva utfordringar kommunen vil møte når ein vil auke og ikkje redusere utgiftene til dei tunge sektorane. Om det ikkje er eit mål å bli lik snittkommunen, bør det i alle fall vere eit mål å bli lik KOSTRAgruppe 11 som er den gruppa Kvinnherad er plassert i. Også her er det langt fram til målet. Kvinnherad samanlikna med kommunegruppe 11. Kvinnherad 2012 Gruppe Kvinnherad 2014 Gruppe Netto lånegjeld i kroner pr. innbyggjar , , , ,- Brutto driftsresultat i % av brutto driftsinntekter 4,2 2,1-1,0 0,6 Netto driftsresultat i % av brutto driftsinntekter 5,5 2,3 3,8 0,7 Netto drift barnehagane pr. barn 1-5 år , , , ,- Netto drift skulane i kroner pr. elev , , , ,- Netto drift pleie og omsorg i kroner pr. innbyggjar , , , ,- Korrigert brutto drift pr. mottakar av heimehjelp , , , ,- Korr. brutto drift pr. kommunal institusjonsplass , , , ,- Sjølv om skilnaden i lånegjeld har minka ligg Kvinnherad framleis 186,0 mill. kr over gruppe 11. Også for gruppe 11 aukar driftsutgiftene meir enn driftsinntektene, men dei har enno ikkje kome så langt som Kvinnherad der utgiftene no er høgare enn inntektene. Med utbytte frå kraftfondet har Kvinnherad likevel høgast netto driftsresultat. Dei tunge sektorane har både brutto og netto driftsutgifter som ligg langt over gruppe 11, og dette viser at det er her tiltak må setjast i verk om kommunen skal makte å få orden på økonomien. Rangerer ein alle kommunane i landet ser ein at økonomien til Kvinnherad har blitt betre dei siste åra. Årsaka er delvis arbeidet med å få ned driftskostnadane, men først og fremst tre år med ekstra god avkastning frå kraftfondet. Økonomiske rangering av Kvinnherad i høve til alle kommunane i landet. Rekneskapsområde Løn som del av samla brutto driftsinntekter Korrigert netto driftsresultat Korrigert netto driftsresultat siste fire år Finansresultat i høve til brutto driftsinntekter eksklusiv avdrag Disposisjonsfond i høve til brutto driftsinntekter Netto lånegjeld i høve til brutto driftsinntekter Endring i lånegjeld siste fire år Investeringar i høve til brutto driftsinntekter Snitt investeringar som andel av brutto driftsinntekter siste fire år Andel av investeringane finansiert med lån Oppsamla premieavvik i høve til brutto driftsinntekter I 2011 låg Kvinnherad heilt i botnen på dei fleste parameter og det året gav kraftfondet negativt utbytte. Også dette viser kor avhengig kommunen er blitt av stort kraftfondsutbytte. Som alt påpeikt tyder mykje på at Kvinnherad sine inntekter vil auke lite i åra som kjem. Om utbytte frå kraftfondet skulle minke og kanskje bli negativt, vil kommunen raskt på ny ende i botnen av kommunerangeringa. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -93-

94 Side Tenesteproduksjon. 4.1 Arbeidsgjevarpolitikk. Mål for arbeidsgjevarpolitikken: Kvinnherad kommune har god evne til å halde på og lata medarbeidarane få utvikle seg. Vi har dermed god konkurranseevne i arbeidsmarknaden. Menneskesyn: Menneske som vert verdsett, vist omsorg og tillit og gjeve ansvar, vil yte sitt beste, trivast og gje eit positivt bidrag til organisasjonen. Strategiske grep for å nå vedtekne mål: - Leiarskap og identitet, kommunikasjon, læring og utvikling, tillit, toleranse og fridom. Leiarskap og identitet: - Ein unik organisasjon, - rik på arbeid som gjev meining. - Tru på at arbeidstakarar som er myndiggjort, vist tillit, toleranse og gjeve fridom, vil løyse dei komplekse oppgåvene på ein effektiv og god måte tilpassa det einskilde menneske. - Leiarane er kulturbyggjarar i organisasjonen når det gjeld kampen om arbeidskrafta. - Kommunen sitt fortrinn er at leiarane viser tillit, toleranse og gjev fridom til sine medarbeidarar. Læring og utvikling: - Våre tilsette, eller våre talent, har høve til å realisere seg sjølve i Kvinnherad kommune. - I møte med nye utfordringar vil utviklingskompetanse vere viktigare enn kompetanseutvikling. - Kvinnherad kommune sitt fortrinn vil vere å sikre at organisasjonen gjennomfører læringstiltak for auka kvalitet og kompetanse etter utvikling, behov og praksis i organisasjonen. Tillit, toleranse og fridom: - Våre medarbeidarar er dei viktigaste ambassadørane for å rekruttere og halde på arbeidskrafta. - Kvinnherad kommune sitt fortrinn er at vi i praksis synleggjer at medarbeidarane er vist tillit. - Dei myndiggjorte medarbeidarane kan sjølve påverke si arbeidstid og kven ein vel som samarbeidspartnarar for å løyse oppgåvene på den beste måten for kvart einskild menneske. Utfordringar: - Kvinnherad vil møte dei same hovudutfordringane som alle andre kommunar i åra som kjem: Evne til utvikling og nyskaping samt tilgang på arbeidskraft. Utviklingstrekk: - Auka behov for spesialkompetanse og generalistar i ein stramare arbeidsmarknad. - Stor avgang grunna dei store etterkrigskulla og låg avgangsalder grunna tidleg pensjonering. - Høgt tal på uføre og låg arbeidskraftutnytting, mange deltidstilsette, høgt sjukefråvær, få med innvandrarbakgrunn og få med redusert funksjonsevne. - Omdømeutfordringar attraktiv arbeidsplass og yrke. - Stadig nye oppgåver til kommunane samtidig som sentraliseringa aukar. Strategigrunnlag: - Gode leiarar som utviklar attraktive arbeidsplassar er ein føresetnad for å lukkast med å rekruttere og halde på verdifull kompetanse. - Tilfredse medarbeidarar oppnår ein med organisering av arbeidet, tilbakemeldingar bli sett, støtte og utfordringar, fridom, ansvar og mynde, karriereutvikling, kompetanseutvikling og livsfasetilpassing. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -94-

95 Side Tilsette. Tilsette og årsverk etter aldersgrupper. Fødselsår Tilsett Årsverk Tilsett Årsverk Tilsette Årsverk Tilsette Årsverk Tilsette Årsverk , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,73 7 6,20 2 1,60 2 1,6 1 1,00 Sum , , , , ,66 Tal årsverk for 2014 viser seg å vere sett 10 for lågt, men likevel er auken frå 2014 til 2015 på over 20 årsverk. Det er fleire årsaker til denne auken. Kommunen arbeider mellom anna kontinuerleg med å få ned mengda av uønskt deltid. Særleg gjeld dette i pleie og omsorg. I tillegg gjorde endringar i Aml seg gjeldande i Denne endringa gjev rett til auka stilling for tilsette som over tid har arbeidd meir enn den stillingsprosenten dei har i botnen. I praksis vil dette mellom anna bety auka bruk av «vikarpool» i staden for bruk av vikarar utan fast stilling. Sjølv om ein då får ein auke i årsverk betyr ikkje dette alltid fleire utførte årsverk. Pleie og omsorg har også blitt pålagd nye tenester. Mellom anna gjeld dette nye desentraliserte institusjonar med døgnbemanning. Tal frå tildelingskontoret syner også markant auke i tildelte tenester. Ut frå dette er det ikkje unaturleg med ein auke innan pleie og omsorg. Årsverk ved kvart tenesteområde. Område Endr. frå 2011 Skulane 280,45 284,34 258, ,91 257,1-5,8 Barnehagane 120,20 128,04 112,58 109,51 104,52 109,4 +4,9 Sonene 334,36 348,66 336,73 350,39 363,81 398,9 +35,1 Helse, TRV, TTBU, NAV 119,38 119,89 124,85 90,80 89,73 91,6 +0,9 Samf., teknisk, kultur, felles 185,98 192,36 182,03 200,12 187,81 184,7-3,1 Sum 1040, , , , , ,66 +31,8 Det må understrekast at det i desse tala inngår organisatoriske endringar. Fleire tenester er mellom anna flytta frå «gamle TRV» til sonene og kultur. Slike endringar ser ein ikkje frå 2014 til Skulane har på ny klart å redusere noko. Dette har i hovudsak samanheng med færre elevar og mindre bruk av assistent. Av alle tilsette er 292 eller 20,4 % menn og 1141 eller 79,6 % kvinner. Dette viser at kommunen er ein kvinnedominert arbeidsplass, og med høg snittalder på mennene er det liten grunn til å tru at dominansen vil bli mindre i åra som kjem. Utdanningsnivå fordelt på kjønn og alder. Fødselsår Ufaglært Faglært Høgskule og universitet Menn Kvinner Menn Kvinner Menn Kvinner Sum Det er stabilitet i høve til ufaglærde og faglærde tilsette, medan talet på høgskuleutdanna held fram med å auke. Kompetanse vert stadig viktigare og denne tendensen peikar difor i positiv retning. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -95-

96 Side 29 Ein del av faglærde menn er frivillige brannmenn som ikkje går i vakt. Dei er no tilsett i ein liten stillingsbrøk for pålagde øvingar etc. Ser ein på ufaglært arbeidskraft er dette i stor grad unge tilsette. Dette skuldast i stor grad studentar som ynskjer litt inntekt ved sida av studiet og som difor arbeider i «helgevaktstillinger» innan pleie og omsorg. 4.3 Likestilling. Av om lag 1041 årsverk vart kun 186 eller 17,9 % utført av menn i Det betyr at kommunen i aukande grad er blitt ein kvinnedominert arbeidsplass. Fleire sektorar som før var mannsdominerte har etter kvart fått fleire kvinnelege tilsette. Det same ser ein ikkje i dei tradisjonelle kvinneyrka. Særleg pleie og omsorg og barnehagesektoren er framleis svært kvinnedominert. Samtidig minkar det på menn i grunnskulen. Til tross for dette har ein ikkje innført noko form for kvotering, men ein har i nokre tilfelle oppmoda menn om å søkje. Særleg i oppvekstsektoren er det viktig at barn kan få mannlege rollemodellar. Innan pleie og omsorg kan nye turnusordningar kanskje gjere utlyste stillingar meir attraktivt for menn. I kommunen har tilsette lik løn for likt arbeid. Utdanning, ansvar og oppgåver i stillinga er avgjerande for lønsplasseringa, ikkje kjønn. 4.4 Rekruttering. Kvinnherad kommune ser framleis ut til å vere ein attraktiv arbeidsplass. Ein har ikkje store rekrutteringsutfordringar innan dei fleste sektorane. Delvis ser ein også resultat av dårlegare tider innan private verksemder, då søkjarlistene på stillingar som ikkje krev ei spesifikk utdanning har auka. Geografien er utfordrande også i personalsamanheng. Å rekruttere høgskuleutdanna personar til utkantane er vanskeleg, og difor har kommunen i nokre høve nytta seg av bemanningsbyrå. Kommunen sin geografiske plassering er også ei utfordring når det gjeld å få tak i fagpersonar til små fagmiljø. Mellom anna har ein i fleire år freista å rekruttere fleire psykologar utan å lukkast. I 2015 har det vore god tilgang på legar, då mange nyutdanna ynskjer seg arbeid i heimkommunen. Dette i kontrast til nabokommunane som slit med å skaffe seg slik kompetanse. Kommunen har også dette året delteke på fleire arrangement for å synleggjere seg som attraktiv arbeidsplass. Dette har i hovudsak vore arrangement lokalt og regionalt i samarbeid med og i regi av Samarbeidsrådet for Sunnhordland og høgskulen Stord/Haugesund. Kommunen har jobba med å rekruttere ny rådmann etter at Trond Sætereng slutta hausten Utviklingspartnar A/S vart nytta som rekrutteringsbyrå. Då søkjarfristen gjekk ut i august hadde ein motteke 11 søknader. Etter intervjurundar vart det bestemt at Utviklingspartnar A/S skulle søkje vidare i marknaden etter «den beste rådmannen for Kvinnherad». Frå Trond Sætereng slutta og fram til ny rådmann kunne starte var Kjell O. Nygård fungerande rådmann (ved uttak av ferie) og konstituert rådmann (i vakanse). I eit ekstraordinært kommunestyremøte den 29. oktober vart Odd Ivar Øvregård tilsett som rådmann i Kvinnherad. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -96-

