Status for fylkesdelplan Deltaking for alle universell utforming per våren 2008

Transkript

1 HORDALAND FYLKESKOMMUNE Fylkesrådmannen Kontrollstaben NOTAT Til: Mathisen, Gudrun, Plan- og miljøseksjonen Dato: 18. juli 2008 Frå: Utne, Bente Arkivsak: /BENUTN Kopi til: Arkivnr.: 712 Status for fylkesdelplan Deltaking for alle universell utforming per våren 2008 Bakgrunn Fylkesdelplan Deltaking for alle universell utforming vart vedteken av fylkestinget 13. juni 2006, sak 36/06: Fylkestinget vedtar fylkesdelplanen Deltaking for alle universell utforming med mål, retningsliner og tiltak. 2. Fylkestinget oppmodar statlege styresmakter og statlege etatar om å iverksette dei statlege oppgåvene som står i handlingsprogrammet. Fylkestinget føreset også at kommunane i Hordaland aktivt medverkar på sine område. 3. Fylkeskommunale ressursar til gjennomføring av handlingsprogrammet må vurderast og avklarast i budsjettet for Universell utforming må også gjennomførast for taxitakstane. Ordninga med beretillegg der ein ikkje treng ekstra mannskap bør difor falla bort. Fylkesdelplanen har fått ros blant anna frå Miljøverndepartementet. Fylkesutvalet vedtok 22. mai 2008 (sak 119/08) at Hordaland framleis skal vera eit føregangsfylke innan universell utforming, og at fylkeskommunen i samarbeid med fylkesmannen kan søkja om å verta pilotfylke på området. Føremål og problemstillingar Kontrollstaben har våren 2008, etter førespurnad frå strategi- og næringsavdelinga, undersøkt status for oppfølginga av fylkesdelplanen. Tiltaka i fylkesdelplanen er for perioden 2006 til 2010 (jamfør side 13). Det er to år sidan planen vart godkjent i fylkestinget, og det er to og eit halvt år igjen av planperioden. Føremålet med denne gjennomgangen er å vurdera status midt i tiltaksperioden. Vidare kan ein få signal om tiltaka var realistiske og praktisk gjennomførbare. Ein kan også få signal om det er vanskeleg å måla / vurdera tiltaka og retningslinene. Besøksadresse: Agnes Mowinckels gate 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon - Telefaks E-postadresse: Bankgironr Foretaksnr. NO mva.

2 Metode / avgrensing Fylkesdelplanen har slik oppbygging: Del 1: Innleiing Del 2: Tema, mål og tiltak (for kvart tema) Del 3: Handlingsprogram (for kvart tema) Del 4: Vedlegg Fylkesdelplanen er avgrensa til desse tema: Digital deltaking Opplæring Offentlege bygg og anlegg Bustader Offentleg samferdsel Friluftsliv og reiseliv For kvart tema inneheld planen ulike mål. For kvart mål skisserar ein ulike retningsliner og tiltak. Kvart tiltak og kvar retningsline har påført kven som er ansvarleg, og aktuelle samarbeidspartnarar. I tillegg er det i fylkesdelplanen oppført (i den grad det er relevant) bakgrunn / føremål, spesielle utfordringar, forventa resultat, framdrift, kostnad, finansiering samt kritiske suksessfaktorar. Kontrollstaben tok utgangspunkt i handlingsprogrammet (del 3). For kvart tiltak og retningsline tok vi kontakt med ansvarleg og bad dei fylla ut status pr svartidspunkt (som var april / mai 2008). Det som i planen er definert som reine statlege oppgåver er ikkje vurdert. Vi spurde aktuelle fylkeskommunale einingar om status på området. I tillegg spurde vi Stord kommune, som er pilotkommune på området. Vi spurde også fylkesmannen i Hordaland, som var deltakar i prosjektgruppa og medansvarleg for nokre tiltak (svar den ). Prosjektleiar for universell utforming (delt stilling mellom HFK og Bergen kommune) har gitt svar den om status for Bergen kommune. For å avgrensa arbeidet er andre kommunar eller statlege organ ikkje spurde. Vi meinar likevel at vi på denne måten har fått svar frå hovudtyngda av dei ansvarlege for tiltaka. Kontrollstaben har ikkje vurdert eller etterkontrollert om svara er riktige, altså om tiltaka er gjennomført slik som er svart. Statusoversikt per april / mai 2008 (vedlegg) Statusoversikt per april / mai 2008: viser innhenta svar for kvart tiltak og retningsline. Oversikta er vedlegg til dette notatet. Vurdering: Vi har vurdert innkomne svar i forhold til tiltaka og retningslinene i handlingsplanen. Vi konstaterar at det under Bakgrunn, føremål i tillegg til underbyggjande informasjon også er nemnt moment som kanskje kunne vore eigne tiltak eller retningsliner. Særleg gjeld dette for tema 2 opplæring, for eksempel tiltak som er strategi for fleire læreplassar for elevar med nedsett funksjonsevne. Her er under bakgrunn, føremål foreslått m.a. at minst 15% av alle læreplassar i offentleg sektor bør vera retta mot og tilrettelagt for elevar med nedsett funksjonsevne, og at alle elevar som har opplæringsmål om fagbrev eller lærekandidat må få tilbod om læreplass. Også under tiltak gir ein meir konkrete eksempel under bakgrunn, føremål. 2

3 Oppsummering av statusoversikta Kontrollstaben oppsummerar statusoversikta slik: Tema 1 Digital deltaking Tiltak gjeld universelt utforma digital røysting i Hordaland ved stortingsvalet i 2009 og mogeleg utprøving av eit opplegg i ein Hordalandskommune. Digitale val er KRD sitt ansvar; ein når ikkje valet i 2009, men arbeider med å få til forsøk ved valet i Universell utforming av vallokale er kommunane sitt ansvar. Vi kjenner ikkje status her, men prosjektleiar for handlingsplanen opplyser at HFK har innhenta ei kartlegging av hovudbiblioteka i Fjell, Stord og Kvam kommunar med tanke på universell tilpassing til førehandsrøysting. Tiltak om digitale søknadsskjema synest å vera i rute. På dette området er det ei kontinuerleg utvikling. Ein del er på plass, ein del er på gang. Retningsline 1A seier at alle digitale verkemidlar og innhald som vert nytta i vidaregåande opplæring skal ha universell utforming: Utvikling og forbetring skjer kontinuerleg. Vanskeleg å vurdera i kor stor grad målet er oppfylt, men vert oppfylt i stadig større grad. Retningsline 1B om universell utforming må inn som aspekt i digital kompetanse, synest oppfylt. Vi har ikkje informasjon om retningsline 1C; om breiband som skal installerast i alle nye og oppgraderte bustader. Tiltak om universelt utvikla ruteinformasjon på internett for Hordaland er ikkje gjennomført enno, men ein har dette som ein viktig kravspesifikasjon i det vidare arbeidet. Tiltak om samordna og universelt utforma presentasjon på internett av alle idretts- og kulturbygg, -anlegg og friluftsområde i Hordaland; her er noko i rute, medan presentasjon på internett og kopla inn reiselivsbedriftene står att. På dette området skjer det dermed ei kontinuerleg utvikling. Tema 2 Opplæring Nokre av dei langsiktige forventa resultata på området er til dels ambisiøse, men vanskelege å måla: mindre fråfall i vidaregåande opplæring, redusert behov for spesialundervisning, betre tilpassa opplæring, mv. Er det nok at fråfallet blir redusert frå nivået i 2006? Korleis måla dette mot andre tiltak som rettar seg mot dei same måla? Opplæring skal ifølgje opplæringslova tilpassast evnene og føresetnadene hjå den enkelte elev / lærling / lærekandidat (jamfør opplæringslova 1-2, 5. ledd), altså tilpassast universelt. Ifølgje fylkesdelplanen (under tiltak Strategi for universelt utforma og tilpassa opplæring) heiter det: Universell uforming som prinsipp er lite kjent i skulane. Prinsippet kan utviklast til å femne om tilrettelegging av skuledagen og opplæringa generelt. Dermed går universell utforming og tilpassa opplæring til dels inn i kvarandre, og kan vera vanskeleg å vurdera isolert. Dette er område / mål som skulane og opplæringsavdelinga jobbar mot heile tida, men det kan vera langt fram før ein er i mål. I forhold til fylkesdelplanen er ein del kortsiktige mål som å få vedtatt strategiar og få ut informasjon delvis oppnådd og på gang. Tiltak Strategi for fleire læreplassar for elevar med nedsett funksjonsevne og tiltak Strategi for å utvikle lærekandidatordninga: Lærekandidatordninga er ei skreddarsydd ordning som tek omsyn til den einskilde eleven sine behov og funksjonsevne. Bedriftene får informasjon om ekstra tilskot dersom dei tek inn lærlingar med nedsett funksjonsevne. Langsiktig mål om mindre fråfall i vidaregåande opplæring står framleis som ei stor utfordring. Utdrag frå årsmeldingar til HFK: 3

4 2007: Satsing mot fråfall Aktiviteten har vore på same nivå i 2007 med om lag 5 mill. kr til ulike tiltak som mellom anna omfatta: Styrking av rådgjevingstenesta, lærekandidatordning, støtte til hybelkoordinatorar, tiltak for minoritetsspråklege elevar, forsøk med fleksibel opplæring og einskildtiltak på skular. Lærekandidatordninga er eit alternativ til full fagopplæring. Bedrifter som tek inn lærekandidatar får no eit starttilskot på kr, og resultatet er ein auke med 34 nye kontraktar i : Innan lærekandidatordninga vart det inngått 21 kontraktar (2005: 15). Ordninga med full opplæring i bedrift og/eller opplæringskontraktar er eit godt alternativ for dei som ikkje ønskjer å følgje hovudmodellen i eit opplæringsløp. Arbeidet med å marknadsføre dette tiltaket har vore styrkt gjennom «Fråfallsprosjektet». Satsinga mot fråfall heldt fram med m.a. desse tiltaka: Innsatsen mot minoritetsspråklege elevar vart trappa opp. Det vart gjeve tilskot til hybelkoordinatorar i skuleregionane og til arbeid med leksehjelp i samarbeid med Røde Kors. Tal på lærekandidatavtalar har gått opp. Rådgjeving vart styrkt gjennom m.a. politisk vedtak om delt rådgjeving, etter- og vidareutdanning og meir målretta yrkesrettleiing gjennom bruk av Senter for yrkesrettleiing. Tiltak Strategi for universelt utforma og tilpassa opplæring: HFK og den einskilde skule synest å mangla ein klar strategi for universelt utforma og tilpassa opplæring. Tiltak gjeld ny samarbeidsavtale mellom grunnskule, vidaregåande skule, høgskule, universitet, NAV: Samarbeidsavtalar med NAV er klare. Når det gjeld status om dei andre aktørane har vi ikkje fått svar på dette. Senter for yrkesrettleiing er tiltenkt delansvar for universell utforming, og vil for 2008 motta kr over budsjettet på dette området, primært for å motverke fråfall i vidaregåande utdanning. Tiltak om universelt utforma internettbasert søkjarkatalog skal vera oppfylt. Generelt kan ein seia at universell utforming innan opplæringsområdet er krevjande og omfattande. Det er behov for stadig fokus på dette, og kanskje bør området få større merksemd. Tema 3 Offentlege bygg og anlegg Når det gjeld nye bygg ser det ut som Eigedomsseksjonen i HFK har god kontroll på sine tiltak (tiltak og 3.1.3). Det same gjeld for Bergen og Stord kommune, bortsett frå at Stord kommune plasserar ny barnehage på ei bratt og ueigna tomt ifølge svaret (3.1.3). Retningsline 3A gjeld kulturminnevern ute i kommunane. Retningsline 3B som krev kompetanse om universell utforming ved utlysing / tildeling av offentlege