SV sin plan for å redusere ulikskap i Noreg

Transkript

1 SV sin plan for å redusere ulikskap i Noreg SV sitt mål er å endre samfunnet, flytte makt og avgjerder nærare folk og fordele rettferdig. Dagens økonomiske system blir kjenneteikna av ein skeivfordeling av pengar og eigarskap som gir makt til nokre få. SV kjempar for ein meir demokratisk økonomi som set behovet til menneske og omsynet til jordas bærekraft framføre interessene til eit lite og mektig mindretal. Kampen for sosialisme tener det store fleirtalet av menneske, i Noreg og i verda. Små skilnader i makt og rikdom gir menneske fridom. Ein sterk velferdsstat, sterke fellesarenaer og høg tillit og toleranse har gjort Noreg til eit av dei beste landa i verda å bu i. Stor ulikskap går ut over økonomisk vekst, moglegheita til å forme eigne liv, og tilliten og samhaldet i samfunnet. Difor skaper små skilnader gode samfunn for alle. Ulikskapen aukar Ulikskapen aukar i Noreg. Den rikaste prosenten eig ein fjerdedel av all formue. Dei rikaste får stadig større del av inntektene. Samstundes har dei med lågast løn stått tilnærma stille i lønsutvikling sidan Arbeidarar får ein stadig mindre del av verdiane dei skapar, medan kapitaleigarar får stadig meir av verdiane som andre har skapt. Inntekta til barnefamiliar og einslege forsytarar veks saktare enn for resten. Over barn veks opp i fattige familiar i Noreg, og talet aukar. Solberg-regjeringa aukar ulikskapen i Noreg. Sidan 2013 har regjeringa gitt dei 0,1 prosent rikaste i Noreg 1400 millionar kroner i skattekutt. Dei kuttar trygda til uføre foreldre og folk som mistar jobben har fått auka skatt. Sjukehusøkonomien blir tøffare og velferdskroner til barnevern og barnehagar blir sløst vekk på profitt til nokre få. I skulane er det fleire ufaglærte og i arbeidslivet må mange gå frå ein mellombels jobb til ein annan og får ikkje fast stilling. Ulikskapen aukar mellom dei som kan kjøpe eigen bustad og dei som ikkje har moglegheit til dette. ABE-reforma til Solberg-regjeringa (avbyråkratiserings- og effektiviseringsreform) er i realiteten ei gradvis avvikling av velferdsstaten med pålagde årlege utgiftsskutt i heile den statlege sektoren. Vi står overfor to store utfordringar. Vi skal kjempe mot klimaendringane og omstille samfunnet, samstundes som vi snur veksten i ulikskap i makt og rikdom globalt og nasjonalt. Desse utfordringane må løysast saman. Vi kan lukkast, men då må vi løfte i flokk. Slik at folk kjem betre ut av omstillinga. Då må vi ha ein politikk for fellesskapet, ikkje for dei 0,1 prosent rikaste. Vi må ha ein politikk for dei mange, ikkje for dei få. Nye velferdsreformer Skal vi byggje eit samfunn med små skilnader treng vi omfattande reformer som vidareutviklar velferdsstaten, styrkjer fagforeiningane og sikrar folkestyret. Auka barnetrygd er ei slik reform. Då vil færre barn og unge vekse opp i fattigdom, samstundes som alle barnefamiliar får meir å rutte med. Barnetrygda må aukast generelt, samstundes som vi gir tillegg til familiane som er særleg utsett for fattigdom, som åleineforsytarar og familiar med mange barn. Dessutan må vi fjerne moglegheita kommunane har til å trekke frå barnetrygd frå utrekninga av sosialhjelp. Å sikre at alle ungar får delta på lik linje og får eit godt utgangspunkt for livet er ei investering for framtida. Difor er eit av måla våre gratis barnehage for alle. Vidare må vi ha ein skule der alle barn kan lære, meistre og trivast. Ein inkluderande heildagsskule med ein praktisk og variert skuledag, meir fysisk aktivitet, Hagegata 22, 0653 Oslo post@ 1