97 Side Seniorpolitikk. Om lag 20 % av årsverka til kommunen vert utført av personar som anten er over 60 år, eller som fyller 60 år i løpet av Dette er ei utfordring vi må være førebudde på dei næraste åra då det kan føre til at kommunen vil misse viktig kompetanse. Å ha tilsette lengst muleg i arbeid er samfunnsøkonomisk lønsamt og ein del av IA-avtalen. At tilsette sluttar heilt med AFP er også ei dyr ordning for det offentlege. Med bakgrunn i dette har kommunen i fleire år hatt seniorpolitiske retningsliner. Desse har vore reviderte ein gong tidlegare og i 2015 var hovudpoenga i seniorpolitikken følgjande: 1. Kommunen skal strekke seg lengst mogeleg for å tilby tilsette som ønskjer det å ta ut gradert AFP. 2. Bonus på 4 % av årsløn (maksimalt ,- kr) for dei som er mellom 62 og 67 år og som framleis står i same stillingsprosent. Bonus til tilsette er ei dyr ordning og i 2015 kosta ordninga om lag ,- kr. Samstundes kunne ein stille spørsmål om kor målretta dette tiltaket var. Difor var ordninga oppe til revisjon i desember Resultatet vart eit vedtak i administrasjonsutvalet om at det ikkje ville bli inngått nye avtaler om bonus etter , men at resten av seniorpolitikken framleis vart ståande. 4.6 Kompetanse og læring. I 2015 har kommunen følgd nasjonale satsingsområde på kompetanse- og inovasjonstilskot gruppeleiarar og leiarar i pleie og omsorg har tatt to, tre ulike modular i helseleiing. Desse modulane er eit samarbeid mellom RO senteret, Høgskulen i Hedemark og Fagakademiet. 1. Modul: Leiing av myndiggjorte medarbeidarar og utvikling av personlege leiareigenskapar. 4. Modul: Samhandling, kommunikasjon og forhandlingskompetanse. 5. Modul: Jus for leiarar i helse- og omsorgstenesta. Kommunen har kontinuerleg fokus på å gje ufaglærte med lang realkompetanse hjelp og støtte til å ta grunnutdanning på deltid. Fleire tilsette er i gang med desentralisert sjukepleie og vernepleie. Vaksne tilsette får fagleg vidareutdanning, og ein ser at denne gruppa utgjere ei ekstra stabil og god arbeidskraft for kommunen. I tillegg har nokon høgskuleutdanna fullført vidareutdanning i fleire fagområde. Lærarar som tar 30 stp. får fri vikar i 37,5 % stilling over 2 semester. For faga matematikk og naturfag dekker staten vikarutgiftene fullt ut. For andre fag dekker staten 60 % og kommunen 15 % av vikarutgiftene. For alle ordningane dekker kommunen utgifter til reise, opphald og bøker i samband med studiet. For skuleåret får 7 lærarar, 2 rektorar og 1 tilsett på PPT statleg vidareutdanning. I tillegg har ein lærar fått statleg stipend på ,- kr for å ta praktisk pedagogisk utdanning. I regi av Forum for oppvekst i Sunnhordland blir det sett opp kurs på dei felles planleggingsdagane i regionen. Kursa blir knytt opp til deltaking i ulike satsingar som Vurdering for læring og Ungdomstrinn i utvikling, statlege føringar og innmeldte behov i den enkelte kommune. Alle dei fem ungdomsskulane deltek i Ungdomstrinn i utvikling frå hausten 2015 og tre semester fram i tid. Alle har lesing som tema med unntak av Hatlestrand som har klasseleiing. Alle skulane har samarbeid med Høgskulen i Bergen, og i tillegg er det tilsett statleg utviklingsleiar som føl opp skulane. Kvinnherad gar fått vel ,- kr til vikar og reiseutgifter for skulane sine eigne ressurslærarar. Våren 2015 kartla ein fordjuping i basisfaga norsk, engelsk og matematikk på den enkelte skule. Skilnadane var store og enkelte skular hadde ikkje lærarar med fordjuping i desse faga slik staten no krev. I 2016 vil det bli nærare vurdert kva kompetanse den enkelte skule har behov for. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -97-

98 Side Nærvær. I 2014 hadde kommunen eit ekstra godt resultat i høve til nærvær. I 2015 er resultatet blitt meir lik tidlegare år. Ser ein på første og andre halvår kvar for seg, blir 2015 ekstra svakt i første halvår. I andre halvår er resultatet i 2015 derimot betre enn i Den store endringa frå første til andre halvår kan ha mange årsaker. Ei årsak kan vere at ein hausten 2015 hadde eit miniseminar med NAV arbeidslivsenter der over 100 deltok. Her var fokus å førebyggje korttidsfråvær gjennom dialog med tilsette, arbeidsgjevar og lege. Evalueringa av seminaret var god og det vart spesielt peikt på nytten av at dei ulike aktørane høyrer det same. Ser ein på sjukefråvær fordelt på kjønn finn ein same tendens som i samfunnet elles. Sjukefråværet blant menn er 3,8 %, medan det blant kvinnene ligg på 9,0 %. Dette er ei viktig årsak til at det i fleire år er blitt jobba aktivt for å få ned fråværet på dei mest kvinnedominerte arbeidsplassane. Også i 2015 er det blitt jobba aktivt med nærvær i fleire bedrifter, og spesielt i barnehagane har ein fått eit betre resultat enn tidlegare. Sjølv om det er stor variasjon frå barnehage til barnehage, er det positivt med så stor betring. Barnehagane saman med Pleie og omsorg har generelt eit høgt sjukefråvær i heile landet. Slik er det og i Kvinnherad kommune, men samla ligg kommunen framleis litt under kommunesnittet. Sum eigenmeldingar og sjukemeldingar: Tenesteomr. / verksemd Fråvær 2009 Fråvær 2010 Fråvær 2011 Fråvær 2012 Fråvær 2013 Fråvær 2014 Fråvær 2015 Endr Skulane 5,2 % 6,6 % 6,4 % 6,6 % 6,6 % 5,2 % 5,9 % 0,7 % Barnehagane 11,4 % 12,5 % 11,0 % 11,9 % 10,7 % 11,1 % 10.2 % -0,9 % Halsnøysona 9,3 % 8,1 % 8,7 % 5,7 % 5,5 % 7,3 % 6,9 % -0,4 % Husnessona 15,2 % 11,1 % 11,5 % 13,0 % 11,2 % 12,5 % 12.9 % 0,4 % Herøys. komp.sent 15,7 % 13,2 % 13,9 % 13,8 % 8,7 % 10,7 % 10,8 % 0,1 % Rosendalssona 9,8 % 7,1 % 7,0 % 8,3 % 10,1 % 9,0 % 7,4 % -1,6 % Hatlestrandsona 7,8 % 9,9 % 9,4 % 11,1 % * Helse og rehab. 7,3 % 6,2 % 7,0 % 4,5 % 5,2 % 4,0 % 5,5 % 1,5 % TRV / NAV 9,2 % 9,7 % 12,0 % 7,5 % 12,6 % 10,8 % 11,9 % 1,1 % TTBU 7,4 % 7,6 % 9,5 % 6,3 % 8,0 % 10,3 % 8,3 % -2,0 % Samfunnsutvikling 5,4 % 6,4 % 3,4 % 1,9 % 2,9 % 2,3 % 6,4 % 4,1 % Tekniske tenester 9,3 % 8,3 % 10,4 % 9,6 % 8,0 % 5,0 % 8,4 %** 3,4 % Kultur og fritid 7,4 % 5,7 % 4,2 % 7,5 % 4,9 % 3,6 % 2,8 % -0,8 % Fellestenester 4,6 % 4,6 % 3,8 % 5,5 % 4,5 % 3,0 % 6,1 % 3,1 % Kommunen samla 8,9 % 8,4 % 8,5 % 8,6 % 8,0 % 7,6 % 8,1 % 0,5 % *Hatlestrandssona slått saman med Rosendalssona **Tekniske tenester er blitt delt i Brann, bygg og eigedom og i Kommunalteknikk. For samfunnet og då spesielt for staten har sjukefråvær ein høg pris. Difor er det viktig at ein framleis arbeider for å førebyggje sjukefråvær. Regelverket seier at dei fyrste 16 dagane av sjukemeldinga skal betalast av arbeidsgjevar. Om ein deler Kvinnherad sitt sjukefråvær opp ser ein at kommunen har om lag 1,0 % eigenmeldt sjukefråvær og 1,0 % legemeldt fråvær under 16 dagar. Resten av fråværet er langtidsfråvær som kommunen får refundert storparten av frå NAV. Dette inneheld og dei som vert uføre og som før det brukar opp sine sjukepengerettar (52 veker). I utgangspunktet er det om lag 2,0 % sjukefråvær som belastar kommunen økonomisk. Ein veit at det er ein heller liten del tilsette som utgjer store deler av dette fråværet. Leiarane i kommunen har då også i stor grad søkt om fritak frå arbeidsgjevarperioden for mange med kroniske lidingar. Dermed vert og deler av dette fråværet refundert. Svangerskapsrelatert fråvær vert og refundert. Som arbeidsgjevar må kommunen rekne med utgifter i samband med sjukefråvær, men ingen ting tyder på at utgiftene her er spesielt høge. Dette til tross for at nær 85,0 % av dei tilsette er kvinner. 4.8 AMU arbeidsmiljøutval. I tråd med 7 i Arbeidsmiljølova har kommunen etablert eit fast arbeidsmiljøutval med fire Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -98-

99 Side 32 representantar frå arbeidsgjevar og fire frå arbeidstakarane. Utvalet har i 2015 hatt tre møte. Arbeidsgjevar har leiarvervet denne perioden. 4.9 Etikk og samfunnsansvar. Kommunikasjonsreglane til kommunen ligg framleis i botnen for arbeidet med godt arbeidsmiljø. Grunntanken i organisasjonen er at alle tilsette har ansvar for seg sjølve og sin måte å vere på i forhold til andre, og at kvar einskild skal bidra til at arbeidsplassen vert opplevd som triveleg. Hovudinntrykket er at reglane er godt kjent i organisasjonen og vert nytta. Felles kommunikasjonsreglar i Kvinnherad kommune. Felles kommunikasjonsreglar Eg viser diskresjon Eg har lov til å seie nei Eg har lov til å vise følelsar Eg er her og no Eg seier eg når det er sakleg grunn for det, og snakkar for meg sjølv Eg snakkar med og ikkje om andre, og ser på den eg snakkar med Eg unngår bruk av diffuse ytre kjelder Eg har lov til å spørje, men eg har ikkje krav på svar Eg seier mi meining utan å prøve å overtyde andre Eg har ansvar for meg sjølv og skuldar ikkje på andre Eg unngår spørsmål dersom eg har ei meining Eg fortel kva eg treng i staden for å klage på andre Eg har lov til å feile Eg sjekkar ut mine tolkingar og trur på svaret eg får Reglane dreier seg først og fremst om folkeskikk og uskikk på jobben. God kommunikasjon er førebygging av konfliktar, noko som er viktig då ein i konflikt ofte bryt alle reglar for folkeskikk. Kommunikasjonsreglane legg vekt på det sjølvsagde i at alle har rett til eigne meiningar, og at ulike meiningar i organisasjonen ikkje er eit problem. Reglane byggjer på at meiningsbryting i ein organisasjon er viktig for eit kreativt og utviklande miljø. Det er ikkje viktig at ein er samde på jobb, men det er avgjerande at ein kan fungere saman og gjere jobben ein er sett til. Konflikt dreier seg ikkje om at vi er usamde om noko, men om måten vi er usamde på. Konflikt oppstår først og fremst ved svikt i kommunikasjonen, som følgje av misstydingar, feiltolkingar og ansvarsfråskriving. Det sentrale for å unngå konfliktar på arbeidsplassen er å vise folkeskikk, møte kvarandre med respekt, snakke fint om kvarandre og følgje reglane for god kommunikasjon. Tilsette i Kvinnherad kommune har vore gjennom til dels omfattande omstillingar og endringar med reduserte økonomiske rammer dei siste åra. Då er det viktig at belastninga, både fysisk og psykisk, for den enkelte tilsette vert så liten som råd er. Arbeidsgjevar må ha ekstra fokus på informasjon og kommunikasjon både med grupper av tilsette og med den enkelte tilsette. Dette for å sikre at alle blir sett og høyrt i prosessen. Den enkelte leiar har det primære ansvaret for å informere, og skal difor vere open og tilgjengeleg for spørsmål frå tilsette Varsling. Kvinnherad kommune ønskjer å vere ein open organisasjon der det er rom for varsling om det er trong for det. Varsling bør som hovudregel skje tenesteveg gjennom dei vanlege kanalane, eller eventuelt gjennom tillitsvalde. For å legge ekstra godt til rette for varsling etablerte kommunen eit eige varslarombod i Ombodet er ikkje ei lovpålagd ordning, og kjem ikkje i staden for varsling tenesteveg. Det er ein ekstra mogelegheit for dei som ikkje ønskjer å gå tenesteveg, og som gjerne vil varsle anonymt. I 2015 hadde varslarombodet tre meldingar. Ei av saken vart avvist då den ikkje handla om kommunalt tilsette. Dei to andre vart handsama i tråd med retningslinene. Verksemdsleiarane vart kontakta og det vart funne løysingar på problema. Personalrådgjevar bidrog til å finne løysing på ei av sakene. Ut over dette har varslarombodet delteke i to personalsamlingar for å informere om innhaldet i vervet. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -99-