oppdrag, er oppfylt ifølge svaret frå eigedomsseksjonen. Tiltak om å ta i bruk Trondheim kommune sin rettleiar for publikumsbygg: Eigedomsseksjonen brukar han, men vi er ikkje kjent med om rettleiaren er gjort kjent i Hordaland, og eventuelt kven i HFK som bør ta ansvar for dette. Tiltak gjeld registrering av alle kommunale og fylkeskommunale bygg innan 2009: Her har eigedomsseksjonen fått gjennomført ei omfattande kartlegging i fylkeskommunen, dette er bra! Bergen kommune si målsetning om universell uforming av publikumsområde innan 2008 synest svært ambisiøs. Bergen kommune har to større prosjekt under kartlegging og planlegging, men finansiering er ikkje avklart. Tiltak gjeld å utarbeide og få vedtatt innan 2009 handlingsplanar med budsjett for offentlege bygg og anlegg. HFK ser ut til å vera i rute her. Fylkesmannen har kontakta Entra for å gjera Statens hus meir universelt utforma. Tiltak oppfordrar fylkespolitikarane å påverka statlege styresmakter / Stortinget til å gje tilstrekkelege økonomiske rammer til å oppfylla mål om universell utforming av eksisterande bygningsmasse. Vi har ikkje innhenta status på området, men vurderar at kanskje var tiltaket for 4

5 optimistisk; det spørs om påverknad frå politikarar er nok til å sikra finansiering av tilstrekkelege økonomiske rammer på dette området. Tiltak om oppgradering av heisane i Fylkeshuset; her er det usikkert om krava kan tilfredsstillast fullt ut. Tiltak om å utarbeida handlingsplan med budsjett for oppgradering av verna bygg og anlegg, med prioritering av publikumsretta bygg: Her manglar handlingsplanen. Også når det gjeld planar for kulturminnevern synest det å vera lite fokus på tilgjenge (retningsline 3A). Tiltak om opplæring / kurs i universell utforming for offentlege byggherrar, politikarar, administrative leiarar, byggesaksansvarlege, driftsansvarlege: Kurs for kommunale råd er gjennomført, men vi er usikre på om dette er tilstrekkeleg kursing. Tiltak om at universell utforming må integrerast i undervisninga ved fagopplæring og høgskolar i Bergen, har vi ikkje opplysningar om. På dette området er det til dels stor merksemd, og mykje positivt har skjedd. Når det gjeld eksisterande og verna bygg og anlegg er tiltaka til dels kostnadskrevjande, og kanskje ikkje alltid gjennomførbare. Handlingsplanar og opplæring på området bør derimot vera realistiske mål på kortare sikt. Tema 4 Bustader Her ligg mykje av ansvaret i dei einskilde kommunane og hos Husbanken. HFK (Seksjon for kommunesamarbeid) gjer ein god jobb og følgjer opp med informasjon, rettleiing og innspel til kommuneplanar. Når det gjeld reguleringsplanar følgjer seksjonen opp med informasjon og innspel. Også fylkesmannen tek opp universell utforming ved handsaming av kommuneplanar, både i oppstartsfasen og i uttalefasen, og har tatt inn krav om føresegner knytt til universell utforming i standardbrevet ved oppstart av reguleringsplanar. Dermed synest retningsliner 4A og 4B for ein stor del oppfylt. Tiltak og gjeld universell utforming som eige punkt i tekniske tilstandsvurderingar og ved taksering av bustader, samt kontakt med forsikringsselskapa om universell utforming kan gje lågare forsikringspremie pga. færre ulykker i heimen. Tiltaka er ikkje gjennomført enno, men fylkesrådet for funksjonshemma har dei på papiret. Som nemnt høyrer området for ein stor del til kommunane og Husbanken. HFK (Seksjon for kommunesamarbeid) og fylkesmannen synest å gjera ei god oppfølging på området. Tema 5 Offentleg samferdsel Når gjeld universell utforming av transportmateriell ved