2 skulelekser og mat. Det er eit mål å sikre gratis skulefritidsordning i heile landet, og kvaliteten må hevast gjennom kompetanseløft for dei tilsette, sunn mat, sterkare samarbeid med idrett og kulturskule og lærarar med nok tid til kvart barn. Difor må det vere nok kvalifiserte lærarar og andre yrkesgrupper med fast arbeidsplass ute på skulane, og lærarnorma må gjennomførast og finansierast. SV si barnehagereform er ei av dei viktigaste velferdsreformene i nyare norsk historie. Det neste steget på vegen bør vere at alle barn skal ha rett til barnehageplass i sitt eige nærmiljø. Hovudregelen må vere at alle skal ha førsterett til barnehageplass i skulekretsen sin. Det vil bety ein barnehagepolitikk på premissane til ungane, som bidreg til å skape gode og grønare nabolag. Alle skal ha tilgang på trygge og tilgjengelege helsetenester, uavhengig av storleiken på lommeboka og uansett kvar dei bur. Helsevesenet skal ta vare på heile oss, òg tennene våre. Ingen skal måtte utsetje tannlegebesøk på grunn av dårleg råd. Det er på høg tid med ei tannhelsereform. SV vil utvide det offentlege tannhelsetilbodet og på sikt bør ingen måtte betale meir enn kroner i tannlegeutgifter per år. Psykisk helse- og rusfeltet treng eit reelt løft. SV vil reversere den massive nedbygginga av sengeplassar i sjukehuspsykiatrien, og øyremerke midlar til utbygging av det psykiske helsetilbodet i kommunane. SV vil styrke kommuneøkonomien, og sikre ein skikkeleg bemanning i helse- og omsorgstenestene, og ei eldreteneste forma etter behovet til innbyggarane. Dagens føretaksmodell må erstattast av demokratisk styring av sjukehusa, der målet om likeverdige helsetenester for alle i heile landet skal styre prioriteringane, ikkje økonomi. Uttak av profitt har ingen plass i moderne og trygge velferdstenester. Pengane til fellesskapet skal gå til gode barnehagar med nok tilsette, eit trygt barnevern, ei verdig eldreomsorg med høg kompetanse på alle velferdsarenaer, og ikkje til profitt. Difor vil SV stoppe all profitt innan alle velferdstenester som er finansierte eller delfinansiert av det offentlege, som barnehagar, barnevern og eldreomsorg. Under dagens regjering er det stadig fleire som opplever avmakt, og avgrensa moglegheiter for å leve eit liv i fellesskapet til samfunnet. Svaret på dette er ikkje privatiseringa til høgresida, effektivisering, kutt i offentleg sektor og svekking av felleskapsløysingane. Misnøya blir ikkje retta mot elitepolitikken til regjeringa, men mot felleskapsløysingane vi treng. NAV må gjenreisast som tryggingsnett, og makta må flyttast til møte mellom fagfolk og dei som treng tenestane. SV skal jobbe for å få gode universelle ordningar, tilstrekkelege overføringar til kommunal sektor og tillitsreformer. Omfordelande skattesystem Skattesystemet kan og må bli langt meir omfordelande enn i dag. No er systemet rigga for dei på toppen. Den økonomiske eliten slepp unna med lite eller ingen skatt på formue, arv, utbytte og eigedom. SV vil ha høgare skatt på formue og høge inntekter, og gjeninnføre rettferdig skatt på arv, medan folk med vanleg inntekt får lågare skatt. Globalt har konkurransen mellom skatteparadis og multinasjonale selskap sett velferdsstatar under press. Vi må tilpasse skattesystemet til ei ny digital tid og lage ei einskapleg skattlegging. SV vil ha mykje større openheit om finansielle transaksjonar, og utvide land for landrapportering og innføre krav om openheit i offentlege anbod. Meir demokrati Eit levande demokrati føreset små skilnader, og små skilnader får vi med meir demokrati og ved å flytte avgjerder nærare folk. EØS-avtalen har flytta viktige avgjerder vekk frå folk og vekk frå demokratisk kontroll. Difor vil SV erstatte avtalen med ein handels- og samarbeidsavtale med EU. Vi vil kjempe mot all EU-lovgjevnad som aukar skilnadene og vanskeleggjer kontroll og tiltak mot sosial dumping i Noreg. Kampen mot EU- lovgjevnad som bidreg til sosial dumping, lausarbeidarsamfunnet, konkurranseutsetting og privatisering står heilt sentralt. SV er mot eit europeisk arbeidslivsbyrå som kan gripe inn overfor norske tariffavtalar eller overprøve organiseringa i norsk arbeidsliv. Hagegata 22, 0653 Oslo post@ 2