100 Side Løns- og personalpolitikk. Dei tilsette er Kvinnherad kommune sin største ressurs. Dei aller fleste gjere ein fantastisk innsats for lokalsamfunnet og for tenestemottakarane. I økonomisk krevjande tider kjenner mange ekstra på presset mellom effektivitet og kvalitet. I den eine augneblinken står ein ansikt til ansikt med pårørande som ynskjer det beste for sine, og i neste augneblink må ein svare for pengebruken. Som tilsett i kommunen forvaltar ein fellesskapet sine ressursar, og det er såleis naturleg at drifta er av interesse for ålmenta. Siste året har ein ved fleire høve sett at namngjevne tilsette vert gjenstand for subjektiv vurdering i lokalpressa. Det er rådmannen som har ansvaret og som skal vere adressat når journalistar, politikarar eller andre meiner at einskilde tilsette ikkje gjere ein god nok jobb. Også i 2015 meiner rådmannen at kvaliteten på tenestene på det jamne er god, men at ein ikkje har noko særleg å gå på utan organisatoriske endringar. Drifta er såpass pressa at ein har mista noko av fleksibiliteten. Etter hovudtariffavtalen vart det hausten 2015 gjennomført lønsforhandlingar for tilsette i kap. 3 og kap. 5. For desse gruppene er det kun lokal lønsfastsetjing utan lokal pott. Sjølv om det ikkje vart delt ut store tillegg var det eit godt forhandlingsklima mellom partane og forhandlingane enda utan brot. Partane hadde ei felles forståing av at storleiken på akseptabel lønsvekst var begrensa. Kommunen er ein endringsdyktig organisasjon, som byggjer på at kvalitet og kompetanse i all tenesteyting ligg i møte mellom den enkelte brukar og dei tilsette. Auka privat rikdom fører til større forventningar hos innbyggjarane når det gjeld kvalitet og omfang på velferdstenestene. Auka levealder gjev også kommunen nye utfordringar med mellom anna fleire eldre og færre yrkesaktive. Difor vil det å vinne kampen om nødvendig arbeidskraft bli stadig viktigare. Her har kommunen eit stort potensiale i dei deltidstilsette, og det er difor ei prioritert oppgåve å redusere omfanget av deltid. Samtidig må ein jobbe for betre ressursutnytting av arbeidskrafta, mellom anna ved strategisk kompetansestyring, tenester på tvers av verksemder, og ved auka nærvær E-løysingar. Relevant og viktig informasjon vert lagt ut på heimesida og dermed er dette ein viktig kanal ved ekstraordinære hendingar. I tillegg vert sosiale media brukt i aukande grad til å formidla informasjon til brukarar, tilsette og innbyggjarar. I heimesideløysinga ligg det portalløysingar som gjer at alle verksemdene kan lage gode og informative sider lokalt. Gjennom heimesida er det og mogeleg å kontakte kommunen via e-dialog, dette er med på å gjere det enklare å kontakte kommunen. Ei god og levande heimeside vil vere viktig i høve til å byggje omdøme og til å gje god og nødvendig informasjon. Tilbakemeldingane frå publikum er at Kvinnherad kommune her har eit potensial til forbetring. Dette ligg og som eit tiltak i økonomiplanen, men har førebels ikkje blitt prioritert innanfor rammene Beredskap. Kommunen har beredskapsplanar og krisegruppe. Det har i 2015 vore ei stor øving i regi av fylkesmannen. Dette gav god læring, og vi ser at vi har ein handlingskraftig organisasjon. I tillegg har det vore fleire mindre øvingar på ulike nivå. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -100-

101 Side Barnehagane, skulane, pleie og omsorg og resten av kommunen Barnehagane. Økonomi. Rekn Rekn Rekn Rekn Rekn 2014 Buds 2015 Rekn 2015 Lønsutgifter Driftsutgifter Driftsinntekter Sum utgifter Forbr. i % av budsj. 89,1 98,8 105,7 105,3 96,46 100,2 Regnskap Budsj inkl. endring Avvik i NOK Forbruk i % LØNN OG SOSIALE UTGIFTER ,71 FORBRUKSMATERIELL,KURS, REISER ,05 INVENTAR, UTSTYR, VEDL., MATERIELL ,80 KJØP AV TENESTER FRÅ ANDRE ,35 OVERFØRINGER ,60 FINANSUTG. FINANS.TRANSAKSJONER , ,84 SALGSINNTEKTER ,33 REFUSJONER ,83 FINANSINNTEKTER OG FINANS.TRANS , ,59 Fordeling kostnader ,20 LØNN OG SOSIALE UTGIFTER 1 % 38 % 3 % 2 % 56 % FORBRUKSMATERIELL,KURS, REISER M.M. INVENTAR, UTSTYR, VEDL., MATERIELL M. KJØP AV TENESTER FRÅ ANDRE Kommentarar til økonomi Overforbruk i barnehagane samla er på kr , og utgjer 0,2 % av budsjettet. Lågare overføringar til private barnehagar enn forventa i 2015, gjer at barnehagesektoren samla går så og seia i balanse. Overføringane til private barnehagar har vore over lågare enn budsjettert i Inntekter på refusjon av løn til sjukeutgifter er høgare enn budsjettert. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -101-

102 Side 35 Kommunale og private barnehagar Endring Kommunale barnehagar * 12/13 * Private barnehagar Andel barn priv. barnehagar % 19,2 31,4 31,0 43,4 42, ,56-0,44 Tilsette kompetanse Endring Årsverk kom. 131,7 137,9 120,2 128, 112,6 110,4 105,9 103,1-2,84 Barnehagar Årsverk priv. 34,3 30,1 46,8 51,0 74,4 70,36 73,83 70,90-2,93 Barnehagar Tilsette med pedagogisk utdanning (styrar og pedagogisk leiar) % 44,85 40,9 6 41,71 44,0 47,89 48,37 Styrarar med godkjent 100, 100, ,0 100,0 utdanning % 0 Årsverk ped.leiarar 60,95 62,1 64,83 64,20 63,10 62,00 7 Tal pedagogisk leiarar Ped.leiar med disp. 8,96 9,86 8,53 3,19 2,38 0,65 utdanningskrav % Tilsette med utd. som 10,82 16,4 12,80 14,00 17,37 17,93 barne- og ungd.arb. % 9 Årsverk barne- og 27,60 29,39 ungd.arbeidarar Tal barne- og ungd.arb. Årsverk assistentar 81,88 84,8 86,85 82,07 54,11 47,46 7 Tal assistentar Årsverk menn 2,4 3,2 2,1 3,9 2,6-1,3 Kommentarar til tilsette og kompetanse Både i private og kommunale barnehagar har årsverket for tilsette gått ned frå 2014 til Prosent tilsette med pedagogisk utdanning aukar frå , det same gjer tilsette med utdanning som barne og ungdomsarbeidarar. Ufaglærte assistentar har i same tidsrommet gått ned. Antal pedagogiske leiarar på dispensasjon går også ned. Desse tala stadfestar at den pedagogiske kvaliteten i barnehagane aukar. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -102-

103 Side 36 Barnehagebarn Endring Barn med barnehageplass åring med kom. plass åring med priv. plass åring med kom. plass åring med priv. plass åring med kom. plass åring med priv. plass åring med kom plass/utsett skulestart Barn med fulltidsplass % 70,3 73,3 78,2 81,0 88,0 +7 % Tal barn per vaksen 5,92 6,02 6,06 6,17 5,94 5,88 Leike- og opphaldsareal per barn m 2 6,20 5,73 5,84 6,13 6,30 6,51 Kommetar til barn i barnehagane. Av tabellen over går det fram at antal barn i alder 0-6 år går ned i Kvinnherad. Frå er det redusert med 27 barn. Andel barn med fulltidsplass i barnehagen går opp. Antal elevar pr vaksen varierer litt frå år til år. For kvar vaksen er det rundt seks barn. Dette er kommunal standard i høve bemanning. I Stortingsmelding sist haust vart det tilrådd at dette blir statleg føring frå Kvalitet og innhald i barnehagane. Dei tilsyna som har vore i private og kommunale barnehagar i 2015, har ikkje gitt avvik. Dette er eit mål som er nådd, og det avspeglar fokuset på kvalitet og innhald i barnehagane i Kvinnherad. «Være saman» er eit kompetanseløft for barnehagesektoren i regi av Læringssenteret i Stavanger. Fire private og elleve kommunale barnehagar deltek i satsinga som starta i Dette er ei satsing for å gje dei tilsette i barnehagane kompetanse i tidleg innsats i høve språkstimulering og sosial kompetanse. Ved å gje tilsette i barnehagane god kompetanse på desse områda, er målet at borna får god og tidleg oppfølging i barnehagetilbodet sitt. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -103-

104 Side Skulane. Økonomi. Rekneskap Budsjett 2015 Rekns 2015 Lønsutgifter Driftsutgifter Driftsinntekter Sum utgifter Forbruk i % av budsjettet 102,5 102,9 98,5 100,1 99,8 101,7 Løns- og driftsutgifter Kvinnherad kommune skoleeier Kommunegruppe 11 Hordaland fylke Nasjonalt Driftsutgifter per elev Lønnsutgifter per elev Prosentandel lønnsutgifter av totale 85,1 utgifter 82,7 81,2 81,1 Driftsutgifter til inventar og utstyr per elev Driftsutgifter til undervisningsmateriell per elev Kommentarar til økonomi. Skulen samla hadde eit overforbruk i Dette skuldast ulike ting, mellom anna auka utgifter til born frå Kvinnherad som får skuletilbodet sitt i andre kommunar. Nokre skular har slite med dei innsparingane dei fekk i budsjettet for Kvinnherad har både høgare driftsutgifter pr elev og høgare lønsutgifter pr elev enn både kommunegruppe 11 (Samanliknbare kommunar), Hordaland fylke og Nasjonalt. Dette skuldast i stor grad den desentraliserte strukturen det er politisk vedteken. Med 1730 elevar og kr meir i lønsutgifter pr elev samanlikna med kommunegruppe 11, brukar Kvinnerad svært mykje meir enn samanliknbare kommunar i lønsutgifter. Dette utgjer ei stor økonomisk satsing på borna i kommunen. Organisasjon, personell og elevar Tal kommunale grunnskular Tal private grunnskular Elevar i kommunale grunnskular Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -104-

105 Side 38 Elevar i private grunnskular Elevar i 1. til 3. årstrinn Elevar i 4. til 7. årstrinn Elevar i 8. til 10 årstrinn Elevar med spes.undervisn Elevar i SFO Elevar med skuleskyss Indikator og nøkkeltall Talet på elevar Talet på skolar Talet på kontaktlærarar Talet på lærarar Kvinnherad kommune skoleeier, Grunnskole, Elevar, lærarar, skolar, Offentlig, Alle trinn, Begge kjønn Kommentarar til organisasjon, personell og elevar I tabellane over ser ein at det er sytten offentlege og ein privat grunnskule i Elevtalet fortset å gå nedover og det fører til lågare overføringar frå staten til kommunen. Dersom ein tek omsyn til dei 29 elevane i den private grunnskulen i Kvinnherad er det 72 færre elevar i Kvinnheradskulen no enn for fire år sidan. I same tidsrommet har talet på lærarar blitt redusert med 24. Antal skular har halde seg konstant i perioden når ein reknar med den private skulen. Det er eit mål at talet på elevar som får spesialundervisning går ned, og at fleire born skal få tilpassa opplæring i klassesromma. Antal elevar som får spesundervisning i 2015 er like høgt som i Då var det samla elevtalet om lag 120 elevar høgare enn i Elevtalet i SFO held seg stabilt, det har og talet på elevar som får skuleskyss. Ressursar til skulane Indikator og nøkkeltall Årsverk for undervisningspersonale 206,0 187,2 183,2 180,8 177,4 Antall elever per årsverk til undervisning 10,2 11,0 11,1 11,0 11,3 Antall assistentårsverk i undervisningen Antall elever per assistentårsverk i undervisningen 50,5 53,7 54,6 62,7 61,4 Antall assistentårsverk per hundre lærerårsverk 17,6 17,7 17,5 15,4 15,9 Lærertetthet trinn 10,8 11,6 11,6 11,7 11,7 Lærertetthet trinn 11,8 12,9 13,5 13,0 14,3 Lærertetthet i ordinær undervisning 13,2 14,5 14,6 14,7 15,1 Andel årstimer til undervisning gitt av undervisningspersonale med godkjent utdanning 91,6 97,0 98,4 97,2 96,0 Lærertimer som gis til undervisning Undervisningstimer totalt per elev Kvinnherad kommune skoleeier, Grunnskole, Undervisningspersonell, Offentlig, Alle trinn, Begge kjønn Indikator og nøkkeltall Kvinnherad kommune skoleeier Kommunegruppe 11 Hordaland fylke Nasjonalt Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -105-

106 Side 39 Indikator og nøkkeltall Kvinnherad kommune skoleeier Kommunegruppe 11 Hordaland fylke Nasjonalt Årsverk for undervisningspersonale 177, , , ,9 Antall elever per årsverk til undervisning 11,3 11,2 12,5 12,3 Antall assistentårsverk i undervisningen Antall elever per assistentårsverk i undervisningen 61,4 64,3 78,8 75,1 Antall assistentårsverk per hundre lærerårsverk 15,9 15,6 14,0 14,6 Lærertetthet trinn 11,7 11,9 13,4 13,4 Lærertetthet trinn 14,3 13,4 14,9 14,2 Lærertetthet i ordinær undervisning 15,1 15,5 17,0 16,9 Andel årstimer til undervisning gitt av undervisningspersonale med godkjent utdanning 96,0 97,0 98,8 96,4 Lærertimer som gis til undervisning Undervisningstimer totalt per elev Kvinnherad kommune skoleeier, Grunnskole, Undervisningspersonell, Offentlig, , Alle trinn, Begge Kommentar til ressursane til skulane Frå 2011 til 2015 er det redusert med 29 årsverk til pedagogisk personale i den offentlege skulen i Kvinnherad. Desse tala må forståast med bakgrunn i at det er blitt oppretta ein privat skule med nokre tilsette i denne perioden. Vidare ser ein at antal elevar pr lærarårsverk har auka i perioden og det betyr at det er blitt større undervisningsgrupper i skulane. Den same tendensen gjeld med assistenthjelp. Det er interessant å sjå at når ein samanlikna lærartettheten i Kvinnherad med kommunegruppe 11 (Samanliknbare kommunar), Fylke og Nasjon, ligg ungdomstrinnet (8-10 trinnet) om lag på linje med dei andre, medan lærartettheten på (1 7 trinnet) er høgare i Kvinnherad. Dette avspeglar at det er mange små barneskular i kommunen vår med små klassar. Lærarane på ungdomstrinnet har såleis eit antal elevar i undervisningsgruppene sine som er meir likt gjennomsnittet i landet. Resultat Grunnskulepoeng Kvinnherad kommune - gjennomsnitt40,0 38,3 40,3 39,2 39,1 Hordaland fylke - gjennomsnitt 40,2 40,5 40,2 40,7 41,3 Nasjonalt - gjennomsnitt 39,8 39,9 40,0 40,3 40,7 kjønn Kvinnherad kommune, Grunnskole, Grunnskolepoeng, Offentlig, Trinn 10, Begge kjønn Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -106-

107 Side 40 Nasjonale prøvar 5. trinnet Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -107-

108 Side 41 Nasjonale prøvar 8. trinnet Nasjonale prøvar 9. trinnet Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -108-