kjøp av rutetenester (tiltak 5.3.1) og handlingsprogram som eit krav ved planlegging og produksjon av infrastruktur, i anbod om rutetenester, samt å definera universell utforming for transportmiddel (5.3.2), synest tiltaka oppfylte. Det verkar sjølvsagt at Bybanen vert universelt uforma. Fylkestingvedtak 36/04, punkt 4 om universell utforming av drosjetakstane er oppfylt. No blir beretillegg fakturert direkte til samferdselsavdelinga. Tiltak om handlingsprogram med framdrift og budsjett for oppgradering av terminalar og haldeplassar er delvis gjennomført. Ein del tiltak gjenstår: (oppgradera rutestrekninga Voss-Bergen-Flesland til universell utforming), oppgradere dagens informasjonssystem, halde kurs for fagfolk i transportbransjen (5.5.1), gjennomføre ein realistisk reisemanøver for toppleiarar og politikarar (5.5.2), setja i verk endringar i retningslinene for TT-ordninga (5.6.1). Ein kan vel sei at det har skjedd mykje positivt på området, sjølv om ein del står att. 5

6 Tema 6 Friluftsliv og reiseliv Tiltak om å sikre ei betre finansiering for tilrettelegging og bruk av friareal, friluftsområde og kulturlandskap: Her har vi lite opplysingar då vi har ikkje spurt kommunane. Fylkesmannen svarar at dei ikkje har følgt opp dette området. Tiltak om kartlegging av eksisterande løyper og om å utvikla eit universelt utforma friluftsområde i kvar region, ser ut til å vera godt i gang. Tiltak Konferansar, kurs om universell utforming for aktørane i reiselivsbransjen og tiltak Pilotprosjekt for sertifisering av universelt utforma reiselivsbedrifter har ikkje komme i gang, sjølv om fylkesdelplanen skisserte oppstart i 2006 og Innkomne svar viser at fylkesdelplanen ikkje er kjend for alle, og at ein ved organisasjonsendringar kan missa oversikt og kontinuitet. Innan friluftsliv har ein fleire prosjekt på gang. Derimot har det ikkje skjedd noko med tiltaka innan reiseliv. Dette er forklart med at arbeidslag for lokalsamfunnsutvikling, som hadde ansvar for tiltaka, vart avvikla, og arbeidslag for reiseliv, som er ei vidareføring av dette, ikkje har tatt tak i fylkesdelplanen. Offentlege innkjøp Lov om offentlige anskaffelser, 6 som gjeld frå seier: Statlige, kommunale og fylkeskommunale myndigheter og offentligrettslige organer skal under planleggingen av den enkelte anskaffelse ta hensyn til livssykluskostnader, universell utforming og miljømessige konsekvenser av anskaffelsen. Prosjektleiar for Universell utforming i Bergen kommune og Hordaland fylkeskommune opplyser følgjande: Miljøverndepartementet har løyvd kr til HFK i 2008 for å jobba fram resultat innan innkjøp og universell utforming. I samarbeid mellom Bergen kommune si innkjøpsavdeling, HFK si innkjøpsavdeling og Time og Klepp kommunar (pilotkommunar for universell utforming i Rogaland) har ein etablert eit prosjekt som i perioden til skal utarbeide ein rettleiar som konkretiserer krava til universell utforming i innkjøpsstrategiske dokument. Rettleiaren skal gjerast tilgjengeleg på nasjonalt nivå. Avslutning Gjennomgangen syner at mykje er gjort, mykje er planlagt og mykje gjenstår. Fokuset på universell utforming har nok aldri vore større. På område som digital utvikling, nybygg og samferdsel har ein kome langt, og kanskje er dette meir konkret og enkelt enn på andre område. Innan undervisning verkar utfordringane større og meir kompliserte, men mykje bra er gjort. På dei andre områda er ein også stort sett godt i gang. Vedlegg: Statusoversikt for handlingsprogrammet til fylkesdelplan Deltaking for alle universell utforming per våren