3 At viktige delar av økonomien er under demokratisk kontroll er ein føresetnad for gode fellesskap. Vi treng sterkt offentleg eigarskap i sektorar som er viktige for samfunnet, og å spreie eigarskap slik at det kjem på fleire hender og lokalsamfunn til gode. Det offentlege eigarskapet bør brukast aktivt til å redusere skilnader, òg gjennom ein lønspolitikk som held igjen på leiarlønningar. SV ønskjer fleire forsøk med bedrifts- og eigarskapmodellar som gir meir makt til dei tilsette. SV vil innføre ei tillitsreform for styringa av offentleg sektor. Tilsette må få tid, tillit og moglegheit til å utøve fagleg skjønn i arbeidet. Unaudsynleg testing og måling må fjernast. Samstundes må mottakarar av offentlege tenester få større innverknad på innhaldet i tenestene i samspel med tilsette som yter tenestane. Gjennom samarbeid med fagforeiningar og brukarorganisasjonar vil SV sikre meir makt og fridom til dei som jobbar for og dei som er avhengige av fellesskapet. Nokre sektorar er for viktige for landet til å overlate dei til private interesser. SV vil grunnlovfeste at ressursane i havet er eigd av folket og at fisken skal kome kysten til gode. Jernbanen skal vere i offentleg drift og eige. SV går i mot regjeringa si oppstykking og konkurranseutsetting og seier nei til EU si fjerde jernbanepakke som liberaliserer jernbanetrafikken. Den stadige konsentrasjonen av formuar, globalisering og teknologisk utvikling påverkar maktforholda i Noreg. SV vil difor ha ei ny makt- og demokratiutgreiing for å vise korleis makta er fordelt og spreidd. Eit trygt og organisert arbeidsliv Makt er skeivt fordelt mellom arbeid og kapital. Det er pengane som rår, og eigarane som avgjer over arbeidsplassane våre. Full sysselsetjing, små lønsskilnader og eit velorganisert arbeidsliv er sentrale føresetnader for eit samfunn med små skilnader. Vi treng sterke fagforeiningar som kjempar for å flytte pengar og makt frå kapital til arbeid, og frå sjefar til tilsette. Fagforeiningane har ei nøkkelrolle i å halde skilnadene nede i Noreg, fordi det er styrken til fagforeiningane som gir arbeidsfolk moglegheit til å stille krav til arbeidsgivarane og få gjennomslag for desse. Det er difor avgjerande at organisasjonsgrada i arbeidslivet går opp. Fagrørsla har ein sjølvstendig og viktig rolle i kampen for å verne og utvide velferdsstaten. Dei tilsette må bli gitt større tillit til å utforme og utøve jobben sin. Fagrørsla er strategisk viktig òg for ein demokratisk kontroll over økonomien, gjennom m.a tilsettrepresentasjon. Fagrørsla er ein sjølvstendig aktør både ideologisk og strategisk, og ein viktig samarbeidspartnar i arbeidet for å redusere skilnadene. Eit sosialistisk parti må målbere fagleg-politiske interesser i folkevalde organ. I bransjar med låg organisering ser vi ein framvekst av useriøse aktørar og ei auka sosial dumping. I mange yrke blir faste tilsetjingar erstatta av innleige og konsulentkontraktar. SV vil gi fullt skattefrådrag for heile fagforeiningskontingenten. For å hindre sosial dumping skal arbeidsinnvandrarar ha same løns- og arbeidsvilkår som norske arbeidstakarar. For å sikre rekruttering og sysselsetjing vil vi styrke retten til arbeid eller utdanning til unge under 25 år. Arbeidslivet må ha plass til alle. Målet vårt er ein 6-timersdag med full lønskompensasjon. Det føregår ein teknologisk revolusjon i verda og store sektorar opplever rask automatisering. Då må vi fordele arbeidet og profitten frå denne effektiviseringa. Det offentlege må saman med partane i arbeidslivet og utdanningsinstitusjonar legge til rette for kompetanseheving og omskulering gjennom heile yrkeslivet. Hagegata 22, 0653 Oslo post@ 3