109 Side 42 Trivselsundersøkinga 7. trinnet Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -109-

110 Side 43 Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -110-

111 Side 44 Trivselsundersøkinga 10. trinnet Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -111-

112 Side 45 Kommentarar til resultat Hausten 2015 har kommunalsjef for oppvekst og skulefagleg rådgjevar i kommunen vore i møte med alle skulane for å følgja opp læringsmiljø og læringsresultat. Målsetjinga med denne kvalitetsoppfølginga er å støtta skulane vidare i utviklingsarbeidet. Grunnskolepoeng gjeld elevar som går ut av grunnskule (etter 10 trinnet), og vert rekna ut ved at alle avsluttande karakterar som blir ført på vitnemålet, blir lagt saman og delt på antal karakterar slik at ein får eit gjennomsnitt. Deretter vert gjennomsnittet ganga med 10. Elevar som har færre enn halvparten gyldige karakterar er ikkje med i berekningane. Tala i tabellen er gjennomsnittstal. Ein ser at gjennomsnittet for kommunen hoppar opp og ned frå år til år, men trenden er at kommunen ligg under Kostragruppe 11, fylket og nasjonen. Dei nasjonale prøvane på 5., 8. og 9. trinnet vart gjennomført på alle skulane hausten Resultata varierer noko frå skule til skule. På kommunenivå kan de sjå ut for at elevane på 5.trinnet har lågare resultat i Kvinnherad enn dei ein vert samanlikna med. Resultata på 8. og 9. trinnet er betre. Dette er interessant når ein samstundes ser at undervisningsgruppene på 1 7 trinnet har færre elevar enn på ungdomstrinnet, samanlikna med andre. Når elevane tek nasjonale prøvar på 8. og 9. trinnet ser det ut for at dei har teke att noko av forspranget. Det kan vera grunn til å sjå ekstra på byrjaropplæringa og om læringstrykket bør aukast på dei lågaste trinna. Det synest som om det er lesing og engelsk som er dei områda som kommunen samla sett bør satsa mest på. Rekning er eit område der elevane samla sett har betre resultat. Læringsmiljøet til elevane vert målt kvart år med hjelp av. Elevundersøkinga på 7. og 10 trinnet. Tabellane over syner samanlikning mellom kommunen frå Tala varierer frå skule til skule og her er det viktig at alle skular analyserer eigne resultat og set inn gode tiltak. Når det gjeld mobbing på skulen er det gledeleg at resultata på 10 trinnet syner nedgang frå året før, på den andre sida ser ein at talet prosentvis har auka på 7. trinnet. Ved skulane i Kvinnherad har det vore fleire mobbesaker i Kommunen og skulane har rutinar når det gjeld korleis dette skal handsamast. Terskelen skal vera låg for å melda frå om at born ikkje har eit tilfredsstillande læringsmiljø, dei som melder frå skal bli tekne på alvor, og terskelen for å gjera vedtak og setja inn tiltak skal vera låg på skulane. Det er viktig at skulane har leiarar som har tid og kompetanse til å leia utviklinga av gode læringsmiljø. Tilsette ved PPT kontoret har ei viktig oppgåve i å vegleda skulane på dette området. Alle skuleleiarane skal delta på kompetanseheving hjå Fylkesmannen i mars 2016, vedrørande arbeid og sakshandsaming i høve elevane sin rett til eit godt læringsmiljø. (Opplæringslova 9a) Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -112-

113 Side Pleie og omsorg Økonomi Resultatet for pleie og omsorg viser eit overforbruk på koner Siste kvartal har det vore stort press på institusjonsplassane i kommunen. Det visar att i tal overliggedøger på sjukehus. I 2015 brukte vi vel 2 millionar. Dette er om lag ein million meir enn året før. Overliggjedøger har variert frå per månad. Det var Januar, Oktober, November og Desember som vi hadde størst press på institusjonsplassane og difor var det ein samanheng mellom tal overliggjedøgn og tilgjengelege institusjonsplassar. Desse toppane er slik vi av og til ser, men det pleier løyse seg over litt tid. Siste del av året har vore prega av å finna løysingar for dei som har trong for institusjonsplass. Det er tildelingskontoret som har stått i presset med å skaffa tilgjengelege plasser og utnyttinga av institusjonsplassane har difor vore svært godt nytta. Institusjonane hadde alle ein beleggsprosent over 100%. Dette tyder på at vi har hatt fleire inne i ekstra senger utover normal drift. Dette har påverka kommunen sin sjanse til å tilby avlastning for dei som bur heime. Rosendals-sona gjekk med eit relativt stort underskot i I denne sona vart det oppretta fleire vedtak med 24 timars omsorg i private heimar som fylje av fylkesmannen sitt vedtak. Desse vedtaka er svært ressurskrevjande og hadde naturleg nok påverknad på det økonomiske resultatet til sona. Husnes-sona gjekk så godt som i balanse i Sona vart forfordelt ressursar etter mange år på rad, med relativt stor underfinansiering. Budsjetteringa for 2015 prøvde å retta på skeivfordelinga. Bufellesskapet for rusavhengige gjekk ned til halv bemanning frå juli. Dette virka inn på rekneskapen til sona. Halsnøysona fekk ei for stram budsjettramme som ikkje haldt. Dei fekk eit underskot på 1,5 millionar. Dei har hatt tenesteyting på Fjellberg. Dette har ført til store utgifter i form av ekstra båtleige. Det har vore forventa underskot. Eit satsingsområde har vore å mobilisera frivillig innsats inn på institusjonane våre. Her har sonene fått inn fleire spanande aktivitetar. I Husnessona og Rosendalssona har vi hatt tilsette som har tatt utdanning innan dette feltet. Begge sonene melder om god aktivitet. Halsnøysona har organisert sitt frivillige arbeid litt annleis via Dill AS. Dei melder også om aktivitet. Vi har t.d. fått til eit prosjekt om besøks-hundar på Husnestunet Ein viktig del av dette arbeidet er å fylja opp dei frivillige slik at dei kjenner seg velkomne og til nytte. Omsorgsteknologi Sonene har hatt fokus på omsorgsteknologiske løysingar dette året også. Kvinnherad kommune har tatt i bruk fleire løysingar som lettar presset på tenesta. Vi har matter som gjev alarm til personalet når nokon står opp om natta, vi har sensorar som melder frå om nokon bevegar seg frå eit område til eit anna og vi har dør-alarmar som melder frå når nokon går ut. Dette er eit fokus som vi jobbar med kontinuerlig. 6.2 Sjukefråvær i sonene Sonene har erfaringsvis hatt høgare sjukefråvær enn gjennomsnittet for kommunen. I 2015 er det Halsnøysona som har hatt det lavaste fråværet med 6,8 %, dette er under gjennomsnittet. Husnessona ligg høgast med 12,9%, Rosendalssona 7,4% og Herøysund kompetansesenter10,8%. Korttidsfråværet varierar frå 0,9% på Halsnøysona, 1,0% i Rosendalssona, 2,6% i Herøysund kompetansesenter og til 3,7% på Husnessona. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -113-

114 Side 47 Kvinnherad kommune har hatt eit innovasjonsprosjekt som går på å redusera korttidsfråværet. Her er sonene godt i gang med den jobben som skulle gjerast. Verknaden kan vi sjå til neste år. 6.2 Tildelingskontoret Vedtak 2015 Status Tal saker 2014 Tal saker 2015 Tal brukarar 2014 Tal brukarar 2015 Gj.sn. behl. Tid 2014 Gj.sn. behl. Tid 2015 Innvilga dagar 19 dagar Avslått dagar 55 dagar Avslutta utan dagar 46 dagar behandling Totalt dagar 22 dagar Det er registrert 17 saker som gjeld klage på tenestevedtak. Av desse gjorde kommunen om vedtak i 4 saker. 3 saker er avslutta i samråd med klagar, og 1 sak er under behandling. Totalt 9 tildeling saker har vore handsama av fylkesmannen. Fylkesmannen stadfesta 7 vedtak, og oppheva 1 vedtak med krav om ny handsaming av saka. 1 vedtak er omgjort av fylkesmannen. Tildelingskontoret vore noko underbemanna i periodar og det har vore vanskar med å skaffa vikarar. Dette har gått utover saksbehandlingstida. Dette viser at kontoret er blitt meir effektivt, like mange saker er behandla av færre sakshandsamarar gjennom året. Det er gjort nokre endringar i høve tenestetildeling i heimetenesta. Denne evalueringa og utmåling av tenesta, er gitt tilbake til tenesteområdet. No er det den enkelte sona som skal vurdera omfanget av behovet. Tildelingskontoret meiner at forvaltningsvedtaka er blitt betre og betre. Kompetansen i kontoret har auka. Vi har innleia eit samarbeid med Odda kommune for å sjå om vedtaka på tvers av kommunegrensa er like. Dette samarbeidet har gitt mange gode drøftingar om felles problemstillingar. Kontoret deltek og i eit nettverk med andre omliggande kommunar som har same problemstillingar. Desse fora gjev stor fagleg læring og nytteverdi. Kontoret har funksjon som koordinerande eining for habilitering og rehabilitering. Dei har ein samordnings funksjon mellom kommunehelsetenesta og spesialist tenesta. Kontoret deltek i eit nettverkssamling med læring og meistring eininga til Helse Fonna og fokuset i år har vore å samordna ulike kurs til pasient og pårørande opplæring. 6.3 Kreftkoordinator Kreftkoordinatorstillinga er 60% finansiert av kreftforeininga. Kreftforeininga har formidla at dei gradvis skal redusera tilskotet framover med 20% for kvart år. Per dags dato er det meir enn 600 personar som lever med ein kreftdiagnose i vår kommune. Desse tala fortel at det er eit høgt tal familiar som direkte, eller indirekte er ramma av alvorleg sjukdom til ein kvar tid. Ved inngangen av året var status 26 registrerte pasientar tilknytt kreftkoordinator. Ved utgangen av året var talet 30. Av desse hadde 17 ingen andre tenester frå pleie og omsorg. Det er om lag halvparten som blir tilvist kreftkoordinator via sjukehusa. Framleis er det pårørande eller pasienten sjølv som oftast tek kontakt med kreftkoordinatoren. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -114-

115 Side 48 Det har berre vore positive tilbakemeldingar på kreftkoordinatoren sin funksjon. Brukarane av tenesta legg vekt på at det er godt å ha nokon som veit kor ein kan vendas seg til, og som veit kva tiltak brukaren treng som kan setjast inn. At det finnes nokon å rådføre seg med, nokon som informerer dei om kva rettar dei har, ein støttespelar for den sjuke eller deira pårørande. I 2015 i Kvinnherad har det vore 23 dødsfall. Av desse har det vore 10 heimedødsfall, 9 på sjukeheim og 4 på sjukehus. Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -115-

116 Kvinnherad kommune Sekretariat for kontrollutvalet Arkivsak: 004 Arkivnr: 2016/52-1 Sakshandsamar: Kari Marie Nygard Saksframlegg Saksgang Utval Saknr. Møtedato Kontrollutvalet i Kvinnherad kommune 20/ Årsmelding for kontrollutvalet i Kvinnherad kommune for 2015 Bakgrunn Sekretariatet har utarbeidd forslag til årsmelding for kontrollutvalet for Årsmeldinga skal gje eit oversyn over kva utvalet har arbeidd med i året som gjekk. Føremålet med årsmeldinga skal og vera å melda tilbake til kommunestyret, som er kontrollutvalet sin oppdragsgjevar, resultata av utvalet sitt arbeid. Årsmeldinga peikar både på handsaming av saker som er sluttført frå kontrollutvalet si side, og på kva som må følgjast opp vidare framover. Konklusjon: Årsmeldinga frå kontrollutvalet må reknast som ein del av den lovpålagte rapporteringa frå utvalet til kommunestyret. Sekretariatet meiner difor at det vil vera rett at kommunestyret godkjenner årsmeldinga i eiga sak. Forslag til innstilling Kommunestyret godkjenner årsmelding for kontrollutvalet for Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Vedlegg: Årsmelding for kontrollutvalet i Kvinnherad kommune for 2015 Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kari.nygard@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva

117 KVINNHERAD KOMMUNE ÅRSMELDING 2015 FOR KONTROLLUTVALET I KVINNHERAD KOMMUNE -117-

118 1 Føremål og oppgåver for kontrollutvalet I Kvinnherad kommune sitt reglement for kontrollutvalet, finn ein om føremål for utvalet: «1 Kontrollutvalet sitt føremål Kontrollutvalet skal føre tilsyn med den kommunale forvaltninga på vegne av kommunestyret, irekna å sjå til at kommunen har ei forsvarleg revisjonsordning. Utvalet skal gjennom sitt arbeid sørgja for at innbyggjarane og andre interessentar har tillit til Kvinnherad kommune, og at kommunen leverer sine tenester og utfører sitt mynde effektivt og målretta i samsvar med lov, forskrift og andre reglar, samt kommunestyret sine føresetnader og vedtak. Utvalet skal framstå som eit kompetent, uavhengig, objektivt og synleg organ med høg integritet.» Det er berre kommunestyret som kan pålegge kontrollutvalet oppgåver utanom dei oppgåvene som er lovfesta.» Det står vidare i reglementet for kontrollutvalet at: «Kontrollutvalet skal utarbeida årsmelding for eiga verksemd. Årsmeldinga vert lagt fram for kommunestyret til avgjerd.» Kontrollutvalet legg med dette fram si årsmelding for Samansetjing av kontrollutvalet. Kontrollutvalet har vore slik samansett for perioden , fram til hausten 2015: Medlemmer: Varamedlemmer for : 1. Sølvi Ulvenes (H) (leiar). 1. Bjørg Tveitnes Våge (Krf) 2. Are Traavik (Sp) (medlem) 2. Herlaug Skjelnes (H) 3. Hans Berge (Sp) 4. Hilde Eikeland (H) Varamedlemmer for : 3. Frøydis Fjellhaugen (Ap) (nestleiar) 1. Marit Sofie Lea (Ap) 4. Sigmund Nordfonn (Frp) (medlem) 2. Ove Lemica (Frp) 5. Annemor Ekeland (V) (medlem) 3. Inger Lill P. Ersland (V) 4. Christian Nupen (Ap) 5. Inge Johansen (Frp), I følgje lova skal minst ein av medlemmane i kontrollutvalet og vera medlem av kommunestyret. Sølvi Ulvenes var kommunestyremedlem i førre valperiode. Kontrollutvalet for perioden er slik samansett: Medlemmer: Varamedlemmer for 1: 1. Synnøve Solbakken (Ap) (leiar) 1. Bernth-Harry Eliassen (Ap) 2. Wencke Lie (Ap) 3. John Inge Brendeland (Ap) Varamedlemmer for 2: 2. Sigmund Nordfonn (Frp) (nestleiar) 1. Svein Ingvald Opdal (Mdg) 2. Lars Kåre Sjo (Frp) 3. Geir Inge Sjo (Frp) Varamedlemmer for 3 og 4: 3. Svein Åge Vangdal (Sp) (medlem) 1. Annemor Ekeland (V) 4. Oddbjørg Heimark (Krf) (medlem) 2. Anne Helen Ripel (H) 3. Leiv Guddal (Sp) 4. Kari Bruntveit (H) Varamedlem for 5.: 5. Una Maeve Kolle (Rødt)) (medlem) 1. Willy Kalsås (Rødt) I følgje lova skal minst ein av medlemmane i kontrollutvalet og vera medlem av kommunestyret. Synnøve Solbakken er kommunestyremedlem i denne valperioden

119 3 Om verksemda til kontrollutvalet i 2015 Kontrollutvalet i Kvinnherad hadde 4 møter i 2015, og handsama 45 saker. Ordføraren har møterett i kontrollutvalet og har møtt på nokre av møta. Rådmann og andre tilsette i kommunen har møtt når dei har vorte innkalla. Revisjonen har og møtt på møta i kontrollutvalet. Kontrollutvalet har fått tilgang til den informasjonen det vart bede om. 4 Sekretariatsordninga I kommunelova 77 pk.10 står det at kommunestyret skal sørgja for sekretærbistand til kontrollutvalet. Sekretærfunksjonen kan ikkje leggast til kommunen sin administrasjon. Forskrift om kontrollutval 20 seier at kommunestyret skal sørgja for at kontrollutvalet har sekretariatsteneste som tilfredsstiller utvalet sitt behov. Sekretariatet skal til ei kvar tid yte kontrollutvalet den bistand som kontrollutvalet har trong for. Sekretariat for kontrollutvalet i Hordaland fylkeskommune utfører sekretariatstenesta for kontrollutvalet i Kvinnherad kommune. Kari Nygard har vore sekretær på alle møta. Sekretariat for kontrollutvalet i Hordaland fylkeskommune er også sekretariat for kontrollutvalet i fylkeskommunen, samt kontrollutvala i desse kommunane: Forøvrig Kvinnherad, Stord, Bømlo, Fitjar, Tysnes, Ulvik, Eidfjord, Kvam, Ullensvang, Odda, Voss, Fusa, Øygarden, Sund, og Samnanger. Til formannskapsmøte vart det frå administrasjonen lagt fram forslag om å sei opp avtalen mellom Hordaland fylkeskommune og Kvinnherad kommune om kjøp av sekretariatstenester. Det var og gjort innstilling om at rådmann skulle få fullmakt til å lysa sekretariatstenester for kontrollutvalet ut på anbod. I formannskapsmøte vart det samrøystes gjort slik innstilling til kommunestyret: «Avtalen med Hordaland Fylkeskommune blir ikkje sagt opp.» Formannskapet si innstilling i saka vart samrøystes vedteke i kommunestyret Revisjonstenesta Kontrollutvalet skal på vegne av kommunestyret ha tilsyn med den kommunale forvaltninga. Utvalet må halda seg orientert om kva saker revisjonen arbeider med og føra tilsyn med at revisjonsarbeidet er à jour og føregår i samsvar med forskrift og vedtak. Deloitte AS er revisor for Kvinnherad kommune. Noverande avtale gjeld frå og fram til , med høve til å nytta 2 års opsjon. Kommunestyret gjorde i møte vedtak om å nytta opsjonstida. Det vil sei at Deloitte AS er kommunen sin revisor til og med Deloitte har lagt fram revisjonsmelding, slik kravet er, samt rapportar og annan informasjon om revisjonen sitt arbeid. På grunnlag av revisjonen sine rapportar, rekneskapsplan og annan informasjon, har utvalet ført tilsyn med at forvaltninga er i samsvar med gjeldande lover, forskrifter og vedtak. Utvalet skal vidare i samarbeid med revisjonen gjennomføra ei systematisk vurdering av bruk og forvaltning av dei kommunale midlar, med utgangspunkt i oppgåver, ressursbruk og oppnådde resultat (forvaltningsrevisjon). Til dagleg er det den valde revisor som utfører tilsynet og kontrollen mot kommunen, men kontrollutvalet har eit eige ansvar med å sjå til at arbeidet vert tilfredstillande utført. Kommunelova stiller krav om at utvalet sjølv må visa ei aktiv haldning. For å få utført det arbeid utvalet er pålagt, er ein avhengig av god kommunikasjon med kommunestyret, administrasjonen i kommunen og revisor. Samarbeidet har vore godt med dei aktuelle aktørane. Ansvarleg revisor har vore partner i Deloitte Else Holst Larsen. I tråd med regelverket er eigenvurdering for at Deloitte er uavhengig i høve til Kvinnherad kommune, lagt fram for kontrollutvalet

120 6 Forum for kontroll og tilsyn (FKT) FKT er ein landsomfattande organisasjon som har som oppgåve å vera møte- og kompetanseplass for kontrollutvala og deira sekretariat. Kontrollutvalet i Kvinnherad kommune er medlem i FKT. 7 Opplæring Ingen frå kontrollutvalet i Kvinnherad kommune har delteke på eksterne kurs / opplæring i Dei fleste medlemmane i det nye kontrollutvalet melde seg derimot på folkevaldopplæring for kontrollutvala i Hordaland, som skulle haldast på Solstrand i januar Kontrollutvalet på Kvinnherad kommune si heimeside. Kontrollutvalet nyttar elektronisk innkalling til møter og utsending av saker. For å samordna kontrollutvalet si sakshandsaming med øvrige politiske møter, er det viktig å henta aktuelle dokument, og å kunna finna opplysningar lett tilgjengeleg på heimesida til kommunen. Kvinnherad kommune har arbeidd med tilrettelegging og tilpassing av heimeside dei siste to åra. Kontrollutvalet har fått informasjon om arbeidet undervegs. Utvalet vil følgja opp, også i tida som kjem, korleis arbeidet med tilrettelegging, lettare tilgang til opplysningar og å henta aktuelle dokument, vert gjort på ein god måte. 9 Arbeid med forvaltningsrevisjon. Plan for forvaltningsrevisjon for perioden Forskrift om kontrollutval i kommunar og fylkeskommunar 10 om Plan for gjennomføring av forvaltningsrevisjon lyd slik: Kontrollutvalget skal minst én gang i valgperioden og senest innen utgangen av året etter at kommunestyret eller fylkestinget er konstituert, utarbeide en plan for gjennomføring av forvaltningsrevisjon. Planen vedtas av kommunestyret eller fylkestinget selv som kan delegere til kontrollutvalget å foreta endringer i planperioden. Planen skal baseres på en overordnet analyse av kommunens eller fylkeskommunens virksomhet ut fra risiko- og vesentlighetsvurderinger, med sikte på å identifisere behovet for forvaltningsrevisjon på de ulike sektorer og virksomheter. I tråd med forskrifta vart det i 2012 utarbeida og vedteke plan for forvaltningsrevisjon for perioden Denne planen vil vera gjeldande fram til ny plan vert utarbeida av kontrollutvalet i denne valperioden. Dette arbeidet skal gjennomførast i løpet av 2016 og leggast fram for kommunestyret i løpet av hausten. Dette vil då vera plan for forvaltningsrevisjon for perioden Gjennomføring av prosjekt innan forvaltningsrevisjon Kontrollutvalet gjennomførte i 2015 eit prosjekt innan forvaltningsrevisjon. I møte vart det vedteke å starte opp forvaltningsrevisjon med å sjå på innkjøpstenestene i kommunen. Det vart bestemt følgjande føremål og problemstillingar for prosjektet: «Føremålet med prosjektet skal vera å undersøkje om organisering av innkjøpsfunksjonen i Kvinnherad kommune er føremålstenleg, om rutinar og system er i samsvar med lover og reglar og ev. politiske føringar i kommunen, og om regelverket vert følgt i innkjøpsprosessar. Med bakgrunn i føremålet er det utarbeidd følgjande problemstillingar: 1. I kva grad er organiseringa av innkjøpsfunksjonen føremålstenleg? a. I kva grad har tilsette som er involverte i innkjøp naudsynt kompetanse, og er det etablert rutinar for opplæring som sikrar dette? b. Har kommunen etablert føremålstenlege system, rutinar og retningsliner for å sikre at innkjøp av varer og tenester i er tråd med regelverk for offentlege innkjøp? c. I kva grad har kommunen eit tilfredsstillande system for å sikre at rammeavtalar vert nytta? 2. Har utvalde innkjøp vorte gjennomført i samsvar med regelverket? a. Er underliggande kontraktar lyst ut eller konkurranseeksponert i samsvar med krav i regelverk for offentlege innkjøp? i. Er korrekt konkurranseform nytta? ii. Er korrekt kunngjering/utlysning nytta?

121 b. Er ev. kjøp innanfor rammeavtalar gjennomført i tråd med avtalane? i. Har rammeavtalane vore gyldige på det tidspunktet kjøpet vart gjort? ii. Er kjøpet/avropet gjennomført i samsvar med reglane fastsett i rammeavtalen? c. I kva grad har kommunen inkludert krav til løns- og arbeidsvilkår hos leverandørar og underleverandørar i utlysing og kontraktar? d. Er ev. avvising av leverandørar gjort på rett grunnlag? e. Er tilbodsevalueringa i. dokumentert og ii. gjennomført på ein føreseieleg måte, med likebehandling av leverandører? f. Er det utarbeidd protokoll for innkjøpet, og er denne i samsvar med regelverket?» Det vart arbeidd med forvaltningsrevisjonen i løpet av året, og kontrollutvalet fekk informasjon undervegs om arbeidet. Rapporten etter forvaltningsrevisjonen vart levert frå Deloitte heilt på slutten av 2015, og saka vart lagt fram på første møte i kontrollutvalet i 2016, og deretter sendt vidare til kommunestyret for endeleg avgjerd. Arbeid med å følgja opp vedtaket som vart fatta vil vera ei av dei viktige oppgåvene for kontrollutvalet i Oppfølging av tidlegare gjennomførte forvaltningsrevisjonar I 2013 vart det gjennomført forvaltningsrevisjon av «Internkontroll i Kvinnherad kommune». Det vert gjeve ei rekkje tilrådingar i rapporten som vart lagt fram, og i vedtaket som vart fatta i kommunestyret vart det særleg peika på at det ville vera viktig å følgja opp punkt om «å etablere rutinar for systematisk gjennomgang av kvalitetsavvik.» Kontrollutvalet har fått orientering om oppfølgingsarbeidet med å etablera slike rutinar. Kontrollutvalet har og bede om, og fått, informasjon om rutinar for arkivordning, rutinar for handsaming av inn- og utgåande post, samt tilrettelegging for sakshandsaming. Konklusjon er at kontrollutvalet også framover ønskjer å følgja med i vidare arbeid med utvikling av ulike delar av kvalitetsarbeid i administrasjonen. Det er tidlegare gjennomført forvaltningsrevisjon av «Kraftfondet i Kvinnherad kommune». Kontrollutvalet har og kommentert føringar frå kraftfondet til kommunekassa i sin uttale til kommunerekneskapen for Kontrollutvalet har vedteke at ein også vidare skal be om informasjon om stoda når det gjeld arbeid med rutinar for møteinnkallingar, protokollar og rapportering frå Kraftfondet / Investeringsutvalet. I 2014 vart det gjennomført forvaltningsrevisjon av sak vedr. «Avlyst anbodskonkurranse for omsorgsbustader». Det var formannskapet som bad om at kontrollutvalet såg på denne saka. Føremålet med prosjektet skulle vera å undersøke og vurdere om regelverket for offentlege anskaffingar vart følgd når det gjeld anbodskonkurranse om leige av omsorgsbustader i Kvinnherad kommune. Rapport frå gjennomgangen vart lagt fram og det vart gjeve tilrådingar om fleire punkt som burde følgjast opp vedr. rutinar for offentlege anskaffingar, innkjøpsfagleg kompetanse, klageadgang i liknande saker og kjennskap til habilitet for folkevalde. Det vart bede om at det vart lagt fram ein handlingsplan innan der det skulle gjerast greie for korleis kommunen skulle retta opp desse tilrådingane. Kontrollutvalet har etterspurd om tilrådingane er følgde opp, og rådmann har informert kontrollutvalet om saka, men kontrollutvalet har ikkje fått seg førelagd handlingsplan om oppfølgingsarbeidet. Kontrollutvalet tok difor med ein del av dei punkta som kom fram etter gjennomgangen i denne saka når føremål og problemstillingar for prosjekt vedr. «Innkjøpstenester i Kvinnherad kommune» vart bestemt. Oppfølging av tilrådingar som er gjeve i samband med gjennomgang av sak vedr. anbodskonkurranse omsorgsbustader, vil såleis bli gjort i samband med oppfølgingsarbeid av innkjøpstenester i