4 Rettferdig pensjon Noreg har fått eit meir usosialt pensjonssystem. SV vil skape eit rettferdig pensjonssystem, utan ei levealdersjustering som gjer arbeidarar til pensjonstaparar. Det må innførast rett til pensjon frå første krone, for å skape meir rettferd for ungdom, kvinner og folk i deltidstillingar. Organisasjonane til pensjonistane må få forhandlingsrett i trygdeoppgjera, og reguleringa av pensjonane må sikre at pensjonistane og uføre blir sikra tilsvarande utvikling i kjøpekraft som lønsarbeidarar. Ein rettferdig bustadmarknad Bustadmarknaden har vorte ei ulikskapsmaskin der skattesystemet favoriserer dei med mange og dyre bustader, medan andre ikkje har råd til å kjøpe eigen bustad og er prisgitt ein deregulert leigemarknad. Den norske bustadmarknaden er blant dei minst regulerte i Europa. Difor vil SV ha eit skatteskifte, med lågare skatt på arbeid og høgare skatt på eigedom. Kommunane og staten må føre ein meir aktiv bustadpolitikk, og syte for bustader til dei som ikkje har moglegheit til å kome seg inn på bustadmarknaden. Vi må auke handlingsrommet til Husbanken og byggje nok studentbustader. Medan regjeringa har bygd ned bustønaden, vil SV styrke han. Vi ønskjer å byggje opp ein tredje bustadsektor med pris skjerma for marknadssvingingar. På den måten blir ein del av bustadsektoren frigjort frå den alminnelege bustadmarknaden og vi sørger for at unge og førstegangskjøparar kan komme seg inn i ein meir regulert og stabil bustadmarknad. Likestilling Makt og inntekt er framleis skeivt fordelt mellom menn og kvinner. Difor heng SV sin fordelingskamp tett saman med kvinnekamp og likestilling. For å oppnå likeløn og økonomisk sjølvstende for kvinner vil SV ha heiltidskultur i kommunal helse- og omsorgssektor, og bruke trepartssamarbeidet til å finne dei mest treffsikre løysingane for likelønn, inkludert ein mogleg likelønnsspott. Seksuell trakassering kan ikkje få hindre fridommen til kvinner, difor vil vi ha systematisk arbeid mot seksuell trakassering inn i arbeidsmiljølova sine reglar om helse, miljø og tyggleik. Kvinnedominert sektor er organisert som deltidarbeidsplassar og fleire kvinnedominerte yrker er utsett for kommersialisering og åtak på løns-, arbeids- og pensjonsvilkår. SV vil ha auka innsats for likeløn mellom kvinner og menn og sikre ein lovfesta rett til heiltidsstilling. Fattigdom Mange uføre har fått lågare inntekt under Solberg-regjeringa og særleg stygge er kutta for mange uføre som har barn. SV vil reversere regjeringa sine usosiale kutt. Blir du sjuk eller ufør, skal fellesskapet stille opp. Det må bli lettare for uføre å jobbe delvis i gode periodar eller kome tilbake til arbeidslivet dersom dei ønskjer og har moglegheit til det. Innstrammingane i ordninga med arbeidsavklaringspengar må reverserast. Systema må vere smidige og gode, og dei må vere til for menneska. Det er for mange som tek opp forbrukslån til skyhøg rente og som endar opp med gjeldproblem. SV vil regulere bransjen strengare ved å innføre rentetak og forby aggressiv marknadsføring. Inkassobransjen må gjennomgåast og satsane blir regulerte. Integrering Alle som bur i Noreg skal ha moglegheit til å leve gode og sjølvstendige liv, òg dei som har innvandra eller flykta hit. SV vil kjempe mot alle former for rasisme. Vi tek kampen mot sosial kontroll og æreskultur, slik at alle kan vere fri og leve det livet ein sjølv ønskjer. Å lære norsk er ein naudsyn inngang til arbeidslivet og samfunnet og SV vil satse meir på kompetansehevande tiltak som språkopplæring og fagskular. Halvparten av ungane som lever i fattige familiar har innvandrarbakgrunn, ofte fordi foreldra har dårleg tilknyting til arbeidslivet. Det må bli enklare å få godkjent kompetansen sin og fylle hol i utdanninga. Vi må Hagegata 22, 0653 Oslo post@ 4

5 satse i områda som treng det. Groruddalsatsinga og områdeløft i andre byar er gode døme som må vidareførast og utvida til andre byar, bydelar og tettstader der det er behov. Auka ulikskap er ikkje ei naturlov, det er konsekvensen av politiske val og klassekampen til overklassa mot vanlege folk. Det må ikkje vere slik. Det er mogleg å snu utviklinga og kjempe fram større rettferd. SV trur på fellesskapet. Ein politikk for dei mange, og ikkje dei få. Hagegata 22, 0653 Oslo post@ 5