122 10 Arbeid med selskapskontroll. Plan for selskapskontroll for perioden Forskrift om kontrollutval i kommunar og fylkeskommunar 13 Selskapskontroll lyd slik: Kontrollutvalget skal påse at det føres kontroll med forvaltningen av kommunens eller fylkeskommunens interesser i selskaper m.m. Kontrollutvalget skal minst én gang i valgperioden og senest innen utgangen av året etter at kommunestyret eller fylkestinget er konstituert, utarbeide en plan for gjennomføring av selskapskontroll. Planen skal vedtas av kommunestyret eller fylkestinget selv som kan delegere til kontrollutvalget å foreta endringer i planperioden. Kontrollutvalget avgjør selv hvem som på dets vegne skal gjennomføre selskapskontroll. På bakgrunn av dette vart det i 2012 utarbeida og vedteke plan for selskapskontroll for perioden Denne planen vil og vera gjeldande fram til ny plan vert utarbeida av kontrollutvalet i denne valperioden. Dette arbeidet skal gjennomførast i løpet av 2016 og leggast fram for kommunestyret til hausten. Dette vil då vera plan for selskapskontroll for perioden Prosjekt innan selskapskontroll Kvinnherad Vekstbedrift AS prosess med tilsetjing av dagleg leiar og orientering om styret sitt arbeid, samt vurdering av selskapskontroll i verksemda. Førespurnad frå kontrollutvalet i Hordaland fylkeskommune om å delta i selskapskontroll av Fastlandssambandet Halsnøy AS. Men sidan kommunestyret hadde gjort vedtak om å ta denne eigarskapen ut frå prioritert liste fann kontrollutvalet det ikkje rett å delta i dette prosjektet. Kontrollutvalet har og fått orientering om «Eigarskapsmelding» for Kvinnherad kommune. Kontrollutvalet har særleg peika på at det bør vera meir fokus på rutinar for opplæring av styremedlemmer og å gjennomføra eigarmøter i særleg viktige selskap. Vidare må kommunen i si eigarstyring syta for oppfølging av viktige dokument, som til dømes årsrapportar, vedtekter og strategi-dokument. Kontrollutvalet ser det som ei viktig oppgåve å følgja med vidare i arbeidet med oppfølging av Eigarskapsmeldinga. 11 Arbeid med rekneskapsrevisjon. Den økonomiske situasjonen i Kvinnherad kommune. Kontrollutvalet sin uttale om Kvinnherad kommune sin årsrekneskap for 2014, hadde bl.a med desse opplysningane: driftsrekneskapen viste kr til fordeling drift eit rekneskapsmessig mindreforbruk på kr , og positivt netto driftsresultat på kr Rådmannen skreiv i årsmeldinga om resultatet i Kvinnherad kommune i 2014: «Med så godt resultat var det ikkje mogleg å få fleirtal for driftsreduserande tiltak og strukturelle endringar. I staden vart det vedteke å auke kommunen sine driftsutgifter ytterlegare. Dette til tross for signal om låg framtidig inntektsvekst. Regnskapstala for 2014 ligg no føre og dei viser at ein er blitt avhengig av 25,0 mill. kr frå kraftfondet for å gå i balanse.» Revisor skreiv slik i sin revisjonsrapport, datert : «Som tidlegare påpeika er konsekvensen av dette at likviditeten er pressa, og at kommunen av den grunn hadde late være å gjera opp ekstraordinære avdrag på formidlingslån kr 62 mill. Dette er delvis tilbakebetalt i 2014, men pr er det om lag kr 14,4 mill i skuld til Husbanken som skulle vært innbetalt i samsvar med regelverket for formidlingslån. Kommunen er fortsatt i ein situasjon der ein ikkje fylgjer sitt eige finansreglement eller «Forskrift om kommuners og fylkeskommuners finansforvaltning. I sin uttale til rekneskap for 2015, la kontrollutvalet særleg vekt på denne uttalen frå revisor

123 12 Skattoppkrevjarfunksjonen. Kontrollutvalet har og hatt kommunen sitt skatterekneskap, årsmelding frå skatteoppkrevjar og kontrollrapport frå Skatteetaten for 2014 til handsaming. Skatteoppkrevjar kom i møtet i kontrollutvalet då saka vart handsama og orienterte om arbeidet ved skatteoppkrevjarkontoret. Det vart informert om korleis kontoret arbeider med å følgja opp pålegg og tilrådingar frå skatteetaten. Kontrollutvalet gav uttale til årsrapportane vedr. skatteoppkrevjing og sende sak vidare til kommunestyret til orientering. 13 Andre saker / orienteringssaker i kontrollutvalet Orienteringssak om risiko- og sårbarheitsanalyse for Kvinnherad kommune Orienteringssak om innkjøp av byggtenester ved reparasjonsarbeid på rådhuset Orienteringssak om brannvern og branntilsyn i Kvinnherad kommune Orienteringssak om lekkasjer på Hatlestrand skule Budsjettstatus for kontrollutvalet sitt budsjettområde Tertialrapportar for kommunerekneskapen Finansforvaltning, rutinar for rapportering Referatsak med rapport etter selskapskontroll av Fastlandssambandet Halsnøy AS Kurs for kontrollutvalet i regi av Deloitte Investeringsutvalet, rutinar for føring av protokollar og rapportar frå kraftfondet Etiske retningslinjer for Kvinnherad kommune 14 Evaluering av arbeidet i kontrollutvalet for valperioden Kontrollutvalet i førre valperioden hadde sitt siste møte Av sakene på dette møtet var «Evaluering av arbeidet i denne valperioden». I første møte i kontrollutvalet for inneverande valperioden, , vart det gjort vedtak om å følgja opp nokre av punkta som kom fram i evalueringa. Kontrollutvalet ville særleg følgje opp desse punkta: 1. Bør vera 5-6 møter pr. år. På grunn av mykje arbeid første året bør det vera KUV må bli betre kjend, mellom anna vil KUV prioritera å få fram informasjon om utvalet på heimesida. KUV-møter må kunngjerast. 3. KUV må ha tilstrekkelege rammer for å fylla oppgåvene sine, men skal likevel vera nøkterne. 4. Viktig å få til god dialog med administrasjonen. 5. Viktig med opplæring i roller og ansvar som ligg til KUV og å delta på folkevaldopplæring. Skapa forståing for KUV sitt arbeid overfor kommunestyret. Nytta både revisor og sekretariatet til å innleia / opplæring i kommunestyret. Gjerne spreie dette utover møter i løpet av året. Kvinnherad Synnøve Solbakken leiar i kontrollutvalet i Kvinnherad kommune

124 Kvinnherad kommune Sekretariat for kontrollutvalet Arkivsak: 232 Arkivnr: 2016/50-2 Sakshandsamar: Kari Marie Nygard Saksframlegg Saksgang Utval Saknr. Møtedato Kontrollutvalet i Kvinnherad kommune 21/ Årsrapport frå skatteoppkrevjar og kontrollrapport frå Skatteetaten for Kvinnherad kommune Bakgrunn Viser til utdrag frå brev av , frå Skattedirektoratet: Kommunenes behandling av skatteregnskapene etter at kontroll og revisjon er overtatt av staten. Staten er nå gitt det totale ansvaret for kontroll og revisjon med skatteoppkreverfunksjonen. Riksrevisjonen har ansvaret for den formelle revisjonen av skatteregnskapet, mens oppfølgingen av den interne kontroll hos skatteoppkrever, utføres av regionale kontrollenheter lokalisert ved fem skattefogdkontor. Det er i denne forbindelse stilt spørsmål vedrørende kommunens behandling av skatteregnskapet. Kommunestyret / kontrollutvalget skal etter det som er sagt over ikke lenger behandle selve skatteregnskapet, men får ved kontrollrapporten en tilbakemelding på om skatteoppkreverfunksjonen blir utført på en tilfredsstillende måte. Rapporten inneholder også eventuelle forslag til tiltak og forbedringspunkter. Skattedirektoratet stiller ingen krav til formell behandling av kontrollrapporten i kommunestyret/kontrollutvalget, men forutsetter at kommunen følger opp eventuelle tiltak og forbedringspunkter. Skattedirektoratet anser det likevel som naturlig at skatteoppkrever oversender skatteregnskapet og kopi av sin halvårlige redegjørelse til kommunestyret / kontrollutvalget. Skattedirektoratet har vidare i brev dagsett svara dette på førespurnad når det gjeld kontrollutvalget sin innsynsrett og tilsynsrolle knytt til skatteoppkrevjarfunksjonen: Ut i fra en vurdering av de aktuelle hjemler mener Skattedirektoratet at kontrollutvalget kan kreve å få seg forelagt nøkkeltall som vist i vedlagte skjema fra skatteregnskapet. Til tross for at kontrollutvalget ikke har instruksjonsmyndighet over skatteoppkreverne bør kontrollutvalget ha adgang til å bemerke forhold vedrørende samlede restanser og arbeidsgiverkontroll så lenge dette er et ledd i utvalgets arbeid med kontroll av revisjon og den økonomiske forvaltning i kommunen og fylkeskommunen. Kommunal- og regionaldepartementet har i brev dagsett kommentert skattedirektoratet sin uttale på denne måten: Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kari.nygard@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva

125 Side 2/3 Departementet har gått gjennom Skattedirektoratets vurdering av spørsmålene. Vi slutter oss til Skattedirektoratets vurdering og avklaring av de konkrete spørsmålene som er reist. Drøfting Med bakgrunn i desse utsegnene frå skattemyndigheitene vert rapportar vedkomande skatteoppkrevjarfunksjonen i Kvinnherad kommune lagt fram til drøfting: Årsrapport for 2015 frå skatteoppkrevjaren i Kvinnherad kommune, datert Kontrollrapport 2015 vedkomande skatteoppkrevjarfunksjonen i Kvinnherad kommune, frå Skatteetaten, datert Det vart gjennomført stadleg kontroll av skatteoppkrevjarkontoret i Kvinnherad kommune i april 2015 med fokusområda skatterekneskap og innkrevjingsarbeid. I tillegg har det vore gjennomført kontorkontroll av skatteoppkrevjarkontoret for områda intern kontroll, skatterekneskap og arbeidsgjevarkontroll. Resultatet av utførte kontrollar viser mellom anna at: Skatteoppkrevjar hadde ikkje etablert eit system for internkontroll ved kontoret til tross for tidlegare pålegg om å iverksette dette. Arbeidsgjevarkontrollen vert ikkje utført i eit tilstrekkeleg omfang då det er utført 1,3 % kontroller mot eit krav på 5 %. Kontrollrapport 2015 vedkomande skatteoppkrevjarfunksjonen i Kvinnherad kommune frå Skatteetaten konkluderer med at skatteoppkrevjar utfører oppgåver på ein tilfredstillande måte når det gjeld områda rekneskapsføring, rapportering og avlegging av skatterekneskapen, samt skatte- og avgiftsinnkrevjing. Men for oppgåve-områda internkontroll og arbeidsgjevarkontroll har Skatteetaten avdekka manglar, som ein ber om vert følgde opp. Skatteoppkrevjar skriv i sin årsrapport for 2015 at arbeidet med rutinebeskrivelser ikkje er prioritert i 2015 på grunn av usikkerheit rundt organisering av skatteoppkrevjarkontoret, samt sjukdom ved kontoret. Dette arbeidet vil bli teke opp att i 2016 i lag med internkontrollen. Det kjem og fram av årsrapporten at ein ikkje kom i mål med arbeidsgjevarkontrollar for 2015 på grunn av langtidssjukemelding og at dei kontrollane som er føreteke har teke mykje tid. Kontrollrapport frå skatteetaten og årsrapport frå skatteoppkrevjar ligg som vedlegg til denne saka. Konklusjon: Kontrollrapporten frå Skatteetaten konkluderer med at skatteoppkrevjarfunksjonen i Kvinnherad kommune totalt sett, og i det alt vesentlege, er i samsvar med gjeldande krav og regelverk, men at det er merknader til utføring av oppgåver med internkontroll og arbeidsgjevarkontrollar. På bakgrunn av dei framlagde årsrapportane vert kontrollutvalet invitert til å gje ein uttale om skatteoppkrevjarfunksjonen i kommunen. Forslag til uttale 1. Kontrollutvalet merkar seg at Skatteetaten konkluderer med at Kvinnherad kommune har ein skatteoppkrevjarfunksjon som i det alt vesentlege vert utført på ein tilfredstillande måte. 2. Kontrollutvalet har merka seg at Kvinnherad kommune i 2015 ikkje har nådd kravet om 5 % arbeidsgjevarkontrollar, ved at det berre er gjennomført 1,3 % kontrollar. 3. Kontrollutvalet vil peika på at det vil vera viktig for kommunen å sikra at skatteoppkrevjar har tilstrekkeleg ressursar til å oppfylla minstekravet når det gjeld gjennomføring av arbeidsgjevarkontrollar vidare framover. 4. Årsrapport frå skatteoppkrevjaren i Kvinnherad kommune og kontrollrapport frå Skatteetaten for 2015 vert teke til orientering og oversendt kommunestyret til orientering -125-

126 Side 3/3 Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Vedlegg: Årsrapport for 2015 frå skatteoppkrevjaren i Kvinnherad kommune Kontrollrapport 2015 vedkomande skatteoppkrevjarfunksjonen for Kvinnherad kommune -126-

127 -127-

128 -128-

129 -129-

130 -130-

131 -131-

132 -132-

133 -133-

134 -134-

135 -135-

136 -136-

137 -137-

138 -138-

139 -139-

140 Saksbehand[ar Dykkar dato Vår dato S,.atteetaten Bjørg Ripte Sandnes Te efon Dykkar referanse Vår referanse /86575 Kommunestyret i Kvinnherad kommune Rosendalsvegen 10 HORDALAND FYLKESKOMMUNE 5470 ROSENDAL Sekretariat for kontroltutvalet 17 FEB 2016 Kontrolirapport 2015 vedkomande skatteoppkrevjarfunksjonen for Kvinnherad kommune 1. Generelt om fagleg styring og kontroll av skatteoppkrevjarfunksjonen Skatteoppkrevjaren sitt ansvar og mynde følgjer av Instruks for skatteoppkrevjarar av 8. april Skattekontoret har fagleg ansvar og instruksjonsmakt overfor skatteoppkrevjarane i saker som vedkjem skatteoppkrevjarffinksjonen, og plikter å yte rettleiing og hjelp i faglege spørsmål. Skattekontoret søker gjennom mål- og resultatstyring å leggje til rette for best mogeleg resultat for skatteoppkrevjarfunksjonen. Grunnlaget for skattekontoret sin styring av skatteoppkrevjarfirnksjonen er Instruks for skattekontorenes styring og oppfølging av skatteoppkreveme av 1.januar Grunnlaget for skattekontoret sin kontroll av skatteoppkrevjarffinksjonen er Instruks for skattekontorenes kontroll av skatteoppkreverne av 1. februar Skattekontoret har ansvaret for å avklare at skatteoppkrevjarftinksjonen vert utøvd tilfredsstillande i høve til gjeldande regelverk på følgjande områder: Intern kontroll Rekneskapsfødng, rapportering og avlegging av skatterekneskapen Skatte- og avgiftsinnkrevj ing Arbeidsgjevarkontroll Riksrevisjonen har ansvaret for revisjon av skatteoppkrevjarftmksjonen. Skatteetaten utfører oppgåvene med kontroll av skatteoppkrevjarffinksjonen. 2. Om skatteoppkrevjarkontoret 2.1 Bemanning Sum årsverk til skatteoppkrevj arffinksjonen iht. skatteoppbevjaren sine årsmpportar: Tel årsverk 2015 Tal årsverk 2014 Tel årsverk ,8 2,8 3,0 Postadresse Besø ksadresse Sen tralbord Skatt vest Sjå etter Njøsavegen 2 ring gratis Leikanger Org. nr: : Tetefaks skatteetaten.no/sendepost

141 2015/86575 Side 2 av 4 3. Måloppnåing 3.1 Skaffe- og avgiftsinngang Skatterekneskapen for Kvinnherad kommune viser per 31. desember 2015 ein skatte- og avgiftsinngang til fordeling mellom skattekreditorane (etter frådrag for avsetjing til margin) på kr og uteståande restansae på kr , av dette krav stilla på vent kr Skatterekneskapen er avlagt av kommunen sin skatteoppkrevjar 21. januar Innkrevjingsresultat Vi har gått gjennom innkrevjingsresultata per 31. desember 2015 for Kvinnherad kommune. Resultata viser folgjande: Totalt Innbetalt Resultat- Innbetalt av Innbetalt av innbetalt av krav sum krav (i %) sum krav (i %) i MNOK sum krav (1%) forre år regionen (1%) Restskatt persanlege skattytarar ,4 95,4 95,0 95,6 95,8 Arbeidsgjevaravgift ,0 99,9 99,9 99,9 99,9 Forskotsskatt personlege skattytarar ,2 99,4 99,0 99,0 99,4 Forskotstrekk ,8 100,0 99,9 99,9 100,0 Forskotsskatt upersonlege skattytarar ,1 100,0 99,8 99,7 100,0 Restskatt upersonlege skattytarar ,6 99,3 99,0 99,4 99, Arbeidsgjevarkontroll Skatteoppkrevjaren for Kvixmhemd kommune har I stilling ved kontoret som stort sett jobbar med arbeidsgjeverkontrollen, i tillegg er dei tilslutta den interkommunale kontrollordninga Hordaland kommunale regnskapskontroll (HKRK) ved kemneren i Bergen. Resultat for kommunen og den interkommunale kontrollordninga per 31. desember 2015 viser i folgje skatteoppkrevjaren si resultatrapportering: Tal Nlinstekrav tal Tal utførte Utførte Utførte Utførte Utført kontroll Arbeids- kontrollar kontrollar i kontrollar kontrollar kontrollar 2015 region (i %) gjevarar (5%) (i %) 2014(1%) 2013(1%) 456 I ,1 SI I 4,0 Skatteoppbevjar skriv i sin årsrapport for 2015 at dei på grunn av langtidssjukemelding ikkje kom i arbeidsgjeverkontrollar for tillegg har det vore fä gjennomførte kontrollar ved HKRK. mål med Sum innbetalt og fordelt til skattekreditorane 2 Sum opne (ubetalte) forfalne debetkrav

142 2015/86575 Side 3 av 4 4. Kontroll av skatteoppkrevjarfunksjonen Skattekontoret har i 2015 gjennomført stadleg kontroll av skatteoppkrevjarkontoret for områda skatterekneskap og innkrevjing. Siste stadlege kontroll vart halden den 28. april Skattekontoret har i 2015 i tillegg gjennomført kontorkontroll av skatteoppkrevjarkontoret for områda intern kontroll, skatterekneskap og arbeidsgjevarkontroll. 5. Resultat av utført kontroll Intern kontroll Basert på dei kontrollane som skattekontoret har gjennomført, har vi avdekka følgjande vesentlege manglar i skatteoppkrevjaren sin overordna interne kontroll, der gjeldande regelverk ikkje er følgt: Skatteoppkrevjar hadde ikkje etablert et system for intemkontroll ved kontoret til tross for tidlegare pålegg om å iverksette dette. Rekneskapsforing, rapportering og avleggbig av skatterekneskapen Basert på dei kontrollane som skattekontoret har gjennomført, finn vi at rekneskapsføringa, rapporteringa og avlegginga av skatterekneskapen i det alt vesentlege er i samsvar med gjeldande regelverk og gjev eit rettvist uttrykk for skatteinngangen i rekneskapsåret. Skatte- og avgzftsinnkrevjhsg Basert på dei kontrollane som skattekontoret har gjennomført, finn vi at utføringa av innkrevjingsarbeidet og oppfølginga av restansane i det alt vesentlege er i samsvar med gjeldande regelverk. A rbeidsg/evarkontroll Basert på dei kontrollane som skattekontoret har gjennomført, finn vi at utføringa av arbeidsgjevarkontrollen i det alt vesentlege er i samsvar med gjeldande regelverk. Arbeidsgjevarkontrollen vert likevel ikkje utført i eit tilstrekkeleg omfang då det er utført 1,3% kontroller mot et krav på 5%.

143 2015/86575 Side 4 av 4 6. Ytterlegare informasjon Skattekontoret har gjennom sine kontrollhandlingar i 2015 gjeve pålegg og tilrådingar som er meddelt skatteoppkrevjaren i rapport av 28. april 2015 Skatteoppkrexarkontoret har gjeve tilbakemelding på pålegg og tllrådingar som er gjevne. WiIlg htlsiffg jo von Melen Kåreo fagansvarleg Kopi til: Kontrollutvalet for Kvinnherad kommune Skatteoppkrevjaren for Kvinnherad kommune Riksrevisjonen

144 Kvinnherad kommune Sekretariat for kontrollutvalet Arkivsak: 085 Arkivnr: 2014/ Sakshandsamar: Kari Marie Nygard Saksframlegg Saksgang Utval Saknr. Møtedato Kontrollutvalet i Kvinnherad kommune 22/ Kurs i regi av Deloitte - vidare planlegging Bakgrunn I møte i kontrollutvalet vart kurs-tilbod i regi av Deloitte drøfta. Frå handsaming i møte står det: «Kontrollutvalet drøfta aktuelle kurs. Det var særleg to kurs som vart peika på: Offentleglova Korrupsjon og samfunnsansvar Utvalsleiar ønskjer at kommunestyret og vert invitert til aktuelle kurs. Kurset må planleggast slik at det let seg gjera å gjennomføra i samband med eit kommunestyremøte. Administrasjonen skal og inviterast. Utvalsleiar og sekretariat tek dette opp med rådmann og ordførar. Eit av kursa bør gjennomførast i vår, det andre til hausten.» Vedtak som vart fatta lyder: «1. Kontrollutvalet ber om at Deloitte gjennomfører kurs innan samfunnsansvar og antikorrupsjon i løpet av våren Kontrollutvalet ber om at Deloitte gjennomfører kurs innan offentleglova hausten Sekretariatet vert beden om å ta seg av alt det praktiske med organisering og avvikling av kursa, gjerne i samarbeid med kommuneadministrasjonen, ordførar og kontrollutvalsleiar.» Sekretariatet har sendt mail til ordførar og rådmann om planlegging av dette, men har ikkje fått tilbakemelding. Vårhalvåret er nok ei svært travel tid, og det kan være vanskar med å få lagt eit slikt kurs til eit møte som allereide er planlagt mange saker på. Dersom ein skal avvikla kurs i samband med eit kontrollutvalsmøte må ein sjå på møtedatoane for kontrollutvalet. Det neste møte (som skulle vore ), må flyttast, på grunn av at det vert for kort intervall etter at noverande møte vart flytta til Det er sendt ut mail om det let seg gjera å endra til Men det er kome fleire meldingar tilbake om at det då vil vera vanskar for fleire av medlemmane og revisor å møte, på grunn av mellom anna at ferie har starta då. Kontrollutvalsleiar og sekretariatet har difor drøfta om neste møtet skal flyttast til slutten av august, og ber om at kontrollutvalet teke stilling til dette. Vidare bør det og drøftast om dei to aktuelle kursa også kunne leggast til dei to første møta i kontrollutvalet til hausten. Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kari.nygard@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva

145 Side 2/2 Konklusjon Kontrollutvalet må drøfte om utvalet skal legge opp til slik møteplan og gjennomføring av kurs til hausten: Møteplan for KUV Gjennomføring av kurs i regi av Deloitte / aktuelle saker haust 2016: Gjennomføring av kurs med tema samfunnsansvar og antikorrupsjon Prosessmøte 2 - planar Gjennomføring av kurs med tema Offentleglova Forslag til budsjett 2017 for KUV Endelege planar Forslag til vedtak Kontrollutvalet vil flytta dato for neste møte til hausten og går inn for slik møteplan for hausthalvåret: Møteplan for KUV Gjennomføring av kurs i regi av Deloitte / aktuelle saker haust 2016: Gjennomføring av kurs med tema samfunnsansvar og antikorrupsjon Prosessmøte 2 - planar Gjennomføring av kurs med tema Offentleglova Forslag til budsjett 2017 for KUV Endelege planar Sekretariatet vert beden om å ta seg av alt det praktiske med organisering og avvikling av kursa, gjerne i samarbeid med kommuneadministrasjonen, ordførar og kontrollutvalsleiar. Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift

146 PS23/16Referatsaker -146-

147 Kvinnherad kommune Fellestenester Politisk sekretariat Hordaland Fylkeskomme v/kari Marie Nygard Rosendalsvegen ROSENDAL Tel: Fax: Org. nr: Bankgiro: www. kvinnherad.kommune.no facebook.com/kvinnherad Saksbehandlar Gunn B Sandnes Fosse Tlf. direkte innval Vår ref. 2016/173-6 Dykkar ref. Dato Partsbrev med rapport etter forvaltningsrevisjon av innkjøpsfunksjon Kvinnherad kommune Kvinnherad kommunestyre hadde saka føre i møte som sak 2016/2. Vedlagt fylgjer utskrift av møteboka der vi syner til vedtaket. Med helsing Bente Høyland Møtesekretær Brevet er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. Kopi til: Gunn Berit Sandnes Fosse Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -147-

148 Side 2 Saksframlegg Kvinnherad kommune Saksmappe Saksbehandlar 2016/173-5 Gunn Berit Sandnes Fosse Saksgang Saksnr Utval Møtedato 2016/2 Kommunestyret Partsbrev med rapport etter forvaltningsrevisjon av innkjøpsfunksjon Kvinnherad kommune Innstilling frå kontrollutvalet: A. Kommunestyret ber rådmann om å syta for at følgjande tiltak vert sett i verk: 1. Gå gjennom funna i denne rapporten og sikre at eventuelle ulovlege kjøp som framleis føregår vert avslutta, og sette i verk tiltak som sikrar at tilsvarande avvik som er avdekt i rapporten ikkje blir gjentatt. 2. Gå gjennom gjeldande rutinar og retningslinjer, med eit særleg blikk for å sikre at handboka og retningslinjene frå innkjøpsforumet og kommunen er i samsvar, og at det går tydeleg fram kva verkeområde dei har. 3. Gå gjennom korleis delegasjonar og fullmakter på innkjøpsområdet er utforma, slik at det er tydeleg kva fullmakter, oppgåver og ansvar som ligg til leiarar og tilsette på ulike nivå i arbeidet med anskaffingar. 4. Gjere tydeleg rutinane for når ein skal involvere innkjøpskoordinator i samband med anskaffingsprosessar, og vurdere å senke beløpsgrensa for kva anskaffingar ein skal involvere innkjøpskoordinator i. 5. Vurdere opplæringstiltak for å gi leiarar og tilsette i kommunen betre informasjon om forventningar og krav knytt til innkjøp og bruk av gjeldande avtalar. 6. Dersom det framleis skal gjennomførast større anskaffingar uavhengig av innkjøpsforum, sikre at alle som skal vere involvert i desse anskaffingane får tilstrekkeleg opplæring i regelverket for offentlege anskaffingar. 7. Gå gjennom eksisterande rammeavtalar for å sikre at det er tydelege retningslinjer for korleis avropa skal gjennomførast. 8. Vurdere å gjennomføre jamlege analysar av rekneskapsdata for å kontrollere at gjeldande avtalar blir brukt og eventuelt finne fram til område der det er behov for å etablere rammeavtalar. 9. Gjennomføre årlege evalueringar/statusmøte knytt til dei ulike rammeavtalane som er inngått, i samsvar med reglementet for Sunnhordland interkommunale innkjøpsforum. B. Kommunestyret ber om at det vert laga ein handlingsplan som syner kva tiltak som skal setjast i verk for å følgje opp tilrådingane i rapporten, når tiltaka skal setjast i verk, og kven Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -148-

149 Side 3 som skal ha ansvaret for iverksettinga. Kommunestyret ber om at at slik handlingsplan vert lagt fram for kommunestyret innan , med kopi til kontrollutvalet Behandling i Kommunestyret den Før behandling av sak var det ei orientering frå Deloitte v/gunnar Husabø. Kontrollutvalet si innstilling vart samrøystes vedteken. Vedtak frå Kommunestyret den C. Kommunestyret ber rådmann om å syta for at følgjande tiltak vert sett i verk: 1. Gå gjennom funna i denne rapporten og sikre at eventuelle ulovlege kjøp som framleis føregår vert avslutta, og sette i verk tiltak som sikrar at tilsvarande avvik som er avdekt i rapporten ikkje blir gjentatt. 2. Gå gjennom gjeldande rutinar og retningslinjer, med eit særleg blikk for å sikre at handboka og retningslinjene frå innkjøpsforumet og kommunen er i samsvar, og at det går tydeleg fram kva verkeområde dei har. 3. Gå gjennom korleis delegasjonar og fullmakter på innkjøpsområdet er utforma, slik at det er tydeleg kva fullmakter, oppgåver og ansvar som ligg til leiarar og tilsette på ulike nivå i arbeidet med anskaffingar. 4. Gjere tydeleg rutinane for når ein skal involvere innkjøpskoordinator i samband med anskaffingsprosessar, og vurdere å senke beløpsgrensa for kva anskaffingar ein skal involvere innkjøpskoordinator i. 5. Vurdere opplæringstiltak for å gi leiarar og tilsette i kommunen betre informasjon om forventningar og krav knytt til innkjøp og bruk av gjeldande avtalar. 6. Dersom det framleis skal gjennomførast større anskaffingar uavhengig av innkjøpsforum, sikre at alle som skal vere involvert i desse anskaffingane får tilstrekkeleg opplæring i regelverket for offentlege anskaffingar. 7. Gå gjennom eksisterande rammeavtalar for å sikre at det er tydelege retningslinjer for korleis avropa skal gjennomførast. 8. Vurdere å gjennomføre jamlege analysar av rekneskapsdata for å kontrollere at gjeldande avtalar blir brukt og eventuelt finne fram til område der det er behov for å etablere rammeavtalar. 9. Gjennomføre årlege evalueringar/statusmøte knytt til dei ulike rammeavtalane som er inngått, i samsvar med reglementet for Sunnhordland interkommunale innkjøpsforum. Kommunestyret ber om at det vert laga ein handlingsplan som syner kva tiltak som skal setjast i verk for å følgje opp tilrådingane i rapporten, når tiltaka skal setjast i verk, og kven som skal ha ansvaret for iverksettinga. Kommunestyret ber om at at slik handlingsplan vert lagt fram for kommunestyret innan , med kopi til kontrollutvalet Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -149-

150 Side 4 Saksutgreiing: Vedlagt følgjer sak vedkomande forvaltningsrevisjon av innkjøpsfunksjonen i Kvinnherad kommune. Deloitte gjev ein presentasjon av rapporten. Økonomisk konsekvens: Miljømessig konsekvens: Vedlegg: Partsbrev med rapport etter forvaltningsrevisjon av innkjøpsfunksjonen i Kvinnherad kommune Forvaltningsrevisjon-innkjøp Kvinnherad 2015 Kvinnherad kommune -fellesskap og trivsel utvikling og vekst -150-

151 i Teleron / Kvinnherad kommune Sekretariat for kontrollutvalet Til: Rådmann SÆRUTSKRIFT Sakshandsamar Nygard, Kan Saksgang Motedato Saknr. Kontrollutvalet /13 32/13 KONTROLLUTVALET SIN MØTERETT I GENER4LFORSAMLINGAR FORSLAG TIL VEDTAK I. Kontrollutvalet gjev leiar frillmakt til â vurdere om nokon frå kontrollutvalet skal delta på generalforsamlingar i selskap som kommunen har eigarskap i etter kommunelova 80, samt kven som skal delta. 2. Kontrollutvalet ber kommuneadministrasjonen fortlopande oversende innkalling til generalforsamlingar i heileigde kommunale selskap til kontrollutvalet ved sekretariatet og revisj on en. HANDSAM[NG I MØTET Kontrollutvalet hadde ikkje merknader til saka, og forslag til vedtak vart samrøystes vedteke. VEDTAK: I. Kontrollutvalet gjev leiar fullmakt til å vurdere om nokon frå kontrollutvalet skal delta på generalforsamlingar i selskap som kommunen har eigarskap i etter kommunelova 80, samt kven som skal delta. 2. Kontrollutvalet ber kommuneadministrasjonen forilopande oversende innkalling til generalforsamlingar i heileigde kommunale selskap til kontrollutvalet ved sekretariatet og revisjonen RETT UTSKRIFT: DATO: HojIaktQrsmi Kopi: Utvalsleiar :X&troHsjef Ordforar Deloitte AS Besoksadresse: Agnes Mowinckelsgt, 5. Postadresse: Postboks Bergen Direkte tclefbn MoN! E-postadresse: kuh.nymirdhik.no Bankgironr Foretaksnr, NO rnva,

152 Kvinnherad kommune Sekretariat for kontrollutvalet Kontrollutvalet Vår sakshandsamar: Kari Marie Nygard Dykkar ref.: Vår ref: 2016/24 Vår dato: Notat vedr. lønnsrapportar til kontrollutvalsmedlemmer og tilbakebetaling av feil utbetalt lønn. Kontrollutvalet har tidlegare fått orientering om rutinar for utbetaling av møtegodtgjersle i Kvinnherad kommune. Bakgrunn for orienteringssaka var at nokre av kontrollutvalsmedlemmane i førre valperiode hadde fått utbetalt for mykje i møtegodtgjering, og måtte betale tilbake feil-utbetalingane. I orienteringssaka vart det gjort vedtak om å ta informasjonen til orientering. Men kontrollutvalet bad og om at det vart lagt fram informasjon om føring av tilbakebetalt møtegodtgjersle på neste møte. Sekretariatet har nå motteke lønnsrapportar som gjeld dei aktuelle feil-utbetalingane og ei stadfesting på korleis føring av tilbakebetalingane er føreteke. Rapportane vert ikkje sendt ut til kontrollutvalet sidan dei inneheld personlege opplysningar om lønnsforhold. Men rapportane vil bli lagt fram i møte i kontrollutvalet Med helsing Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kari.nygard@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva

153 Kvinnherad kommune Sekretariat for kontrollutvalet Arkivsak: 033 Arkivnr: 2015/210-3 Sakshandsamar: Kari Marie Nygard Saksframlegg Saksgang Utval Saknr. Møtedato Kontrollutvalet i Kvinnherad kommune 24/ Gjennomgang av møteprotokollar Bakgrunn Gjennomgang av møteprotokollar frå politiske organ vert sett på saklista til kontrollutvalet til kvart møte. Møteprotokollane kan lastast ned frå Kvinnherad kommune si heimeside. Protokollane gjev primært informasjon om dei sakene som har vore til politisk handsaming. Kontrollutvalet kan be om nærare informasjon om enkeltsaker og drøfte ulike problemstillingar som ein finn av særleg interesse. Kontrollutvalet har gjort vedtak om at ansvar for gjennomgang av møteprotokollar skal fordelast slik: Politisk organ: Kontrollutvalsmedlem: Kommunestyret Synnøve Solbakken Formannskapet Una Maeve Kolle Forvaltningskomiteen Oddbjørg Heimark Levekårskomiteen Svein Åge Vangdal Investeringsutvalet Sigmund Nordfonn I tråd med fordelinga ber ein om at utvalsmedlemane ser gjennom innkallingar og møteprotokollar som det er aktuelt å referere saker frå. Til dette møtet vil det vera aktuelt med gjennomgang av desse møteinnkallingane / protokollane: Kommunestyret og Formannskapet , og Forvaltningskomiteen og Levekårskomiteen , og (møteprotokollar er ikkje tilgjengelege på heimesida) Investeringsutvalet - Ikkje møteprotokoll sidan I møteprotokoll frå møte står det under handsaminga av denne saka: «Kontrollutvalet tok opp til drøfting at det er ei utfordring med politikarar nokre gonger vert utsett for press frå partar i saker. Det vart hevda at i einskild-saker vert politikarar påverka til å legga mindre vekt på nøytrale opplysningar i saker, og i staden legga synspunkt frå «pressgrupper» til grunn for Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kari.nygard@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva

154 Side 2/2 avgjerder. Det vart trekt fram at dette gjeld særleg ved synfaringar, og der partar får legga sitt syn fram i same møte der aktuell sak skal avgjerast. Det var semje i kontrollutvalet om at dette burde takast opp til generell drøfting i aktuelle komitear. Kontrollutvalsleiar vil ta dette opp med bl.a. leiar i forvaltningskomiteen. Vidare merka kontrollutvalet seg at det nå ligg føre protokollar frå møter i investeringsutvalet i Kontrollutvalet var og innom og såg på KS sitt Styrevervregisteret og merka seg opplysningar her ikkje er ajourført på ei tid. Det vart stilt spørsmål om korleis info i dette registeret kan oppdaterast. Dei punkta som vart teke opp til drøfting i saka vert å koma attende til under denne faste saka i møter vidare framover.» Forslag til vedtak Kontrollutvalet tek møteprotokollane til orientering. Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift

155 Kvinnherad kommune Sekretariat for kontrollutvalet Arkivsak: 217 Arkivnr: 2015/207-8 Sakshandsamar: Kari Marie Nygard Saksframlegg Saksgang Utval Saknr. Møtedato Kontrollutvalet i Kvinnherad kommune 25/ Overordna analyse og plan for forvaltningsrevisjon for perioden Prosessmøte 1 Bakgrunn Kontrollutvalet gjorde slikt vedtak i møte : 1. Prosjektplan for overordna analyse og plan for forvaltningsrevisjon vert godkjent slik den ligg føre. 2. Kontrollutvalet sluttar seg til framdriftsplan for arbeid med overordna analyse og plan for forvaltningsrevisjon. 3. Kontrollutvalet ber om at prosessmøte nr. 1 vert gjennomført på neste møte. Drøfting I dette møtet har Deloitte lagt opp til å gjennomføre «Prosessmøte 1» som i den godkjende prosjektplanen vert omtala slik: «I det første prosessmøtet vil kontrollutvalet få høve til å diskutere og vurdere risikoar innanfor kommunen sine ansvarsområde, basert på eigen erfaring frå arbeidet i kontrollutvalet. I denne prosessen vil vi ta i bruk eit «risikospel» som har ei oversikt over dei ulike tenesteområda i kommunen. Ved bruk av farga spelbrikker får kontrollutvalsmedlemmene høve til å vurdere risiko knytt til ulike tenesteområde. I byrjinga av møtet vil revisjonen orientere om kva data som er samla inn så langt og ev. om det peiker seg ut nokre område som det kan vere knytt risiko til basert på undersøkingane som er gjennomførte.» Det er både naturleg og praktisk at dette prosessmøtet vert gjennomført rett før og/eller parallelt med arbeidet som skal gjennomførast innan analyse og plan for selskapskontroll, jf. anna sak til dette møtet. Konklusjon Det vert tilrådd at kontrollutvalet, på bakgrunn av prosessmøte 1, tek analysearbeidet for forvaltningsrevisjon så langt til orientering. Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kari.nygard@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva

156 Side 2/2 Forslag til vedtak Kontrollutvalet tek, på bakgrunn av prosessmøte 1, analysearbeidet for forvaltningsrevisjon så langt til orientering. Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift

157 Kvinnherad kommune Sekretariat for kontrollutvalet Arkivsak: 216 Arkivnr: 2015/ Sakshandsamar: Kari Marie Nygard Saksframlegg Saksgang Utval Saknr. Møtedato Kontrollutvalet i Kvinnherad kommune 26/ Overordna analyse og plan for selskapskontroll for perioden Prosessmøte 1 Bakgrunn Kontrollutvalet gjorde slikt vedtak i møte : 1. Prosjektplan for overordna analyse og plan for selskapskontroll vert godkjent slik den ligg føre. 2. Kontrollutvalet sluttar seg til framdriftsplan for arbeid med overordna analyse og plan for selskapskontroll. 3. Kontrollutvalet ber om at prosessmøte nr. 1 vert gjennomført på neste møte. Drøfting I dette møtet har Deloitte lagt opp til å gjennomføre «Prosessmøte 1» som i den godkjende prosjektplanen vert omtala slik: «I det første prosessmøtet vil kontrollutvalet få høve til å diskutere og vurdere risikoar innanfor kommunen sine ansvarsområde, basert på eigen erfaring frå arbeidet i kontrollutvalet. I denne prosessen vil vi ta i bruk eit «risikospel» som har ei oversikt over dei ulike tenesteområda i kommunen. Ved bruk av farga spelbrikker får kontrollutvalsmedlemmene høve til å vurdere risiko knytt til ulike tenesteområde. I byrjinga av møtet vil revisjonen orientere om kva data som er samla inn så langt og ev. om det peiker seg ut nokre område som det kan vere knytt risiko til basert på undersøkingane som er gjennomførte.» Det er både naturleg og praktisk at dette prosessmøtet vert gjennomført rett etter og/eller parallelt med arbeidet som skal gjennomførast innan analyse og plan for forvaltningsrevisjon, jf. anna sak til dette møtet. Konklusjon Det vert tilrådd at kontrollutvalet, på bakgrunn av prosessmøte 1, tek analysearbeidet for selskapskontroll så langt til orientering. Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kari.nygard@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva